Keurslijf Roemenië te strak
Reportage
Bewind Ceausescu begint barsten te vertonen
Lekker Dier' bindt
strijd aan met de
handel in embryo's
Aalbers: stilte rond Samen op weg' positief
PAGINA 2
DONDERDAG 3 DECEMBER 1987
UTRECHT - De stichting Lek
ker Dier heeft deze week de
strijd aangebonden met de han
del in embryo's van koeien. "To
taal onzinnig, het dient in feite
geen enkel doel", aldus woord
voerder Paul Schaap. "Het zijn
praktijken die ook nog eens op
zeer grote ethische bezwaren
stuiten. Van het manipuleren
met embryo's is het nog maar
een uiterst kleine stap naar ge
nen-manipulatie".
door
Arnoud Comelissen
Het was de roep om een steeds
hogere productie per koe die we
tenschappers van de bio-indus-
trie op de weg bracht van em
bryo-transplantatie. Met deze
techniek is het mogelijk om met
behulp van een top-stier en een
top-koe tientallen nakomelingen
met de zelfde uitstekende eigen
schappen als bijvoorbeeld een
hoge melkproductie, te maken.
"Een hele enge en uiterst gevaar
lijke ontwikkeling", meent Paul
Schaap.
Tot voor kort was alleen de
stier de uitverkorene om voor
een schier eindeloze hoeveelheid
nakomelingen te zorgen. Zelfs na
de dood van zo'n top-stier wer
den koeien geïnsemineerd met
in diepvriezers bewaard sperma.
Het fokken van kwalitatief nog
betere kalveren was sterk afhan
kelijk van het aanbod van koeien
met de gewenste eigenschappen.
Superovulatie
De oplossing werd gevonden
in het stimuleren van een super
ovulatie bij zo'n ster-koe. Fok
kers forceren met behulp van
hormooninjecties bij de koe een
eisprong met wel 10 tot 30 eitjes
in plaats van het normale ene ei
tje, die alle die uitstekende ei
genschappen van de koe in zich
hebben. Pikante bijzonderheid:
'de voor de super-ovulatie beno
digde hormonen worden gepro
duceerd door drachtige merries.
In Nederland bestaan momen
teel onbgeveer 8 bedrijven, waar
tientallen tot honderden drachti
ge ponies staan. Twee keer per
week wordt hen 2 tot 5 liter bloed
afgenomen, waaruit het zoge
naamde PMSG-hormoon wordt
gewonnen.
De super-eitjes worden vervol
gens in een laboratorium be
vrucht met het sperma van zo'n
bovenste beste stier en vervol
gens ingeplant bij een draagmoe
derkoe, die zelf minder getalen
teerd is dan de biologische ou
ders van het kalfje-in-wording.
Meer en meer worden op veevei-
lingen naast de nadrukkelijk
aanwezige runderen deze embry
o's door fokkers aangeboden. Zij
het dan dat de enkele cellen gro
te kalveren niet te zien zijn, maar
uitsluitend met hun prima eigen-
schappen en hun voorgeslacht in
de catalogus vermeld staan. De
dieren, in dat stadium nog maar
enkele cellen groot, gaan van de
hand voor ongelooflijk hoge be
dragen. Een duizendje of twee,
drie is in deze handel eerder re
gel dan uitzondering.
"Wij zijn er enorm op tegen dat er
zo aan die koeien gefrunnikt
wordt", aldus Paul Schaap. "We
zijn er op tegen dat nu ook al em
bryo's handelswaar zijn gewor
den, te meer nu de weg open ligt
naar allerlei andere enge dingen.
In laboratoria wordt al geëxperi
menteerd met het splitsen van
embryo's. De laatste stap is het
genetisch ingrijpen. Dan is het
hek echt van de dam. Er zijn nu
al varkens die een gen (een eiwit-
streng waarin erfelijke gegevens
zijn opgeslagen) ingeplant heb
ben gekregen, waardoor ze veel
meer groeihormonen gaan pro
duceren en dus aanmerkelijk
groter worden dan hun soortge
noten. Er bestaat al een schaap
dat twee keer zo groot is als nor
maal. Er worden zelfs menselijke
genen bij dieren ingeplant. Hoe
lang duurt het nog voordat het
ongekeerde gaat plaats heb
ben"?
Nut
Schaap zegt begrip te hebben
voor de drang naar betere pro
ductiemethoden, ook binnen de
agrarische sector. "De handel in
embryo's en de transplantatie
daarvan zou misschien een goe
de ontwikkeling zijn, als er een
maatschappelijk nut aan kleef
de. Dat is echter niet het geval.
Het is helemaal niet waar dat
door de opgelegde melkquota en
de superheffing er een nog grote
re behoefte is gekomen aan koei
en die in plaats van 6000 kilo,
maar liefst 10.000 kilo melk per
jaar zouden produceren. Ik vrees
dat er een groei ontstaat naar een
paar zeer kapitaalkrachtige be
drijven die alle melkquota naar
zich toe trekken en daarmee de
werkgelegenheid in de melkvee
houderij in gevaar brengen. Ei
genlijk zou het een taak van de
boerenorganisatie moeten zijn
om daar tegen te protesteren", al
dus Schaap.
Volgens 'Lekker Dier' kleven
er veel bezwaren aan de superse
lectie door embryo-transplanta
tie. Schaap: "Het is in de fokkers
wereld bekend dat bij selectie
naar betere eigenschappen altijd
negatieve eigenschappen mee-
geselecteerd worden. Kijk maar
eens naar de huisdieren. Juist
die doorgefokte rassen zijn zwak
en vaak ziek. Dat is ook al bij
koeien te zien.
'Lekker Dier' hoopt door mid
del van acties een maatschappe
lijke discussie over het handelen
in embryo's en het experimente
ren met genen los te weken. Een
discussie die in de Verenigde
Staten al geruime tijd gaande is.
Daar begint het grote publiek
kritische vragen te stellen aan
wetenschappers die inmiddels al
patenten hebben aangevraagd
op door hen 'ontwikkelde' die
ren. Schaap: "Er is geen enkele
instantie die controleert wat er
door wetenschappers wordt ge
ëxperimenteerd.
Twee actievoerders van 'Lekker Dier' tonen tijdens een demonstra
tieve 'veiling' in Zwolle een embryo op sterk water. <roto and
Ceausescu's vrouw Elena en zijn
zoon Nicu zijn de oogappels van de
partijleider. Mevrouw Ceausescu
speelt in partij en regering een
vooraanstaande rol en zij treedt re
gelmatig op als plaatsvervanger
voor haar echtgenoot. De 37-jarige
Nicu, tot voor kort secretaris van
de communistische jeugd en mi
nister, lijkt met zijn recente benoe
ming tot partijleider van het dis
trict Sibiu te worden klaarge
stoomd om de scepter van zijn va
der over te nemen. Gezien de slech
te gezondheidstoestand van de 68-
jarige Ceausescu, zou Roemenië er
nog voor Noordkorea in kunnen
slagen een communistische dynas
tie te vestigen, een ontwikkeling
die volledig past in de potsierlijke
persoonsverering die rond Ceause
scu is ontstaan.
Favoriet
Het Westen heeft lange tijd nau
welijks nota genomen van de bin
nenlandse repressie van het regime
van Ceausescu. De Verenigde Sta
ten en West-Europa hielden Buka-
rest, kennelijk uit opportunisti
sche motieven, jarenlang de hand
boven het hoofd. Het land dat in
het communistische blok steeds
een afwijkend geluid liet horen op
het gebied van defensie en buiten
landse politiek werd alleen daarom
al gekoesterd als favoriete handels-
en gesprekspartner.
Juliana Geran Pilon, een Roe
meense die in 1962*het land verliet
en nu stafmedewerker is van de
Amerikaanse Heritage Founda
tion, schreef enkele jaren geleden:
„De Amerikaanse bezorgdheid
over de mensenrechten moet wor
den uitgebreid tot Roemenie. Het
regime van Ceausescu is een van
de meest repressieve ter wereld.
Toch blijft Roemenië profiteren
van een speciale en zeer grootmoe
dige behandeling door de VS".
Ook de voormalige Amerikaanse
ambassadeur in Bukarest David
Funderburk klaagde over de op
stelling van zijn eigen land. Tever-
(ap)
geels, want het State Department
wenste uit politieke overwegingen
goede betrekkingen met Roeme
nië.
Pas in juni van dit jaar ging de
Senaat tot actie over. De status van
meest-begunstigde natie (MFN)
van Roemenië werd voor de duur
van een half jaar opgeschort in ver
band met de situatie van de men
senrechten. Deze „vijandigde
daad" en „inmenging in de binnen
landse aangelegenheden", zoals
Roemenië reageerde, wordt welis
waar na die periode automatisch
teruggedraaid, maar moet toch als
een ernstige waarschuwing wor
den opgevat.
In Moskou zal het falende econo
mische beleid in Roemenië, en het
wispelturige gedrag van de partijl
eider, ook niet met veel vreugde
worden bekeken. Het feit dat Roe
menië als laatste lidstaat van het
Warschaupact door partijleider Mi-
chail Gorbatsjov werd bezocht, zou
een vingerwijzing kunnen zijn. Een
deel van Ceausescu's aanvankelij
ke populariteit onder de Roemeen
se bevolking vloeide trouwens
voort uit zijn sterk nationalistische
en onafhankelijke instelling, die te
gelijkertijd anti-Russisch was. „Wij
staan dan wel in de rij voor het
brood, maar het is tenminste ons
eigen brood", zo konden Roeme
nen in het verleden nog worden af
gescheept.
De situatie is veranderd. Buka
rest moest bijvoorbeeld met han
gende pootjes bij Moskou aanklop
pen met het verzoek om de leve
ring van olie. De Sovjets hebben
aan dat verzoek voldaan, zij het te
gen wereldmarktprijzen. Verder is
de bilaterale handel de afgelopen
paar jaar sterk toegenomen. Buka
rest heeft zich in zijn economische
misère meer op de Sovjetunie ge
richt. Maar aan alles hangt een
prijskaartje: het lijkt erop dat
Ceausescu voortaan zijn afwijken
de geluiden in het Warschaupact
en over zijn eigen onafhankelijk
heid moet temperen.
De rellen in de Roemeense indus
triestad Brasov van half november
maken duidelijk dat het autocrati
sche bewind van partijleider en
president Nicolea Ceausescu bar
sten begint te vertonen. De Roeme
nen lijken niet langer gedwee
plaats te willen nemen op het offer
blok van de „Conducatore" (Lei
der).
door
Othon Zimmerman, ANP
De keiharde bezuinigingspoli-
tiek heeft de buitenlandse schuld
weliswaar in ijltempo omlaag ge
bracht, zelfs lager dan door econo
men wenselijk wordt geacht, maar
de bijverschijnselen zijn rampzalig
te noemen: een onmenselijk leven
speil, rantsoenering en voedselte
korten, energieschaarste. Tot nog
toe hebben de autoriteiten die da
lende levensstandaard voor lief ge
nomen en dit jaar zijn zelfs nieuwe
maatregelen genomen die het le
ven van de gewone burger nog
ondraaglijker maken.
De botsing tussen woedende ar
beiders en politie in Brasov dreig
de uit te lopen op een ware volks
opstand. Twee agenten kwamen in
het geweld om het leven - één van
hen werd naar verluidt de keel af
gesneden - en enkele gebouwen
werden geplunderd. De vlam sloeg
in de pan toen de werknemers van
de vrachtwagenfabriek „Steagul
Rosu" van partijfunctionarissen te
horen kregen dat de produktiecij-
fers niet waren behaald, en dat de
loonzakjes dus opnieuw magerder
dan normaal zouden uitvallen. De
situatie onder de arbeiders was al
gespannen, omdat de autoriteiten
kort daarvoor extreme energiebe-
perkende maatregelen hadden af
gekondigd. een kil vooruitzicht
voor de bevolking die de vorige
winter al kleumend had doorge
bracht.
De uitbarsting heeft de druk niet
van de ketel gehaald. Een West-
duitse journalist meldde dat een
week later ettelijke duizenden stu
denten in Brasov een solidariteits-
betoging hebben gehouden Net
als de arbeiders eisten de studen
ten betere levensomstandigheden
en het vertrek van Ceausescu. De
politie maakte gebruik van traan
gas en de veiligheidsdienst, de Se-
curitate, arresteerde honderden
demonstranten.
Schrik
De schrik zit er wel in bij de Roe
meense autoriteiten, hetgeen on
der andere valt op te maken uit het
opschorten van een nationale con
ferentie van de Roemeense com
munistische partij (PCR). De con
ferentie moet beter worden voor
bereid, zo heette het. Tevens is be
kendgemaakt dat leden van het
partijcomité en de directie van
Steagul Rosu zijn ontslagen. Maar
opmerkelijker waren de uitlatin
gen van een vooraanstaand partij
lid en oud-ambassadeur in de Vere
nigde Staten, Silviu Brucan, die in
een vraaggesprek over een „crisis"
in de communistische partij sprak,
die kan leiden tot „repressie op
grote schaal". Als dat gebeurt zal
Roemenië nog verder geïsoleerd
raken, niet alleen van het Westen,
maar ook van het Oostblok, luidde
zijn verbluffende reactie. De keuze
is nu repressie of toegeven aan de
legitieme verlangens van de arbei
ders, aldus Brucan, in een voor
Roemeense begrippen ongekend
kritisch betoog.
Het was niet voor het eerst dat de
arbeiders massaal hun ongenoegen
over het levenspeil uitten. Al in
1977, toen de situatie minder nij
pend was, legden in de Jiu-vallei
35.000 mijnwerkers het werk neer
uit protest tegen de arbeidsom
standigheden. De staking moest
met behulp van het leger worden
gebroken. Om de rust in het gebied
te herstellen werden 4000 mijnwer
Nicolae en Elena Ceausescu regeren Roemenië met harde hand.
kers overgeplaatst naar andere de
len van het land. Ook tijdens de af
gelopen winter zijn in verband met
de rantoenering van brood en ener
gieschaarste verscheidene stakin
gen en ongeregeldheden gemeld,
vooral uit Transsylvanië, waar een
grote Hongaarse minderheid leeft.
De kern van de onvrede en de
huidige problemen ligt bij het ei
genzinnige streven van Ceausescu
ten koste van alles binnen enkele
jaren de buitenlandse schuld volle
dig af te lossen. Ceausescu is ken
nelijk geschrokken van de negatie
ve economische en politieke gevol
gen die Polen ondervindt door zijn
enorme buitenlandse schuld.
Sinds 1981 is Roemenië erin ge
slaagd de buitenlandse schuld te
halveren tot 5,5 miljard dollar.
De import is sterk aan banden
gelegd en de export krijgt de hoog
ste prioriteit. De koerswijziging
was volgens veel economen veel te
radicaal, en is op den duur zelfs
contraproduktief. De beperkte im
port, vooral van moderne kapitaal
goederen, is volgens waarnemers
funest voor de toekomst van de
Roemeense industrie, terwijl de
nadruk op de export, waaronder
ook levensmiddelen, de schaars ge
voede burger een doorn in het oog
is. Dit jaar werd bekend dat, on
danks de mobilisering van alle
krachten, de export vorig jaar met
elf procent is gedaald.
Sommige Roemenië-deskundi-
gen spreken in verband met het ge
dwongen onbetaald overwerken,
het verbod op het veranderen van
een baan, voedselrantsoenering,
politieke repressie en de enorme
druk van bovenaf, zelfs van de
„nieuwe horigheid" in Roemenië.
En velen vragen zich daarbij af
wanneer voor de bevolking de pijn
grens is bereikt.
Pamfletten
Hoewel dit voorjaar in Bukarest
voor het eerst politieke pamfletten
opdoken, waarin tot een „opstand"
tegen het regime werd opgeroepen,
lijkt de invloed van een onder
grondse beweging of van dissiden
ten marginaal. Zij kunnen hun
ideeën nauwelijks openbaar ma
ken, bijvoorbeeld omdat alle type
machines zijn geregistreerd bij de
Securitate Dit jaar is bovendien
een oud decreet van stal gehaald
dat de bevolking verplicht ge
sprekken met buitenlanders aan de
autoriteiten te melden. Pamfletten-
met de tekst „Weg met de dictatuur
van Ceausescu" en „Wij wilien
brood en melk voor onze kinde
ren" lijken dan ook eerder uitingen
van vertwijfeling van individuen.
Enkele waarnemers wijzen op de
gedweeë volksaard van de Roeme
nen: „een boom die buigt, t barst
tenminste niet".
Op het politieke vlak is het te
genspel dat Ceausescu krijgt nihil.
Zijn positie lijkt vooralsnog onaan
tastbaar, vooral omdat hij in de 22
jaar dat hij aan de macht is een
groot aantal familieleden, en een
klein groepje vertrouwelingen,
zorgvuldig op strategische posities
heeft geplaatst. Tegelijkertijd wor
den hoge ambtenaren en ministers
met de regelmaat van de klok in
een andere functie benoemd of op
een zijspoor gezet, zodat niemand
de kans krijgt een eigen machtsba--
sis op te bouwen.
De rol van het leger is niet duide
lijk. Geruchten doen de ronde dat
het leger in 1983 betrokken is ge
weest bij een poging tot een staats
greep of een moordaanslag op
Ceausescu. Een bevestiging hier
voor is nooit gekregen. Wel is het
aannemelijk dat enkele propagan
distische maatregelen van de par
tijleider, zoals eenzijdige beper
king van manschappen en oorlogs-
materieel, en een verlaging van het
defensiebudget, in de legertop niet
met enthousiasme zijn ontvangen.
Bovendien zou de defensiestaf on
gelukkig zijn met de manier waar
op het leger voortdurend wordt in
gezet als extra kracht in de econo
mie.
Er zijn op het ogenblik onge
veer 250 hervormde gemeenten
of wijkgemeenten die zó breed
met een gereformeerde kerk of
wijk samenwerken, dat er feite
lijk sprake is van een federatie,
ongeacht of die nu officieel gere
gistreerd is of niet. Dat deelt se
cretaris ds. B. J. Aalbers van de
landelijke raad voor 'Samen op
weg' vandaag mee in het blad
'Evangelisch Commentaar'.
De stilte die zich soms voor
doet in het proces van samen
gaan van hervormd en gerefor
meerd waardeert Aalbers posi
tief. "Het is de stilte van het in
eenvoud doorwerken aan wat de
hand vindt om te doen". Toch
gaat op allerlei niveaus de sa
menwerking gestaag door. "Je
kunt altijd wel roepen dat er nog
te weinig gebeurt, maar wat er
wél gaande is, is veel". Ook in ge
meenten waar men nog maar een
deel van het werk samendoet, is
voortgang.
Het treft Aalbers telkens, voor
hoe moeilijke beslissingen ker
keraden en gemeenten soms
staan. Binnen een dag of tien gaf
hij op drie verschillende plaatsen
advies over een samenwerkings-
situatie die werd belast door het
probleem dat óf het hervormde
óf het gereformeerde kerkge
bouw dicht zou moeten, omdat
men door inkrimping van de ge
meenten zich samen best kan
redden met één gebouw.
"Maar rond beide kerken leven
emoties. En soms is de keuze ho
peloos. Het ene gebouw is voor
zien van een uitstekende kerk-
zaal met goede akoestiek en een
prima orgel, maar het heeft geen
bijgebouw, en dat heeft het ande
re gebouw nu juist wél, maar
daar is de kerkzaal gewoon
slecht. Hoe moetje dan kiezen?
Ik houd dan natuurlijk wel mijn
verhaal dat 'het' niet in de gebou
wen zit. Maar toch, 'jouw' kerk
zal maar dicht gaan...."
Studie
Ook op andere niveaus wordt
doorgewerkt, landelijk en pro
vinciaal. "Er gebeurt veel in stil
te". "En verder is er de stilte van
de studietijd". Vorig jaar zonden
de synodes aan allerlei organen
die vooral met de organisatie van
de kerken te maken hebben, een
schets met suggesties voor toe
komstige regelingen. Dé reacties
daarop zijn nu bijna binnen.
Een werkgroep van de lande
lijke raad werkt aan vormen van
toekomstige hereniging en be
kijkt nu deze reacties. Dat is geen
eenvoudig werk. Op tal van pun
ten hebben de twee kerken een
verschillende organisatie. Aal
bers noemt dat een 'stevige kerk-
ordelijke klus', "die hier en daar
verweven is met de leer aangaan
de de kerk". "Het rapport over
deze zaken moet dan ook zo goed
zijn, dat het naar de kerkeraden
en classes kan om erover mee te
praten". De bedoeling is, dit stuk
in oktober volgend jaar te pre
senteren. Maar, zegt Aalbers
voorzichtig, "dat is voor zo'n
groot werk wel gauw".
De secretaris van 'Samen op
weg' noemt drie punten waarop
het beleid zich in eerste instantie
moet richten: 1. het gelijktrek
ken van het aantal classes, de
grootte van de classes en de ta
ken; 2. het maken van een raam
werk waarbinnen de hervormde
organen van bijstand en de gere
formeerde deputaatschappen
(synodecommissies) royaal kun
nen samenwerken; 3. het maken
van een gemeenschappelijk
breed moderamen (bestuur) van
beide synoden, waaraan de vol
tallige synoden veel kunnen de
legeren en vanwaaruit leiding
aan het proces van 'Samen op
weg' kan worden gegeven.
Er is natuurlijk nog veel meer
dat aandacht vraagt. Aalbers
denkt dan aan de groepen in bei
de kerken die het moeilijk heb
ben met 'Samen op weg', de lu
therse deelneming, de vragen
rond het kerkelijk belijden en
"niet het minst de vragen op ve
lerlei terrein waar wij naar het
jaar 2000 als gelovigen en als ge
meenten mee te maken krijgen".
'Vieze mannen'
Het 'ethisch instituut voor
normen en waarden Rainbow' in
Nijkerk zond namens Sinter
klaas een 'ijlgedicht' aan de Ne
derlandse regering met de drin
gende oproep de kinderporno
grafie aan te pakken. In dat ge
dicht noemt de Sint winkeliers
die porno blijven verkopen 'vie
ze mannen die handel drijven'.
"Vieze mannen drijven han
del, sex en geweld is hun wandel-
Ze maken er zelfs films van en
brengen ze dan aan de man/Maar
hoe het buitenland ook klaagt,
voor het gerecht wordt niemand
gedaagd/De hoge heren in Den
Haag zitten er niet mee in hun
maag"
Het uit vier coupletten be
staande rijm is, vergezeld van
een zogenaamd 'ontspannings
pakket', verzonden aan alle ka
merleden en ministers. De
'schokkende surprise' moet hen
"wakker schudden uit hun
schijnheiligheid".
Het Rainbow-instituut heeft
ook een lijst gemaakt van adver
teerders in Playboy en Playgirl,
met de oproep om bij deze zaken
en van deze merken geen pro-
dukten te kopen met Sinterklaas
en Kerst.
Cursussen. Voor het voorjaar
van 1988 heeft de afdeling 'Mens
in ontwikkeling in de samenle
ving' van het instituut 'Kerk en
Wereld' in Driebergen cursussen
en meerdaagse bijeenkomsten
georganiseerd voor homoseksu
ele mannen en vrouwen. Sommi
ge zijn opgezet in samenwerking
met andere organisaties, zoals de
stichting 'De Kringen' en het
COC.
'Kerk en Wereld' meldde, dat
de belangstelling voor deze bij
eenkomsten snel groeit. Een uit
gebreide folder is beschikbaar:
'Kerk en Wereld', De Horst 7,
postbus 9, 3970 AA Driebergen-
Rijsenburg, 03438-12241.
Zegen over scheiding
Een gereformeerd echtpaar
heeft in een kerkdienst in Uit-
wierde (gemeente Delfzijl) op li
turgische wijze gestalte gegeven
aan de ontbinding van zijn huwe
lijk. In feite werd Gods zegen
over de scheiding gevraagd.
De dienst werd gehouden in de
hervormde kerk van Uitwierde
en geleid door de hervormde pre
dikant H. van Vliet uit Delfzijl.
Volgens ds. Van Vliet hebben de
betrokkenen samen met hem de
dienst voorbereid.
Dat de dienst in deze kerk
werd gehouden, had, volgens ds.
Van Vliet, te maken met het zeer
gevoelige en intieme karakter er
van. "En dat kon in het kleine
kerkje van Uitwierde goed tot
zijn recht komen". Dat een her
vormd en niet een gereformeerd
predikant de dienst leidde,
kwam omdat de gereformeerde
dominee op dit ogenblik rust
moet houden.
Ds. Van Vliet: "Echtscheidin
gen komen zo vaak voor. Pasto
raal gezien kun je daar niet om
heen. Daarom heb ik eraan mee
gewerkt. Het is voor iedereen
een geweldige ervaring geweest.
Moet u zich voorstellen dat twee
mensen temidden van de ge
meente en voor Gods aangezicht
over zoiets intiems als een echt
scheiding praten. Het zou overi
gens te wensen zijn dat veel meer
mensen na een scheiding zo posi
tief met elkaar zouden omgaan
als dit echtpaar".
De gereformeerde predikant
in algemene dienst H. Kuyk van
het Dienstencentrum in Leus
den denkt niet, dat de gebeurte
nis in Delfzijl in strijd is met de
kerkelijke formulieren. Maar dat
er in brede kerkelijke kring een
discussie over komt, staat voor
hem wel vast. Naast waardering
zal er ook verontrusting naar vo
ren komen, verwacht hij.
Hervormde Kerk: aangeno
men naar Enschede J. B. van
Heerde, geestelijk verzorger ver
pleeghuis aldaar. Gereformeer
de Kerken: beroepen te Harden-
berg P. J. Trimp Bedum. Gere
formeerde Gemeenten: beroe
pen te Hoogvliet A. Bac Bode
graven.
