'Ekklesia gelooft anders'
Binnenskamers hebben we elkaar verguisd.
Meer ruimte voor kerk op Cuba
PAGINA 2
GEESTELIJK LEVEN
ZATERDAG 14 NOVEMBER 1987
Breed beraad over eigen theologie
LEIDEN - De afstand tot de
'bestaande' kerken blijkt te
groeien en daarom houdt
het 'ekklesia-team' van de
Leidse Studentenekklesia
volgende week woensdag,
18 november, in het cen
trum 'Rapenburg 100' een
breed beraad over de ma
nier waarop in deze geloofs
gemeenschap wordt ge
theologiseerd. Dan gaat het
niet zozeer over theologie
als vakwetenschap, maar
vooral over het geheel van
geloofsvoorstellingen die
gelovigen bezitten, verlaten
of zich scheppen.
Een voorbereidingscommissie, be
staande uit Maurits Dekker, Her
man Wiersinga (studentenpredi
kant) en Ans Zuyderhoudt, heeft
een programma voor die avond ge
maakt, dat begint met gesprekken
in kleinere groepen over een drie
tal vragen en besluit met een vol
tallig gesprek over theologie in de
Ekklesia. Daartussen geeft dr.
Wiersinga informatie over theolo
gische ontwikkelingen.
Het is niet de bedoeling, deze
avond besluiten te nemen. "Wij
willen elkaar van dienst zijn in ons
zoeken van onze theologische
weg", schrijft de voorbereidings
commissie in haar aankondiging.
De vragen waarover de deelne
mers eerst met elkaar praten gaan
uit van een kindertekst uit Huub
Oosterhuis' boek 'Alle mensen van
de wereld', een door jongeren ge
maakte 'geloofsbelijdenis 1987' ter
gelegenheid van hun belijdenis in
de Ekklesia op Pinksteren, een ta
felgebed, een tekst aangereikt door
de vrouwengroep en een lied van
Oosterhuis. Vragen zijn: wat in de
ze tekst aanspreekt, of die verschilt
van vroegere teksten en of de tekst
soms 'te mager' wordt geacht.
De informatie die dr. Wiersinga
de deelnemers verschaft heeft be
trekking op recente theologische
ontwikkelingen, zoals ervarings-
en bevrijdingstheologie, Joodse en
feministische theologie. In het ple
naire gesprek gaat het over vragen
als: welke rol spelen bijbel en tra
ditie voor ons, hoe spreken we over
God en komt onze persoonlijke ge
loofsbeleving voldoende aan bod.
Ernstig nemen
"Ieder die met geloof aan de
gang is bedrijft theologie", zeggen
Leiden. Morgen om 10 en 7 uur
zal de gospelgroep 'Burning Cand
les' uit Zwolle meewerken in wel
komstdiensten van de baptistenge
meente in de aula van de Rem-
brandt-scholengemeenschap aan
de Noachstraat 2 (bij Churchill-
laan). Voorganger is ds. A. H. Agte-
reek.
- In de Bethlehemskerk Lam
mermarkt 57 wordt morgenavond
half 8 de film 'Bedrog en vergeving'
vertoond, uitgaande van het Evan
geliecentrum.
Noord wijk. Het Leidse Petra
gospelkoor werkt morgenochtend
om 10 uur mee aan een dienst in de
hervormde kerk van Noord wijk
aan Zee (Hoofdstraat) met de reli-
musical 'De Overwinnaar'. Voor
ganger is ds. G. J. Ruitenburg.
Verwaarloosd. "Het religieuze
fundamentalisme in de Verenigde
Staten heeft zo'n grote aantrek
kingskracht omdat veel ouders het
bijbelonderricht aan hun kinderen
hebben verwaarloosd en de vol
wassenencatechese in gebreke
blijft. De kerk moet de bijbel op
creatieve manier inpassen in het
dagelijks leven van de gelovigen.
Ook moet er beter worden ge
preekt". ('Pastorale verklaring' van
speciale commissie uit de rooms-
katholieke bisschoppenconferen
tie).
Dekker, Wiersinga en Zuyder
houdt. "Dat geldt ook voor ieder
die betrokken is bij vieringen en
andere activiteiten van de Ekkle
sia. De teksten die wij gebruiken
voor gebeden, liederen, meditaties
en vieringen verraden een bepaal
de theologie. Dat is ook zo in de ge-
spreks- en werkgroepen".
De afstand tot de 'bestaande'
kerken wordt groter. (De Ekklesia
trekt niet alleen studerenden aan,
maar ook kerkleden die het in hun
eigen kerkelijke gemeente niet
meer zo goed kunnen vinden of
daarvan vervreemd zijn geraakt -
redactie). "Wie eens een andere
dienst bijwoont of de radio aanzet,
merkt dat direct. Wij zingen an
ders, bidden anders, geloven an
ders".
De Ekklesia heeft ook meerma
len kritiek moeten verduren op
héér visies. "Bijvoorbeeld dat het
bij ons alleen gaat om ethiek, niet
om geloofsleer, alleen om actie,
niet om spiritualiteit. Je hoort wel
de ene uitdaging na de andere,
maar waar blijft de troost?"
De voorbereidingscommissie
vindt, dat de Ekklesia die vragen
ernstig moet nemen. "In hoeverre
hebben wij de traditionele katho
lieke en protestantse geloofsleer
achter ons glaten en is er wat voor
in de plaats gekomen. En wét dan?
Is er wel 'een' theologie van de
Leidse Studentenekklesia, laat
staan 'de' theologie?"
Die staat in elk geval niet op pa
pier. "Het zou een heel werk zijn
om zo'n theologie samen te stellen
op grond van meditaties van pasto
res en gastsprekers of op grond
van liederen van Oosterhuis en de
tafelgebeden. Voorlopig beperken
we ons maar tot een gesprek van
alle betrokkenen".
Van de informatie van Wiersinga
en het plenaire gesprek op deze
avond krijgt de Ekklesia later een
verslag.
Samenstelling
van deze pagina:
S. J. de Groot
LEUSDEN - De verhouding tussen
kerk en staat op Cuba verbetert.
Door de wat ruimere opstelling van
de staat tegenover die kerk is er
weer hoop op kerkelijke groei de ko
mende jaren. Met die indruk kwam
de predikant P. Gilhuis (Leusden),
secretaris voor de Zending van de
Gereformeerde Kerken in Latijns-
Amerika, terug van een bezoek aan
Cuba. Hij bracht dat op uitnodi
ging van de Oecumenische Raad
van Kerken, in het bijzonder van
de Iglesia Reformada.
Sinds de revolutie van 1959 is
Cuba een van de meest geseculari
seerde landen van dit werelddeel
geworden. Stonden christenen met
hun afkeer van de dictatuur van
Batista aanvankelijk positief te
genover de revolutie, toen Fidel
Castro zonder beperking voor het
marxisme koos, haakten de kerken
af. De Rooms-Katholieke Kerk ver
zette zich openlijk tegen het nieu
we bewind.
Van dat ogenblik af - vertelt Gil
huis in zijn verslag van het bezoek
- was de breuk tussen kerk en staat
definitief. Christenen konden geen
Toeristen bij de kathedraal in Havana.
lid worden van de partij en kwa
men daardoor aan de rand van het
maatschappelijk leven terecht.
Trouwens, zij kunnen nóg geen lid
worden. Veel actieve christenen
vertrokken naar de Verenigde Sta
ten. Wie een toch al zwakke band
De rooms-katholieken in Oegst-
geest hebben met een huiselijk feest
het 300-jarig bestaan van hun pa
rochiekerk gevierd. Er was vreugde
over dat eeuwenlang voortbestaan
tot vandaag toe, maar ook spijt
over de verdeeldheid onder christe-
Pastor D. Koster in
nisch Oegstgeester Kerkblad:
"In geen enkel land heeft het
'christelijk geloof zoveel verdeeld
heid en wantrouwen gebracht als
bij ons. We staan bekend als een to
lerant volk, met zelfs een vrijzinni
ge inslag, maar binnenskamers
hebben wij christenen elkaar ver
guisd als in een ouderwetse boe
renroman. De eeuwenoude achter
docht heeft diepe wónden geslagen
en nog altijd zijn we lichtgeraakt.
Woorden als ouderling, kerkeraad
en avondmaal roepen bij katholie
ken een wereld-op-afstand op, zo
als begrippen als paus, Maria en
mis licht ontvlambaar materiaal
zijn bij protestanten. En al deze be
grippen suggereren gapende klo
ven. Maar we hebben ze zelf ga
pend gemaakt, terwijl het spleten
zijn, meer niet, wét synodes én bis
schoppen ook beweren".
"Alleen behoedzaam kunnen wij
deze erfelijke gevoeligheid doen
slijten", meent pastor Koster. Een
goed voorbeeld vindt hij het terug
geven van de historische naam aan
het Groene Kerkje. Dat heet nu
'Groene of Willibrordkerk'. "De
verwarring van buitenstaanders
die naar een rouw- of trouwdienst
in de Willibrordkerk zoeken, ne
men we op de koop toe". (De
rooms-katholieke kerk in Oegst-
geest heet namelijk 'Sint Willi
brordkerk').
Koster vraagt zich af hoe de reac
tie zou zijn als de parochie, gezien
het vollopende 'Haaswijk', de pro
testanten zou vragen, af en toe de
eucharistie te mogen vieren in de
Groene of Willibrordkerk voor de
parochianen in die wijk.
'Roomse' invloed
Liturgische verfraaiingen in
protestantse diensten, zoals gebeds
mantels met stola, doopkaarsen en
een paaskaars, doen sommige kerk
gangers bezorgd vragen of hun
kerk niet zoetjesaan bezig is 'rooms'
te worden. De gereformeerde predi
kant dr. G. C. van de Kamp van
Delft-Abtswoude (vroeger in Was
senaar-Zuid en nog eerder christe
lijk gereformeerd predikant in Hil-
legom) noemt dat in zijn kerkblad
'koudwatervrees'.
"Er wordt dan totaal geen reke
ning gehouden met veranderingen
ten gevolge van de oecumene. Over
en weer is een duidelijke herken
ning ontstaan van het waardevolle
in de traditie van anderen. Her
nieuwde aandacht voor de Rooms-
Katholieke Kerk heeft veel protes
tanten overtuigd van de verarming
die is ontstaan op het moment dat
de kerk de rijke liturgische traditie
van de kerk van Rome voor gezien
hield. De Reformatie betekende
verschraling op het gebied van de
liturgie".
"Als er dus in de huidige ere
dienst aandacht komt voor muziek
(cantorij), licht (kaarsen) en kleur
(mantels, kansel- en tafelkleden), is
dat niet 'rooms', maar erkenning
van het feit dat we veel waren
kwijtgeraakt van wat we niet had
den hoeven achterlaten". Van de
Kamp waarschuwt voor een klak
keloos gebruik van het woord
'rooms' als iets "waaraan we niet
gewend zijn". "Kerkeraadsleden
worden erdoor tot wanhoop ge
bracht omdat er eigenlijk geen
weerlegging mogelijk is als het ge
bruik van het woord 'rooms' wordt
ingegeven door vrees, soms zelfs
gevolgd door dreigen met opstap
pen of gerammel met de geldbui
del".
Gehoorzaam
"Er wordt vandaag de dag zeer
gedegen gehoorzaamd", vindt Adri
Bosch in het alternatieve informa
tieblad 'De Roerom' in het bisdom-
Den Bosch. "Ik betaal gehoorzaam
mijn belastingen, houd me aan de
regels van het verkeer, gehoorzaam
de mensen van mijn werk als ze mij
opdrachten geven, beantwoord op
roepen tot hulp, enzovoort. Ik zal
het nog sterker vertellen: ik kom
overal mensen tegendie net zo ge
hoorzaam zijn als ik".
Maar nou het probleem... "In Ro
me wordt een synode gehouden
over de leek, en daar blijkt op
nieuw dat veel Nederlandse man
nen en vrouwen in de kerk dingen
doen die eigenlijk niet aan leken
zijn voorbehouden. Merkwaardig
Kaarsen in de kerk... steeds 'roomser'.
dat al die mannen en vrouwen nu
niét gehoorzamen. Ze blijven die
verboden dingen doen, die in de
kerk nu eenmaal gedaan moéten
worden; ze bidden, lezen, verkon
digen en gaan voor. Vraag: waarom
gehoorzamen wy alles en iedereen,
maar geven geen gehoor aan het
centrum van de kerk?"
Adri Bosch ziet het zo:
"In 2000 wordt in Rome officieel
afgekondigd dat het voor iedere
leek wet en plicht is, zich in de kerk
voor de volle honderd procent in te
zetten. Misschien maken wij het
zelf niet meer mee. Maar onze kin
deren zullen dan zeggen: onze ou
ders, dét waren pas volgzame gelo
vigen. Die gehoorzaamden al aan
deze wet toen het nog niet ver
plicht was".
Toekomst
Is er nog toekomst voor de Gere
formeerde Kerken? Wie afgaat op
het laatste deel van de IKON-serie
'De Nazaten', zou zeggennauwe
lijks. Maar Henk Verburg zegt in
een hoofdartikel in 'Kerkinforma
tie', officieel orgaan 'van deze kerk:
'Jazeker'.
"We zyn minder vergrijsd dan
vele andere kerken. De leeftijdsop
bouw in onze kerken is een plus
punt. Weliswaar hebben we met
aanzienlijk ledenverlies té maken,
maar dat houdt ook verband met
ons soort kerk: een kerk waar je ac
tief lid van bent. Je meldt je in een
nieuwe woonplaats bij de kerk en
die kerk doet een beroep op je. Wie
daar niet bij wil horen, laat dat eer
der weten dan in een 'volkskerk'.
De keerzijde van het ledenverlies is
een groot aantal vrijwilligers, actief
irt pastoraat, diakonaat, evangelisa
tie enzovoort".
Crisis-gevoel kan voortkomen
uit het feit dat oude uitroeptekens
zijn omgebogen tot vraagtekens.
"Vroeger wisten gereformeerden
precies waar ze aan toe waren. Dat
is drastisch veranderd. Dat maakt
het wel spannender in de kerk. Ve
len die zich de triomfale kerk van
vroeger herinneren, ervaren die
spanning als crisis".
Verburg geeft zijn lezers in over
weging, die veranderingen ook
eens te waarderen als mogelijkhe
den en uitdagingen. "Niet om de
'zuivere leer' te vervangen door een
bonte verzameling van ervaringen,
maar wél om elkaar niet langer de
put in te praten".
Motorclub
Er bestaat een 'evangelische
motorclub Psalm 23'. De jongens
dragen een trui of t-shirt met een
embleem met daarin de aandui
ding 'PS 23'. Ze mochten zich on
langs in 'Ander Nieuws' van de
NCRV voorstellen. Een lid van de
club vertelde, dat motorrijden een
dure hobby is waarvoor je boven
dien over de nodige gaven moet be
schikken. De clubleden hebben het
gevoel dat hun die kwaliteiten wor
den geschonken. Ze beroepen zich
daarbij op een vers in psalm 23,
waar staat: "Mij ontbreekt niets".
Bovendien, zeggen zij, kan dat em
bleem aanleiding worden tot een
goed gesprek.
De vrijgemaakt-gereformeerde
predikant H. J. Feenstra uit Berkel-
Rodenrijs gelooft daar niets van.
Uit het kerkblad voor Zuid-Hol
land:
"Als deze psalm zo op eigen ma
nier in eigen leven wordt ingepast,
gebeuren er ongelukken. De mo
torrijder zal maar in gesprek ko
men met een ex-rijder in een revali
datiecentrum, die na een zwaar on
geluk in een rolstoel moet leren le
ven en nooit meer op een motor zal
zitten. Waar blijft dan psalm 23? De
rolstoelrijder kan niks met die
psalm..Het tegendeel is voor hem
waar: mij ontbreekt zowat alles!"
"Daar sta je dan met je embleem.
Moetje zoeken in je bijbel naar een
'woordje' voor de rolstoelrijder?
Een énder 'woordje' dan psalm 23?
Wat doe je dan nog met de bijbel?
Die komt zelf toch niet meer aan
het woord. Neem dan de Libelle
maar. Of wat beter is: hou op met
dat sollen met de bijbel en ga eens
luisteren. Eerbiedig en serieus".
Volgens de vrijgemaakte Feenstra
wordt de ernst van de Schrift op de
manier van de. motorclub verplet
terd onder 'evangelische opper
vlakkigheid en schreeuwerigheid'.
Oude lied
Zondagavond 22 november
wordt in de Dorpskerk in Voorscho
ten een zangdieiist met 'oude liede
ren' gehouden. Dominee A. K. van
der Schoot heeft voldoende verzoe
ken binnen gekregen om er een 'blij
en mooi' uur van te maken. Gezon
gen wordt uit de oude kerkbundel,
maar ook uit 'Wie zingt mee' en 'na
tuurlijk' uit de bundel van de vroe
gere evangelist Johannes de Heer.
Van der Schoot in kerkblad:
"Wij hebben een mooi Liedboek,
dat literair en esthetisch op hoog
peil staat. Maar dat heeft wel tot ge
volg, dat bepaalde aansprekende
teksten en melodieën er zeer matig
in zijn opgenomen. Uiteraard staan
in het Liedboek ook liederen die
handelen over persoonlijke beke
ring en overgave, maar het is toch
niet toevallig dat het vooral dié lie
deren zijn die door de aanvragers
zijn genoemd".
"Een kerk die met haar God
met de kerk had, liet het afweten.
Isolement
Cuba werd in de jaren 50 zen
dingsterrein van de Christian Re
formed Church. Castro maakte aan
die relatie een eind en er volgde
een volstrekt isolement. Zelfs post
uit de Verenigde Staten werd te
gengehouden. De jonge kerk
kwam, net als alle andere protes
tantse kerken, helemaal op eigen
benen te staan. Nu is er weer con
tact. Vertegenwoordigers van de
grote Christian Reformed Church
mogen de kleine zusterkerk (500 le
den, 13 gemeenten, 4 predikanten,
van wie 1 in deeltijd, 2 theologi
sche studenten) weer bezoeken.
De andere protestantse kerken,
zoals methodisten en presbyteria
nen, hebben ook geen groot leden
bestand. Bij elkaar nog niet 1 pro
cent van de bevolking. Ze onder
gingen een gevoelige aderlating
toen Castro de macht had overge
nomen en heel wat leden hun heil
in de Verenigde Staten zochten.
Sommige kerken hadden meer le
den in Miami dan op Cuba zelf. Al
leen binnenskamers mochten ker
ken nog functioneren. Geen evan
gelisatiecampagnes, radiopro
gramma's en lectuurverspreiding
meer en ook boeken en lectuur uit
het buitenland waren verboden.
De verandering van de laatste
tijd geldt aan beide kanten. Vooral
binnen de Oecumenische Raad
van Kerken en de presbyteriaanse
top kreeg men oog voor het goede
dat de revolutie tot stand had ge
bracht. En ook de Rooms-Katho
lieke Kerk sprak vorig jaar uit, dat
het bewind vorm had gegeven aan
onmiskenbaar evangelische waar
den. Gilhuis in het zendingsblad
'Vandaar': "De schreeuwende on
gelijkheid, die je overal in Latijns-
Amerika tegenkomt, vind je hier
niet. Ook mensen die kritiek heb
ben op het revolutionair systeem,
zijn vol lof over de gezondheids
zorg en het onderwas".
Herzien
De staét heeft zijn standpunt ten
aanzien van kerk en christendom
herzien. Gilhuis: "Het feit dat el
ders in Latijns-Amerika veel chris
tenen zich inzetten voor vernieu
wing van de samenleving, ging ook
Castro niet voorbij".
Het visum-beleid voor kerkelijke
bezoekers is verruimd. Af en toe
worden zendingen theologische
lectuur en bijbels doorgelaten. Een
kleine drukkerij van de Oecumi-
sche Raad van Kerken kan alleen
bestaan doordat naast drukwerk
voor de kerken ook werk wordt
uitgevoerd voor de regering, vooral
op onderwijsgebied. Zo krijgen de
aangesloten kerken materiaal
waaraan ze grote behoefte hebben,
evangelisatiefolders, zondags
schoollessen, het mededelingen
blad van de Raad van Kerken, een
liedboek voor de Presbyteriaanse
Kerk en bijbelstudies.
Acht jaar geleden stond de Igle
sia Reformada nog op het punt
haar gebouw in de hoofdstad
Havana maar te sluiten, nu komen
gemiddeld weer 50 mensen r
derweg is naar Zijn Rijk zal steeds o
nieuwe liederen gaan zingen. Dat diensten. De tweestudenten
kan niet anders.JVIaar dat betekent deze kerk zijn van plan, na hun stu
die met zendingswerk te beginnen.
De groei wordt nu beperkt door ge
brek, aan continue bearbeiding.
Maar de mogelijkheden zijn er wel,
vooral persoonlijke evangelisatie.
niet, dat alleen het nieuwe goed i
en het oude heeft afgedaan. Goed is
wat aanspreekt. En veel oude liede
ren spreken ook vandaag nog velen
aan, ook jongeren".
LEIDEN: Herv. Gem. Hoogl. kerk 10 ds.
Bouhuys, 11.45 studentenekklesia: Ma-
rekerk 10 dr. Meijers, ha, 5 ds. De Graaf,
H.woude; Maranathak. (L. Morsweg) 10
ds. Rietveld: Oecumenische geloofsge
meenschap De Regenboog (Merenwijk)
9.30 ds. De Mey-Meulendijk, 11.15 pas
toor v. Well; Bethlehemkerk (Driftstr.)
zie Petrakerk; Bevrijdingsk. (Montgo-
merystr.) 10 ds. Jansen, 5 ds. Koolstra;
Vredesk. (Burggravenl.) 10 prof. dr.
Leertouwer; Waalse kerk (Breestr.)
10.30 ds. Ribs. Wyk 'Stevenshof zie na
geref. kefk. Acad. Ziekenhuis 9 rk.
dienst, 10.15 ds. Bovenberg. Diakones-
senhuis elke zat. 10.30 rk. dienst, mor
gen 10.30 ds. Hemmes. Geref. Kerk Vre-
deskerk zie herv. gem.; Petrak. (Surina
mese.) 10 ds. Hortensius; Oude Vest 10
dr. v.d. Zwaan; Maranathak. zie herv.
gem.; Bevrijdingsk. zie herv. gem.; be
jaardenhuis Groenhoven 10 hr. P. de
Bruyn, O.geest; Merenwijk zie herv.
gem. Wyk Stevenshof, gebouwtje 'Dijk-
hof (Rijndijk) 10 ds. Koolstra. Geref. K.
Vrijg. (Herengr.) 10 dienst, 5 ds. Hout
man. Chr. Geref. K. (Steenschuur) 10 en
5 prof. dr. Oosterhoff. Geref. Gem. (N.
Rijn) 10 en 4.30 ds. Boogaard. Evang.-
Luth. Gem. (Hoogl. Kerkgr.) 10.15 ds.
Siregar-Emck, A.dam. Doopsgez.-Re-
monstr. Gem. (Lokhorstk. Pieters-
kerkstr.) 10.30 ds. Koek. Baptistenge
meente 10 en 7 ds. Agtereek, mmv go
spelgroep 'Burning Candles' uit Zwolle
(in aula Rembrandt-scholengemeen-
schap Noachstraat 2). Evang. Gemeen
schap (Middelstegr. 3) 9 evang. A. Meu-
lenberg, 10.30 evang. A. Jansen. Evan-
geliecentrum-Pinksterbew. (Bethle
hemskerk Lammermarkt) 10 evang.
Zijlstra, 7.30 film, wo. 8 evang. Zijlstra.
Pinkstergem. (O. Vest 13) 10 hr. J. Eiker
bout. Leger des Heils (hoek Vestestr./
Groenesteeg) 10 en 7. 'De Christenge
meenschap': zat. 21 nov. 9.45 in oud-
kath. kerk Zoeterw.singel. Oud-Kath. K.
(Zoeterw.singel) zo. 10. Rooms-Kath. K.
Haagweg zat 7, zo. 10.30; Herensingel
zat. 7, zo. 9.30 en 11; Rijndijk (Leiden-
Stevenshof) zat. 7, zo. 10; Steenschuur
zat 7. zo. 8.30,10,11.30,6 en 7 (lof); Bos-
huizerkade zat. 7, zo. 9.30 en 11; Lam-
menschansweg zat. 7, zo. 9 en 10.30;
Haarl.straat zat. 7, zo. 9.30, 10.45 en
12 15.
ABBENES: Herv. Gem. 9.30 kand. J.
Verweij, A.dam, 7 ds. R. Bakker, A.dam,
jeugddienst.
AARLANDERVEEN: Herv. Gem. 10
ds. v. Driel, 7 ds. Zoetewey, Berkel. Ge
ref. Kerk 10 ds. v. Wijngaarden, 6.30 ds.
Wilschut. Chr. Geref. Kerk 9.30 en 4 ds.
Bjjleveld, Heerde.
ALPHEN AAN DEN RIJN: Herv.
Gem. Adventskerk 10 ds. Hoogendijk, 5
ds. Ommering; Kruiskerk 10 ds. Jonk
man; Opstandingskerk 10 ds. Omme
ring, 6.30 zie Salv.kerk; G. Herderkerk
10 vic. Allewijn, 5 ds. Nieuwenhuis; De
Bron 9.15 ds. Taselaar, 10.30 ds. Moll,
6.30 ds. Taselaar; Ashram (Marsdiep) 10
(Meteoorlaan) 9.30 ds. Siebelink, Lin-
schoten, 6.30 ds. Ouwendijk. Geref.
Kerk Mar.kerk 10 ds. Wilschut, 6.30 ds.
Boer; Salv.kerk 10 ds. Boer, 6.30 ds. Zijl
stra, A.dam, opendeurdienst. Ned. Ge
ref. Kerk (school Willemstr.) 9.30 ds. M.
de Jong, ha, 4.30 br. K. Mollema. Chr.
Geref. Kerk (Grijpensteinstr.) 9.30 en
4.30 ds. Slagboom. Bapt.gem. (Molen-
werfstr. 1) 10 en 6.30 ds. Koekkoek.
Bapt.gem. Noord (school Kalkovenw.
62) 10 hr. J. Jongejan, 6.30 hr. C. Stavleu.
Volle-evang.gem. ('De Ark', Pr. Hen-
drikstr. 54) 10 hr. W. van Putten. Rk
Kerk: Bonifaciusk. zat. 7. zo. 9.45 en
11.30; Piusk. zat. 7, zo. 9 en 10.30; De
Bron zat. 7, zo. 9 en 11.
BENTHUIZEN: Herv. Gem. 9.30 en 6
ds. Boer. Geref./Herv. Gem. (dorpshuis
'De Tas') 10.30 ds. Pettinga, Z.meer. Ge
ref. Gem. 9.30 en 6 ds. v. Aalst. -
BODEGRAVEN: Herv. Gem. Dorps
kerk 10 ds. Groenendijk, Den Haag, 6.30
hr. J. de Haan, Zevenhoven; Salv.kerk
10 ds. v.d. Hoef, 6.30 ds. Wieman; Bethl-
.kerk (Nieuwerbrug) 10 ds. Terlouw,
6.30 ds. v. Willigen, Veenendaal. Geref.
BOSKOOP: Herv. Gem. Dorpskerk
9.30 ds. v.d. Pol. 6.30 ds. Vlasblom: De
Stek 9.30 ds. Vlasblom. Geref. Kerk 9.30
ds. G. de Jong, 5 ds. J. Mondeel. Chr.
Geref. Kerk 9.30 en 5 ds. Ribbers. Geref.
Gem. 9.30 en 6 ds. W. Hage.
HAZERSWOUDE: Herv. Gem. 9.30
ds. v. Eyk, 6.30 hr. J. Goedhart. Geref.
Kerk 10 ds. Huisman, 5 ds. v.d. Woude.
Rk Kerk: dorp zat. 7, zo. 10 en 11.30; An
ker zat. 7, zo. 8.45 en 11.15; Rijndijk zat.
7. zo. 10.
HILLEGOM: Herv. Gem. 10 ds. Hof
land, 5 ds. Rothfusz. Geref. Kerk ('Hoek
steen') zie herv. gemeente. Chr. Geref.
Kerk 10 en 5 ds. v. Langevelde.
KATWIJK AAN DEN RIJN: Herv.
Gem. Dorpsk. 10 ds. Aarents, 6 ds.
Sloof; Ontm.kerk 10 ds. Sloof, 6.30 ds.
Aarents. Geref. Kerk 9.30 ds. Kersten, 5
ds. v. Breevoort. Rk Kerk zat. 7, zo. 10.
Marinevliegkamp Valkenburg: zie on
der Valkenburg.
KATWIJK AAN ZEE: Herv. Gem. N.
Kerk 10 ds. Driebergen, 6 ds. Vroegin-
dewey; O. Kerk 10 ds. A. Visser, Putten,
6 ds. Sjollema; Ichthusk. 10 ds. H. Vis
ser, 5 ds. Schuurman; Pniëlk. 9.30 ds.
Sjollema, 6 ds. Hovius; Maranathakerk
(Rijnsoever) 10 ds. Hovius, 6 ds. Christ.
Overduin 2.15 ds. v.d. Beid. 'De Hoek
steen' (Burgersdijkstr.) 10 dovendienst,
hr. P. C. v.d. Bos. Herv. Gem. 'De Rank'
(aula P. Groen-college Pr. Frederikdreef
15) 10 ds. N. van Egmond, Utrecht. Ge
ref. Kerk Vr.kerk 10 ds. v. Breevoort, 5
ds. v.d. Horst; Triumfatork. 10 hr. P.
Noordam, Soest, 5 ds. Kersten. Geref. K.
9.30 en 5.30 ds. Heida. Chr. Geref
5 ds. v.d. Meij, 3 u. voor gehan
dicapten. Vrije Chr. Geref. Gem. (Uni-
zaal) 10 en 5 ds. v.d. Belt. Geref. Gem.
(Remisestr.) 10 en 5 leesdienst, wo. 18
nov. 3 en 7.30 ds. Boogaard, dankdag.
Volle-evang.gem. (Voorstr. 48) 9.45. On-
afh. baptistengem. (Ambachtsweg 2) he
den 8 u. film, morgen 10 hr. M. Stam,
Geleen, ma. 8.15 ds. J. A. Visser. Soefi
beweging Universel Murad Hassil (ein
de Zuid-Boulevard) 4 nam. universele
KOUDEKERK AAN DEN RIJN:
Herv. Gem. 10 ds. Keuning, Noordwyk,
7 zie geref. kerk. Geref. Kerk 10 dr. Ba-
de, 7 ds. T. J. Hagen, Westerveld, open-
LEIDERDORP: Herv. Gem. en Ge
ref. Kerk Dorpsk. 10 en 6.30 ds. v. Loe-
nen; Hoofdstr. 10 ds. Doesburg; Schep-
pingsk. 9 en 10.30 ds. Stegeman, ha.
Bapt.gem. (wijkgeb. Zijlkw.) 10 hr. J. de
Vries. Rk Kerk zat. 7, zo. 10 en 11.30.
LEIMUIDEN: Herv. Gem. 9.30 ds. De
Vree, 7 hr. N. Stam, Nieuwkoop, gez.
jeugddienst. Geref. Kerk 9.30 ds. v.d.
LISSE: Herv. Gem. Dorpskerk 10 ds.
De Gelder; Pauluskerk 10 ds. 't Hooft. 7
ds. Bras, S.heim, jeugddienst. Geref.
Kerk 10 ds. Bras, zie ook herv. gemeen
te. Geref. K. Vryg. 9.30 en 4.30 ds. P.
Baas. Ned. Geref. Kerk (Salvatori) 10 en
7 ds. Vos. Chr. Geref. Kerk 10 en 4.30 ds.
v. Dijken. Geref. Gem. 10 en 4 ds. Den
Boer. Rk Kerk: Agathakerk zat. 7, zo. 10
en 11.30; Poelpolder zat. 7, zo. 10.30; Ma-
riakerk zat. 7, zo. 9 en 10.30; Engelbew.
zat. 7.
-. 9.30 en 11.
NIEUWKOOP: Herv. Gem. 9.30 hr.
Goedhart, 6.30 ds. Eysenga. Geref. Kerk
9.30 mevr. W. Teusink, 5 avondgebed.
Remonstr. Gem. 10 ds. Friederich.
Evang. gem. (Kruispunt, Kennedylaan
33) 9.30.
NIEUWVEEN: Herv. Gem. 9.30 en
6.30 ds. De Graaff. Geref. Kerk 9.30 ds.
Hoekstra, Amstelveen, 7 ds. Baane. Rk
Kerk zat. 7, zo. 9 en 11.
NOORDWIJK: Herv. Gem. Grote of
St. Jeroensk. (Binnen) 10 ds. v.d. Lee,
ha, 5 ds. Vermaat, Maassluis, 7 drs.
Scholte; Hoofdstr. (Zee) 10 ds. Ruiten
burg; De Rank (Golfbaan) 10 ds. Van
str.) 10 ds. Wilschut, Dordrecht, 5 ds.
Ruitenburg; Vinkenl. (Binnen) 10 ds.
Kuiper; Stichtingskerk 11 ds. Cziria,
Rijnsburg. Ned. Prot. Bond (aula
O.Zeew.) 10.30 dr. Meijering, O.geest.
Rk Kerk Zee zat. 7, zo. 10.30; Binnen zat.
7. zo. 9.30 en 11.
NOORDWIJKERHOUT: Dorpsk. 10
ds. v.d. Mey. Rk Kerk Victork. zat. 7, zo.
9 en 11: Jozefk. zat. 7. zo. 9 en 10.30.
OEGSTGEEST: Herv. Gem. Groene
of Will.kerk 10 dr. H. Berkhof, Leiden;
Pauluskerk 10 ds. Da Costa; Gemeente
centrum (Lijtw.) 10.30 mevr. J. A. Bros-
tröm-Bruin,. Roelofarendsveen, 7 drs.
Schwencke. Geref. Kerk 10 ds. Plomp
en pastor Koster, oecum. dienst met ge
handicapten. Geref. Kerk Vrijg. (aula
Dr. Schilderschool) 9.30 leesdienst, 7 ds.
Harmannij, Monster. Ned. Geref. Kerk
(Gem.centrum) 8.45 en 4 ds. De Lange.
Endegeest 10 pater Boshouwers. Volle-
evangeliegem. (Gem.centrum) 4. Rk
Kerk Will.kerk zat. 7, zo. 9 en 10.30.
OUD-ADE: Rk Kerk zat. 7, zo. 9.
OUDE EN NIEUWE WETERING:
Herv. Gem. 9.30 ds. De Korte. Geref. K.
9.30 ds. Zyl, 5 ds. Buikema. Rk Kerk zat.
7. zo. 10 en 11.30.
ROELOFARENDSVEEN: Rk Kerk
Mar. Pres. zat. 7, zo. 9 en 11; Petrus-B.
zat. 7, zo. 9.30 en 11.30.
RIJNSBURG: Herv. Gem. Lauren- dienst,
tiuskerk 9.30 ds. Wagter, 5 ds. Smaling;
Bethelkerk 9.30 ds. Smaling. Geref.
Kerk Petrakerk 9.30 ds. Cziria, 5 ds. v.
Dalfsen, Overschie; Imm.kerk 9 en 10.30
ds. v.d. Berg, Giessen-Ryswijk, 5 ds.
Snel; Mar.kerk 9.30 ds. Rienstra, Sche-
veningen, 5 ds. Cziria. Geref. Kerk Vrijg.
van Leeuwenhoekkade) 9.30 en 4.30 ds.
H. v. Slooten, Putten. Geref. Kerk 10 ds.
De Zeeuw, jeugddienst. Geref. K. Vrijg.
(Bachlaan) 10 en 5 ds. Blokland. Aulage
meenschap Noordhofland 10.30 woord
dienst. Rk Kerk Laur.kerk zat. 7, zo. 11;
M. Godskerk. zat. 7, zo. 9.30. Kerk van
Engeland (British school in The Nether
lands, J. v. Ilooflaan 3) 10.15 anglicaanse
WADDINXVEEN: Herv. Gem.
Brugk. 9.30 ds. Kunz, 5 ds. Goossen;
Hoeksteen 9.30 ds. Schipaanboord, 6.30
ds. Kunz; Bethelk. 9.30 ds. Goossen, 5
ds. Schipaanboord; Rehobothschool
9.30 ds. Westland, Scherpenzeel; Imm
.kerk 10 en 5 ds. v. Houwelingen. Geref.
Kerk Kruisk. 10.30 en 5 ds. Bongers;
Ontm.kerk 10 dr. S. de Jong, Woerden.
SASSENHEIM: Herv. Gem. 9 en
10.30 hr. Hoffenaar, 7 ds. Germans. Ge
ref. Kerk 10 ds. Swierts, Maassluis, 7 zie
herv. gemeente. Chr. Geref. K. 10 en 5
ds. Aarnoudse. Rk Kerk zat. 7, zo. 9.30
en 11.
TER AAR: Herv. Gem. 9.30 ds. Stam,
6.30 ds. Sterrenburg, Rysoord. Geref.
Kerk 9.30 en 6.30 ds. De Reus. Rk Kerk
Aardam zat. 7, zo. 9 en 12; kerk Lange-
raarzat. 7, zo. 9.30 en 11.30.
VALKENBURG: Herv. Gem. 10 prof.
dr. v.d. Beek, 6.30 dr. Vermeulen. Geref.
Kerk 10 dr. Vlym, 6.30 ds. Oegema. Ge
ref. K. Vrijg. 9.30 leesdienst, 4 ds. Heida.
Vlietkamp Valkenburg: 10 eucharistie
viering.
WASSENAAR: Herv. Gem. Dorpsk.
10 ds. Steenstra, 4.30 kand. v. Dis; Kie-
vietk. ('Samen op weg') 10 ds. J. Visser;
Messiask. 10 ds. v. Waasbergen; Dorps
centrum 9.30 ds. v. Trigt, Middelharnis.
Geref. Kerk Zijllaan 10 mevr. T. Berg-
sma, Den Haag, 7 ds. Huisman. Ned.
Prot. Bond (Kerkdam) 10.30 ds. A. Jon
kers, Den Haag.
Kerk zat. 7, zo. 9.30 en 11.
VOORSCHOTEN: Herv. Gem.
Dorpskerk 10 ds. v.d. Schoot, 7 ds. De
Zwart; De Ontmoeting (Noordhofland)
10 ds. De Zwart. Hulp en Heil (Schaken-
bosch) 10 ds. Honig. Hi w
ref. grondslag (kerkgeb. 'Rehoboth'. A
WOUBRUGGE: Herv. Gem. 9.30 ds.
Vergunst, Zoetermeer, 6.30 ds. Koele-
wijn, jeugddienst. Geref. Kerk 9.30 ds.
Gesinkj Noordwyk, 6.30 hr. L. Broek,
O.geest. Ned. Prot. Bond (De Wijk) 10.30
ds. M. Roos.
ZEVENHOVEN: Herv. Gem. 9.30 hr.
J. de Haan. Geref. Kerk 9.30 ds. Rang,
N.-Vennep, 7 ds. Cziria.
ZOETERWOUDE: Herv. Gem. 10 oe
cum. dienst, pater Buil en ds. Wolthaus.
Rk Kerk St. Jan zat. 7.30. zo. 9.30; Chr.
Dienaark. zat. 7, zo. 10; Meerburgkerk
H. Ryndyk zat. 7, zo. 10 en 11.30.
ZWAMMERDAM: Herv. Gem. 10 ds.
evang. op ge- Eysenga, 6.30 ds. Wegerif. Geref. Kerk
10 ds. Buikema, 6.30 ds. Zyl.
