OokRotterdamloijgt zijn theaterlabriek Nieuwe schouwburg slokt ruim 35 miljoen op Jubileum- uitvoeriiig Leiderdorps Kamerkoor Weer beroering rond stuk van Fassbinder Oorlogsslachtoffers exposeren Record-zang Kunstwerken in bruikleen naar musea Gouden Ezelsoor' voor Van Dantzig Broeierigheid 'Tuin der lusten' niet prikkelend Subtiel samenspel van duo Hanaiii en Andreas DONDERDAG 5 NOVEMBER 1987 KUNST PAGINA 23 ROTTERDAM (GPD) - Na Den Haag en Amsterdam kan ook Rotterdam - vanaf april volgend jaar - pronken met een splinternieuwe 'kunsttempel'. Ruim veertig jaar heeft de werkstad er op gewacht. De grote zaal is ge schikt voor alle internatio nale monsterprodukties, van dans tot cabaret en van toneel tot opera. Het strak vormgegeven gebouw is op getrokken uit staal, hout en beton. Redenen voor de ar chitect Wim Quist om de nieuwe schouwburg een 'theaterfabriek' te noemen. Na de oorlogsbombardementen werd uit het puin een Rotterdamse noodschouwburg gebouwd. Op de zelfde plaats als waar het oude, ba rokke stadstheater had gestaan. Al leen een noodfaciliteit was het niet, want pas na 37 jaar - zomer '84 - werd het zaakje platgegooid. Waar de noodschouwburg niet voldeed, vingen Luxor, de Doelen, theater Zuidplein en De Lantaren de uit voeringen van verschillende po diumkunsten op. Maar steeds leef de de Rotterdamse wens van een volwaardige schouwburg, voor zien van professionele en moderne faciliteiten. Op 15 april '88 wordt die wens dan eindelijk werkelijk heid. Het nieuwe theater is een soort witte blokkendoos. De trappen die ontbreken bij de ingang, zijn overal in het gebouw te vinden, is de ene trap genomen, dan is er de keuze tussen twee trappen, die elk een andere richting uitlopen, enzo voort. Daardoor is het richtingsge- voel snel verdwenen, hoewel dat niet uitmaakt, omdat alle wegen naar de foyer achter de grote zaal leiden. Het uitzicht, bij het beklim men van de trappen, is steeds ver bazend verschillend. Feestelijk De kleur grijs wordt het meest gebruikt, in allerlei gradaties. Rood en gele accenten leggen de nadruk op die rustige kleur. Van binnen is het gebouw, net als van buiten, strak van lijn. „De bezoekers zullen de vorm van het gebouw afma ken", voorspelt Quist, „overal zul len mensen krioelen, allemaal op weg naar de theaterzaal. Zo kan langzaam het feestelijk gevoel van het 'avondje cultuur' groeien". door Anita Baars In de grote zaal is ruimte voor 890 theaterliefhebbers. Het podium heeft een opening van 12 tot 18 me ter met een maximale hoogte van 9 meter. De grijze stoeltjes in de be nedenzaal (voor het podium) staan op drie grote panelen en kunnen verplaatst worden naar het podi um. In dat geval wordt podium zit zaal en wordt de benedenzaal to neel-arena. Die podiumwisseling is aantrekkelijk gemaakt door de drie panelen op verschillende hoogten te brengen. De orkestbak kan 100 musici herbergen. Omdat bijna dagelijks vrachtwa genladingen kleding en decors in een schouwburg worden afgele verd, is de theaterzaal altijd op de begane grond. Architect Quist wil de zich daar niet op vastleggen. Hij bouwde de grote zaal op zeven me ter hoogte en verzon een oplossing voor de materiaalaanvoer. Een vrachtwagen van maximaal 30 ton rijdt een plateau op van 15 bij 3 me ter, rechts naast de hoofdingang. Het plateau stijgt zoals een lift, met vrachtwagen en al tot het decor- huis van de grote zaal. Rotterdam is daarmee uniek. Verder bestaat de schouwburg uit een kleine zaal voor maximaal 176 bezoekers, een theatercafé en - restaurant en een ruime entreehal. Voor de bezoekers zijn er twee foy ers. Ze liggen aan de achterkant van het gebouw en zijn ruim en licht, doordat een hoge wand plaatsmaakt voor een halfronde glazen pui. Voor de artiesten en het schouwburgpersoneel is er een aparte foyer. Van daaruit kan ener gie worden opgedaan door een blik op de toestromende bezoekers, of rust door een blik op de onderlig gende tuin. Ook de bezoekers kun nen genieten van het uitzicht op dat stukje groen. Het nieuwe theater ligt aan het Schouwburgplein, op 500 meter het Centraal Station. Zowel te Schouwburgdi recteur Krijn Boon,adjunct-di recteur Car el Al- ons en architect WimQuist (v.l.n.r.)voorhet nieuweRotter- damsetheater- complex. LEIDERDORP - Het Leiderdorps Kamerkoor viert dezer dagen zijn tienjarig bestaan. Ter gelegenheid daarvan geeft het komende zater dag, 7 november, een jubileumcon cert in de Dorpskerk van Leider dorp. Het Leiderdorps Kamerkoor heeft in tien jaar tijd een uitgebreid repertoire weten op te bouwen. In de huidige formatie bestaat het uit zeven sopranen, zes alten, vijf teno ren en zes bassen. Alle leden zijn met zorg geselecteerd en ze hebben nagenoeg allemaal zangles. Tijdens het jubileumconcert brengt het Leiderdorps Kamer koor werken van componisten waarmee het veel lof oogstte of waaraan het bijzondere herinnerin gen heeft. Het gaat om composities van onder anderen Andriessen, Bach, Brahms, Fauré, Lotti, Mon teverdi, Mozart en Tomkins. De in strumentale begeleiding is in han den van het Leiderdorps Kameror kest dat dit jaar het eerste lustrum viert. Solisten zijn Wijneke Jor- dans, Leo van Doeselaar (piano) en Charles Fransen (hobo). Het geheel staat onder leiding van Wim van Meeuwen. Het concert begint om kwart over acht. Verbod voorstelling gewaagd ROTTERDAM (ANP) - De Stich ting Bestrijding Antisemitisme (Stiba) heeft er deze week bij de ge meente Rotterdam op aan gedron gen de première van het Fassbin- dertoneelstuk 'Het vuil, de stad en de dood', te verbieden. Het stuk staat over twee weken op het pro gramma in de Rotterdamse Lanta- De opvoering in Rotterdam zou de Europese première van het stuk zijn. In 1985 ging na veel protesten de opvoering van het stuk in het Westduitse Frankfurt niet door. Een jaar later werd het wel in New York op de planken gebracht. Na de première in Rotterdam wordt 'Het vuil, de stad en de dood' op vier en vijf december in hef Leidse LAK-theater uitgevoerd. Bij de gemeente Leiden is nog geen verzoek van de Stiba binnengeko men om deze twee voorstelling af te gelasten, aldus een woordvoer der. Volgens de Stiba is de opvoering in Rotterdam (een afstudeerproject van Johan Doesburg van de Am sterdamse Theaterschool) gericht op sensatie en wordt het geken merkt door maatschappelijke on verschilligheid. De stichting noemt de opvoering 'verwerpelijk en provocatief. Het argument van voorstanders van opvoering dat het stuk 'discus sie mogelijk maakt' wordt door de stichting van de hand gewezen. Volgens de stichting ontstaat hier over altijd een 'oeverloze pole miek'. De voorstanders wijzen erop dat Rainer Werner Fassbinder (al enige jaren geleden overleden) niet anti-semitisch wès en met het stuk ook geen anti-semitische bedoelin gen had. Deze stellingen vindt de stichting niet relevant. Het stuk heeft volgens de stichting geen boodschap, eerder worden de 'kwaadaardigheid van de jood' en de 'rechtvaardiging van zijn vernie tiging' ondersteund, zo meent Sti ba. "Ongeregeldheden bij de pre mière kunnen voorshands dan ook voet als met bus en tram is het makkelijk en snel bereikbaar. De auto's kunnnen achterblijven in de nieuwe parkeergarage onder het Schouwburgplein. 'Kaal' heeft het pand 33,5 miljoen gulden gekost. Dat is grotendeels door de gemeente Rotterdam opge bracht, gedeeltelijk door het minis terie van WVC. Om voor de ope ning ook de aankleding te hebben voltooid, heeft de gemeente 2,5 miljoen gulden geleend. Met be hulp van sponsors uit het bedrijfle ven wil de schouwburg dat geld te rugbetalen. Dat financieringspro ject moet nog worden gerealiseerd. „Dat legt een grote druk op ons", verzucht directeur Krijn Boon. Ook de programmering voor het eerste seizoen brengt spanningen met zich mee. „We kunnen over de programmering nog weinig met ze kerheid zeggen", vertelt adjunct directeur Carel Alons, „het pro gramma is nu nog onvolledig". Vast staat dat de eerste twee weken (15 april tot 1 mei) elke dag, behalve 's maandags, hetzelfde te zien is. In de grote zaal de opera Pol, van het huisgezelschap RO-theater, in de kleine zaal het muziekstuk 'Quartetto' van het samenwer kingsverband De Salon, Fact- /Kerngroep Bijzondere Projecten en de Rotterdamse Schouwburg. Overdag zijn er lunchvoorstellin- gen en kindertheater in de hal en 's avonds zijn er in de foyer en het theatercafé verschillende optre dens gepland. Het twee weken du rende openingsfeest zal niet alleen voor genodigden, maar ook voor Rotterdammers zijn. De maanden mei en juni functio neren als de 'opmaat', de voorbe reiding, voor het eerste seizoen. Vaste bespelers van de schouw burg, zoals het Nederlands Dans Theater, Scapino en het Nationale niet worden uitgesloten", aldus de stichting. De gemeente Rotterdam beraadt zich nog op het verzoek van de Stichting Bestrijding Antisemitis me (Stiba). Een woordvoerder wil de niet kwijt of een verbod serieus tot de mogelijkheden wordt gere kend. De directie van de Theater school toonde zich, bij monde van adjunct-directeur Rob Weber, ver bolgen en verbaasd over de klacht van de Stiba. Hij beschuldigt de Stiba van 'stemmingmakerij'. DEN HAAG (GPD) - Het ko ninklijk mannenkoor Die Hag- he Sanghers heeft met meer dan anderhalf uur ononderbro ken zang het Guinness Book of Records gehaald. Daarbij werd 'koristisch' ademgehaald: door het vernuftig van elkaar over nemen van de melodie was het niet waarneembaar dat er naar adem werd gehapt. Dat kunnen alleen getrainde koren: de 'al tijddurende koortoon' op basis van een oud volksliedje dat vierstemmig ten gehore werd gebracht, had theoretisch tot het jaar 2000 kunnen 'voortgol- ven'. Zover heeft de Guinness- jury het niet laten komen: na 100 minuten vond men het wel letjes. VOORBURG (ANP) - „Het was schokkend om te ervaren hoe emo tioneel kunstenaars, die onder de oorlog met Japan hebben geleden, betrokken zijn bij het werk dat ze daarover hebben vervaardigd." Dat zei gisteren een woordvoerder van de stichting Pelita, die zich al 40 jaar voor de slachtoffers van de ze oorlog inzet. Het jublileum is aanleiding een tentoonstelling te organiseren van werken van zulke kunstenaars. De expositie wordt 17 november door prinses Juliana geopend en is van 18 november tot 15 december te zien in 't Swaentje aan de He renstraat 76 in Voorburg. In deze gemeente heeft de stichting ook haar centrale kantoor. Medewerkers van de stichting zijn in samenwerking met maat schappelijk werkers en een kunst historica het hele land rondgegaan op zoek naar werken van Pelita-cli- ënten over de oorlog zelf, over de repatriëring, het aanvragen van uit keringen en de immateriële proble men. Er zijn schilderwerken, beeldhouwwerken, geweven doe ken, snijwerk en zelfs beschilderde eieren verzameld. De twintig kun stenaars, amateurs en professio nals, bleken het één voor één enorm belangrijk te vinden hun werk te laten zien. De tentoonstelling heet 'Licht op landgenoten uit de Archipel'. Het Maleise woord pelita betekent lampje of licht en wordt in Indone- 'sië nu ook gebruikt als benaming voor de vijfjarenplannen van de re gering. De stichting Pelita heeft in haar bestaan met een belangrijke veran dering in haar doelstelling te ma ken gekregen. Aanvankelijk hielp zij 60.000 repatrianten vooral in materiële zin (met het aanvragen van een uitkering). In het begin van de jaren 70 kreeg de immateriële hulp meer aandacht. Inmiddels be- Ballet, Toneelgroep Amsterdam, Werkcentrum Dans en de Neder landse Opera, zullen het overgrote deel van de voorstellingen verzor gen. Maar er komen ook produk- ties uit het buitenland. Gedacht wordt aan de Franse dansgroep Groupe Emile Dubois. De klein kunst zal vertegenwoordigd wor den door Youp van 't Hek en er staan acht voorstellingen gepro grammeerd gepland van het nieu we muziektheaterstuk van Konrad Boehmer 'Woutertje Pieterse', ge produceerd door Stichting TTiea- terproduktie Rotterdam met me dewerking van het Rotterdams Philharmonisch Orkest. Het echte openingsjaar valt sa men met de manifestatie Rotter dam '88, zodat er dan een aantal bij zondere gezelschappen naar de schouwburg gehaald kan worden. 'Solid Ashes' (werktitel) is een pro ject waarin theater gecombineerd wordt met beeldende kunst. Het zal alleen in Rotterdam te zien zijn, in oktober. Het Rotterdams Phil harmonisch Orkest zal een project van Robert Longo en Paul Gallis begeleiden, waarvan Janine Brogt de dramaturgie doet. De spits, in augustus, zal worden afgebeten met 'Het Theaterfestival', waarin een jury de 10 'beste' toneelvoor stellingen van het afgelopen sei zoen uitnodigt om te komen spe len. Het slot, in december, zal een wereldpremière zijn van de opera 'Orpheus dochter' van Studio On afhankelijk Toneel, waar Michael Nyman de muziek voor compo neert op basis van libretto van Ger- rit Timmers. De directie van de schouwburg hoopt in het en doelmatige gebouw' een afwis selende en interessante program mering aan te bieden, die 'nieuwe impulsen en meer elan' geeft aan het uitgaansleven in het Rotter- kommert de stichting zich ook om de 'tweede generatie', die bestaat uit mensen van rond de vijftig. Die zijn als kind naar Nederland geko men, moesten zich aan de Neder landse samenleving aanpassen en krijgen problemen nu de kinderen de deur uit zijn en hun carrière drang is verdwenen. Een groot probleem voor de slachtoffers van de oorlog met Ja pan is de onbekendheid met hun ervaringen van de Westerse psychi aters. Daarmee kampen niet alleen de repatrianten, maar vooral ook zij die naar de Verenigde Staten en Canada zijn geëmigreerd. „Een in 1939 in Batavia geboren man bij voorbeeld heeft in Nederland ze ven jaar lang bij Nederlandse in stellingen in en uit gelopen. Nooit werd het probleem van de oorlog door die instellingen opgepakt. Nu zit hij nog steeds met een trauma", aldus een van de medewerkers van Pelita. damse centrum. „De openingspe riode is de belangrijkste toetssteen voor het publiek en voor ons", vol gens de (uit de schouwburg van Arnhem afkomstige) directeuren. Zij zullen beoordelen hoe de moge lijkheden van het gebouw het best uitgebuit kunnen worden, terwijl het publiek over hun artistieke programmakeuze zal oordelen. DEN HAAG (GPD) - Tienduizen den kunstwerken die in bruikleen zijn afgestaan aan publieke instel lingen zoals ziekenhuizen, scholen en kantoren, zullen op korte ter mijn ter beschikking moeten wor den gesteld van musea. Dit is het gevolg van een wijziging in het be heer van kunstobjecten door de Rijksdienst Beeldende Kunst (RBK). Deze collectie omvat ongeveer 300.000 kunstwerken, waarvan cir ca 260.000 objecten de afgelopen tientallen jaren in het kader van de Beeldende Kunstenaars Regeling (BKR) door het rijk zijn verworven. Ongeveer 120.000 werken zijn uit geleend. Het wordt steeds moeilij ker al deze objecten op verant woorde wijze te 'onderhouden'. Om te komen tot een doelmatiger beheer is nu besloten om een selec tie aan te brengen in objecten van 'culturele waarde' en objecten van 'bijzondere culturele waarde'. Tot die laatste categorie behoren ongeveer 35.000 kunstwerken. Zij zijn uitgeleend aan openbare in stellingen overal in het land en worden vrijwel alle teruggevraagd. De kunstwerken zullen een plaats krijgen in gemeentelijke, provinci ale en rijksmusea. Tot bijzondere kunstwerken worden die schilde rijen, tekeningen, e.d. gerekend die afkomstig zijn van inmiddels be kende kunstenaars. AMSTERDAM (ANP) - De boeken prijs 'Het Gouden Ezelsoor' wordt dit jaar toegekend aan Rudi van Dantzig voor diens vorig jaar ver schenen roman 'Voor een verloren soldaat'. De Organisatie van Fabri kanten van Grafische Eindproduk- ten FGE, die deze jaarlijkse onder scheiding instelde, maakte dit van daag bekend. De prijs (2500 gulden) wordt elk jaar uitgereikt aan die debuterende schrijver, van wie in een jaar (in dit geval 1986) de meeste boeken zijn verkocht. Van het boek van Van Dantzig gingen vorig jaar in vijf drukken 13.340 exemplaren over de toonbank. Op dit moment zijn er in acht drukken 28.350 exempla ren verkocht. De prijs wordt op 17 november in Amsterdam aan Van Dantzig uitgereikt. Van Dantzig is choreograaf en ar tistiek leider van het Nationale Ballet. Hij werd in 1933 in Amster dam geboren. Zijn romandebuut is autobiografisch en gaat over een Amsterdams jongetje dat in de hongerwinter in het laatste jaar van de Tweede Wereldoorlog in Friesland wordt ondergebracht en daar de bevrijding meemaakt. Een Amerikaanse soldaat wijdt hem in in de lichamelijke liefde. Van Dantzig kreeg rèeds de Geert Jan Lubberhuizenprijs 1986 voor zijn boek. Rudi van Dantzig. 'Tuin der lusten' door theatergroep Caroussel. Tekst: Arrabal. Regie en bewerking: Han Romer; vertaling: Jacoba van Velde; muziek: Truusje Melissen en Louis ter Burg; spelers: Elja Pelgrom, Cecile Heuer, Jack Vecht en Tjerk Risselda. Gezien op 4 november in het LAK. Leiden. LEIDEN - Regisseur Han Ro mer heeft met zijn bewerking van Arrabal's toneeltekst 'Tuin der lusten' zichzelf en zijn spe lers in de 'problemen gebracht. Romer heeft te royaal in de tekst geschrapt. De toneeltekst maakt een onaffe indruk, precies zoals de regie en het spel. Han Romer heeft te krampachtig geprobeerd van de resterende tekstfragmen ten een synthese te maken. De deels politieke symboliek van Arrabal is in de voorstelling van Caroussel afwezig, terwijl de se- xuele symboliek op verpletteren de wijze is benadrukt. In de 'Tuin der lusten' heeft alles met "van dattum" te maken, het re sultaat is een soort richtingloze broeierigheid, die noch de geest noch de zinnen prikkelt. De 'Tuin der lusten' wordt op het toneel summier verbeeld. Een gedekte tafel met een fruit mand, waarin een piepklein fon teintje is verwerkt, zonnebloe men en vogelgeluiden. Aan tafel zitten een gevierde actrice, een journalist en twee jeugdvrienden van de actrice. De journalist (Tjerk Risselda) leidt grappig de alcoholrijke, geanimeerde con versatie. Op innemende wijze en met een omhaal van woorden plaatst hij zijn vragen naar de be kende weg. De geanimeerdheid slaat vrij snel om in grimmigheid als de actrice (Elja Pelgrom) jeugdhe rinneringen ophaalt. De journa list verdwijnt bedremmeld naar de achtergrond, de actrice en haar jeugdvrienden betrekken hun stellingen. In hoeverre het om reële jeugdherinneringen gaat, wordt in het midden gela ten; twijfelachtig blijft het of de verhalen van de actrice over het weeshuis en de "weeshuismoe der" fantasieën zijn of niet. De herinneringen hebben een sprookjesachtig karakter en zijn vergeven van Freudiaanse sym boliek, letterlijke verwijzingen naar uitwerpselen, sex en urine. Talloos zijn ook de sado-maso chistische toespelingen (straf en foltering). De actrice heeft in haar jeugd een relatie gehad met een vriend (Jack Vecht), die later met haar jeugdvriendin (Cecile Heuer) is getrouwd. De relaties tussen de actrice en de beide vrienden worden door verbitte ring en onvervuldheid gety peerd. Centraal in het stuk staat de jeugd van de actrice. Het para dijs van de kindertijd is aan haar voorbijgegaan. Ze is een succes volle actrice geworden, maar de prijs is bezoedeling. Aan die be zoedeling zijn ook haar vrienden niet ontkomen. De geanimeerde conversatie van het begin loopt uit op harteloze bekentenissen. Een nieuw begin, reiniging of een symbolische wedergeboorte ontbreekt en ook de naïeve, on schuldig ogende journalist zit er als verlamd bij aan het eind. Toch blijft de overheersende indruk dat het stuk strandt in on duidelijke bedoelingen. Te veel symboliek en te weinig struc tuur. Storend is ook de aanwe zigheid van de beide musici afzij dig van het toneel. De muziek speelt in de voorstelling een be scheiden rol en had zeker aan 'impact' gewonnen als ze niet 'li ve' op het toneel was uitgevoerd. Cecile Heuer en Tjerk Risselda spelen zeer overtuigend, Elja Pelgrom en Jack Vecht zijn min der. Dat is jammer, want de laat ste twee hadden helaas verreweg de meeste tekst. RADBOUD ENGBERSEN. Het programma was trouwens helemaal aan Beethoven gewijd. Hij was de eerste componist die de cello een zelfstandige rol gaf naast het "pianoforte". Door de ze combinatie heeft hij drie vari atiewerken gecomponeerd en vijf sonates, waarvan de derde en de vierde de bekendste zijn. De vijfde cellosonate (opus 102, no. 2 in D) stond gisteravond op het programma en daarin lieten de musici de ideeënrijkdom van Beethoven horen. Zoals in veel van zijn latere werken is het laatste deel een snelle fuga met grillige toonladderfiguren en een abrupt slot. Cellist en pianist vormden in dit werk een hechte eenheid. Het subtiele pianospel van Erich An dreas overheerste nergens. Ik vond het jammer dat voor dit doel de klep van de vleugel hele maal gesloten was, waardoor de klank te gedempt klonk. Beetho ven schreef zijn sonates voor pia no en cello (de piano voorop). De piano heeft dan ook een solis tisch karakter. Andreas had een haast galante manier van spelen met sierlijke trillers en gepolijste toonladders. Toch kon hij, even als Hanani ook flink uitpakken waar dat vereist was, zoals in het laatste deel van de derde celloso nate (in A op. 69). Deze integere musici die korte tijd in Wassenaar hebben gel ogeerd, zijn nu op weg naar West- Duitsland waar zij vier concerten zullen geven. We hopen ze nog eens in Nederland te mogen ho- WASSENAAR - De allesover heersende vraag was gister avond onder het publiek: wie heeft dit concert mogelijk ge maakt? In de plaatselijke pers was alleen aangekondigd dat er een gratis concert door dit pro fessioneel duo zou worden gege ven met na afloop een receptie, waarbij met de musici van ge dachten kon worden gewisseld. Later bleek een Wassenaarse fa milie, die anoniem wenst te blij ven, het openbaar concert aan de hele burgerij te hebben aangebo den. Een voorbeeld dat navol ging verdient. De entourage van 'Warenar' leent zich goed voor kamermuziek en zo had men gis teravond in de volle zaal toch weer het idee van een groot huis concert. Het optreden van beide musici gaf de indruk van twee heren die onderhoudend bezig waren, maar zeker niet oppervlakkig. De Israëlische cellist Yehuda Ha nani heeft een achttiende eeuwse cello die heel licht aanspreekt. Daardoor hoeft hij de toon niet te forceren, maar kan hij juist zono dig heel zacht spelen. Dit komt goed van pas in de muziek van Beethoven wanneer de toon ster ker wordt om dan ineens pianis simo (zeer zacht) te \yorden. Door af en toe tonen zonder vi brato te spelen, wist hij subtiele effecten te bereiken die pasten in het kamermuziekkarakter van dit concert. FRANK DEN HERDER

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1987 | | pagina 23