Verdedigen verkrachters
splijtzwam in advocatuur
PvdA zet voorzichtige koers naar het midden voort
Reportage
Kerkelijke handleiding voor gesprek boeken Maarten t Hart
DINSDAG 3 NOVEMBER 1987P11'
Mag een advocaat op principiële gronden weigeren om in
strafzaken voor een bepaalde groep verdachten op te tre
den? De vereniging Sociale Advocatuur Amsterdam
(VSAA) liet onlangs een dergelijke aanbeveling uitgaan.
De aangesloten leden zouden geen verdachten meer moe
ten verdedigen, die van seksueel geweld worden beschul
digd. Daarbij gaat het niet alleen om verkrachting, maar
om elk seksueel vergrijp van mannen ten opzichte van
vrouwen.
door
Louis Engelman
AMSTERDAM - Niet alleen de
vergadertafel op de bovenetage
van het Amsterdamse kantoor
scheidt de twee raadslieden. Ook
gaapt er gaandeweg het gesprek
een diepe kloof in het denken over
de praktijk van de advocatuur. Rob
van der Hoeven (29) aarzelt als de
vraag aan de orde komt of een ad
vocaat politieke keuzes mag ma
ken in de uitoefening van zijn vak.
Hij ontzegt de sociale advoca
tuur niet het recht in civiele zaken
de kant van de onderdrukte in de
maatschappij te kiezen. Dus: de
huurder in plaats van de verhuur
der en de werknemer tegenover de
werkgever. Maar als het op strafza
ken aankomt, wil hij die lijn niet
doortrekken. "In die gevallen sta je
de verdachte bij zonder je te ver
eenzelvigen met datgene wat hij
heeft gedaan. Dat is nou juist wat
we in het strafrechtsysteem zo
mooi hebben geregeld. Als advo
caat verdedig je de dader en niet de
daad".
Antonietta Pinkster (32) meent
dat je er als sociale advocaat niet
aan ontkomt om ook in strafzaken
een duidelijk standpunt in te ne
men. In dat opzicht staat zij geheel
achter de aanbeveling van de vere
niging Sociale Advocatuur Am
sterdam om geen verdachten te
verdedigen die zich aan seksuele
geweldsmisdrijven schuldig zou
den hebben gemaakt. "In ver
krachtingszaken is de vrouw altijd
De Utrechtse advocaat Rob van der Hoeven is het oneens
met de oproep. "Het recht van iedere verdachte op een goe
de verdediging staat voor mij voorop", zegt hij. Antonietta
Pinkster, advocaat bij het Advocateneollectief Amster
dam-noord, onderschrijft de politieke keuze van de VSAA
wel.
"Want als ik een verdachte van verkrachting verdedig,
loop ik de vrouwenbeweging voor de voeten", zegt zij.
de onderdrukte partij. Daar kies ik
voor, dus kan ik de verkrachter
nooit bijstaan", stelt zij.
Ze legt uit dat je er in zulke geval
len als advocaat van de verdachte
haast niet omheen kunt om aan de
vrouw vervelende vragen te stel
len. "Je gaat onderzoeken of er wel
van dwang sprake was. Dat bete
kent dat je het slachtoffer bijvoor
beeld vraagt waarom ze op straat
was en wat ze daar deed. En daar
ligt mijn grote bezwaar. De bood
schap wordt dan: je moet als vrouw
binnenblijven, want als je op straat
wordt aangerand of verkracht is
het min of meer toch je eigen
schuld geweest. Op die manier ga
je sleutelen aan datgene waarvoor
de vrouwenbeweging zich de
laatste jaren zo sterk heeft ge
maakt, namelijk: als een meisje
'nee' zegt bedoelt ze ook 'nee'. Ik
wil daar niets aan afdoen. En ge
lukkig ook de meerheid van de 145
leden van onze vereniging niet".
Ruimte
De eed, die je als advocaat aflegt,
laat ruimte om bepaalde zaken niet
te doen. Van der Hoeven: "Soms
heb je de plicht om onder bepaalde
omstandigheden van dat verscho
ningsrecht gebruik te maken. Als
je het gevoel hebt een zaak niet te
kunnen verdedigen, zal je dat jouw
cliënt meteen moeten zeggen.
Want die man of vrouw heeft er dan
recht op een advocaat te nemen die
het beter doet".
Zijn bedenkingen richten zich
vooral tegen het feit dat er een cate
gorie verdachten wordt uitgeslo
ten. "Het gaat niet meer om een in
dividuele afweging. Dat vind ik
ook het inconsequente van de op
roep. Kennelijk mag je wel andere
strafzaken doen, waarbij vrouwen
het slachtoffer zijn. Een beroving
op straat bijvoorbeeld. Je ziet dat
daar domweg vrouwen voor wor
den uitgekozen. Mag je zo'n tasjes
rover wel verdedigen? Gaat de op
roep voor die verdachte niet op? Ik
zie dat verschil niet. Dus denk ik
dat je, wanneer je een bepaalde
groep uitsluit, helemaal geen straf
recht meer moet doen".
Pinkster: "Het is niet zo dat de
ene keer geweld tegen vrouwen
meer of minder erg is dan de ande
re. Maar bij een verkrachting
schuilt het seksisme in de daad
zelf. Degene die dat doet maakt op
dat moment misbruik van zijn
machtspositie als man. Ook bij
aanrandingen of ongewenste inti
miteiten op het werk. Het gaat er
om dat die machtspositie een maat
schappelijk gegeven is, en niet iets
watje als individu zelf kunt uitma
ken. Dat willen we met die aanbe
veling duidelijk maken. Als jij nu
zegt dat je het puur individueel
moet bekijken, dan denk ik dat je
dat niet begrijpt".
Onjuist
Rob van der Hoeven, die af en toe
ook met verkrachtingen in zijn
praktijk wordt geconfronteerd,
vindt de oproep van de VSAA niet
alleen vanuit juridisch oogpunt on
juist, hij ervaart haar ook als een
aanval op de persoon van de advo
caat die een verkrachter wél bij
staat. Hoewel Antonietta Pinkster
opmerkt dat zjj 'verdedigers van
verkrachters .niet ziet als seksisten
die achter geweld tegen vrouwen
staan', kan hem dit maar gedeelte
lijk overtuigen.
"Misschien dat jullie het niet wil
len, maar zo komt het wel over",
zegt hij, "Het is in 't algemeen al
moeilijk om in strafzaken duidelijk
te maken waarom je een verdachte
verdedigt. Jullie oproep speelt op
de bij de leek toch al bestaande 'ge
dachte in dat advocaten de daad
verdedigen in plaats van de ver
dachte. Raadslieden die daar staan
zijn dus viezerikken. Dat wordt er
geïnsinueerd, en dat vind ik on
juist".
Pinkster: "De advocaat hoeft
zich er niet op aangekeken te voe
len. Je kunt met argumenten uit
leggen waarom je die verdediging
op je neemt. Maar als een advocaat
dat niet kan, dan moet hij of zij zich
ernstig gaan bezinnen. Dat daar
discussie over ontstaat, vind ik pri-
De vraag is dan of hiermee niet
het beginsel wordt aangetast, dat
iemand onschuldig is totdat het te
gendeel wettig en overtuigend is
bewezen. Van der Hoeven vindt
van wel: "Als een vrouw roept dat
een man haar heeft verkracht,
wordt deze door de groep VSAA
meteen veroordeeld. Want hij
wordt als dader gezien".
Pinkster vindt van niet: "Het is
een bekend verschijnsel dat het
voor vrouwen niet zo gemakkelijk
is om aangifte te doen. Pas sinds de
laatste jaren is de politie daar op in
gespeeld geraakt. Welnu, wij vin
den dat als het eenmaal zo ver is ge-
Rob van der Hoeven en Antonietta Pinkster: "Nu we een politieke keuze maken, staan de kranten
komen wij die vrouw niet voor de
voeten moeten gaan lopen door te
proberen haar getuigenis onderuit
te halen".
Verdedig je wel iemand die zijn
vrouw vermoord heeft, bijvoor
beeld door haar over het balkon te
gooien
Pinkster: "Dat zou er vanaf han
gen wat voor man dat was. Was het
een dwingeland, een tiran, die zijn
hele gezin jarenlang heeft geterro
riseerd ert daarna z'n vrouw over
het balkon gooide, dan zou ik hem
niet verdedigen. Die man is een
seksist en daar sta ik niet achter.
Maar dan beroep ik me op mijn ver
schoningsrecht. Want niet ieder
een die een ander over het balkon
mietert maakt zich daarmee schul
dig aan een seksistische daad. Het
essentiële verschil tussen zo'n
moord en een verkrachting is het
gegeven datje een verkrachting al
leen maar kunt plegen door mis
bruik te maken van je machtsposi
tie. En dan bedoel ik niet alleen dat
je fysiek sterker bent".
Rob van der Hoeven schudt het
hoofd: "Doordat jullie een groep -
in dit geval verkrachtingen - uit
zonderen, zet je voor een verdedi
ger in strafzaken hele essentiële
dingen overboord. Waarom de een
wel en de ander niet? Een volgende
groep zegt morgen weer een ande
re categorie verdachten te willen
uitsluiten. Dan komen de basisbe
ginselen van de rechtstaat op het
gebied van strafrecht in gevaar.
Namelijk dat iedereen onder alle
omstandigheden recht heeft op een
verdediging. Bovendien gaat het in
de rechtzaal niet om de man
vrouw-verhouding maar om de te
genstelling tussen de verdachte en
het machtige openbaar ministerie.
In die positie sta ik hem bij".
Er zijn ookkantoren die alleen
rijke cliënten willen bijstaan. Die
sluiten dan toch ook bepaalde cate
gorieën uit?
Van der Hoeven: "Ik ben er niet
voor, maar dat is een zakelijke keu
ze en geen politieke. Ze worden
niet afgewezen om hetgeen ze heb
ben gedaan".
Pinkster: "Denk je dat er zo'n
commotie over onze aanbeveling
w,as orïtstaan als we ons op ons ver- k;
schoningsrecht hadden beroepen? st
Maar nu we een politieke keuze hi
maken, vóór de vrouw en tegen dé h<
man, staan de kranten ineens vol] zi
Racisten verdedig ik ook niet, net w
zo min als grote drugshandelaren"]
hi
Heeft de vrouwenbeweging er be\ ri
lang bij dat verdachten van ver- O]
krachting niet worden verdedigd? ti
A
Van der Hoeven: "Ik zie niet in] g<
hoe. En mocht dat op een of anderel ki
manier wel het geval zijn, dan blijflvi
ik volhouden dat het recht van een! sl
verdachte op een goede verdedi
ging altijd zwaarder weegt". -
Pinkster: "Hij zal nooit helemaal' 1
zonder raadsman of raadsvrouw!
zitten, want uiteindelijk kan de de- n
ken iemand aanwijzen. Maar vol- r
gens mij is het belang gelegen ifij t
openlijke de keuze die je als sociaal s
advocaat maakt om de visie die de E
vrouwenbeweging voorstaat in-j
gang te doen krijgen. Al was het al- i,
leen maar om daar discussie over! a
los te maken. Dat vereist een poli-|
tieke stellingname en in dat op-I"
zicht blijven onze uitgangspunten
gescheiden".
UTRECHT - Wanneer het rapport
'Schuivende panelen, continuiteit
en vernieuwing in de sociaal-de
mocratie' maatgevend is voor het
huidige intellectuele peil binnen
de Partij van de Arbeid, dan levert
het stuk het definitieve bewijs dat
deze van origine arbeiderspartij in
middels een club van doctorandi is
geworden.
door
Peter de Vries
"Je hoeft er geen economische
wetenschapper voor te zijn", riep
PvdA-voorzitter Marianne Sint za
terdag bij de presentatie van de
studie naar de vernieuwing van het
politiek programma van de sociaal
democraten. Maar een gedegen
kennis van de economische en so
ciaal-wetenschappelijke woorden
schat strekt bij lezing tot aanbeve
ling.
Hoe anders valt er ter ledenver
gadering zinvol te praten over - bij
voorbeeld - het doorbreken van de
"eenzijdige aandacht voor aanbod-
problemen" in de economie, de
schaalvergroting en internationali
sering van het bedrijfsleven, de
"geleide flexibilisering" binnen
een "stelselmatig arbeidsmarktbe
leid" en een stelsel van sociale ze
kerheid dat "minimale inkomens
garanties schept en dat een geindi-
vidualiseerd karakter heeft", om
Verkiezingen
Anderhalf jaar na de voor de
PvdA zo teleurstellend verlopen
verkiezingen voor de Tweede Ka
mer ligt er dan eindelijk het eerste
rapport op basis waarvan de "ver
nieuwing" van de partij vorm moet
krijgen. De opdracht van de com
missie, onder leiding van oud-mi-
nister Jan Pronk, was niet om een
gereviseerd verkiezingsprogram
nister Jan Pronk tij-
ma te schrijven, maar na te denken
over nieuwe antwoorden van de so
ciaal-democratie op de hedendaag
se problemen. Het rapport dat de
weerslag vormt van die gedachten-
wisseling, valt het best te omschrij
ven als een studie naar de Toestand
in de Wereld. De beschrijving reikt
van Moskou tot Kerkrade, en van
cultuur-politiek tot inkomensni
vellering.
De spanwijdte van een dergelijk
project getuigt van de nodige poli
tieke en intellectuele moed. Maar
liefst vier trends ("panelen") bot
sen de laatste jaren zo hard, dai er
sprake is van een trendbreuk in de
Nederlandse geschiedenis, zo kan
het betoog van de commissie wor
den samengevat.
Die vier ontwikkelingen betref
fen de wereldwijd dreigende scha
de aan het milieu en schaarste aan
grondstoffen, en een in toenemen
de mate internationaal opererend
bedrijfsleven. Maar ook wordt ge
steld dat het economisch en cultu
reel bestel overhoop zijn gehaald
door de opmars van de informatie
technologie. En tenslotte wordt ge
constateerd dat de sociale controle
van familie, buurt en kerk geleide
lijk is geweken voor individuele
onafhankelijkheid.
De commissie kan niet worden
verweten dat ze zich er gemakke
lijk en simpel van af heeft gemaakt.
De lezer wordt het evenmin een
voudig gemaakt: de beschrijving
van al dit wereldleed is van een zo
nu en dan somber stemmende dor
heid en taaiheid. Her en der valt er
bovendien op het intellectuele peil
van de publicatie nogal het nodige
af te dingen.
Zo is het verbijsterend om
"rechtvaardigheid, arbeid en ver
dediging" als "klassieke socialisti
sche kernbegrippen" opgevoerd te
zien, zoals al op pagina drie ge
beurt. Regelrechte kletskoek is de
conclusie die de commissie trekt
uit het feit dat de PvdA, door de
ontzuiling, onder vroegere confes
sionele kiezers stemmen wint,
maar onder de traditionele achter
ban verliest: "Deconfessionalise
ring hield blijkbaar geringer bin
ding aan maatschappelijke klasse
mede in", (pag. 34) luidt het op
eens. En het is vanuit strikt-econo-
misch oogpunt nogal wankel om
verdere inkomensnivellering te
verdedigen met het argument dat
dat zo goed is voor de economische
groei.
Koers
Een aansprekende nieuwe slo
gan voor de PvdA heeft al het den
ken van de commissie niet opgele
verd. Terwijl het CDA zich behaag
lijk wentelt in de opmars van de
zorgzame samenleving, en de WD
aansluit bij de dagelijks via de
ether verspreide tijdgeest van 'ge
woon jezelf zijn', ontbeert de PvdA
een eenduidige leus. Het gaat dan
niet zozeer om de tekst op het ver
kiezingsaffiche, maar om een noe
mer waaronder al het beleid kan
worden gebracht. "Spreiding van
kennis, inkomen en macht" was er
zo een. De tweedeling van de sa
menleving bleek wel aan te slaan
als protest, maar niet als belofte
koers.
Het uitzetten van een politieke
en maatschappelijke strategie voor
de PvdA is de opdracht aan een,
onder leiding van fractievoorzitter
Wim Kok staande, commissie. Die
ondervindt daar overigens ernstige
vertraging bij. Voor zover uit de no
ta-Pronk valt op te maken, is er op
een politiek belangrijk punt voor
zichtig koers gezet naar het mid
den. Het pleidooi af te zien van een
wettelijke regeling van euthanasie
is natuurlijk opmerkelijk, evenals
de opening die de nota biedt rich
ting commerciële omroep. Maar es
sentieel zijn de passages die de
commissie besteedt aan de nood
zaak van een herwaardering van de
rol van de overheid.
De afgelopen jaren immers heeft
de PvdA zich de permanente ver
wijdering van mogelijke coalitie
partners op de hals gehaald door
vooral op economisch gebied tel
kens te pleiten voor meer staatsin
terventie. In het nu gepubliceerde
rapport is niet langer alles wat" de
overheid doet wel gedaan. Aan de
bestrijding van milieuvervuiling
moet de overheid, liefst in interna
tionaal verband, juist veel meer
doen. Maar in haar economische
politiek moet de staat meer partner
zijn voor het bedrijfsleven, "con
sensus vormen" tussen bonden,
werkgevers en regering, en "flexi
bel opereren".
Dat het de commissie niet alleen
om een verbale wending te doen is,
bewijst ze in de passage over ar
beidstijdverkorting. Ze pleit er
voor na het bereiken van de 36-ur
ge werkweek maar af te zien va
verdere algëmene arbeidstijdve:
korting per week. "Het is nog niet z
lang geleden dat PvdA-ers discus
sieerden over de wenselijkheid
een wettelijke regeling van de atv.
En passant wordt zo tevens
streep gehaald door de debatten j
over een 25-urige werkweek.
Of die voorzichtige terugkeer op
een aantal gekoesterde idealen vol
doende is om weef'volop aan de po
litieke macht deel te nemen, blijft
echter de vraag. In de Haagse prak
tijk van alledag wordt de kloof tus
sen de PvdA enerzijds en WD en|
CDA aan de andere kant i
niet met papier overbrugd.
Kerkelijke gesprekskringen
die met literair werk van Maarten
't Hart aan de gang willen, kun
nen nu gebruik maken van een
speciale handleiding. Drs. F.
Hijszeler, letterkundige in Gla-
het blad
ting' een aanzet voor bespreking
van 't Harts boeken 'Een vlucht
regenwulpen' en 'De Jacobslad-
der'.
"Beide boeken", zegt Hijsze
ler, "bieden voldoende aankno
pingspunten voor groepsge
sprek, niet in de laatste plaats
omdat de schrijver regelmatig
zijn kerkelijk verleden ten tonele
voert". Hij geeft eerst algemene
informatie over 't Hart en gaat
vervolgens in op thema's en mo
tieven in beide boeken. Daar
naast geeft Hijszeler een aanzet
om eigen levens- en geloofserva
ringen te spiegelen aan wat in 't
Harts boeken aan de orde komt.
De handleiding kost vijf gul
den en kan besteld worden bij de
Centrale voor Vormingswerk in
Driebergen via gironummer
42618 (bestelnummer 512). Het
blad 'Toerusting' is een uitgave
van de Cëntrale voor Vormings
werk (hervormd), het Toerus
tingscentrum in Leusden (gere
formeerd) en het Vrijzinnig pro
testants centrum voor maat
schappelijke toerusting.
Kerkelijk werker. De chris
telijke hogeschool 'Rijn-Delf
land', met vestigingen in Den
Haag en Oegstgeest, begint in ja
nuari een post-hbo-cursus 'ker
kelijk werker'. Deze cursus heeft
vorm gekregen op basis van een
hervormd rapport uit 1986, waar
in staat dat er zeker plaats is voor
een theologisch geschoold mid
denkader dat dicht bij de ge
meenteleden staat. Ook de Gere
formeerde Kerken hebben enige
jaren geleden opleidingen gesti
muleerd voor kerkelijk groep-
werk.
'Rijn-Delfland' heeft gekozen
voor twee richtingen, te weten
jeugd- en jongerenwerk en diak-
onaal werk. Naast theologische
en sociale vakken zal de cursus
aandacht schenken aan andere
voor dit werk belangrijke facet
ten, zoals spel, expressie, muziek
en gepreksmethoden.
De cursus duurt twee en een
halfjaar (een avond per week col
lege, een avond per maand prak
tisch werk en een praktijkstage)
en is toegankelijk voor mensen
met een diploma HSAO, K. en
O./N.XX, Pabo of Lero. Belang
stellenden kunnen een gids aan
vragen bij de hogeschool. De
Ruyterstraat 36 in Den Haag, 070-
602811.
Jeugddag. Zaterdag 7 no
vember om 10 uur begint in het
Capitol-Evangeliecentrum aan
de Loosduinsekade 222 in Den
Haag een landelijke dag voor jon
geren. De leiding berust bij Da
vid Maasbach en Edgar Holder.
Er is een optreden van de Ameri
kaanse zanger Steve Archer en
de theatergroep 'De Spiegel'. De
dag wordt besloten met de film
'Night Crossing'.
Stedentocht
De missionaris-evangelist
pater Emiliano Tardif maakt van
7 tot 15 november een tocht langs
de zeven Nederlandse bisdom
men. Al tweemaal eerder be
zocht hij Nederland. In 1983
sprak hij in de Rotterdamse Lau-
renskerk en twee jaar later in de
Bossche Brabanthallen. Hij
komt hier op uitnodiging van de
'Stichting Getuigenis van Gods
Liefde' en 'Emmanuel-Neder-
land', een rooms-katholieke le
kengemeenschap, voortgeko
men uit de charismatische bewe
ging (pinkstervernieuwing).
Zaterdag 7 november 1 uur is
Tardif in het kerkencentrum
'Open Hof aah de Hessenplaats
221 in Rotterdam-Ommoord
(metro richting Zevenkamp),
zondag half 4 in de Sint Jan in
Den Bosch, maandag half 8 in
het Turfschip te Breda, woens
dag 11 november half 8 in de Sint
Jozefkerk in Enschede, donder
dag 12 half 8 in de Rai in Amster
dam, vrijdag 13 half 8 in de Marti
nikerk in Groningen en zondag
15 november 2 uur in de Onze
Lieve Vrouwebasiliek in Maas
tricht.
Terug. Na 21 jaar in Ghana te
hebben gewerkt, in dienst van de
Presbyteriaanse Kerk, komen
Atze en Renske van den Broek
naar Nederland terug. De her
vormde Raad voor de Zending
zond hen destijds uiten zij waren
al die tijd verbonden aan de clas
sis Leiden.
De Van den Broeks hopen vol
gend jaar april te gaan werken in
het binnenstadswerk 'Oudezijds
100' in Amsterdam. In zijn laatste
rondzendbrief schreef hij: "For
meel word ik als presbyteriaans
predikant uitgeleend aan 'Oude
zijds 100', met Oegstgeest (Raad
voor de Zending) als hulpvaardi
ge derde party. Op deze manier
laat het iets zien van omgekeerde
zending'.
Leiden. Morgenavond om 8
uur houdt de afdeling Leiden
van de Mariënburg-vereniging
(vernieuwingsgezinde rooms-ka-
tholieken) in de Vredeskerk aan
de Burggravenlaan een thema
bijeenkomst over 'Leken op weg
naar érkenning'.
Sprekers zijn de heer J. Hap-
pel uit Leidschendam en me
vrouw J. van Tol uit Vogelen
zang. De eerste - die parochiera
den adviseert als de pastor is ver
trokken - belicht de bestuurlijke
kant van de zaak, mevrouw Van
Tol - bekend van de volwasse
nencatechese in het dekenaat
Leiden - spreekt over 'erkenning
van de leek door de kracht van
het eigen geloof. Na de inleidin
gen zal een aantal mensen vanuit
verschillende posities in de kerk
een korte reactie hierop geven.
Discussie is er na de pauze.
Ieder die belangstelling heeft
is welkom. De bijeenkomst is ge
organiseerd in samenwerking
met het dekenaat Leiden. (Secre
tariaat afdeling Leiden Mariën
burg-vereniging: Lammen-
schansweg 10, telefoon 124788).
Katwijk. Ds. S. de Jong.
hoopt op zondag 13 december in
een morgendienst afscheid te ne
men van de hervormde gemeen
te in Katwijk aan Zee. Hij ver
trekt naar Staphorst.
Hervormde Kerk: beroepen
te Schoonrewoerd kandidaat J.
Beider Randwijk, te Uit-
huizermeeden kandidaat G. J.
Gardenier Zwartemeer; bedankt
voor Wijk bij Duurstede en
Schalkwijk P. L. Tolhoek Jaars
veld. Gereformeerde Kerken:
aangenomen de benoeming tot
bedrijfspastor te Nijmegen (deel
werk) K. R. Tinge Malden. Gere
formeerde Kerken Vrijge
maakt: beroepen te Zuidhorn P.
H. van der Laan Gent; aangeno
men naar Rijnsburg voor zen-
dingsdienst op Curacao kandi
daat J. Klapwijk Zwolle.
Signaal
Grenzen. De Raad van Ker
ken heeft minister Van den
Broek van buitenlandse zaken
gevraagd, de Nederlandse gren
zen open te stellen voor vijftien
ter dood veroordeelde Chileense
politieke gevangenen. Zij komen
niet voor politiek asiel in aan
merking omdat ze geweld heb
ben gebruikt tegen het regime
van de Chileense president Pino
chet.
Bezorgd is de Raad van Ker
ken over de rechtspleging tegen
de vijftien. "Er is alle reden om
eraan te twijfelen of deze voldoet
aan de internationale regels".
Door openstelling van de gren
zen kan Nederland - met zes an
dere landen, die daartoe al eerder
besloten - meewerken aan een
'Europees signaal' tegen de situ
atie van de mensenrechten in
Chili.
Tets zeggen'. Voor de Evan
gelische Kerk in Duitsland is vol
gend jaar de tijd gekomen om
"de volkeren in de Sovjet-Unie,
die door Duitse schuld zwaar
hebben geleden, iets te zeggen".
Dat zei voorzitter Jürgen Schmu-
de op de synode.
