Zegen voor twaalf paren
Wacht u voor dure kinderbijbel-colporteurs
Remonstranten op him hoede voor 'kerkelijk toerisme'
GEESTELIJK LEVEN
ZATERDAG 5 DECEMBER 1
Dit jaar hebben in remon
strantse gemeenten twaalf
paren de zegen ontvangen
op hun niet-huwelijkse le
vensverbintenis. In zeven
gevallen betrof het twee
vrouwen, in drie gevallen
twee mannen en in twee ge
vallen een man en een
vrouw. Een aantal gemeen
ten bereidt zich op het ogen
blik nog op zo'n dienst voor.
Ten minste twee paren die een hu
welijk hadden gesloten naar bur
gerlijk recht, besloten tot kerkelij
ke bevestiging daarvan juist omdat
de Remonstrantse Broederschap
dit besluit aangaande andere le
vensverbintenissen had genomen.
Een jaar geleden sprak de alge
mene vergadering van bestuur van
de Broederschap zich met zeer dui
delijke meerderheid uit vóór zege
ning van ook andere levensverbint
enissen dan het traditionele huwe
lijk. Enkele tientallen leden en
vrienden in de gemeenten hebben
als gevolg van dit besluit voor de
Broederschap bedankt, zo deelde
Jan Willem Nieuwenhuijsen, alge
meen secretaris, mee in het 'Re
monstrants Weekblad'.
"Daaronder waren heel actieve
gemeenteleden", erkent hij. "Dat
doet pijn. Er waren ook heftige ne
gatieve reacties van mensen en
groepen uit andere kerken. Maar
daar stonden wel positieve tegen
over. Voor een aantal i
dit besluit aanleiding o
met de Broederschap
of om die band toch r
verbreken".
De remonstrantse predikanten is
gevraagd welke reacties zij op het
besluit hebben gekregen. Wat de
eigen gemeenten betreft wijken die
niet af van het landelijke beeld. Uit
andere kerken reageerde een min
derheid schamper of afwijzend.
"Een meerderheid positief in de
zin van 'goed dat jullie zo'n besluit
konden nemen', zonder daarmee te
willen suggereren dat de eigen
kerk deze beslissing nu maar zou
moeten volgen".
Buitenland
Uit het buitenland kreeg de
Broederschap tot nu toe een 25-tal
verzoeken om nadere inlichtingen.
Nieuwenhuijsen: "Het gaat dan
met name om twee mannen of twee
vrouwen, die vragen of zij in een re
monstrantse kerk over hun relatie
de zegenbede kunnen ontvangen.
In een aantal gevallen formuleren
deze mensen in hun brief een uitge
sproken godsdienstige, soms ook
ontroerende motivatie".
De 'Commissie tot de Zaken' (het
dagelijks bestuur van de Broeder
schap) gaat met deze verzoeken
zeer terughoudend om.
een band
an te gaan
aar niet te
"Aan de ene kant moet
worden dat de kerk openbaar
Wie voorheen in een remonstrantse
gemeente wilde trouwen zonder
daarvan lid te zijn, werd alleen ge
weigerd op grond van onvol
doende godsdienstie motivatie,
Aan de andere kant willen wij ook
niet een nieuw type kerkelijk toe
risme bevorderen, zo in de geest
van: wat ergens anders niet kan,
kan hier wél".
Samenstelling
van deze pagina:
S.J. de Groot
De gedragslijn is, dat iedere aan
vrage zorgvuldig wordt bekeken
en dat, indien dat gewenst is, om
nadere schriftelijke toelichting
wordt gevraagd. Pas daarna krijgt
een van de remonstrantse predi
kanten het verzoek of hij of zij het
contact wil overnemen. Nieuwen
huijsen: "In geen geval wordt tot
een kerkdienst besloten zonder dat
met de partners uitvoerig is ge
sproken. Natuurlijk moet ook de
kerkeraad zijn toestemming ge-
Blijdschap en afkeer
De diensten roepen heel ver
schillende gevoelens op. Van grote
blijdschap tot afkeer en woede.
"Het blijkt dat het genomen be
sluit ook in de vorm die het in de
gemeente krijgt, mensen heftig be
roert. Ervaringen van de afgelopen
jaren in de gemeenten maken dui
delijk, dat een direct gesprek met
mensen die anders denken en voe
len over het huwelijk, vaak verhel
derend werkt".
Voor de remonstrantse geloofs
gemeenschap is het een uitdaging
om zo helder mogelijk haar denk
en gevoelswereld te verbinden aan
haar geloof. Jan Willem Nieuwen
huijsen: "Onze ziel wordt gemak
kelijk troebel als het gaat om men
sen die anders zijn dan wij. Direct
contact kan doen oplichten wat
ons ten diepste beweegt, in die an
der en in mijzelf'.
(Tekening uit Remonstrants Weekblad: Hans Erni)
De liturgiecommissie van de
Broederschap heeft enige 'ont-
werp-verantwoordingen' opge
steld voor de kerkdienst waarin
over een levensverbintenis de ze
genbede wordt gevraagd. Voor be
langstellenden zijn deze teksten in
de loop van het vooijaar bij het bu
reau van de Broederschap verkrijg
baar.
Nu al is binnen de Broederschap
een 'kort bestek' over levensver
bintenissen verschenen. Uit het
woord vooraf: "Niet in de zin van
'zo is het' of 'zo moet het zijn'. Wij
zouden onze traditie dan wel erg
verloochenen. De schrijvers for
muleren hun gedachten, stellen
hun vragen, zoeken hun - voorlo
pige - antwoorden".
De laatste tijd wordt in Rijns
burg - en wellicht ook in andere
plaatsen - actief gecolporteerd met
een kinderbijbel in tien delen, prijs
dik over de f300. Bij die colportage
zou de indruk worden gewekt dat
de plaatselijke kerk erachter staat
en zelfs de bezoekadressen zou heb
ben verstrekt.
"De kerk staat niet achter deze
kinderbijbel en ook niet achter de
colporteur. En de adressen worden
niet door de kerk verstrekt". Zo
waarschuwt het Rijnsburgse ge-
meentebericht in de gereformeer
de kerkbode.
"Een kinderbijbel kopen vereist
aandacht en overleg. Je moet letten
op de leeftijd van de kinderen en
op de manier waarop de bijbelse
verhalen worden weergegeven. Of
ze dichtbij de bijbel blijven of aan 't
fantaseren slaan. Er bestaat een
boekje waarin een heel groot aantal
kinderbijbels kritisch wordt beke
ken. Dat kan helpen om een verant
woorde keus te doen".
Volgens de gever van dit advies
moet een verkoper van kinderbij
bels aan de deur niet anders wor
den tegemoetgetreden dan iemand
die een encyclopedie wil slijten.
"Het gaat hem erom: te verkopen
en winst te maken. De veiligste
weg is nog altijd: ga naar een goede
boekhandel en laat u aan alle kan
ten voorlichten".
Heiligen
Voor pater Joseph Obers is Al
lerheiligen een belangrijk kerkelijk
feest gebleven, maar hij vraagt zich
wel af wie 'heiligen' eigenlijk zijn.
In het tijdschrift 'Nederlandse Reli
gieuzen':
"Misschien is onder hedendaag
se christenen een aantal heiligen te
vinden, met een sterke overtui
gingskracht, waaraan je merkt dat
het in hun leven niet meer om hen
zelf gaat. Bezield als ze zijn door
een Geest die henzelf overstijgt en
tegelijk door hen heen handelt.
Wat niet wil zeggen, dat je hun
maatschappij-, mens- of kerkbeeld
altijd of in alles kunt delen".
"Als je namen noemt als Moeder
Teresa, Desmond Tutu, Beijers
Naudé, Edith Stein, Dwaze Moe
ders en Titus Brandsmna, dan doe
je tegelijk tekort aan tal van men
sen dichterbij, van wie heil en he
ling zijn uitgegaan of nog uitgaan.
Zij krijgen als het ware iets van het
gezicht van God zelf door hun lief
devolle aanwezigheid onder men-
"Heiligen hoeven niet hoog of
ver weg op een voetstuk geplaatst
te worden. Hen navolgen is even
min nodig, want ieder mens ont
ving een eigen teken. Als Jezus de
Weg is van God, als Zijn waarheid
wordt gedaan met alle risico's van
dien, als Zijn leven gestalte krijgt
in het praktizeren van Zijn zalig
sprekingen, dan hebben we niet al
leen met Allerheiligen iets te
vieren. We kunnen ons dan vrijwel
dagelijks verheugen over mede
mensen die iets van Zijn liefde en
bekommernis om deze wereld tast
baar maken".
Nulpunt
De Drachtster predikant J. G.
Arensman vermoedt, dat de kerk
verlating tussen 30-plus en 50-min
zeker net zo hard toeslaat als onder
jongeren. "En ik vrees", schrijft hij
in de Friese Kerkbode (gerefor
meerd), "dat de gevolgen van de
stille uittocht der middelbaren ern
stiger zullen zijn dan die van de
jongeren".
"Jonge kerkverlaters willen nog
wel eens terugkeren. Maar als plus-
en min-veertigers afhaken, is het
meestal definitief. Wat ze allang als
ballast ervoeren zijn ze nu kwijt, en
de motivatie om naar het nest terug
te vliegen vinden ze niet".
Zo zijn er heel wat mensen in de
middengroepen die kerkelijk en
geestelijk 'op het nulpunt' zitten.
"De laatste jaren moest in theolo
gie en prediking het geloof vooral
worden waargemaakt in de christe
lijke daad. Gevoel en ervaring wa
ren verdacht. Nu dient zich met
kracht het 'verwaarloosde hart'
aan. Er wordt geroepen om ge-
loöfsbeléving".
'Een riskante plek', dat nulpunt
van de middelbaren, vindt ds.
Arensman. "Dat kan de poort wor
den naar een laagvlakte, met op
den duur weinig in- en uitzicht
meer. Maar het kan ook een door
gang zijn naar een nieuwe fase van
gelovige betrokkenheid op de God
van de bijbel, van Wie je ontdekte
dat Hij zoveel rijker en anders is
dan je dacht".
Van der Graaf
....vijand van binnen gevaarlij
ker....
"Wat je had of meende te heb
ben, ontviel je. Wie door dat punt
heengaat en blijft hóren naar de
Stem die roept, zal ervaren dat
poorten opengaan en wegen zich
ontsluiten naar een nieuw land".
Vijandsdenken
Voor ir. J. van der Graaf, secre
taris van de Gereformeerde Bond
in de Hervormde Kerk, zijn de per
centages van de onkerkelijkheid -
"hoe ernstig op zichzelf ook" - niet
bepalend. In het blad 'De Waar
heidsvriend':
"Waar wij ons wel vooral druk
om mogen maken is de bijbelse
kwaliteit van kerk en christendom.
Zonder een christendom van de
daad alléén te willen, moet de
vraag worden gesteld of de kwali
teit van kerk en christendom inder
daad wordt bepaald door de chris
telijke liefde. Terwijl de theologen
kibbelen en het volk verder twist,
wordt de kerk meer afgebroken.
De vijand van binnen is gevaarlij
ker dan van buiten".
Van der Graaf noemt de ver
deeldheid juist onder mensen die
de gereformeerde belijdenis aan
hangen, 'beschamend'. Hij ge
bruikt in dit verband zelfs het
woord 'vijandsdenken'. "Geen
wonder dat jongeren bij duizenden
die gelegenheden zoeken waar ze
iets van warmte en eenheid erva-
- Ondanks teruggang laten de
doopsgezinden van Terschelling de
kop niet hangen. Uit het Doopsge
zind Weekblad:
"Hoewel we met r
proberen de eindjes i
knopen, moeten we
weer ervaren dat onze
getal afneemt. Maar zolang er leven
is is er hoop, en we zijn nog lang
niet van plan de kop te laten han
gen. We weten ons verzekerd van
mensen die ons een goed hart toe
dragen in ons streven de kerkdeu
ren open te houden, warm en droog
te zitten en oor en hart te lenen aan
het woord van de Heer dat Hij aan
wezig is als twee of drie in Zijn
naam vergaderd zijn".
"Maar twee of drie mensen kun
nen de kerk natuurlijk niet in stand
houden. En daarom: hoe lang is het
geleden dat u uw bijdrage hebt be
taald? En kan het misschien een
ietsje meer zijn?"
Adam I of II
Als bij kerkelijke verkiezingen
voor een ambtsdrager die zich her
kiesbaar heeft gesteld toch een te
genkandidaat wordt voorgedra
gen, dan ligt de hervormde domi
nee P. J. Stam van Ter Aar daar
geen uur wakker van. Want ie
mand die herkiesbaar is kan nu
eenmaal een tegenkandidaat krij
gen, al is het jammer als de betrok
kenen daarover niet met elkaar
praten. Stam in het kerkblad: "Dat
moet toch kunnen, dacht ik".
Waar de Ter Aarse herder en le
raar wél wakker van ligt is, dat er
meer dan honderd man naar ver
kiezingen komen en nog geen
twintig .naar de bijbelstudiekring.
"Mijn taak is het, hier en waar dan
ook te roepen: maak u niet zo druk
om wie er voorin de kerk staan of
zitten, maar wél om wie er in uw
hart leeft, Adam I of Adam II. An
ders gezegd: mijn naam, mijn rijk,
mijn wil of Gods naam, Gods rijk,
Gods wil! In ieder geval is 'voor elk
wat wils' uitgesloten".
Baptisten. Ds. J. A. Visser van
de onafhankelijke baptistenge
meente in Katwijk legt de gemeen-
J.A. Visser
....onderzoeken en gehoorzamen....
teleden in zijn kerkblad uit, dat de
eerste christengemeente in Jeruza
lem een baptistengemeente was,
met bekering, doop, avondmaal,
gebed en onderricht.
"De apostel Paulus heeft het
Evangelie verkondigd en ter plaat
se gemeenten gesticht. En zo zijn
wij aan zijn brieven in de bijbel ge
komen. Wenst u op bijbelse manier
te leven, dan zult ge uw plaats moe
ten innemen in zo'n gemeente. On
derzoekt de Schriften en gehoor
zaamt eraan". Kinderdoop be
schouwt de Katwijkse baptisten
voorganger - in Rijnsburg woon
achtig - als 'zuigelingenbespren-
ging', "iets wat de Bijbel nergens
leert".
Kerst. De commercie is er altijd
vroeg bij. De ene dag is het nog 'Zie
ginds komt de stoomboot' en de
volgende dag hoor je in datzelfde
warenhuis het 'Komt verwondert u
hier mensen'. Beide doen de kas
sa's driftig rinkelen.
Kerkelijk Lisse doet het dit jaar
ook wel heel vroeg. Volgende week
woensdag, 9 december, al organi
seert de hervormde kerkvoogdij
daar een 'kerstconcert' in de Grote
Kerk met Reinata Heemskerk,
zang, Teke Bijlsma, orgel, en een
paar koren. De toegang tot deze
kerstmuzikale primeur is gratis.
Dr. Kruyswijk in China. Van
daag behoort dr. A. Kruyswijk
voorzitter van het Nederlands Bij.
belgenootschap, tot de genodigden
die in het Chinese Nanking een bij
bel krijgen aangeboden. Dat ge
beurt bij de ingebruikneming van
een hypermoderne drukkerij die
met een produktie van enkele hon
derdduizenden exemplaren per
jaar voorrang gaat geven aan hel
drukken van bijbels.
De Chinese christenen zijn meer
geïnteresseerd in het afgewerkte
produkt dan in het ratelen van ma
chines, en daarom worden de nieu
we persen niet in werking gesteld
met een druk op de knop, maar
staan de gasten vandaag aan het
andere eind van de produktielijn
om de eerste hier gedrukte exem
plaren in ontvangst te nemen. De
bijbeldrukkerij is tot stand geko
men met medewerking van de We
reldbond van Bijbelgenootschap
pen. Die leverde het volledige ma
chinepark. Ook het Nederlands
Bijbelgenootschap heeft daaraan
ruim bijgedragen.
Dr. Kruyswijk is niet alleen voor
deze gebeurtenis in China. Hij,
maakt een reis langs een groot aan
tal Chinese kerken. Het volgende
weekend hoopt hij in ons land te
rug te keren. Het Nederlands Bij
belgenootschap heeft bij deze gele
genheid een brochure gemaakt on
der de titel 'China en de bijbel'. Die
geeft een beknopt overzicht van de
geschiedenis van de christelijke
kerk in China tot nu toe.
Gevangenen. Het protestantse
Werelddiakonaat vraagt deze
maand extra aandacht voor hulp
aan mensen die om hun godsdiens
tige of politieke overtuiging gevan
gen zitten, en aan hun gezinnen.
Die hulp gebeurt in Afrika, Oost-
Europa, Azië en Midden- en Zuid-
Amerika. "Bij uitstek diakonaal
werk", aldus een persbericht van
het gereformeerde Centrum voor
Zending en Diakonaat.
Het geld wordt besteed aan juri
dische bijstand, kleding en medi
cijnen. Ook wordt schoolgeld er
van betaald. Er komen wel mensen
vrij, maar ook dan is een helpende
hand vaak nodig. In veel gevallen
is er over deze hulp geen verhaal te
vertellen. Te veel bekendheid kan
helpers en geholpenen in gevaar
brengen. "Wat niet wegneemt",
zegt het Werelddiakonaat, "dat de
situatie van onrecht zelf van de da
ken moet worden geroepen".
"Aan gereformeerde kant is voor
een aantal van deze projekten al f.
658.000 nodig.
Gereformeerde Gemeenten:
bedankt voor Den Haag-Zuid J.
Mijnders Veenendaal. voor Haar
lem J. Baaijens Aagtekerke, voor
Barneveld Chr. van de Poel Yerse-
ke.
(Secretarissen van kerken en gemeen
ten verzoeken wij hun diensten en bij
eenkomsten van heel december (tot en
met de eerste zondag van januari) ons
zo snel mogelijk toe te zenden. Bij
voorbaat dank. Redactie geestelijk le
ven Lcidsch Dagblad/Alphens Dag
blad).
LEIDEN: Herv. Gem. Hoogl. kerk 10 ds.
Alblas, mmv cantorij, 11.45 studente-
nekklesia; Marekerk 10 dr. Meijers, 5 ds.
Trouwborst, Vlaardingen; Maranathak.
(L. Morsweg) 10 ds. Kramer; Oecumeni
sche geloofsgemeenschap De Regen
boog (Merenwijk) 9.30 en 11.15 pastoor
v. Well; Bethlehemkerk (Driftstr.) 10 ds.
Hortensius, ha; Bevrijdingsk. (Mont-
gomerystr.) 10 ds. Wolthaus, Z.woude, 5
ds. Hortensius; Vredesk. (Burggravenl.)
10 ds. Nauta, mmv koor 'Emoena'; Waal
se kerk (Breestr.) 10.30 ds. Ribs. Wijk
'Stevenshof zie na geref. kerk. Acad.
Ziekenhuis 9 rk dienst, 10.15 mevr. v
Beinum, ha. Diakonessenhuis elke zat.
10.30 rk. dienst, morgen 10.30 ds. Sjolle-
ma. Katwijk aan Zee. Endegeest zie
Oegstgeest. Geref. Kerk Vredeskerk zie
herv. gem.; Petrak. (Surinamestr.) 10.30
dovendienst, hr. C. Haaring, zie ook Be
thlehemkerk; Oude Vest 10 drs. P. de
Bruyn, O.geest; Maranathak. zie herv
gem.; Bevrijdingsk. zie herv. gem.; be
jaardenhuis Groenhoven 10 ds. Ver
doorn, ha; Merenwijk zie herv. gemeen
te. Wijk Stevenshof, gebouwtje 'Dijk-
hof (Rijndijk) 10 kand. D. Rodenburg.
Geref. K. Vrijg. (Herengr.) 10 ds. Hout
man, 5 ds. E. A. de Boer. Chr. Geref. K.
(Steenschuur) 10 en 5 ds. Affourtit. Ger
ef. Gem. (N. Rijn) 10 en 4.30 ds. Boog
aard. Geref. Gem. in Ned. (Bethlehem
kerk Driftstr.) 11.30 en 5.30. Evang.-
Luth. Gem. (Hoogl. Kerkgr.) 10.30 zie
Lokhorstkerk. Doopsgez.-Remonstr.
Gem. (Lokhorstk. Pieterskerkstr.) 10.30
ds. Mostert, gez. dienst. Baptistengem.
(O. Rijn 3) 10 ds. Agtereek, ha. Evang.
Gemeenschap (Middelstegr. 3) 9 evang.
T. Korff, 10.30 evang. A. Jansen. Evan-
geliecentrum-Pinksterbew. (Bethle-
hemskerk Lammermarkt) zo. 10 en wo.
8 evang. Zijlstra, vr. 8 jeugd-filmavond.
Pinkstergem. (O. Vest 13) 10 hr. J. Eiker
bout. Leger des Heils (hoek Ves-
testr./Groenesteeg) 10 en 7. Nieuw-
Apost. Kerk (H. Rijnd. 24): 9.30 en 4, wo.
8. Zevendedag-adventisten ('De Ont
moeting', Noordhofland V.schoten)el
ke zat. 10 bijbelstudie, 11 predikdienst.
Christelijke Wetenschap (Steensch. 6)
10.30. Genootschap der Vrienden ('Qua
kers') 10.30 (Rapenburg 6). Kerk van J.
Chr. v.d. Heiligen der L. Dagen
(Brahmsl.) 9.30, 10.30 en 11.20. Oud-Ka-
th. K. (Zoeterw.singel) zo. 10. Rooms-
Kath. K. Haagweg zat. 7, zo. 10.30; He
rensingel zat. 7, zo. 9.30 en 11; Rijndijk
(Leiden-Stevenshof) zat. 7, zo. 10; Steen-
schuur zat. 7, zo. 8.30, 10. 11.30, 6 en 7
(lof); Boshuizerkade zat. 7, zo. 9.30 en 11;
Lammenschansweg zat. 7. zo. 9 en 10.30;
Haarl.straat zat. 7, zo. 10.45 en 12.15; Me
renwijk zie herv. gem.; H. Rijndijk (zie
Zoeterwoude).
ABBENES: Herv. Gem. 9.30 hr. Hoffe-
AARLANDERVEEN: Herv. Gem. 10 ds.
v. Driel, 7 ds. Schilt, Leimuiden. Geref.
Kerk 10 ds. Wilschut, 6.30 dr. Fernhout.
Chr. Geref. Kerk 9.30 leesdienst, 3 ds.
Rietveld, Maarssen. Rk Kerk zat. 7. zo.
10.30.
ALPHEN AAN DEN RIJN: Herv. Gem.
Adventskerk 10 ds. Jonkman, 5 ds. v.
Manen, Mijdrecht; Kruiskerk 10 ds.
Hemmes, O.geest; Opstandingskerk 10
ds. Ommenng, 5 ds. Bovenberg. Leiden,
jeugddienst; G. Herderkerk 10 vicaris
Allewijn, 5 ds. Taselaar; De Bron 9.15 ds.
Taselaar, 10.30 ds. Hoogendijk, 11 ds.
Taselaar en pastor J. J. de Graaff, oe-
cum. jeugddienst, 6.30 kand. P. Aartsen;
Ashram (Marsdiep) 10 ds. Mulder; Drie-
hoorne 7 nam. ds. Moll: Oudshoornse
kerk 10 ds. Ter Bals: Sionskerk (Me
teoorlaan) 9.30 en 6.30 ds. Ouwendijk.
Geref. Kerk Mar.kerk 10 ds. Veenstra,
Leiden, 6.30 ds. Wilschut; Salv.kerk 10
ds. Stolk, Zuiawolde (Dr.), 5 zie Opst-
.kerk. Geref. K. Vrijg. (aula school Bos-
park) 9.30 en 5 ds. Room. Ned. Geref.
Kerk (school Willemstr.) 9.30 br. Klein
geld, 4.30 ds. M. de Jong. Chr. Geref.
Kerk (Grijpensteinstr.) 9.30 en 4.30 ds.
v.d. Meij. Oud-Geref. Gem. (Hooftstr.
240) 9.30 en 4. Bapt.gem. (Molenwerfstr.
1) 10 ds. Koekkoek, 6 30 evang. P. Slag
ter. Bapt.gem. Noord (school Kalk-
ovenw. 62) 10 hr. J. v.d. Steen, 6.30 hr. N.
van Gemeren. Volle-evang.gem. ('De
Ark', Pr. Hendrikstr. 54) 10 hr. v.d.
Hoorn. Pinkstergem. (school Batestein
16) 10. Christengemeente 'De Hoek
steen' (geb. 'Bethel', hoek Emmalaan)
10. Leger des H. (Zonneweg 3) 10 en 7.
Remonstr. Gem. (Van Mandersloostr.
36) 10 dr. Meijering. Rk Kerk: Bonifaci-
usk. zat. 7. zo. 9.45 en 11.30; Piusk. zat. 7,
zo. 9 en 10.30; De Bron zat. 7, zo. 9 en 11.
BENTHUIZEN: Herv. Gem. 9.30 ds.
Exalto, 6 ds. Baas, Molenaarsgraaf. Ger-
ef./Herv. Gem. (dorpshuis 'De Tas')
10.30 ds. Wolthuis, Monster. Geref.
Gem. 9.30 en 6 ds. Van Aalst.
BODEGRAVEN: Herv. Gem. Dorps
kerk 10 ds. Hartzheim, Scheveningen,
6.30 ds. v.d. Hoef; Salv.kerk 10 ds. Wie
man. 6.30 ds. Rothfusz, Hillegom'; Bethl-
.kerk (Nieuwerbrug) 10 ds. v.d. Hoef,
6.30 ds. Wieman. Geref. Kerk 10 ds. El-
derman. 6 ds. Schaap, Gouda. Geref.
Gem. (Stationsweg 17) 10 en 6.30 lees
dienst. Evang.-Luth. Gem. 10.30 ds. v.
Beek.
BOSKOOP: Herv. Gem. Dorpskerk 9.30
ds. Vlasblom, 6.30 ds. v.d. Pol; De Stek
9.30 ds. v.d. Pol. Geref. Kerk 9.30 ds. v. 't
Hoff, 5 ds. Huisman, H.woude. Chr. Ger
ef. Kerk 9.30 ds. Ribbers, 5 ds. J. Lof. Ge
ref. Gem. 9.30 leesdienst, 7 ds. Boog
aard.
HAZERSWOUDE: Herv. Gem. 9.30 ds.
De Graaf, 6.30 ds. Gaasbeek, Zevenhui
zen. Geref. Kerk 10 ds. Huisman, 5 ds. v.
't Hoff, Boskoop. Rk Kerk: dorp zat. 7,
zo. 10 en 11.30; Anker zat. 7, zo. 8.45 en
11.15; Rijndijk zat. 7, zo. 10.
HILLEGOM: Herv. Gem. zie geref.
kerk. Geref. Kerk ('Hoeksteen') 10 ds.
Hofland, 7 ds. Hofland, jeugddienst,
mmv ds. A. Kobus (dans) en zusters
Roelofs. Chr. Geref. Kerk 10 en 5 ds. v.
Langevelde. Rk Kerk: Mart., zat. 7, zo. 9
en 11; Jozefk. zat. 7, zo. 10 en 11.30.
HOOGMADE: Herv. Gem. 10 ds. Boon
stra. Rk Kerk zat. 7. zo. 10.
DE KAAG: Herv. Gem. 10 ds: Kolde-
wijn. Rk Kerk zat. 7, zo. 10.
KATWIJK AAN DEN RIJN: Her/
Gem. Dorpsk. 10 ds. Aarents, 6 ds. Sloof;
Ontm.kerk 10 ds. Sloof, 6.30 ds. Aarents.
Herv. Gem. 'De Rank' (P. Groen-colle-
ge) zie Katwijk aan Zee. Geref. Kerk 10
en 5 ds. v. Breevoort, ha. Rk Kerk zat. 7,
zo. 10. Vliegkamp Valkenburg: 10.30 ds.
J. A. van Selms.
KATWIJK AAN ZEE: Herv. Gem. N.
Kerk 10 ds. Visser, 6 ds. Sjollema; O.
Kerk 10 ds. Schuurman, 6 ds. Hovius;
Ichthusk. 10 ds. Driebergen, 5 ds. De
Jong; Pniêlk. 9.30 ds. De Jong, 6 ds.
Christ; Maranathakerk (Rijnsoeveri 10
ds. Bogaard, 6 ds. Visser. Overduin 2.15
ds. A. Baas. Herv. Gem. 'De Rank' (aula
P. Groen-college Pr. Frederikdreef 15)
10 ds. v. 't Hof, Noordw.hout, ha. Geref.
Kerk Vr.kerk 10 en 5 ds. v.d. Horst, ha;
Triumfatork. 10 en 5 ds. Koster, ha. Ger
ef. K. Vrijg. 10.30 en 5.30 ds. Heida, ha.
Ned. Geref. K. (aula Bestevaer-mavo)
9.30 en 7 ds. De Lange. Chr. Geref. K. 10
en 5 ds. Slagboom. Vrije Chr. Geref.
Gem. (Unizaal) 10 en 5 ds. v.d. Belt. Ger
ef. Gem. (Remisestr.) 10 en 5 leesdienst.
Geref. Gem. in Ned. (Louwestr.) 10 en 5.
Volle-evang.gem. (Voorstr. 48) 9.45. On-
afh. baptistengem. (Ambachtsweg 2) 10
br. H. Bakker, Heverlee, ha, ma. 8.15 ds.
Visser. Soefi-beweging Universel
Marud Hassil (einde Zuid-Boulevard) 4
nam. universele eredienst.
KOUDEKERK AAN DEN RIJN: Herv
Gem. 10 mevr. ds. E. Visser, L.dorp, 7 zie
geref. kerk. Geref. Kerk 10 ds. v.d. Lugt,
7 ds. Vlasblom, Boskoop.
LEIDERDORP: Herv. Gem. en Geref.
Kerk Dorpsk. 10 ds. Knorth, 6.30 ds. Ste-
geman; Hoofdstr. 10 ds. Stegeman;
Scheppingsk. 9 en 10.30 ds. v. Loenen.
Leythenrode 10 ds. De Leeuw. Elis.zie-
kenhuis 9.30 hoogmis. 11 ds. Brommet.
Bapt.gem. (wijkgeb. Zijlkw.) 10 hr. J. de
Vries, ha. Rk Kerk zat. 7, zo. 10 en 11.30.
LEIMUIDEN: Herv. Gem. 9.30 ds. De
Graaff, Nieuwveen. Geref. Kerk 9.30 en
7 ds. v.d. Kooi, ha. Rk Kerk zat. 7, zo. 9.30
en 11.15.
LISSE: Herv. Gem. Dorpskerk 10 ds. 't
Hooft; Pauluskerk 10 ds. De Gelder, ha,
7 ds. 't Hooft. Geref. Kerk 10 ds. Bos
wijk, 5 ds. Bos. Bennebroek. Geref. K.
Vrijg. 9.30 en 4.30 stud. P. Groen. Ned.
Geref. Kerk (Salvatori) 9 ds. Brink,
Haarl.meer, 5 ds. Vos. Chr. Geref. Kerk
10 en 4.30 ds. v. Dijken. Geref. Gem. 10
en 4 en wo. 7.30 ds. Den Boer. Evangelie
gemeente (Heereweg 52a) 9.45 br. J. Ver-
meij. Rk Kerk: Agathakerk zat. 7, zo. 10
en 11.30; Poelpolder zat. 7, zo. 10.30: Ma-
nakerk zat. 7, zo. 9 en 10.30; Engelbew.
zat. 7, zo. 9.30 en 11.
NIEUWKOOP: Herv. Gem. 9.30 dr.
Haitsma, Boskoop, 6.30 ds. B. Plaisier,
Den Haag, jeugddienst. Geref. Kerk 9.30
ds. Nooteboom, ha, 5 avondgebed. Chr.
Geref. Kerk 9.30 leesdienst, 7 ds. Beek
huis, R.dam. Remonstr. Gem. geen
dienst. Evang. gem. (Kruispunt, Kenne-
dylaan 33) 9.30. Rk Kerk zat. 7, zo. 9 en
10.45.
NIEUWVEEN: Herv. Gem. 9.30 ds.
Schilt, Leimuiden, 6.30 ds. De Graaff.
Geref. Kerk 9.30 ds. Rang, N.-Vennep, 7
ds. Moet, Woerden. Rk Kerk zat. 7, zo. 9
en 11.
NIEUW-VENNEP: Herv. Gem. 9.30
kand. A. Lagendijk, Leiden, jeugd
dienst, 7 ds. Ten Voorde. Geref. Kerk
9.30 ds. Wijngaarden, 4.30 ds. Rang, ont-
moetingsdienst. Chr. Geref. Kerk 10.30
en 4.30 ds. H. W. Eerland, ha. Rk Kerk
zat. 7, zo. 10.
NOORDEN. Herv. Gem. 9.30 en 7 ds.
Geuze. Geref. Kerk (W. Verlaat) 10 hr.
Schreuder. 7 ds. Dronkert, Gouda.
NOORDWIJK: Herv. Gem. Grote of St.
Jeroensk. (Binnen) 10 ds. v.d. Lee, 5 ds.
Exalto, Benthuizen; Hoofdstr. (Zee) 10
ds. Ruitenburg, 5 ds. v.d. Lee; De Rank
(Golfbaan) 10 ds. Hovius, Katwijk aan
Zee, ha. Sole Mio 9 hr. M. de Ridder,
S.heim. Geref. Kerk Buurtkerk (Hoofd
str.) 10 ds. Attema-Roosjen, Nieuwer
brug a.d. Rijn; Vinkenl. (Binnen) 10 en 7
ds. Elgersma; Stichtingskerk 11 ds.
Slofstra. Ned. Prot. Bond (aula O.Zeew.)
geen dienst. Rk Kerk Zee zat. 7, zo.
10.30; Binnen zat. 7, zo. 9.30 en 11.
NOORDWIJKERHOUT: Dorpsk. 10 ds.
v.d. Mey, gezinsdienst; De Zilk 10 ds.
Rothfusz, Hillegom. Rk Kerk Victork.
zat. 7, zo. 9 en 11; Jozefk. zat. 7, zo. 9 en
10.30; De Zilk zat. 7, zo. 10.30.
OEGSTGEEST: Herv. Gem. Groene of
Will.kerk 10 ds. Koomari, mmv jeugd-
cantorij en -orkest; Pauluskerk 10 ds.
Pannekoek, Amerongen; Gemeente
centrum (Lijtw.) 10.30 ds. v. Rossum,
Voorburg, 7 ds. Plomp. Geref. Kerk 10
dr. v.d. Zwaan. Geref. Kerk Vrijg. (aula
Dr. Schilderschool) 9.30 en 4.30 ds. Pol,
Kampen, ha. Ned. Geref. Kerk (Gem-
.centrum) 8.45 kand. W. M. v.d. Vegt,
Utrecht, 4 ds. De Lange. Van Wijcker-
slooth 4 ds. H. Rijksen. Endegeest 10 ds.
Friederich. Volle-evangeliegem. (Gem-
.centrum) 4. Rk Kerk Will.kerk zat. 7, zo.
9 en 10.30.
OUD-ADE: Rk Kerk zat. 7, zo. 9.
OUDE EN NIEUWE WETERING:
Herv. Gem. 9.30 ds. P. Sierat, O.geest
Geref. K. 9.30 ds. De Reus, 5 ds. Zijl. Re
monstr. Gem. 10 dienst. Rk Kerk zat. 7,
zo. 10 en 11.30.
ROELOFARENDSVEEN. Rk Kerk
Mar. Pres. zat. 7, zo. 9 en 11; Petrus-B.
zat. 7, zo. 9.30 en 11.30.
RIJNSATERWOUDE: Herv. Gem. 9.30
ds. Stam, 7 ds. v. Driel. Chr. Geref. K.
9.30 leesdienst, 2.15 ds. v.d. Meij.
RIJNSBURG' Herv. Gem. Laurentius-
kerk 9.30 ds. Smaling, 5 ds. Wagter, do.
10 dec. 8 nam. adventszangdienst; Bet-
helkerk 9.30 ds. Wagter. Geref. Kerk Pe-
trakerk 9.30 en 5 ds. Snel, ha; Imm.kerk
8.45, 10.30 en 5 ds. Cziria, ha; Mar.kerk
9.30 en 5 ds. Ribberink, ha. Geref. Kerk
Vrijg. 10 en 5.15 ds. Grutter, ha. Chr. Ge
ref. K. 9.30 (ha) en 5 ds. v. Sorge. Evang.
Christengem. (aula mavo) 10 ds. v.d.
Viugt, legerpredikant. Rk Kerk zo.
10.30.
RIJPWETERING. Rk Kerk zo. 9 en
10.30.
SASSENHEIM: Herv. Gem. 10 ds. Juc-
kema, Leerdam, ha, 7 ds. Germans, ha.
Geref. Kerk 10 ds. Baas, ha, 7 zie herv.
gemeente. Chr. Geref. K. 10 ewn 5 ds.
Aarnoudse, ha. Ned. Prot. Bond (Jul-
laan 17) 10.30 mevr. C. Duhoux-Rueb,
Wassenaar. Rk Kerk zat. 7, zo. 9.30 en 11.
TER AAR: Herv. Gem. 9.30 ds. Born,
Stavenisse, 6.30 ds. De Graaf, H.woude.
Geref. Kerk 9.30 ds. Zijl, 6.30 ds. De
Reus. Rk Kerk Aardam zat. 7, zo. 9 en 12;
kerk Langeraar zat. 7, zo. 9.30 en 11.30.
VALKENBURG: Herv. Gem. 10 dr. Ver-
meulen, 6.30 kand. A. Lagendijk, Lei
den. Geref. Kerk 10 ds. Plomp, O.geest,
6.30 ds. Cziria, Rijnsburg. Geref. K.
Vrijg. 8.30 en 3.45 ds. Heida, ha. Vlieg
kamp Valkenburg: zie Katwijk aan den
Rijn.
VOORHOUT: Herv./Geref. Kerkge
meenschap 10 ds. C. J. de Jong. Rk Kerk
zat. 7, zo. 9.30 en 11.
VOORSCHOTEN: Herv. Gem. Dorps
kerk 10 ds. v.d. Schoot, 7 ds. R. de Mey
Mecima, Den Haag; De Ontmoeting
(Noordhofland) 10 ds. Blanken. Hulp en
Heil (Schakenbosch) 10 ds. Verheule.
Herv., evang. op geref. grondslag (kerk-
geb. 'Rehoboth', A. van Leeuwenhoek
kade) 9.30 ds. Poort, Oisterwijk, 4.30 ds.
G. H. van Kooten. Geref. Kerk 10 ds. De
Zwart. Geref. K. Vrijg. (Bachlaan) 10 en
5 ds. R. Houwen. Rk Kerk Laur.kerk zat.
7, zo. 11; M. Godskerk. zat. 7, zo. 9.30.
Kerk van Engeland (British school in
The Netherlands, J. v. Hooflaan 3) 10.15
anglicaanse dienst.
WADDINXVEEN: Herv. Gem. Brugk.
9.30 ds. Kunz, 5 ds. Schipaanboord;
Hoeksteen 9.30 ds. Schipaanboord, 6.30
ds. Maasland, Capelle a.d. IJssel; Bet-
helk. 9.30 ds. v.d. End, Huizen, 5 ds.
Kunz; Rehobothschool 9.30 ds. Goos-
sen; Imm.kerk 10 ds. v. Houwelingen, 5
ds. Onstein. Geref. Kerk Kruisk. 10.30
ds. De Moor, 5 ds. Mondeel, Reeuwijk;
Ontm.kerk 10 drs. L. Koning-Polet,
Gouda. Geref. K. Vrijg. (Kruiskerk) 8.30
ds. Baas, Spakenburg, 2.30 ds. Van Ben-
them, Bergschenhoek. Chr. Afgesch.
Gem. 9.30 en 5 ds. v.d. Want. Oud-Geref
Gem. (Mercuriusweg 29) 10 en 6.30. Re
monstr. Gem. 10 ds. Thieme-Tiessing,
Boskoop.
WARMOND: Herv. Gem. 10 ds. Muis.
Rk Kerk zat. 7, zo. 9 en 10.30.
WASSENAAR: Herv. Gem. Dorpsk. 10
ds. J. Heule, 4.30 ds. De Graaf, H.woude;
Kievietk. ('Samen op weg') 10 ds. J. Vis
ser; Messiask. 10 ds. v. Waasbergen;
Dorpscentrum 9.30 ds. W. Dekkc,
R.dam. Geref. Kerk Zijllaan 10 en 7 ds
v.d. Woude. Ned. Prot. Bond (Kerkdam)
10.30 ds. Fockema Andreae.
WOUBRUGGE: Herv. Gem. 9.30 en 6.30
ds. v. 't Hof. Geref. Kerk 9.30 ds. Aalders,
6.30 ds. Buikema. Rk Kerk zat. 7, zo. 10.
ZEVENHOVEN: Herv. Gem. 9.30 hr. De
Haan, 7 hr. Schreuder, gez. advents
zangdienst. Geref. Kerk 9.30 ds. G. de
Jong, Boskoop.
ZOETERWOUDE: Herv. Gem. 10 ds.
Rietveld, Leiden. Rk Kerk St. Jan zat.
7.30, zo. 9.30; Chr. Dienaark. zat. 7, zo. 10;
Meerburgkerk H. Rijndijk zat. 7, zo. 10
en 11.30.
ZWAMMERDAM: Herv. Gem. 10 ds.
Eijsenga, 6.30 hr. J. Goedhart. Geref.
Kerk 10 ds. Buikema, 6.30 ds. Aalders.
Remonstr. Gem. 10.
