Albanië zet deur op een kier
'Nestlé zou Nederland zo
de rug kunnen toekeren'
Reportage
Economische zorgen, maar communistische leer niet in geding
r&s""
Onrust in bisdom Haarlem over reglement parochiebestuur
PAGINA 2
DONDERDAG 29 OKTOBER 1987
In 1973 nog werden 'op last van het volk' in Albanië alle antennes
van de daken gehaald waarmee buitenlandse radio- en televisie
zenders konden worden ontvangen om zodoende de bevolking te
vrijwaren van de verderfelijke invloeden van buitenaf. Buiten
landse voetbalspelers die aan moesten treden voor een wedstrijd in
Europacup-verband werden aan de grensposten gesommeerd hun
haarlengte aan te passen aan de heersende norm in Albanië. Met de
Albanezen viel niet te spotten als het om de juiste weg en de juiste
handelwijze ging, niet qua zeden en niet qua ideologie.
Auto's zijn er nog steeds taboe. Maar buitenlandse televisie,
vooral die vanuit Joegoslavië, mag weer worden bekeken en hoe
wel de geheime politie, de Sigurimi, contacten van Albanezen met
buitenlanders in de gaten houdt, proberen velen iets op te vangen
van wat er buiten de grenzen gaande is. Het straatbeeld vertoont af
en toe zelfs een t-shirt en een spijkerbroek of een modieuze zonne
bril. Zaken die niet te koop zijn in de staatswinkels maar wel ont
vangen mogen worden als presentjes van in het buitenland wonen
de familieleden.
Dit soort ontwikkelingen staan in contrast met het idee dat el
ders bestaat over Albanië: een strikt geïsoleerd land waar de ezels
kar het belangrijkste vervoermiddel is en thijm en rieten manden
de belangrijkste exportprodukten, een land waar achter elke boom
en struik het geheime oor van de Sigurimi te luister ligt en de
portretten van sinds de revolutie van 1944 ogenschijnlijk niet ou
der geworden partijleiders het volk oproepen tot meer werk-,
waak- en eerzaamheid. Staat Albanië aan de vooravond van grote
veranderingen? Verslaggever Frits Schils verdiepte zich nader in
die vraag.
TIRANA - 'Albanië is geopend
noch gesloten'. Onder dit parado
xaal aandoende motto hield de
'sterke man' in de kleinste van de
Balkanrepublieken, partijleider en
staatshoofd Ramiz Alia, op 25 juli
1985 in de Zuidoostalbanese stad
Korea een ideologisch gekleurde
redevoering, waarin hij de toekom
stige koers van de Socialistische
Volksrepubliek Albanië uiteenzet
te. Drie maanden eerder had het in
gekapselde dwergstaatje Enver
Hodzja ten grave gedragen, de sta
linist en bikkelharde nationalist,
die het land gedurende veertig jaar
met ijzeren hand geregeerd had.
Auto's rijden er nog steeds niet in Tirana. Hier en daar een spijkerbroek c
vooralsnog bij. wat westerse invloeden betreft.
"Albanië zal blijven varen op het
kompas van kameraad Hodzja". zei
Alia ten overstaan van de natie.
"Niets kan ons daarvan weerhou
den. Degenen die veranderingen in
onze lijn verwachten, of die de ge
bruikelijke politieke en diploma
tieke daden van onze onafhankelij
ke en soevereine staat uitleggen als
het openen van Albanië, verspillen
hun tijd".
door
Frits Schils
Niets duidt er op dat sindsdien in
Albanië essentiële wijzigingen in
het politieke beleid zijn aange
bracht. Drie miljoen Skipetaren
leiden achter een schier ondoor
dringbaar bergmassief hun geheel
eigen bestaan, overtuigd van hun
grote gelijk.
Op het ideologische vlak blijft
Albanië onbuigzaam en is er geen
sprake van glasnost of perestrojka.
Uitvloeisel van die koppige on
buigzaamheid is bij voorbeeld dat
Albanië uiterst behoedzaam te
werk gaat bij het toelaten van bui
tenlandse bezoekers.
Vorig jaar mochten er maar zo'n
8.000 de republiek binnen en dat is
niet alleen het gevolg van ontoerei
kende infrastructuur en gebrekki
ge (hotel)accommodatie. Gevreesd
voor verspreiding van westers, an
ti-communistisch gedachtengoed.
Om nog maar te zwijgen over ver
schijnselen als moderne muziek
(rock, disco), gokken, porno, drug
gebruik, vrije sex en religieuze ui
tingsvormen.
Welwillend
De laatste maanden doen zich
binnen het Albanese isolement
echter ontwikkelingen voor, die op
subtiele veranderingen in het be
leid wijzen. Dat Tirana en Bonn en
kele weken geleden besloten diplo
matieke betrekkingen aan te kno
pen was op zich nog niet zo bijzon
der. De laatste vijftien jaar zijn zo'n
honderd landen, waaronder Neder
land, de Bondsrepubliek in dat op
zicht al voorafgegaan).
Veelzeggend was wel het bezoek,
van de Westduitse minister van
buitenlandse zaken, Hans-Dietrich
Genscher, waarmee dit feit ge
paard ging. Gemscher legde afge
lopen vrijdag als eerste minister uit
het Westen een bliksembezoek aan
Tirana, waar hij zeer welwillend
door de leiding werd ontvangen.
De reden van deze 'voorkeursbe
handeling' ligt voor de hand.
Ramiz Alia ziet in nauwe banden
met de Bondsrepubliek mogelijk
heden om de Albanese economie
op te krikken, waarbij het voor de
Skipetaren vooral gaat om de ver
krijging van nieuwe technolo
gieën. Zonder dat soort hulp dreigt
het op onderdelen sterk verouder
de Albanese produktieproces blij
vend achterop te geraken, hetgeen
onvermijdelijk zijn weerslag zal
hebben op de so wie so wankele
exportpositie van de volksrepu
bliek.
Nog niet zo lang geleden heeft
Alia in opmerkelijke openhartig
heid de zwakte van de landelijke
economie blootgelegd. In een toe
spraak tot het Centrale Comité he
kelde hij vooral de slechte presta
ties bij de export van olie en
chroomerts. Naast elektriciteit,
waarvan Albanië grote hoeveelhe
den uitvoert naar Griekenland,
Joegoslavië en Oostenrijk en
straks ook Italië, steunt de Albane
se huishouding hoofdzakelijk op
chroom, olie en koper.
Alia kwam er onomwonden voor
uit dat de chroomproduktie tien
duizenden tonnen achterblijft bij
de plancijfers. De jaarproduktie
wordt geraamd op anderhalf mil
joen ton, waarvan ongeveer een
miljoen ton het land uitgaat. In
1984 leverde de export van
chroomerts en chroomprodukten
80 miljoen dollar op. Als belang
rijkste oorzaken van de stagnatie
in de ertswinning noemde Alia het
DIEMEN - "Twee dingen weet
ik zeker. Op 1 april 1989 moet de
reorganisatie rond. zijn. En dan
zijn er bij ons geen 2000 volledige
arbeidsplaatsen maar nog
slechts 1445". Directeur R. de
Man van Nestlé-Nederland
windt er geen doekjes om. Het
Zwitserse voedingsmiddelen
concern, in zijn soort 's werelds
grootste, haalt de bezem door de
Nederlandse vestiging. Pakweg
500 mensen zullen daarbij hun
baan verliezen. In Rotterdam
moet een melkpoederfabriek
(225 arbeidsplaatsen) dicht; ook
de produktie van poederkoffie
(Nescafé) in de Maasstad wordt
stopgezet. De Maggi-fabrieken in
Amsterdam en Venray blijven
bij de reorganisatie vrijwel bui
ten schot.
door
Marien van den Bos
In het spiksplinternieuwe
hoofdkwartier van Nestlé-Neder
land in Diemen neemt De Man
alle tijd om de achtergrond te
schetsen van de problemen die
tot verliezen bij Nestlé-Neder
land en de nogal drastische sane
ringsplannen hebben geleid. De
sterk verminderde vraag in de
wereld naar gecondenseerde
melk speelt daarbij een grote rol.
De Man: "De produktie is hon
derd procent te groot. Dertig tot
veertig procent van de wereld
markt is weggevallen, en die we
reldmarkt is voor een groot deel
in Nederlandse handen. Lange
tijd hebben we gedacht: die ex
port naar warme landen komt
wel weer goed. Maar dat is ge
woon niet zo. Onze fabrieken in
Engeland, Frankrijk en West-
Directeur De Man acht sanering onontkoombaar
Duitsland zitten met hetzelfde
probleem, maar die hebben wel
een grotere thuismarkt. Neder
landers gebruiken geconden
seerde melk alleen in de koffie,
terwijl ze het in Engeland bij
voorbeeld ook als room op de
vruchtensalade doen. Ja, dat vin
den ze lekker".
Mocht de vraag naar gecon
denseerde melk na de reorgani
satie toch weer aantrekken, dan
is er volgens De Man geen sprake
van een te geringe capaciteit. De
Man legt uit: "Alle condens-fa-
brieken werken met twee-ploe-
gensystemen, vijf dagen in de
week. Nu op zo'n 50 tot 70 pro
cent van hun capaciteit. Hon
derd procent lukt nooit in de in
dustrie, dus ideaal is 80 tot 85
procent. Is er meer nodig dan
kun je makkelijk de ploegen ver
lengen of met drie ploegen gaan
werken".
Ondanks de grotere thuis
markt wordt overigens ook de
Nestlé-fabriek in het Westduitse
Bad Essen gesloten, aldus De
Man. "In augustus zijn daarover
mededelingen gedaan en in de
cember moet het rond zijn, in vijf
maanden dus. Dat gaat wel wat
sneller dan bij ons. Ik heb in dë-
cember misschien het advies van
de ondernemingsraad. Maar of
de Duitse werknemers er nou
uiteindelijk slechter van af zijn,
ik weet het niet".
Oploskoffie
Naast de ingezakte vraag naar
condensmelk spelen ook andere
zaken Nestlé-Nederland parten.
Zoals de plannen van de con-
cerntop om de produktie van op
loskoffie te concentreren in
Dieppe (Frankrijk) en Mainz
(West-Duitsland). De Man:
"Het probleem met de koffie is
heel duidelijk. Mensen drinken
gewoon te weinig instant-koffie.
Met de komst van het koffiezet
apparaat is het gebruik van in
stant-koffie duidelijk teruggelo
pen. Koffie-drinken heeft ook
iets emotioneels, zoals de gezel
ligheid die Douwe Egberts er
omheen creëert. Nee, echt om
turnen naar oploskoffie lukt
niet".
De fabriek met de droogtoren
voor koffie in Rotterdam moet
dicht. De fabrieken elders in Eu
ropa kunnen dat gemakkelijk
opvangen, aldus De Man. Het is
zelfs de vraag of de Zwitserse
multinational, met een omzet
van meer dan 50 miljard gulden
en 162.000 werknemers in zo'n
370 fabrieken, de afdeling Neder
land niet helemaal op zou kun
nen heffen. "Nederland kan in
theorie zo dicht. Het is wel een
nachtmerrie-achtige droom waar
we nu over zitten te praten, maar
het zou kunnen", aldus De Man.
Hij was wel enigszins verlegen
met de bekendmaking van nieu
we investeringen in Egypte,
goed voor 600 arbeidsplaatsen,
een dag na de mededeling dat er
in Nederland ruim 600 arbeid-
plaatsen zouden verdwijnen.
"Dat vond ik echt heel verve
lend, maar het is wel normaal
voor Nestlé. We willen ook graag
in die landen voet aan de grond
krijgen", aldus De Man.
Hij benadrukt nog maar eens
dat er absoluut geen sprake is
van plannen om Nederland te
verlaten. De Man gelooft dat hij
voor zijn reorganisatieplannen
voldoende steun heeft van de
hoogste Nestlé-baas, Helmut
Maucher, die De Man zelf naar
het concern heeft gehaald. Dat
vertrouwen blijkt volgens De
Man uit het feit dat hij toch 20
miljoen gulden voor investerin
gen heeft 'losgebrand' bij de fir-
Bonden
De afloop van de strijd met de
voedings- en industriebonden
van FNV en CNV wil De Man
niet voorspellen. "De bonden
kunnen nog altijd niet wennen
aan gedwongen ontslagen in de
zuivel. En dat is ook wel moeilijk
na 40 jaar rust. Ik zal ook alles
doen om werk voor de mensen te
vinden, om regelingen te treffen,
om via de vut mogelijkheden te
creëren. Ook de mogelijkheid
van plaatsing elders wordt beke
ken. Maar of we uiteindelijk met
300 of met 5 gedwongen ontsla
gen zitten weet ik niet. Hoe min
der hoe beter natuurlijk. Maar
het is absoluut nodig om de 1445
die overblijven een goede toe
komst te kunnen garanderen".
Temidden van teksten met Marxistische waarheden leren Albanese jon
geren een vak. Maar ze mogen sinds kort ook weer televisie kijken, (foto gpdi
niet tijdig binnenhalen van de ver
eiste technologie en het geringe in
dividuele prestatieniveau. Daarin
moet nu verandering komen.
In zekere zin is er dus wel sprake
van 'perestrojka', een herstructure
ring. Maar die dient uitsluitend de
voortgang van het economisch
overlevingsproces in de eigenzin
nige republiek. Vorig jaar heeft de
Volksassemblee drie wetten gerati
ficeerd, die ruimte scheppen voor
enig individueel initiatief en extra
geldelijke beloning voor bijzonde
re werkprestaties.
Voor Albanië zijn dit absolute
noviteiten, die wellicht meer effect
sorteren dan de opjuinende slo
gans over de noodzaak van meer
en betere produktie, die miljoenen-
voudig in het volksrepublikeinse
landschap gegrift staan.
Balkanconferentie
Behalve het bezoek van Gen
scher is er nog een opmerkelijk
feit: Tirana is bereid deel te nemen
aan een conferentie van de minis
ters van buitenlandse zaken van al
le Balkanlanden. Tot dusver heeft
Albanië zich alleen als lid van de
Verenigde Naties op het internatio
nale politieke parket gemanifes
teerd. Voor de rest schitterde Tira
na door afwezigheid.
Al in een vroeg stadium trad
Hodzja uit de Comecon, en toen de
Sovjets in 1968 Tsjechoslowakije
binnenvielen trad Albanië demon
stratief uit het Warschau-Pact. Ook
aan de Slotakte van Helsinki heeft
de volksrepubliek lak, zolang
atoomraketten Europa bedreigen
en de Verenigde Staten en de Sov
jetunie met elkaar wedijveren om
de hegemonie in de wereld.
Het initiatief voor een Balkantop
is in april van dit jaar uitgegaan
van de Joegoslavische bewinds
man Dizdarevic. De Albanese mi
nister van buitenlandse zaken,
Reis Malile, heeft inmiddels laten
weten dat zijn land voorstander is
van een goede atmosfeer en dito
betrekkingen op de Balkan. Voor
waarde voor deelname'aan de con
ferentie is wel, dat er vooraf volle
dige duidelijkheid is over de agen
da. Albanië wil straks in Belgrado
met voor verrassingen komen te
staan.
Of er overeenstemming komt
over die agenda, valt echter nog te
bezien. Want in tegenstelling tot de
meeste andere deelnemers eist bij
voorbeeld Turkije dat het lot van
etnische minderheden op de Bal
kan ter tafel komt. Het is niet denk
beeldig dat Ankara op dat stand
punt blijft staan, gegevèn de aan
houdende opwinding in Turkije
over de misère van de Turkse min
derheid in Bulgarije. Het is dan
zeer wel mogelijk dat de Albane
zen thuis blijven, want er zijn in
het zuiden Albanië problemen met
een Griekse minderheid.
De socialistische premier van
Griekenland, Andreas Papand-
reou, zal er misschien niet op uit
zijn van deze kwestie een heet han
gijzer te maken. Maar de conserva
tieven en de Grieks-orthodoxe
geestelijkheid werpen zich wèl
voortdurend op als belangenharti-
ger van die minderheid, die vol
gens Athene 400.000 zielen telt
maar door Tirana hooguit 40.000.
In die cijfermatige onenigheid
weerspiegelt zich het explosieve
karakter van dit probleem. Tirana
zal het onder geen beding op de
agenda geplaatst willen zien, hoe
wel het zelf onafgebroken aan
dacht vraagt voor de verlangens
van de 1,5 miljoen etnische Alba
nezen in het aan Noordoost-Alba
nië grenzende Servische gebieds
deel Kosovo.
Boemerang
Maar wel of geen Balkanconfe
rentie, het tot dusver wereldschu
we Albanië begint - naar het
schijnt - in te zien dat voortduren
de afzondering ook de werking van
een boemerang kan hebben. In Al
banië is anno 1987 misschien nog
geen sprake van 'glasnost' of wat
daar voor'doorgaat. Maar er lijkt
wel sprake van een voorzichtige
opening naar het Westen, ingege
ven door economische noodzaak.
Het besef dat het land dat nu
3.,040.000 inwoners telt, rond het j
jaar 2000 door ruim vier miljoen I
mensen bewoond zal worden, het- j
geen niet geringe sociale en econo-1
mische implicaties met zich
brengt.
HAARLEM (ANP) - De „onver
wachte en onverhoedse aanbie
ding" van het nieuwe reglement
voor parochiebesturen heeft
„schade" berokkend aan de kerk
van Haarlem, zo vindt de pries
terraad van het bisdom Haarlem.
Kern van dat nieuwe reglement,
waarover de bisschoppenconfe
rentie in december een definitie
ve beslissing moet nemen, is dat
niet langer een leek, maar de
priester voorzitter is van het pa
rochiebestuur.
De priesterraad is verontrust
over de verwarring die is ont
staan naar aanleiding van de
plannen, zo bleek op zijn verga
dering deze week. Bij het be
stuur van het bisdom zijn de af
gelopen fijd al zo'n negentig re
acties binnengekomen vanuit
verschillende parochies. Daarin
wordt kritiek geuit op het con
cept-reglement: het zou de eigen
verantwoordelijkheid van leken
in de kerk miskennen en de groei
naar het „samen kerk zijn", zoals
dat jaren geleden werd ingezet,
abrupt afbreken.
De priesterraad neemt de kri
tiek serieus en heeft het bisdom
bestuur daarom geadviseerd een
studie- en adviescommissie te
vormen vanuit de verschillende
organen in het bisdom. Deze zou
de kwestie in breder verband
moeten bespreken en de bis
schop moeten adviseren. Vol
gende maand praat het bisschop
pelijk bestuur van Haarlem met
de commissie die het concept
voor het .reglement heeft opge
steld.
Sinds er in het begin van de ja
ren zeventig een nieuw regle
ment voor het bestuur van de pa
rochies werd ingevoerd, is het in
vele parochies gebruik gewor
den dat een leek als voorzitter
van het parochiebestuur fun
geert. In het kader van hun be
sluit de regels van de Nederland
se RK Kerk aan te passen aan het
kerkelijk wetboek hebben de
bisschoppen besloten dat met in
gang van 1 januari het voorzitter
schap van het parochiebestuur
altijd aan de pastor toekomt.
Veel bisschoppen dachten dat
er in de praktijk niet zoveel hoef
de te veranderen omdat de pas
tor altijd een vice-voorzitter kan^
aanstellen, die in feit alle taken*
van een voorzitter vervult, zo ver
klaarde de hulpbisschop van
Haarlem, dr. J.F. Lescrauwaet,
vorige maand. Na een consulta
tie van de adviesraden is bij het
bestuur van het bisdom Haarlem
volgens Lescrauwaet de gedach
te opgekomen aan Rome te vra
gen voor Nederland een uitzon
dering te vragen op de bepaling
in het kerkelijk wetboek.
Visum geweigerd. De Zuid-
afrikaanse autoriteiten hebben
een visum geweigerd aan twee
delegaties van de Lutherse We
reldbond die een pastoraal be
zoek aan Zuid-Afrika en Nami
bia wilden brengen. De delega
ties moesten zich in opdracht
van het bestuur van de Wereld
bond van 27 oktober tot 4 novem
ber op de hoogte stellen van de
stappen die de blanke evange-
lisch-lutherse kerken in Zuid-
Afrika en Namibia hebben geno
men om de eenheid met de zwar
te kerken te bevorderen en alle
sporen van apartheid uit hun
kerk te verwijderen. Beide dele
gaties zouden op 4 november in
Bulawayo in Zimbabwe samen
komen om hun ervaringen uit te
wisselen.
In 1984 besloot de assemblee
van de Wereldbond het lidmaat
schap van de Duitse Evange-
lisch-Lutherse Kerk in Namibia
(12.000 leden) en de Evangelisch-
Lutherse Kerk in de Kaappro
vincie (6.600 leden) op te schor
ten, totdat deze kerken het apart
heidssysteem duidelijk zouden
veroordelen. Alleen blanken zijn
lid van beide kerken lid, die zijn
voortgekomen uit het zendings
werk van de lutherse kerk in
Duitsland. Het bestuur van de
Wereldbond besloot in juli dit
jaar de schorsing te handhaven.
Het riep beide kerken op de
strijd van de zwarte christenen in
Zuidelijk Afrika te steunen en de
kerkdiensten en het avondmaal
ook voor niet-blanke lutheranen
open te stellen.
De synode van de Namibische
kerk besloot in augustus van dit
jaar het overleg met de Wereld
bond te staken. Volgens de kerk
heeft de wereldbond de ontwik
kelingen in de kerk niet goed ge
noeg gevolgd. De synode heeft
ook geweigerd een delegatie van
de Wereldbond te ontvangen.
Baptistcnunie. „Vandaag
achten wij de tijd gekomen een
streep onder de moeilijkheden te
zetten om ons gezamenlijk bezig
te houden met ons eigenlijke
werk". Dat zei de voorzitter van
de Unie van Baptistengemeen
ten, ds. Jac. Schouten, in zijn
openingstoespraak van de 107de
Algemene Vergadering (AV) gis
teren in Delfzijl.
Met die moeilijkheden doelde
Schouten op de verontrusting
rond de eigen predikantenoplei
ding, die de Unie de laatste jaren
heftig heeft beroerd. De ver
wachting is dat voor het eerst
sinds enkele jaren, de AV niet
wordt beheerst door de discussie
rond het seminarium. Sinds het
vertrek van rector dr. J. Reiling
en conrector drs. Th. van der
Laan en de benoeming van de
nieuwe rector dr. O.H. de Vries,
begin dit jaar, is de rust groten
deels weergekeerd.
Volgens Schouten hebben de
problemen het werk van de Unie
bemoeilijkt en onvruchtbaar ge
maakt. Hij noemde het opmerke
lijk dat in het jaar dat de proble
men heel duidelijk aan de opper
vlakte kwamen, ook de groei tot
stilstand kwam. Voor het eerst in
vele jaren vertoonde het ledental
over 1986 een lichte daling van
acht leden. Per 1 januari 1987 tel
de de Unie 12.251 volwassen ge
doopte leden in tachtig aangeslo
ten gemeenten.
Schouten, die dit jaar na ruim
zes jaar voorzitterschap aftreedt,
noemde zijn termijn niet de ge
makkelijkste periode. Juist de
afgelopen jaren kwamen reeds
lange tijd sluimerende proble
men binnen de Unie steeds meer
aan de oppervlakte.
Stemadvies Amerikaanse
bisschoppen. Vooruitlopend op
de presidentsverkiezingen in
1988 hebben de Amerikaanse
bisschoppen een verklaring uit
gegeven met stemadviezen voor
de gelovigen. Voorkeur moeten
die kandidaten hebben die blijk
geven van een „samenhangende
ethiek" ten aanzien van kernbe
wapening, abortus en armoede.
De bisschoppenconferentie
waarschuwt de kiezers zich niet
vast te bijten in één onderwerp,
maar de kandidaten te beoorde
len op „het hele scala van onder
werpen en hun optreden, filoso
fie en persoonlijke integriteit".
De „samenhangende ethiek" is
het morele kader voor de beoor
deling van alle zaken, zo schrij
ven de bisschoppen in hun ver
klaring.
De bisschoppelijke verklaring
is in bepaalde kerkelijke krin
gen, vooral onder fervente anti
abortusactivisten, nogal omstre
den. Ze beschouwen de aan
dacht die de bisschoppen voor
diverse onderwerpen vragen als
een poging de bezorgheid over
abortus te doen afnemen.
BEROEPINGSBERICHTEN
Nederlandse Hervormde
Kerk
Beroepen te Loon op Zand en
te Streefkerk: J. Beider, kandi
daat te Randwijk.
Aangenomen naar Nieuwland
en Oosterwijk: W. van den Bom,
kandidaat te Hierden.
Gereformeerde Kerken Vrij
gemaakt
Beroepen te IJmuiden: J. J.
Burger te Bussum.
Gereformeerde Gemeenten
Beroepen te Borssele: J. Mijn-
ders te Veenendaal.
