'Ook zonder top
rakettenakkoord'
Referendum in Suriname over
verkiezingen oorlogsgebieden
Shultz optimistisch bij NAVO:
Relatie Elisabeth en
Thatcher naar nulpunt
Leiders China komen
met radicale plannen
MAANDAG 26 OKTOBER 1987
BUITENLAND
PAGINA 5
LONDEN (GPD) - Koningin Elisa
beth, die zojuist is teruggekeerd
van haar bezoek aan Canada en de
Gemenebestconferentie, staan
twee spannende ontmoetingen te
wachten. Niet alleen wacht haar
een ongetwijfeld emotionele con
frontatie met haar oudste zoon,
kroonprins Charles, over diens nu
breed uitgedragen huwelijkspro
blemen. Maar ook is er morgen in
Buckingham Palace een ontmoe
ting met premier Thatcher, die in
de samenkomst van Groot-Brittan-
nië en zijn vroegere koloniën zo de
monstratief haar eigen weg is ge
gaan.
door
Haye Thomas
In tegenstelling tot koningin Eli-
BRUSSEL - De afronding van een akkoord over de verwijdering van alle raketten voor de
middellange en kortere afstand uit Europa is nog slechts „een kwestie van weken". Het „h.,h-h. -„„.c
mogelijk niet doorgaan van een topontmoeting in Washington tussen VS-president veei 0p metPherGemenebest.nze
Reagan en Sovjet-partijleider Gorbatsjov staat daar helemaal los van.
De Amerikaanse minister van bui- Shultz bracht op het NAVO-
tenlandse zaken George Shultz zei hoofdkwartier verslag uit aan zijn
zaterdag in Brussel uit te gaan van NAVO-collega's van zijn gesprek-
ondertekening voor het einde van ken in Moskou met zijn Sovjet-col-
dit jaar. „Het is een zeer belangrijk lega Sjevardnadze en partijleider
akkoord en het is natuurlijk wense- Gorbatsjov.
lijk dat het wordt getekend door de
twee leiders die er verantwoorde
lijk voor zijn. Maar als het niet op
een top kan dan vinden v
andere r
door
2 wèl eën Hans de Bruijn
we raketten te bevriezen, werd
door Shultz afgewezen. De Sovjets
proberen zo de resultaten van een
mogelijk verdrag binnen te halen
voordat dat verdrag getekend is.
„Wij gaan door met het werk tot het
verdrag er is en zullen er pas dan
mee ophouden", aldus Shultz.
liet dat tijdens de conferentie weer
eens goed blijken, door met name
over economische sancties tegen
het apartheidsregime in Zuid-Afri-
ka het oude moederland in een geï
soleerde positie te
binnen het Gemenebest kwaad
bloed gezet.
En de uitlatingen van verschil
lende leiders, dat Groot-Brittannië
zijn traditionele leidersrol in de or
ganisatie heeft verloren aan Cana
da, schijnen de koningin diep te
hebben getroffen. Want zij be
schouwt het Gemenebest niet al
leen als een historische band met
het verleden, maar ook als een in
stituut dat haar een rol verschaft in
internationale zaken en de Britse
monarchie verheft boven plaatse
lijke betekenis. Een extra dimen
sie, die de koningin zeer ernstig
neemt.
Haar gastheer, de Canadese pre
mier Brian Mulroney, heeft naar
verluidt bittere klachten tegen
haar geuit over mevrouw That
chers strategie en benadering tij
dens de conferentie. En het staat al
vast dat de audiëntie van morgen
uiterst koel zal zijn. Misschien wel
de meest koele in wat de kenners
voorzichtig beschouwen als een ui
terst gecompliceerde werkrelatie
tussen beide vrouwen. En zij bren
gen in herinnering dat tijdens een
bezoek van Margareth Thatcher
aan Buckingham Palace, kort na de
Amerikaanse invasie van Grenada,
die zij volledig steunde, haar geen
stoel werd aangeboden en de pre
mier werd gedwongen om gedu
rende het gesprek te blijven staan.
Maar de zorgen over de Britse
positie in de Gemenbest-familie
zijn niet de enige. Ook in haar eigen
familie heeft koningin Elisabeth
problemen. Toegespitst op de nu
vermeende grote spanningen in
het aanvankelijke sprookjeshuwe
lijk van kroonprins Charles en
prinses Diana. De Britse boule
vardpers is er al wekenlang mee
bezig. En op de kracht van haar
hardnekkige speculaties doen nu
ook de serieuze kranten mee. Dat
het tussen de twee niet meer zou
boteren wordt ontleend aan het
openlijke gescheiden leven dat de
nu bijna 40 jaar oude kroonprins en
zijn C8-jarige wederhelft vele we
ken hebben geleid.
Terwijl prinses Diana met haar
zonen William en Henry thuis in
Kensington Palace verbleef, was
prins Charles voortdurend op pad.
Voornamelijk in het Schotse land
goed van de koninklijke familie:
Balmoral. Daar voerde hij lange ge
sprekken met de koningin-moe-
der, die als een grote toeverlaat en
raadgeefster geldt. Maar ook met
Lady Tryon, een oude vlam uit de
vrijgezellentijd van Charles. En dat
was natuurlijk koren op de molen
van de roddelpers.
De woordvoerders van Bucking
ham Palace zwijgen in alle talen.
Ondanks het feit dat de prins en
prinses kennelijk al maanden niet
meer met elkaar praten.
Als verklaring voor de proble
men wordt gesteld dat Charles, by
gebrek aan vastomlijnde taken, ge
vlucht is in zijn persoonlijke be
langstelling voor het milieu, archi
tectuur, klassieke muziek, tuinie
ren en schilderen. Terwijl prinses
Diana hangt aan het uitgaansleven;
theaters, bioscopen, restaurants en
vooral disco's.
Pools kabinet
ingijpend
gewijzigd
WARSCHAU RTR/DPA/AFP) -
De Poolse premier Zbigniew Mes-
sner heeft zijn regering zaterdag in
grijpend gewijzigd. Het aantal mi
nisters is teruggebracht van 26
naar 19. Zestien ministeries zijn sa
mengevoegd tot acht superminis
teries. Het parlement heeft de
maatregelen goedgekeurd, die de
voornaamste economische secto
ren nieuw leven in moeten blazen
en de greep van de centrale over
heid op de economie moeten ver
minderen.
Messner blijft zelf aan als pre
mier. Eén vice-premier en 16 mi
nisters stappen definitief op. Zij
worden vervangen door vijf nieu
we bewindslieden en vijf leden uit
het oude kabinet die een andere
portefeuille krijgen. Zeven minis
ters blijven aan.
Vice-premier Zdzislaw Sadows-
ki, een econoom van buiten de par
tij en aan het hoofd tond van de
commissie die het hervormings
programma opstelde, werd be
noemd als voorzitter van de staats-
plancommisie, de hoogste post op
het gebied van het economisch be
leid in Polen. Jerzy Bilip, een ma
nagerstype die tot nu toe directeur
van Polcolor was, een modelfa-
briek voor kleurentelevisies vlak
bij Warschau, wordt belast met de
leiding over het nieuw gevormde
ministerie van industrie.
De personeels wijzigingen ma
ken deel uit van een algehele reor
ganisatie van de regering, die deel
uitmaakt van een hervormingspro
gramma dat onlangs door de Pool
se leider Jaruzelski is aangekon
digd. De hervormingsplannen wor
den 29 november in een referen
dum aan het Poolse volk voorge
legd. De regering houdt er reke
ning mee dat het saneringspro
gramma sociale onrust teweeg kan
brengen, omdat dan de hoge staats
subsidies moeten verdwijnen en
prijsstijgingen onvermijdelijk zijn.
De burgers kunnen bij de volks
stemming ook kenbaar maken of
zij kiezen voor 'het Poolse demo-
cratiseringsmodel van he. politie
ke bestel', dat gericht is op 'meer
zelfbestuur, meer burgerrechten
en een groter aandeel in het lands
bestuur'.
Buitenland kort
Zuidafrika
In de zwarte woonoorden Matsa-
buse en Dambuzo bij Pietermaritz-
burg in Zuidafrika zijn het afgelo
pen weekeinde drie mannen dood
gestoken. Aangenomen wordt dat
de moorden het gevolg zijn van een
bloedige strijd tussen symphati-
santen van de Inkhatabeweging
van Zululeider Buthelezi en aan
hangers van de oppositionele zwar
te anti-apartheidsorganisatie UDF
(Verenigd Democratisch Front).
Vliegveld
Londen beschikt over een nieuw
vliegveld, Stolport, voor burger
luchtvaart. Het vliegveld ligt op
slechts 9 km van het centrum van
Londen, wat voor mensen met gro
te haast gunstig afsteekt tegen de
25 km die Heathrow en de 40 km
die Gatwick van het centrum van
de City scheiden. Men hoopt vooral
op klanten uit de zakenwereld die
bereid zijn vijf- a zevenhonderd
gulden voor een retourtje neer te
tellen. Het inchecken is terugge
bracht tot een operatie van hoog
stens 15 minuten.
Tahiti
In Tahiti zijn zaterdag de nood
toestand en een uitgaansverbod af
gekondigd. De beslising werd ge
nomen door de ambassadeur voor
Frans Polynesié Pierre Angeli naar
aanleiding van ongeregeldheden
waarbij tien personen gewond
raakte en een groot aantal winkel
panden uitbrandde. De met plun
dering gepaard gaande rellen bra
ken vrijdagavond uit nadat de poli
tie in actie was gekomèn tegen pos
tende havenarbeiders, die probeer
den de haven stil te leggen. De ha
venarbeiders eisen dat meer perso
neel wordt aangenomen in ver
band met laad- en loswerkzaamhe-
den op Mururoa, het eiland waar
Frankrijk zijn kernproeven doet.
Shultz was veel optimistischer
over de kansen voor het ontwape-
ningsoverleg, dan de eerste berich
ten die vrijdagavond uit Moskou
waren gekomen.
De Nederlandse minister Hans
van den Broek zei dat die berichten
vooral 'vertekend' waren door de
teleurstelling over het feit dat geen
datum voor een top was vastge
steld. Een verklaring daarvoor had
Shultz overigens niet. Waarnemers
gaan er van uit dat Reagans plan
nen voor ruimtebewapening, het
Strategisch Defensie Initiatief,
vooralsnog voor Gorbatsjov een te
groot obstakel vormen.
Shultz zei wel bij de NAVO dat
Gorbatsjov de mogelijkheid van
een top voor het einde van dit jaar
nadrukkelijk heeft opengehouden.
De Sovjet-leider heeft zelfs al ge
zinspeeld op een vervolg-top in
Moskou in het voorjaar van 1988.
Daar zou dan over de andere wa
penkwesties gesproken moeten
worden.
Amerikanen en Russen zijn het
er volgens Shultz over eens dat alle
middellange-afstandsraketten (de
SS-20's, kruisraketten en Pers-
hings-2 met een bereik tussen 1000
en 5000 km) drie jaar na het in wer
king treden van het akkoord moe
ten zijn verwijderd. Voor de raket
ten met een korter bereik (500-1000
km) is een termijn van maximaal
anderhalf jaar afgesproken.
Ook over de controle op de nale
ving van dat akkoord is men het
eens, hierover bestaan nog slechts
wat jurdische problemen. Shultz
zei dat die de komende weken zul
len worden opgelost. Het gaat daar
bij onder meer om afspraken over
het toelaten van Sovjet-inspec
teurs op de rakettenbases in de vijf
plaatsingslanden in West-Europa:
Duitsland, Engeland, Italië, België
en Nederland.
Met de ontmanteling zal aan bei
de zijden gelijk worden begonnen
ook al hebben de Russen 1500
kernkoppen en de Amerikanen
slechts 348. De Westduitse Pers-
hings-lA, met Amerikaanse kern
koppen, zullen aan het eind van de
periode van drie jaar worden ont
manteld.
Het voorstel van de Russen om
vanaf 1 november alle werkzaam
heden voor de plaatsing van nieu-
De twee oppositieleiders in Zuidkorea, Kim Dae Jung (links) en Kim Young Sam, broederlijk bijeen tijdens e
massabijeenkomst zaterdag in Seoul. De twee betwisten elkaar de presidentskandidatuur. (foto
SEOUL (DPA/UPI/Rtr) - De Zuid-
koreaanse oppositieleider Kim
Dae Jung heeft zaterdag officieel
zijn kandidatuur gesteld voor de
presidentsverkiezingen van de
cember. Hij zei zich van de vier
kandidaten voor deze hoogste
functie het meest geschikt te ach
ten.
Twee weken geleden zei zijn be
langrijkste concurrent, Kim Young
Sam, ook dat hij aanspraak op het
presidentschap maakte. Kim tij opricht. De twee hebben afgelo-
Young Sam en Kim Dae Jung lei- pen week nog onderling beraad ge-
den beiden de in de oppositie zit- voerd om te proberen tot
Kim Dae Jung
vindt zichzelf
'meest geschikt
voor president
tende Party voor Hereniging en stemming te komen, maar dat le-
Democratie (RDP), de laatste als verde geen resultaat op.
adviseur.
Aangezien elke politieke partij
maar één kandidaat mag stellen
dient het tweetal het over de keuze
eens te worden. Andere mogelijk
heden zijn dat Kim Dae Jung als
onafhankelijke kandidaat de ver
kiezingen ingaat of een nieuwe par-
Bij een massabijeenkomst giste
ren op het terrein van de universi
teit van Seoul eisten ongeveer
35.000 aanhangers van de oppositie
in spreekkoren dat Kim Young
Sam zich terugtrekt om Kim Dae
Jung bij de verkiezingen een kans
te geven. Als de beide Kims bij de
presidentsverkiezingen eikaars ri
vaal worden zou dat een splijt
zwam in de oppositie betekenen en
in het voordeel zijn van de regeren
de Democratische Gerechtigheids-
partij (DJP) en haar presidentskan
didaat, ex-generaal Roh Tae Woo.
Een vierde gegadigde is oud-pre
mier Kim Jong Pil.
Roh Tae Woo werd zaterdag tij
dens zijn verkiezingscampagne be
stookt met benzinebommen. Eén
van de bommen ontplofte slechts
enkele meters van de auto van Roh.
Hij bleef ongedeerd.
Tijdens zijn bezoek aan zijn ge
boortestad Taegu in het zuidoosten
van het land kwam het tot geweld
dadige incidenten. Honderden be
togende studenten raakten slaags
met de politie. Er werden zeven ar
restaties verricht en verscheidene
politie-agenten en studenten raak
ten gewond. Er waren tienduizen
den mensen op de been, de mees
ten van hen juichten Roh toe.
STOCKHOLM - Cyril Ramaphosa,
de leider van de Zuidafrikaanse hpn'ppnhcdpn
zwarte mijnwerkersbond NUM,
heeft zaterdag in Stockholm als eer
ste de vorig jaar in het leven geroe
pen Olof Palmeprijs ontvangen.
Volgens de commissie die de prijs
uitreikt hebben, de Zuidafrikaanse
zwarte mijnwerkers onder leiding
van Ramaphosa „moed en wijsheid
getoond in hun solidariteitsstrijd
voor de rechten van de mens en de
menselijke waardigheid".
De NUM, die inmiddels meer dan
300.000 leden heeft, werd in 1982
opgericht en heeft zich sindsdien
onder leiding van Ramaphosa re
gelmatig gemeten met de Zuidafri
kaanse mijnconcerns over de verbe
tering van het lot van de zwarte
mijnwerkers.
De Palmeprijs werd op 3 maart
1986 in het leven geroepen, drie da
gen nadat Olof Palme, de toenmali
ge premier van Zweden, in Stock
holm op straat werd vermoord, (foto
MILITAIRE OEFENING - Onder
„Deux Tricolores" heb-
de Nederlandse
en de Franse krijgsmacht in het Ca-
ribisch gebied de afgelopen week
deelgenomen aan één van de groot
ste militaire oefeningen die ooit op
Curacao heeft plaatsgevonden.
SINGAPORE - Het dertiende par
tijcongres van de communistische
partij dat gisteren in Peking is be
gonnen, buigt zich vandaag achter
gesloten deuren over de drastische
politieke hervormingsplannen die
als kern hebben de ontmanteling
van de autoritaire machtspositie
van de partij, een onafhankelijk
werkend overheidsapparaat, vrij
heid voor particuliere onderne
mers en voor intellectuelen en ver
jonging van de sterk vergrijsde par
tijtop.
door
Bob Mantiri
Premier en waarnemend secreta
ris-generaal van de partij, Zhao
Ziyang, zette de hervormingsplan
nen, waar China's eerste man Deng
Xiaoping de architect van is, uiteen
in een twee-en-een half uur duren
de rede, die voor het eerst in 's
lands geschiedenis door de tv in
heel China werd uitgezonden.
Als het aangekondigde program
ma volledig wordt doorgevoerd,
zouden deze hervormingen de
meest radicale zijn die ooit in een
communistisch land tot stand wor
den gebracht. Maar Zhao Ziyang
benadrukte in zijn toespraak even
wel dat China niet van plan is de
weg op te gaan van een westers de
mocratisch systeem. 'De partij zal
haar leidende rol niet opgeven.
Maar zij zal ook niet meer blinde
lings de marxistische leer volgen,
zei hij.
De opening van het congres
toonde op dramatische wijze de
noodzaak aan voor verjonging van
de partijtop. De 88-jarige partijve
teraan, maarschalk Nie Rongzhen,
werd in een rolstoel de zaal binnen
gereden. Miljoenen kijkers zagen
hoe een van de machtigste mannen
in de partij en fel tegenstander van
de hervormingen, de 82-jarige zie
kelijke Chen Yun, moeizaam naar
zijn zetel in het midden van het po
dium schuifelde.
Hij moest worden ondersteund
door Zhao Ziyang, zelf al tegen de
zeventig, die in schrille tegenstel
ling tot de meeste in Mao-uniform
gestoken partijleden, een onberis
pelijk blauw kostuum van wester
se snit droeg.
De ingrijpende hervormings
plannen zijn het resultaat van
moeizame onderhandelingen ach
ter de partijpolitieke schermen en
het zal voor toekomstige leiders erg
moeilijk zijn om de door Deng
Xiaoping aangegeven weg te verla
ten.
Particulier ondernemerschap
wordt aangemoedigd op de vrije
markt, in de arbeidssector, de geld
markt en zelfs in grond. Voor het
eerst lijkt China's vrijage met de
marktmechanismen een ideologi
sche ondergrond te krijgen. Zhao
Ziyang merkte op dat het succes
van de economische hervormingen
afhangt van de politieke hervor
mingen. Daarom is het volgens
hem nodig, dat de partij afstand
doet van haar administratieve
macht en dat er een scheiding
komt van de functies van de partij
en van de regering. 'De communis
tische partij zal zich bezig moeten
houden met de algemene politiek
en moet zich niet bemoeien met de
zaken van de mensen'.
Eén van de belangrijkste onder
werpen waarover de afgevaardig
den in de komende acht dagen zich
zullen buigen is de stroomlijning
van het systeem van het leider
schap. De delegatieleden moeten
hun goedkeuring geven aan het
ontslag van verscheidene hoogbe
jaarde topfunctionarissen. Er be
staat grote onzekerheid over de
toekomst van de hoogste partij-
baas, Deng Xiaoping. Hoewel
Deng al lang tevoren had aange
kondigd dat hij zijn topfuncties wil
neerleggen en er bij de andere
hoogebejaarde kameraden op
heeft aangedrongen zijn voorbeeld
te volgen, ziet het vooralsnog niet
naar uit dat hij het wat kalmer aan
kan doen. Deng is lid van het mach
tige Politburo en het even invloed
rijke vijfkoppige Permanente Co
mité en voorzitter van de militaire
commissie van de partij.
Maar in gesprekken met wester
se diplomaten hebben partijfunc
tionarissen laten doorschemeren,
dat Deng deze drie topfuncties zal
blijven bezetten. Diplomatieke
waarnmemers leiden daaruit af dat
Deng er kennelijk niet in is ge
slaagd om de conservatieve krach
ten op een zijspoor te r
ADVERTENTIE
PARAMARIBO (GPD/ANP) - Re
geringsleider Bouterse en het Top-
beraad (het hoogste politieke or
gaan in het land) hebben een refe
rendum aangekondigd over de
vraag of de districten in oorlog in
Suriname ook deel moeten nemen
aan de verkiezingen van 25 novem
ber. Bouterse en het Topberaad
verschillen echter van mening over
de omvang 'van die volksstem
ming. Bouterse vindt dat alleen de
inwoners van de drie gebieden
Brokopondo, Marowijne en Sipali-
wini om een mening moet worden
gevraagd. Het Topberaad vindt dat
het hele land zich moet kunnen uit
spreken. Vanmiddag zou bekend
worden gemaakt of het referen
dum in heel het land of alleen in de
drie gebieden wordt gehouden.
Volgens Bouterse kan een refe
rendum over deze zaak binnen een
week worden georganiseerd. Vol
gens de regeringsleider willen zo
wel het Topberaad als de regering
dat de verkiezingen op 25 novem
ber doorgaan. "Dat staat onwrik
baar vast", zei Bouterse. Bouterse
zei ook dat de registratie in de dis
tricten Brokopondo, Marowijne en
Sipaliwini na de sluitingsdatum
voor het referendum over de
grondwet in september normaal is
doorgegaan. In die drie gebieden
doet men er alles aan de om verkie
zingen voor te bereiden, aldus Bou
terse.
Het Topberaad kondigde op 17
oktober aan dat de verkiezingen in
de drie gebieden zouden worden
uitgesteld, in verband met de ge
vechten die hier worden gevoerd
tussen het nationale leger en het
Junglecommando. Bouterse kwam
tegen dit besluit in verweer met het
argument dat het in strijd was met
de Surinaamse grondwet, die op 30
september bij referendum werd
aanvaard. Hij verklaarde dat als in
de drie districten geen verkiezin
gen zouden worden gehouden er in
de 51 zetels tellende Nationale As-
semblée tien zetels onbezet zouden
blijven.
Overigens is Suriname van plan
Nederland uit te nodigen om waar
nemers te sturen naar de verkiezin
gen. Dit maakte minister van bui
tenlandse zaken Henk Heidweiler
bekend. "We zullen laten zien dat
we niet die barbaren zijn waar we
altijd voor worden uitgemaakt", zei
Heidweiler. Hij kondigde ook aan
dat waarnemers uit Frankrijk, Bel
gië en Westduitsland zijn uitgeno
digd.
BIJ DE BIJENKORF BEN JE BETER AF
