Zuidafrika zet regering-Dos Santos in Angola
klem
'Niet op de
hoogte van
Iran-wapens'
Identificatie Demjanjuk
maakt geen solide indruk
Direct voedselhulp
nodig in Etiopië
Volgens Leidse hoogleraar Wagenaar
Ontkenning Mitterrand
Jeltsin ligt
in ziekenhuis
PANIEK BIJ POLITIE NA BOM
Iranzaak: geen falen
van politiek systeem'
DINSDAG 17 NOVEMBER 1987
BUITENLAND
PAGINA 5
Buitenland kort
Israël
Militairen van de marine in Israël
hebben op de Middellandse Zee
een schip van de Palestijnse guer
rilla al-Fatah onderschept. Alle op
varenden zijn gearresteerd en naar
Israël overgebracht. De vermeende
leden van al-Fatah bevonden zich
aan boord van de Nadjija, een 250
ton metend schip dat onder Hon-
durese vlag vaart. De boot was op
weg van Cyprus naar Zuidjemen.
Aids-straf
Een Westduitse rechtbank heeft
een 46-jarige Amerikaan tot twee
jaar cel veroordeeld omdat hij .tot
driemaal toe sex heeft bedreven
zonder condoom. De man is drager
van het Aids-virus. Omdat de man
wist dat hij seropositief was, oor
deelde het hof hem schuldig aan
drie gevallen van zware mishande
ling. De man had al negen maan
den in voorarrest gezeten. De offi
cier had drie en een halfjaar geëist.
Gorbatsjov
De Sovjet-leider Michail Gor
batsjov zal tijdens zijn bezoek aan
Washington volgende maand het
Amerikaanse Congres toespreken,
zo zijn Russische en Amerikaanse
functionarissen voorlopig overeen
gekomen. President Reagan zou
dan op een later tijdstip een toe
spraak houden op de Russische te
levisie. Het idee dat Gorbatsjov het
Congres zal toespreken kan op te
genstand stuiten, omdat het een
eer is die doorgaans is voorbehou
den een bondgenoten van de VS.
JOHANNESBURG - Ruim een
maand geleden waarschuwde dr.
Jonas Savimbi, de leider van de
Angolese bevrijdingsbeweging
Unita, reeds voor het slagveld, dat
zich de afgelopen week in zuidoost-
Angola heeft afgespeeld. Op een
persconferentie in zijn 'bush-
hoofdstad' Jamba, direct na de eer
ste zware gevechten tussen eenhe
den van zijn Unita-beweging en het
Angolese regeringsleger aan de oe
vers van de strategische Lomba-ri-
vier, orakelde Savimbi toen dat de
komende veldslag een van de he
vigste uit de Afrikaanse geschiede
nis zou worden: „Dit hele front zal
bezaaid liggen met lijken".
door
Ruud de Wit
Wat Savimbi niet kon weten, was
dat de veldslag door eenzijdige ac
ties van het Zuidafrikaanse leger
grotendeels aan zijn eigen Unita-
soldaten voorbij zou gaan. Afgelo
pen woensdag, toen de Unita-be
weging in Jamba de twaalfde ver
jaardag van Angola's onafhanke
lijkheid vierde, was er tenminste
daar van directe oorlogsactivitei
ten niets te merken. Die vonden
enige honderden kilometers ver
der naar het westen plaats. Op vra
gen van journalisten antwoordde
hü slechts: „Dat is een zaak van de
Zuidafrikaners. Dachten jullie nu
werkelijk dat ik hier een feestje zou
vieren met 4000 soldaten, als Jam-
ba echt bedreigd werd?"
Hoewel de informatie van de
kant van het Zuidafrikaanse opper
bevel schaars genoemd moet wor
den - net zoals er van officiële An
golese kant weinig betrouwbare in
lichtingen worden prijsgegeven -
kan uit de woorden van de minister
van defensie, generaal Magnus Ma-
lan, worden opgemaakt, dat de re
cente militaire activiteiten van het
Zuidafrikaanse leger al lang niet
meer alleen tot doel hebben om
Unita een betere overlevingskans
te bieden. De Zuidafrikaners heb
ben bewust de confrontatie met de
Angolese regeringstroepen en hun
Cubaanse en Russische ondersteu
ners gezocht, om Dos Santos, Cas
tro en Gorbatsjov duidelijk te ma
ken, dat ze niet langer meer aan de
zijlijn willen afwachten, totdat de
ruim 30.000 Cubaanse militairen
uit Angola zijn teruggetrokken.
Een ander punt, dat steeds weer
terugkeert in de commentaren en
beschouwingen, is het risico van
een domino-effect. Zo waarschuw
de de invloedrijke Sunday Times,
dat „Zuidafrika's nieuwe militaire
optreden in Angola kan leiden tot
een verdere escalatie, vooral omdat
Zuidafrika het heeft opgenomen
tegen soldaten van vreemde mo-
President Dos Santos. (foto AP)
gendheden, waaronder een van de
supermachten, Rusland. Het optre
den van de afgelopen week in An
gola kan op langere termijn alleen
maar zin hebben, als het gepaard
gaat met een politiek en diploma
tiek initiatief', aldus de Sunday Ti
mes.
Hoe vreemd het misschien ook
moge klinken, er zijn wel degelijk
aanwijzingen, dat de gevechten in
zuidoost-Angola tot zo'n initiatief
kunnen leiden. Toen het Angolese
regeringsleger begin september
zijn offensief tegen Unita inzette,
werd dat algemeen gezien als een
beslissende poging van de rege
ring-Dos Santos om de burgeroor
log in het land op een militaire wij
ze in eigen voordeel te beslechten.
Nu de gebeurtenissen van de
laatste weken hebben uitgewezen,
dat de MPLA-regering er zelfs met
aanzienlijke Cubaanse en Russi
sche steun er niet in slaagt om Uni
ta op de knieeen te krijgen, lijkt
Dos Santos geen andere weg meer
open te staan dan de onderhande
lingstafel. Er wordt daarom nu ge
speculeerd, dat de Angolese oorlog
volgende maand een van de ge
spreksonderwerpen zal zijn wan
neer Gorbatsjov en Reagan elkaar
in Washington ontmoeten.
Het was dan ook niet verbazing
wekkend Maian dit weekend het
Transvaalse congres van de rege
rende Nationale Partij te horen uit
leggen, dat de operaties in zuid
oost-Angola er vooral op gericht
zijn om de in Angola aan de kant
van het regeringsleger vechtende
Cubanen en Russen een definitieve
klap toe te brengen: „De Cubanen
en Russen hebben hier op het Afri
kaanse continent niets te zoeken".
De gedachtengang van Malan en
de regering-Botha is duidelijk: een
eventuele nederlaag voor Savim-
bi's Unitabeweging opent de weg
voor de Cubanen en Russen naar
Botswana, Zimbabwe en Zambia,
en natuurlijk ook naar het door
Zuidafrika bezetgehouden Nami
bia. En dat is het laatste wat Botha
c.s. willen, omdat dat de oorlog aan
de landsgrenzen brengt; om nog
maar met te praten van het ver
hoogde risico, dat Namibia en
Zuidafrika in zo'n geval nog meer
blootgesteld zullen zijn aan de ge
wapende acties van de bevrijdings
bewegingen Swapo en het ANC
dan nu reeds het geval is.
Voor zover van afstand kan wor
den beoordeeld, lijkt de militaire
ingreep van Zuidafrika in Angola
de afgelopen week een succes te
zijn geweest, ofschoon de verliezen
aan mensenlevens de grootste zijn
sinds 1975. Maar liefst 23 Zuidafri
kaanse militairen sneuvelden, ter
wijl een onbekend aantal gewond
raakte. Maar belangrijker voor de
regering-Botha is, dat de gecombi
neerde Angolese, Cubaanse en
Russische troepen op de vlucht
zijn geslagen en dat de bedreiging
voor Savimbi's Unita dus is afge
weerd. Hoe groot het belang was
dat Zuidafrika aan de onderne
ming hechtte bleek overigens uit
het feit, dat niet alleen president
P.W. Botha hoogstpersoonlijk een
bezoek aan de linies in Angola
bracht, maar ook een aantal kabi
netsministers, onder wie de minis
ter van buitenlandse zaken. Pik
Botha, de minister van onderwijs,
F. W. de Klerk, en hun collega van
financiën, Barend du Plessis.
In de Zuidafrikaanse pers wordt
over het algemeen terughoudend
gereageerd op de massale aanwe
zigheid van het leger in Angola.
Het belangrijkste kritiekpunt is het
feit, dat er van regeringskant zo
weinig over de gevechten wordt
medegedeeld. Grote kritiek be
staat er ook over de aanwezigheid
van jonge dienstplichtigen in de fr
ontlinies. „Waarom", zo kan er van
de kant van de familieleden van de
gesneuvelden worden gehoord,
„zijn er in deze oorlog dienstplich
tigen ingezet? Waarom is er bij de
acties niet gekozen voor het inzet
ten van eenheden van de perma
nente legermacht?"
Zacht voor dag en
nacht
Behaaglijke duster van
donszacnt courtelle. Keuze uit
rose, bleu of mint Met en
zonder kraagje
verkrijgbaar.
Maten 40 t/m 54
munitie-leverantie aan Iran. De
president noemde deze handel met
zoveel woorden 'frauduleus'. Hij
had zelf kort na zijn ambtsaanvaar
ding in '81 iedere wapenleverantie
aan Iran verboden. Frankrijk levert
officieel wapens aan Iraq, waarmee
Iran in staat van oorlog verkeert.
Het (socialistische) dagblad le
Matin kwam gisteren met een
nieuw wapenschandaal voor de
dag. Het gaat in dit geval om de zo
genaamde 'Société Nationale des
Poudres et Explosifs' (SNPE), die
voor 99,85 procent in handen van
de staat is. Deze SNPE zou volgens
le Matin tussen '82 en '85, dat wil
zeggen eveneens gedurende de so
cialistische regeringsperiode, 'mil
joenen tonnen aan explosieven'
aan Iran hebben geleverd.
De transactie zou zijn gelopen
via de Zweedse wapenhandelaar
Karl Erik Schmitz, wiens illegale
handel door de Zweedse douane
was ontdekt. De Zweden brachten
de gegevens ter kennis van hun
Franse ambtgenoten en de vraag is
nu wat de Fransen met deze inlich
tingen van de Zweden hebben ge
daan. Ook in die periode was Char
les Hernu minister van defensie.
JERUZALEM (AP) - De Neder
landse psycholoog Willem Wage
naar heeft gisteren gezegd dat het
mogelijk is dat John Demjanjuk
ten onrechte is geïdentificeerd als
de kampbewaarder Iwan de Ver
schrikkelijke. Wagenaar zei dat hij
in de verklaringen van vijf getui
gen die Demjanjuk aan de hand
van foto's identificeerden, tekenen
had gevonden van "een probleem
met het geheugen". De getuigen
pikten de foto van Demjanjuk uit
een tableau met acht foto's erop.
"Let op de woorden die zij ge
bruikten. Ze zeiden: 'Het lijkt op
hem, het doet me aan Iwan den
ken'", aldus Wagenaar die werkt
aan de universiteit van Leiden.
Naar mijn mening is de bron van
die onzekerheid en een ontbreken
van exactheid een probleem met
het geheugen", zei Wagenaar in de
tot rechtszaal omgebouwde bio
scoop.
De 67-jarige Demjanjuk wordt
ervan beschuldigd de Oekraïense
kampbewaarder te zijn die in het
vernietigingskamp Treblinka de
gaskamers bediende. In dat kamp
werden in 1942 en 1943 ongeveer
850.000 mensen vermoord.
Demjanjuk, die na de oorlog naar
Amerika emigreerde en 30 jaar in
de buurt van Cleveland woonde,
zegt dat hij het slachtoffer is van
een persoonsverwisseling.
In zijn verklaring vertelde Wage
naar over een bigamie-zaak in Ne
derland, waarbij de bewijslast af
hankelijk was van een verklaring
van een ambtenaar van de burger
lijke stand die moest vertellen of
hij had gezien dat een man binnen
zes weken met twee verschillende
vrouwen trouwde.
De ambtenaar, die van mede
plichtigheid was beschuldigd,
werd vrijgesproken op basis van
een uitspraak van Wagenaar dat
het niet waarschijnlijk was dat de
man een gezicht zou herkennen uit
de meer dan 300 paren die hij in zes
weken in de echt had verbonden.
"Is er een garantie dat iets dat je
ziet in het geheugen blijft hangen?
Het antwoord is nee", aldus Wage
naar. Hij vertelde ook over een on
derzoek onder afgestudeerden aan
de universiteit dat aantoonde dat
zij met 80 procent zekerheid in
staat waren studiegenoten te her
kennen op foto's, na hen meer dan
40 jaar niet te hebben gezien.
Maar hij zei dat de overlevenden
van de kampen daarmee niet ver
geleken konden worden. "Het is
niet precies gelijk aan de situatie
waarmee wij vandaag te maken
hebben. De overlevenden vertellen
dat zij zo ver mogelijk uit de buurt
van de zogeheten ,Iwan' probeer
den te blijven", zei Wagenaar.
Verwacht wordt dat Wagenaar
zal aanvoeren dat ook de tegenstrij
digheden in de uitspraken van
Demjanjuk kunnen worden toege
schreven aan een gebrekkig geheu
gen. Demjanjuk sprak zichzelf en-
PARIJS President Mitterrand heeft gisteravond ver
klaard niet op de hoogte te zijn gehouden van de verwikke
lingen rond de zogenaamde affaire-Luchaire waarbij in
strijd met een Frans wapenembargo tijdens de socialisti
sche regeringen jarenlang munitie geleverd is aan Iran.
Ook liet de Franse president weten
dat hij 'er zijn hand voor in het vuur
wilde steken' dat de socialistische
partij van deze wapenleveranties
geen financieel voordeel genoten
heeft.
door
Rudolph Bakker
Het munitie-schandaal was twee
weken geleden in de openbaarheid
gebracht door de publicatie van
het 'rapport-Barba'. Uit dit rapport
bleek dat van '83 tot '86 de Franse
wapenfirma Luchaire via omwe
gen 450.000 granaten aan Iran had
geleverd. Uit het rapport blëek ook
dat het toenmalige hoofd van de
Franse geheime dienst, admiraal
Lacoste, de president had gemeld
dat er ongeregeldheden waren ge
constateerd. President Mitterrand
had toen de admiraal naar zijn
toenmalige minister van defensie,
Hernu, verwezen.
Mitterrand stelde gisteravond
dat de grondwet hem niet de taak
had toebedeeld om zich bezig te
houden met het controleren van de
vergunningen voor wapenleveran
ties. Hij voegde er aan toe dat 'als
niemand hem van de gang van za
ken op dit gebied op de hoogte
hield hij ook onmogelijk kon we
ten wat er gaande was'.
Mitterrand vond de manier waar
op het rapport-Barba aan de open
baarheid was prijsgegeven een
vorm van oplichting en een directe
aanval op de eer en de deugd van
zijn socialistische partij. Het rap
port was door de huidige (conser
vatieve) minister van defensie Gi-
raud ter beschikking gesteld van
het dagblad 'le Figaro', die het
daarop had afgedrukt.
Algemeen wordt aangenomen
dat Hernu wel degelijk op de hoog
te moet zijn geweest van de illegale
INNSBRUCK (AFP) - De vorige
week afgezette Sovjetrussische
partijleider van Moskou, Boris Je
ltsin, is opgenomen in een zieken
huis. Dit heeft Ivan Laptev, de
hoofdredacteur van het Russische
regeringsblad Izvestija, gisteren in
Oostenrijk gezegd.
Laptev ontkende dat Jeltsin een
hartinfarct heeft gehad, zoals ge
ruchten in Moskou wilden. De
hoofdredacteur merkte op dat de
recente politieke ontwikkelingen
Jeltsin zo hebben aangegrepen dat
hij „naar een ziekenhuis is overge
bracht om bij te komen".
Ivan Laptev sloot niet uit dat de
voormalige partijleider van Mos
kou en kandidaat-lid van het Polit
bureau in de toekomst zal terugke
ren in de politiek.
Psycholoog Wagenaar
- geen garantie - (Foto ap>
kele keren tegen toen hij werd on
dervraagd over zijn belevenissen
tijdens de oorlog. Hij zegt in een
krijgsgevangenenkamp te hebben
gezeten.
ADDIS ABEBA (AP/ANP) - Er
zijn vliegtuigladingen voedselhulp
nodig om tienduizenden slachtof
fers van de droogte in het noorden
van Etiopië te redden. De bevoor
rading over land is verstoord door
acties van rebellen in het gebied.
Dat heeft een medewerker van de
hulporganisatie van de Verenigde
Naties gisteren gezegd.
„We hadden gehoopt de enorme
kosten van een luchtbrug te kun
nen vermijden, maar de meeste or
ganisaties zijn het erover eens dat
een onmiddellijke luchtbrug nodig
is," aldus Michael Priestley die aan
het hoofd staat van de VN-hulpor-
ganisatie in Etiopië.
Priestley zei te hopen dat de
luchtbrug op de provincie Tigre
binnen enkele weken op gang
komt. In die provincie is driekwart
van de oogst verloren gegaan en
een miljoen mensen worden door
honger bedreigd. In het naburige
Eritrea is de oogst volledig verlo
ren gegaan en daar worden nog een
miljoen mensen bedreigd.
Een serie aanvallen door Eritrese
rebellen op voedselkonvooien
heeft ertoe geleid dat de regering
de hoofdweg door Tigre geregeld
afsluit. Eritrea krijgt nog wel voed
sel via de haven van Massawa. Er
zijn tientallen vrachtwagens ver
woest door de aanvallen, waaron
der 23 wagens van de Verenigde
Naties.
Boeren en medewerkers van de
hulporganisaties zeggen dat de
droogte en de voedselschaarste
ernstiger zijn dan in 1984, toen een
hongersnood volgde die aan een
miljoen Etiopiërs het leven kostte.
In Nairobi maakte het Wereld-
voed selprogram (WFP) van de Ver
enigde Naties bekend dat de voed
selsituatie ten zuiden van de Saha
ra in Afrika de afgelopen maanden
sterk is verslechterd. Zeker vijftien
landen zullen meer voedselhulp
nodig hebben dan tot nu toe was
aangenomen. Een groot probleem
vormt de omstandigheid dat 1,2
miljoen ton van de behoefte aan
granen en 200.000 ton van de be
hoefte aan ander voedsel niet is ge
dekt door toezeggingen van de in
ternationale donorgemeenschap.
Zes landen in de Hoorn van Afri
ka en in zuidelijk Afrika zijn het
zwaarst getroffen: Etiopië, Sudan
en Somalia en Mocambique, An
gola en Malawi. Wat betreft Etiopië
is pas ruim eenderde van de voed-
selbehoefte van 950.000 ton in 1988
gedekt door leveranties of toezeg
gingen van hulpgevende landen of
organisaties. Mocambique heeft
750.000 ton voedselhulp nodig voor
1987-88 om 3,2 miljoen mensen op
het platteland en 3,3 miljoen men
sen in de steden te voeden. Tot dus
ver is slechts 480.000 ton toege
zegd. Deze twee landen hebben
veruit de grootste behoefte aan
voedselhulp, maar daarnaast zijn
nog 13 Afrikaanse landen aangewe
zen op noodhulp.
DHAKA - Politiemannen in Dhaka, de hoofdstad van Bangladesh, brengen een gewonde collega naar het zie
kenhuis. De man raakte gewond toen een zelfgemaakte bom naar agenten werd gegooid tijdens demonstraties te
gen de regering van president Ershad. Het was gisteren de zesde keer dat de oppositie een algemene staking af
kondigde om Ershad tot aftreden te dwingen. Tijdens de ongeregeldheden viel een dode en werd een groot aantal
arrestaties verricht. Volgens de oppositiepartij Awami Liga werd bijna overal in het land gestaakt. (foto anp>
WASHINGTON (AP) - In het eind
rapport van de Amerikaanse Con
grescommissie van onderzoek naar
de Iran-affaire wordt geconclu
deerd dat politieke gezagsdragers
daarin weliswaar fouten hebben
begaan, maar dat er geen tekortko
mingen aan het licht zijn getreden
in het proces van politieke besluit
vorming in het algemeen.
Dit heeft het Republikeinse Con
greslid, Bill McCollum, die aan het
onderzoek heeft deelgenomen, la
ten weten over het omvangrijke
eindrapport. Het rapport zal mor
gen, inclusief bijlagen van senato
ren en afgevaardigden die er een
andere opinie op na houden, offi
cieel bekend worden gemaakt.
Een van de onderzoekers die
zich niet kunnen vinden in de con
clusies van de meerderheid van de
onderzoekscommissies is McCol
lum zelf. Hij vindt dat de Iran-affai
re niet alleen het persoonlijk falen
van ambtenaren en door president
Reagan benoemde gezagsdragers
aan de oppervlakte heeft gebracht,
maar ook „verschillende belangrij
ke tekortkomingen in het systeem"
van politieke besluitvorming. Een
meerderheid van de onderzoeks
commissies, die vier maanden lang
openbare verhoren hebben gehou
den in de affaire, is echter van me
ning dat alleen afzonderlijke func
tionarissen beoordelingsfouten
kunnen worden verweten.
McCollum heeft in gezelschap
van een aantal andere leden van de
onderzoekscommissies, zowel De
mocraten als leden van de Republi
keinse regeringspartij, zijn kritiek
op het standpunt van de meerder
heid laten opnemen in een aan
hangsel bij het eindrapport.
Slechts een minderheid - alle zes
Republikeinse leden van de com
missie van het Huis van Afgevaar
digden en twee van de vijf Republi
keinen in de Senaatscommissie -
kan zich vinden in de conclusie dat
president Reagan volledig vrijuit
gaat. Alleen deze Republikeinen
menen dat er onvoldoende bewijs
is voor de beschuldiging dat
Reagan op de hoogte is geweest
van de details van de Iran-affaire.
Protest in Kenya
NAIROBI (AP) - Eenheden van de
Kenyase paramilitaire politie zijn
gisteren gewapend met geweren,
wapenstok en traangas, de univer
siteit van de hoofdstad Nairobi bin
nengevallen en zeer hardhandig
opgetreden tegen studenten die be
toogden tegen de arrestatie van en
kele van hun leiders. Enige tijd la
ter werd de universiteit in op
dracht van de autoriteiten geslo
ten. Of er gewonden zijn gevallen is
niet bekend; evenmin werd offi
cieel melding van arrestaties ge
maakt.
LEVENSTEKEN
MARBELLA - De 5-jarige Melody Nakachian, die een week geleden in
Spanje werd ontvoerd, houdt op deze foto, die het afgelopen weekeinde na
een anoniem telefoontje in de plaats Estepona werd gevonden, een recent
exemplaar van de krant Diario 16 vast. Melody is de dochter van een Li
banese miljonair en een Koreaanse zangeres die zich aan de Costa del Sol
hebben gevestigd. De ontvoerders hebben een losgeld van 13 miljoen dollar
geëist. (Foto AP)
VROOM
