'Advocaat nodig om rechten
van het dier te beschermen'
Bijna twee jaar cel geëist voor spookrijder
Steigers bij brug Aardam
WËütÊtim
PAGINA 16
Will
WOENSDAG 25 NOVEMBER 1987
Werken met proefdieren. Steeds roept het weer emoties
op. Toch worden er volop pogingen gedaan om proeven op
dieren terug te dringen en ze door alternatieven te
vervangen. Maar ondanks die goede voornemens werden
het afgelopen jaar meer proefdieren gebruikt. Ook bij de
universiteit in Leiden.
Het welzijn van het dier. Daar draait het om. Prof. dr. Tj. de
Cock Buning is nu bijna twee jaar als hoogleraar proefdier-
vraagstukken aan de universiteit in Leiden verbonden en
nog altijd zeer begaan met het lot van de proefdieren. Is er
sinds zijn komst veel veranderd? Hoe komt het dat er weer
in stijgende mate naar het dier is gegrepen om proeven op
te doen?
Deze week (donderdag en vrijdag) wordt er in Leiden een
cursus gehouden over ethiek en proefdieren. Een cursus
waarin de wet op de dierproeven onder de loep zal worden
genomen; waarmee wetenschappers die met proefdieren
werken rekening moeten houden en waar de problemen
liggen. De cursus gaat in op de vraag hoe je met ethische
vraagstukken moet omgaan, hoe je ze beoordeelt en hoe je
ze oplost.
LEIDEN - Zijn oplossing is even
verrassend als simpel. Zet alle al
ternatieven voor dierproeven op
een rijtje en publiceer ze in een
blad of via de databank. Geef ver
volgens de onderzoekers toegang
tot die informatiebronnen en zij
- weten wat er gaande is.
door
Jan Westerlaken
Eenvoudiger, althans zo lijkt het,
kan het niet. Over het waarom van
zo'n oplossing zegt De Cock Bu
ning: "Wetenschappers weten dik-
'wijls niet dat er ook andere moge
lijkheden zijn dan alleen maar die
ren voor het uitvoeren van een be
paald onderzoek. Wanneer je nu
die alternatieven bundelt, dan kun
nen de onderzoekers daarvan ken
nisnemen en gebruik maken".
De Cock Buning: "Mijn collega
in Utrecht probeert ergens geld te
vinden om een databank van de
grond te tillen. Laboratoria kunnen
via zo'n systeem onderling gege
vens uitwisselen over onderzoeken
waarmee ze bezig zijn. Op die ma
nier voorkom je datje zelf nog eens
het wiel uitvindt. Belangrijker is
natuurlijk dat je zo extra leed voor
dieren kunt terugdringen. Want
daar is het tenslotte om te doen".
Wat overigens wel een probleem
is, aldus De Cock Buning, is het feit
dat elk land andere normen han
teert. "Neem de industrie als voor
beeld", zegt hij. "Zij zal altijd voor
de meest strenge norm kiezen. Dan
voldoet een produkt direct aan alle
eisen en is ze - de industrie - in een
keer klaar. Helaas komt daarbij het
welzijn van het dier nogal eens in
gedrang".
Minder ernstig
Overal ter wereld is men het er
over eens. Er moeten minder die
ren voor proeven worden gebruikt.
Maar dat gaat moeizaam. Nu is er
zelfs weer een stijgende tendens
om naar het dier in plaats van naar
een alternatief te grijpen. De Leid-
se universiteit, zo blijkt uit de cij
fers, heeft dat ook gedaan. Hoe
komt dat toch?
Prof. De Cock Buning steekt, als"
waarschuwing, een vinger om-
hoog. Zegt: "Je moetje daarbij wel
afvragen of die stijging nu wel zo
reëel is. Wat de veterinaire hoofdin
spectie voor het eerst heeft gedaan,
is het tellen van de vissen waarmee
in de laboratoria wordt gewerkt.
Voorheen werden ze gewogen. De
stijging zit hem met name in een
toenemend gebruik van die vissen.
Vooral stekelbaarsjes. Ze worden
gebruikt voor gedragsonderzoek.
Echter, die stijging is niet meer dan
een procent of twee. Nu praat ik
louter en alleen over Leiden. Kij
ken we naar het landelijk beeld,
dan zie je eveneens een toename bij
het gebruik van vissen, maar ook
vogels. Kippen, om precies te zijn.
Vissen worden steeds vaker ge
bruikt voor het testen van giftige
verbindingen in het oppervlakte
water. Zo probeert men er achter te
komen hoe schadelijk die vervui
ling voor drinkwater is. Helaas
heeft het gebruik van de kippen
met de bio-industrie te maken. Die
kip lijdt nogal eens aan infectie
ziekten. Men is op zoek naar vac
cins om daar wat tegen te doen. In
derdaad, we zien meer dierproe
ven, maar de ernst ervan is afgeno
men. Er is sprake van een gering
ongemak voor de dieren. Dus dat is
niet echt alarmerend".
Verantwoord
Ethisch verantwoord of niet.
Voor prof. De Cock Buning is het
geen situatie om over aan de bel te
trekken. Zegt: "Bij mij ligt het ac
cent op de vraag hoe ga je met de
dieren om. Dat gaat de goede kant
op. Meer dan vijftig procent van al
le proeven hebben een risico van
gering ongerief. Het risico van ern
stig ongerief was in 1986 27 procent
en dit jaar 23 procent. Die dalende
lijn is er al een paar jaar. Daar kun
je dan alleen maar tevreden over
zijn".
Ondanks dat het de goede kant
op gaat hebben prof. De Cock Bu
ning en zijn medewerkers een rap
port geschreven waarin de vraag
wordt gesteld wat er aan de dier
proeven kan worden verbeterd. De
barrièere waarop zij stuitten: geld.
De financiën om op grote schaal
het onderzoek naar alternatieven
voor dierproeven te stimuleren
ontbreekt. Begrijpelijk dat De
Cock Buning pleit om juist voor
dat doel meer geld uit te trekken.
De industrieën, zegt hij, dragen
hun steentje daarin bij. Ze doen
niet alleen zelf onderzoek, maar ge
ven bovendien studenten de gele
genheid naar alternatieven te zoe
ken. De Cock Buning heeft met en
kele industrieën daarover goede
contacten. Studenten die op zoek
willen naar alternatieven voor dier
proeven helpt hij bij die industrie
ën aan stageplaatsen.
Zo maar naar een dier grijpen en
er vervolgens allerlei proeven op
los te laten, is uitgesloten. De vete
rinaire hoofdinspectie van het mi
nisterie van volksgezondheid
Prof. dr. Tj. de Cock Buning: „Voor mij gaat aids-onderzoek op chimp ansees te
Prof. dr. Tj. de Cock Buning over stijgend gebruik proefdieren:
houdt dat nauwlettend in de gaten.
Zij controleert of de wet wel wordt
nageleefd. Elke universiteit heeft
een deskundige in huis die toezicht
op de proefdieren houdt. Alle on
derzoeken moeten aan hem wor
den voorgelegd. Zijn er ethische
problemen, dan legt hij die voor be
oordeling voor aan de dierexperi
mentencommissie.
Advocaat
De Cock Buning noemt dat een
medisch ethische commissie voor
dieren zoals de mensen die ook
kennen. Hebben ze - die mensen -
klachten, dan kunnen ze die daar
kwijt. Maar een dier kan toch niet
praten? De Cock Buning knikt.
Zegt: "Daarom wordt erover ge
dacht om een soort advocaat voor
dieren in te stellen en vervolgens
lid te laten worden van een com
missie. Iemand die voor hun rech
ten opkomt. Misschien moeten dat
mensen uit de wereld van de die
renbescherming zijn. In elk geval
mensen die verstand van dieren
hebben".
Maar over de rechten van een
proefdier valt weinig te zeggen.
Heeft zo'n dier eigenlijk wel rech
ten?
De Cock Buning: "Juridisch ge
sproken niet. Want als je rechten
hebt, heb je ook plichten. Een dier
heeft geen plichten. De mens is
verantwoordelijk om het welzijn
van het dier zoveel mogelijk te be
schermen. Net zo goed als dat een
mens verantwoordelijk is voor een
pasgeboren kind dat niet kan pra
ten of een gehandicapt mede
mens".
Als een onderzoeker die verant
woording met een korreltje zout
neemt kan hij dan worden ver
volgd?
De Cock Buning: "Nee, dat kan
niet. Maar als' een onderzoeker het
heel erg bont maakt, dan kan dat
ernstige gevolgen voor de hele uni
versiteit hebben. Wordt de wet op
dierproeven overschreden en de
onderzoeker wenst niet in te gaan
op eventuele alternatieve moge
lijkheden, dan kan de vergunning
worden ingetrokken. Aangezien de
universiteit de beschikking heeft
over maar een vergunning, worden
alle faculteiten getroffen als die
wordt afgenomen. Het is nog niet
voorgekomen, maar de wet func
tioneert pas'twee jaar".
Aids
Wanneer maken onderzoekers
het te bont. Een voorbeeld. In Ne
derland worden chimpansees met
het aids-virus besmet in de hoop
dat er stoffen vrijkomen waarvan
een medicijn kan worden gemaakt
om de aandoening bij de mens te
genezen. Gaat dat niet een beetje te
De Cock Buning is daar duide
lijk over. Zegt: "Voor mij, maar ook
voor andere onderzoekers, gaat dit
te ver. Ik ben van mening dat er
niet genoeg gekeken is naar de
noodzaak om deze apen in te zetten
voor het aids-onderzoek. Het geld
dat hieraan wordt besteed kun je
beter aanwenden voor basis-onder
zoek. Die basiskennis is te gering
om nu al met chimpansees te gaan
experimenteren. Je leert daar veel
meer van. Zoals het zich nu laat
aanzien heeft het werken met apen
geen zin. Ik vind dat je de man
kracht beter op het basis-onder
zoek kunt zetten. De EG heeft nu
ook weer miljoenen uitgetrokken
voor het aids-onderzoek met ge
bruik van apen terwijl voor het ba
sis-onderzoek aanmerkelijk min
der geld beschikbaar is gesteld".
Hoewel de apen niet ziek worden
na de besmetting met het aids-vi
rus, kunnen ze voor andere onder
zoeken, zoals hepatitis B (leveront
steking), niet meer worden ge
bruikt. Hun immuunsysteem (na
tuurlijke afweer) functioneert na
de besmetting met het aids-virus
niet meer normaal. Voor de mens
heeft deze vorm van onderzoek
weinig opgeleverd. Wat men nu
doet is het afweersysteem sterker
maken opdat het lichaam het aids-
virus zelf kan aanpakken. "Maar",
zegt De Cock Buning, "dit kan ook
in een reageerbuis worden onder
zocht. Daarvoor hoef je geen ge
bruik van de chimpansees te ma
ken. Wordt er een middel gevon
den dat via allerlei laboratorium
proeven positief blijkt te zijn, dan
kan dat net zo goed op een aids-pa-
tiënt worden toegepast. Ik denk
dat zo'n patiënt dat best wil als er
positieve resultaten uit de bus ko
men".
Protest
Is dit te bont en aanleiding om de
vergunning voor het mogen uitvoe
ren van dierproeven in te trekken?
De Cock Buning: "Ik verwacht
dat hierover het laatste woord nog
niet is gezegd. Je kunt er in elk ge
val wel protest tegen aantekenen.
Protest, omdat de zorgvuldigheid
niet in acht is genomen".
De medisch faculteit van de
Leidse universiteit. Wat doet zij om
het gebruik van proefdieren zoveel
mogelijk te beperken?
Concreet geeft de Cock Buning
aan, dat studenten die fysiologie
volgen zelf niet meer met proefdie
ren mogen werken. Veel proeven
staan, bijvoorbeeld, op video en an
dere voeren de studenten op zich
zelf en mede-studenten uit. Vol
gens De Cock Buning liep de uni
versiteit in Leiden hierin voorop.
In de diverse laboratoria werken
alleen bekwame onderzoekers met
proefdieren. Studenten mogen er
niet met hun handen aan komen.
De universiteit heeft oor voor de
kritiek uit de bevolking.
Hoe reageren de studenten zelf
op dierproeven?
De Cock Buning: "De docent
speelt daarin een belangrijke rol.
Heeft de student problemen, dan
moet je daar met hem over praten.
Wanneer je de problematiek be
spreekt, dan blijft er een kleine
groep studenten over die funda
menteel weigert proeven op dieren
te doen. De grote groep wil wel
meewerken. Praat je als docent
niet met de student, dan krijg je
een gespannen ontwikkeling. Iede
re student die wordt gedwongen
iets te moeten doen om, bijvoor
beeld, toch aan een cijfer te komen,
is tegen. Daarom is praten met de
studenten, zeker op dit gevoelige
terrein, een heel belangrijke basis.
Zij kunnen dan hun gevoelens
kwijt en de docent weet
i hij toe is".
Mogelijk vijfjaar ontzegging rijbevoegdheid voor Rijnsaterwoudenaar
DEN HAAG/RIJNSATERWOU-
DE - Alleen omdat hij uit handen'
van de politie wilde blijven, was de
19-jarige Rijnsaterwoudenaar in de
nacht van 14 op 15 augustus op de
vlucht geslagen in de bestelwagen
van zijn baas. Er volgde een wilde
achtervolging met desastreuze ge
volgen.
Bij Bodegraven reed de man, die
verklaarde die dag zo'n dertig pils
jes te hebben gedronken, de afrit
van rijksweg A12 op. Na een kilo
meter of vijf spookrijden botste hij
op een tegemoetkomende wagen.
De bestuurder daarvan raakte
zwaar gewond. Een tweede auto
kon de bestelbus ook niet meer
ontwijken, gleed van het talud en
vloog in brand. De bestuurster kon
net op tijd ontsnappen.
Tegen de Rijnsaterwoudenaar,
die ook terecht stond voor een
reeks inbraken, het weigeren van
een bloedproef en een aantal auto
diefstallen, werd dertig maanden
gevangenisstraf geëist, waarvan
acht maanden voorwaardelijk, en
een ontzegging van de rijbevoegd
heid voor de duur van vijf jaar.
Daarbij werd door officier van jus
titie mr. Klopper-Gerretsen als bij
zondere voorwaarde gevraagd dat
de man onder toezicht komt van
het Consultatiebureau voor Alco
hol en Drugs.
"Die hele wildwest-achtervol
ging was overbodig", zo oordeelde
rechtbankpresident mr. Kootte
gisteren tijdens de zitting, waarop
hij ook kritiek uitte op de Alphen-
se politie. "De politie wist wie je
was, wist waar je woonde. Je kon
niet ontsnappen. Dat had de politie
ook moeten beseffen. Ik begrijp de
handelwijze van de politie, maar of
die in dit geval zo verstandig is ge
weest, betwijfel ik".
De jongeman had in een Alphens
café zijn vriendin mishandeld.
Toen twee agenten hem daarvoor
wilden aanhouden, sloeg hij op de
vlucht. Even later werd hij in de
Prins Hendrikstraat gesignaleerd
in de bestelbus van zijn baas. De
achtervolging werd ingezet. Na
eerst enige tijd in Alphen te heb
TER AAR - De gemeente Ter Aar wil aanlegsteigers aanleggen aan de
Westkanaalweg ten zuiden van de Aardamse weg. De provincie heeft
hiervoor al een subsidie toegezegd. Bij dit project worden ook enkele
langdurig werklozen ingeschakeld. WD'er H. Ruygrok toonde zich tij
dens de raadsvergadering enthousiast over de plannen. "Als de aanleg
steigers voor toeristen bij de Aardamse brug komen, dan kunnen we
misschien de brugwachter opdracht geven de brug dicht te houden zodat
de mensen hun inkopen gaan doen in het dorp", aldus het raadslid.
ben rondgereden ging hij richting
Bodegraven. Hij reed de afrit van
de A12 op om de achtervolgende
politiewagens af te schudden,
maar keerde even later om en ging
weer naar Alphen. Daar besloot hij
echter terug te keren naar Bode
graven en opnieuw de A12 op te rij
den tegen het verkeer in. Inmid
dels had hij al dwars door twee
wegversperringen van de politie
gereden.
De Rijnsaterwoudenaar reed met
hoge snelheid en zonder lichten op
de verkeerde rijbaan richting
Utrecht. Alleen als hij een tegenlig
ger zag, deed hij even zijn lichten
aan, zo vertelde hij gisteren ter zit
ting. Dat ging vier ldlometer goed,
maar ter hoogte van de afslag
Woerden botste hij bovenop een te
gemoetkomende auto.
De bestelbus kwam op de zijkant
terecht en ramde even later nog
een auto die van het talud schoot
en in brand vloog. De bestuurster
van deze auto kon nog net op tijd
de wagen verlaten. De automobi
list in de andere wagen raakte
zwaar gewond. Hij zat meer dan
een uur beklemd en zijn linkerarm
was afgerukt.
Wederom ging de Rijnsaterwou
denaar er vandoor. Hij werd ge
zocht door de politie met honden
en een helikopter, maar werd pas
vijf uur later door een krantenjon
gen gevonden. Die leverde hem
uiteindelijk af bij de politie.
Officier van justitie Klopper-
Gerretsen had de jongeman onder
andere poging tot doodslag ten las
te gelegd. Hij is welbewust, zo
merkte zij op, de verkeerde weg
helft van de rijksweg opgereden en
wist dat daardoor een ongeluk kon
ontstaan, waarbij doden zouden
kunnen vallen. Klopper achtte
daarmee de opzet, die moet wor
den bewezen bij de poging tot
doodslag, voldoende aangetoond.
De raadsman van de verdachte,
mr. H. Brands, was die mening niet
toegedaan. Volgens hem heeft zijn
cliënt nooit het plan gehad iemand
van het leven te beroven. "Zijn eni
ge doel was uit handen van de poli
tie te blijven. Hij heeft zich geen
moment gerealiseerd wat er kon
gebeuren", aldus Brands, die daar
om de poging tot doodslag niet be
wezen achtte. Wel het zodanig roe
keloos rijden dat daardoor iemand
zwaar lichamelijk letsel had opge
lopen.
Ook het feit dat de jongeman
zich niet had bekommerd om de
gewonden, was volgens de advo
caat niet wettig en overtuigend be
wezen. De Rijnsaterwoudenaar,
die bij ihet ongeluk ongedeerd
bleef, werd door de voorruit geslin
gerd. Iemand die een dergelijke
schok ondergaat, is zeer waar
schijnlijk niet in staat helder te
denken, zodat beslissingen van dat
moment hem niet kunnen worden
aangerekend.
Volgens Brands was de door de
officier gevorderde onvoorwaarde
lijke gevangenisstraf te lang. Hij
pleitte voor een celstraf waarbij
een groter deel voorwaardelijk zou
zijn en kon instemmen met de rij
ontzegging voor de duur van vijf
jaar.
Over twee weken wijst de recht
bank vonnis.
Overvaller bekent
NOORDWIJK/SASSENHEIM -
De politie van Noordwijk heeft een
24-jarige inwoner van die plaats
aangehouden in verband met de
gewapende overval op een benzi
nestation aan de Parklaan in Sas-
senheim op donderdag 19 novem
ber. De Noordwijker heeft inmid
dels niet alleen de overval, maar
ook verschillende andere inbraken
en verduisteringen bekend.
VALKENBURG - De opkomst van
de landmachtmobilisatie-oefening
Donderslag 18 ligt achter op die
van voorgaande jaren. Tot van
morgen vroeg hadden zich 667
mannen gemeld, dat is 76 procent.
Defensie streeft naar een opkomst
van 95 procent. Het opgeroepen
personeel heeft nog de hele dag de
tijd om zich te melden. Vanmorgen
waren twee van de vier compag
nieën compleet en vertrok de colon
ne naar het marine vliegkamp Val
kenburg, waar vandaag de stellin
gen worden ingenomen. De solda
ten hebben de nacht doorgebracht
in de opvangcentra in Amsterdam,
Nieuw-Vennep en zoals de foto
toont in het militair magazijn aan
de Van Tetsstraat in Hillegom.
(foto Holvast)
WOENSDAG 25 NOV.
Leiden
optreden van Saskia Boon, cel
lo, en Lodewijk Collette, piano,
aanvang 20.15 uur in de Kapel
zaal van K&O aan de Oude Vest
concert door het Locke Con
sort, Oude Muziek in Oudheden,
muziek uit de 17e eeuw van o.a.
Purcell en Locke, aanvang 20.15
uur in de Taffehzaal van het Rijks
museum van Oudheden, Papen
gracht 29.
bijeenkomst Streekcommissie
'Leiden e.o., aanvang 20.00 uur in
De Rode Leeuw, Dorpsstraat 55,
Oegstgeest.
lezingen over intelligentie en
creativiteit in het schaakspel, aan
vang 20.00 uur in het Centraal
Voorzieningengebouw aan de
Cleveringaplaats.
DONDERDAG 26 NOV.
Leiden
lunchconcert door Ingrid Ranftl,
piano, van 12.45 tot 13.30 uur in
de Kapelzaal van K&O, Oude
Vest.
feestelijke slotavond van het
Turkije-festival met de film The
country loved by the sun', tevens
buikdansdemonstratie door Maai
ke Prüst, aanvang 20.15 uur in de
Kapelzaal van K&O aan de Oude
Vest.
lezing over het onderwerp 'Ru
zie en Energie' door Riekje Bos
wijk-Hummel, aanvang 20.00 uur
in Centrum Ex '85 aan de Kopperv-
hinksteeg 15.
schrijfavond door Amnesty In
ternational om 20.00 uur in de Stu-
dentenekklesia aan het Rapen
burg 100.
voorlichtingsbijeenkomst over
voeding voor ouderen, aanvang
10.00 uur in Dienstencentrum-
Noord aan de Van Hogendorp-
straat.
handwerkbazar in clubhuis Ma-
tilo aan de Zaanstraat, aanvang
14.00 uur.
6wingavond mmv Leidse pop
formatie Trick 13, aanvang 20.00
uur in het recreatiegebouw Ende
geest.
klaverjas en sjoelavond bij wijk*
vereniging Aktief aan de Berlage-
straat, aanvang 20.00 uur.
Leiderdorp
thema-avond CDA-Vrouwen
beraad over kleine' criminaliteit,
aanvang 20.30 uur in de Mens-
wordingkerk aan het Heelblaad-
De Muzenhof aan de Cor
Gordijnsingel.
klaverjassen bij de buurtvereni
ging De Buitengewonen, aanvang
20.00 uur in De Muzenhof.
film Filmkring:'Iron Eagle', aan
vang 20.30 uur in De Muzenhof.
Zoeterwoude
gemeenteraadsvergadering,
aanvang 20.00 uur in het gemeen
tehuis aan de Noordbuurtseweg.
VRIJDAG 27 NOV.
Leiden
volksdansinstuif voor ouderen
bingo-avond van
bingo-avond in buurthuis-
Morschwi|k aan de Topaaslaan.
aanvang 20.00 uur.
lezing door J.G. Fijnvandraat
'Gezag van de Bijbel', aanvang
20.00 uur in de Lokhorstkerk aan
de Pieterskerkstraat.
Leiderdorp
voorstelling 'Plaza Hotel' van
Neil Simon door Theater Toverlei,
aanvang 20.30 uur in de Muzen
hof aan de Cor Gordijnsingel.
Warmond
klaverjastoernooi van Kommu-
nikatie Warmond, aanvang 20.00
uur in het Meerpunt aan de Meer-
rustlaan, informatie tel: 10904.
