Hasselt, jeneverstad bij uitstek
VAN HAREN RUIMT OP BN DE HERFST EN NIET ZO ZUINIG OOK.
ETEN EN DRINKEN
VAN HAREN
WOENSDAG 11 NOVEMBER 1987
PAGINA 11
Sesam ouder dan de mensheid
Tot de oudste kruiderij waarmee
de mens zijn voedsel smakelijker
heeft gemaakt, behoort sesam.
Volgens de Babylonische
mythologie is sesam zelfs nog
ouder dan de mensheid. Want
toen de godenzoon Mardoek
krachten moest verzamelen om
aan het zware karwei te beginnen
van de schepping, dronk hij wijn
met sesamzaadjes.
Waar sesam oorspronkelijk
vandaan komt, niemand weet
het. Misschien uit Afrika,
misschien uit India, de herkomst
verliest zich in de verste mist der
tijden.
Het is een mooie, stoere
eenjarige plant, die bloeit met
fraaie pluimen, en thuishoort in
een warm klimaat. Er komen een
soort peulen aan, die vol zitten
met kleine zaadjes. De naam
sesam is afgeleid van het Griekse
sesamon en dat komt weer uit
het Arabisch: sumsum, en is
misschien wel Babylonisch of
Sumerisch. Van een Arabisch
sprookje uit Duizend-en-een
nacht, het verhaal van Ali Baba
en de Veertig Rovers, komt het
gezegde: Sesam open u.
Niemand weet precies wat dit
betekende, maar het zou kunnen
dat de openspringende 'peulen'
van de sesam golden als symbool
van een openspringende deur.
Sesamzaad is zeer rijk aan olie,
de fijne, iets nootachtige
sesamolie. Om deze olie zijn
waarschijnlijk de eerste
sesamplanten gecultiveerd.
Maar toch ook om de smaak van
de zaadjes zelf, die pas loskomt
als ze geroosterd worden in de
koekepan, of in de oven met
brood worden meegebakken.
India
In de Indiase ruïnenstad
Harappa, van ongeveer 3000 voor
Christus is sesamzaad gevonden
in de buurt van graankorrels en
maalstenen. De Grieken leerden
sesam kennen van de Perzen en
Griekse slaven, die als kok naar
Rome werden verkocht,
brachten sesam in de Romeinse
keuken. Ze bakten daar
kostelijke kleine broodjes, van
fijn gistdeeg, met honing
bestreken, met sesam bestrooid.
Ze werden zelfs symbolisch
want men noemde lieve,
vleiende woordjes
^sesamkoekjes'.
De Arabieren, die met hun
karavanen door de woestijn
trokken, hadden een soort
noodrantsoen, dat bestond uit
verkruimeld hard droog brood
met fijngewreven dadels,
gehakte amandelen, suiker en
sesamolie. En waarschijnlijk
hebben de Chinezen sesam van
de Arabieren, die langs de
Zijderoute trokken, leren
kennen. Nog altijd is sesamolie
onmisbaar in de grote, klassieke
Chinese keuken. Men gebruikt
het om in te bakken, maar ook
om als laatste smaakverfijning
over een gerecht te sprenkelen.
Wat een verrukkelijk, ietwat
nootachtig aroma geeft. Men kan
dit makkelijk proberen met alle
mogelijke Chinese gerechten,
zelfs met een huiselijke bami.
Kransbroodjes
In het Midden-Oosten wordt nog
altijd veel sesamzaad en
sesamolie gebruikt. Voor
snoeperijtjes, zoals een soort
nogal van lichtbruin gebrande
suiker met sesamzaadjes en
gehakte amandelen of pistache
noten, voor allerlei koekjes en
natuurlijk voor brood. Als de
scholen uitgaan in Turkije en
ook in Griekenland verschijnen
de bakkersjongens op straat met
grote bladen op hun hoofd of met
kleine karretjes met een glazen
kastje en stapels vers gebakken,
geurige kransbroodjes met
sesam en dan zie je de
schooljeugd, in hun keurige
jassschortjes of
schooluniformen al knabbelend
op sesambroodjes naar huis
gaan.
Waarschijnlijk dank zij het
toerisme naar Griekenland
hebben wij ook ontdekt hoe
lekker sesambrood is,
sesambolletjes,
sesamstokbrood. Vooral met
kaas, of alleen met boter.
Ook in Amerika is sesam zeer
geliefd. En net als het oude
Rome danken ze de sesam aan de
slaven. De negers, die uit Afrika
als slaaf naar Amerika
verscheept werden, namen
sesamzaadjes mee als een soort
amulet dat geluk moest brengen.
En dat hadden die arme
drommels wel nodig.
Zo kwamen er sesamplanten
langs de randen van de
katoenplantages in de zuidelijke
staten. Zwarte kokkinnen
bakten voor hun meesteressen
benne-cakes (benne was het
Afrikaanse woord voor sesam),
die een sieraad waren voor het
ontbijt en de theetafel. Kleine
broodjes van fijn gistdeeg met
boter en eieren, gedoopt in
honing, bestrooid met sesam en
zo bruin en luchtig gebakken. De
trieste geschiedenis van de
Griekse slaven herhaalde zich in
de 'Deep South'. Met culinaire
gevolgen.
WINA BORN
De liefhebbers van stoofpotten die
weten er alles van: hoe langer de
zaak staat te trekken en te prutte
len hoe beter de smaak. Het enige
probleem is dat er in die tijd ook
aardig wat vocht verdampt zodat
er dan zo nu dan een scheut heet
water moet worden toegevoegd. De
Fransen hebben daar iets op gevon
den, tenminste het merk Coussan-
ces. De truc is dat de pan zo goed af
sluit dat er geen stoom ontsnapt en
dat het deksel zo is geconstrueerd
dat de kookdamp keurig conden
seert waardoor uw stoof lapje lek
ker mals blijft. Het geheim van het
deksel is dat bovenop een holte zit
die u kunt vullen met koud water of
ijsblokjes en dat aan de onderkant
kleine puntjes zitten waar de wa
terdruppeltjes kunnen ontstaan.
Deze Doufeupannen, die worden
geïmporteerd door Vogels agentu
ren in Valkenswaard zijn lever
baar in een paar kleuren. Een pan
van 22 cm kosten 120 gulden.
Ook altijd gedacht dat jenever
een Nederlandse uitvinding
was? Zeg dat dan maar niet
hardop in België. Want
hoewel de wet Vandervelde in
1919 het schenken van
'wittekes' in cafe's en
staminees verbood, bleven de
Belgen hun 'kielkretserke'
(keelkrabbertje) trouw
innemen, waarbij zij keus
konden maken uit enkele
honderden soorten en merken.
door
Rien van Reems
De industriële revolutie in de twee
de helft van de vorige eeuw ging
gepaard met een massale trek naar
de steden waar armoede, onmense
lijke werkomstandigheden en
slechte behuizing duizenden deed
vluchten in de drank. De anti-alco-
holwet was het antwoord op het
vaak schrijnend leed dat grof alco
holmisbruik aanrichtte onder het
proletariaat.
Sinds de wet Vandervelde een
paar jaar gelèden werd ingetrok
ken openden in jenevers en likeu
ren gespecialiseerde proeflokalen
hun deuren. Voorbeelden daarvan
zijn De Vagant in Antwerpen en
het Dreupelhuisje 1919 in de Ke
melstraat in Brugge waar de sfeer
wordt bepaald door rood pluche en
eiken panelen uit een door de secu
larisatie getroffen kerk. Beide eta
blissementen bieden een keus uit
honderden jenevers. Daaronder
ook Nederlandse maar de hoofd
moot is van Belgische oorsprong.
En dat zijn lang niet allemaal bor
reltjes van 30 procent.
Wie wil kennismaken met de
Belgische borrel moet eigenlijk
naar Hasselt, de levendige hoofd
stad van Belgisch Limburg en het
Schiedam (waar overigens nauwe
contacten mee worden onderhou
den) van onze zuiderburen. Welis
waar is het aantal stokerijen in Has
selt op de vingers van één hand te
tellen maar vroeger waren dat er
tientallen en er is een Confrérie van
de Hasseltse Jenever die de histo
rie levend houdt. Zo bekend was
indertijd de Hasseltse opkikker dat
Guy de Maupassant het heeft over
'un Hasselt' als hij een jenever be
doelt.
Oude apparatuur vormt de kern van hetjenevermu
Museum
Sinds 1980 is Hasselt een jene
vermuseum rijk, dat gedragen
wordt door een enthousiaste groep
particulieren. Wim Van Lishout,
schepen voor cultuur van de stad
Hasselt noemt hen „mensen met
een passie". Het is trouwens het be
leid van de stad Hasselt om interes
sante museale collecties bijeen te
brengen en die dan over te dragen
aan groepen geïnteresseerden. Zo
worden steeds weer andere bevol
kingsgroepen betrokken bij het
wel en wee van hun stad. „De idee
moet gedragen en gekoesterd wor
den door de bevolking", zegt sche
pen Van Lishout en het stadsbe
stuur stimuleert die betrokkenheid
door de activiteiten een dak boven
het hoofd te bieden.
In het geval van het jenevermu
seum gebeurde dat door de collec
tie museumstukken onder te bren
gen de vroegere jeneverstokerij
Stellingwerff/Theunissen aan de
Witte Nonnenstraat 19. Waarmee
het Nationaal Jenevèrmuseum van
België is ondergebracht in het oud
ste industriële monument van Bel
gië.
Kern van het museum,in feite
een werkende jeneverstokerij, is de
voor Europa unieke stoom brande
rij van H. Servais uit Malmédy die
dateert uit het laatste kwart van de
vorige eeuw. Onder leiding van
Roland Wissels, telg uit een be
faamd Hasselts stokersgeslacht -
zijn moeder versnijdt nog altijd je
nevers en maakt likeuren - wordt
gedemonstreerd hoe mout wordt
geplet, versuikerd, tot gisting ge
bracht en tenslotte gedistilleerd.
Stokerijen stonden vroeger altijd
op de arme zandgronden. Grond
stoffen waren gerst en rogge. Het
afvalprodukt, de draf, werd aan de
ossen en varkens gevoerd en hun
De beeldfontein het Jenevermanneke in de binnenstad van Hasselt sym
boliseert de kringloop van gerst en rogge-jenever - draff veevoer) - ossen en
varkensmest en weer gerst en rogge. (foto gpdi
mest verrijkte weer de grond waar
op gerst en rogge werden geteeld.
Stokerijen waren dan ook deels
boerderijen, 's winters werd jene
ver gemaakt en 's zomers het land
bewerkt. De voormalige ossestal
aan de Witte Nonnenstraat is nu
tentoonstellingszaal.
Panacee
'Hebt gij jicht ofhartepijn
Klauwzeer, pips offlerecijn,
Koopt en neemt mijn medecijn
En weg zal 't zijn.'
Een drupke of bobijntje jenever is
in het bruine museumkroegje voor
luttele frankskes te bekomen en
kan worden genuttigd onder de bo
men die altijd bij elke stokerij wer
den aangeplant en die morellen,
walnoten en Williamsperen voort
brengen, vruchten waarmee jene
vers op smaak en kleur werden ge
bracht. Een bezoek aan het Natio
naal Jenevermuseum in Hasselt,
dat dagelijks behalve op maandag
is geopend van 14.00 tot 18.00 uur,
is trouwens goed te combineren
met een stadswandeling langs vele
monumenten en uitstekende win
kels. Hasselt is namelijk niet alleen
jeneverstad maar ook modestad en
kan wat dat laatste betreft met
Maastricht en Brussel wedijveren.
VOORDEELSTORM
VAN WINDKRACHT 10.
Van Haren ruimt op als nooit tevoren. En dat betekent
ongelooflijk veel korting op fantastisch mooie schoenea Hier
onder een bescheiden greep uit al dat voordeel.
DAMESSCHOENEN TOT ZO'N 70; VOORDEEL
hoogst elegante pumps
leuke collegeschoen
kort laarsje
comfortabele wandelschoen
hoge leren laarzen
van £89^Ü nu 39.90
van £-8990' nu
49.90
van -l-99r: nu 69.90
van £449^ nu 79.90
van £469^ nu 99.90
HERENSCHOENEN TOT 50; VOORDEEL.
sportieve schoen van £-99,90' nu 49.90
soepele instapper of veterschoen van -£409,nu 69.90
warm gevoerde laarzen van £4-49,— nu 69.90
KINDERSCHOENEN TOT 50; VOORDEEL.
van £-64^90" nu 39.90
van £649&nu 39.90
van £-6990" nu 39.90
van £-89^0" nu 39.90
stevige kinderschoenen
warme laarsjes
mooie collegeschoentjes
sportieve meisjeslaars
VRIJETIJDSSCHOENEN TOT 30; VOORDEEL.
snelle sportschoen van £-§9^0' nu 29.90
oersterke gevoerde nylonboots van f-ë9fiü nu 29.90
