Leidse wetenschappers zoeken skelet Rembrandt
Bij Links Leiden
ligt de crisis
steeds op de loer
W. Mulder: 'Praktisch zeker dat botresten te herkennen zijn'
Opinie
Bewoners Bocldiorst
schoffelen wijk schoon
Man zwaar
mishandeld
in eetcafé
'In Roomburg
geen bedrijven
Haagse regio'
WOENSDAG 21 OKTOBER 1987
LEIDEN - Leidse wetenschap
pers gaan in de Westerkerk op
zoek naar skeletresten van Rem
brandt van Rijn, de in Leiden ge
boren kunstschilder die in 1669
op 63-jarige leeftijd overleed.
Rembrandt werd in de Amster
damse kerk begraven. Titus, zijn
zoon, ligt hier ook.
De kerkvoogdij van de Wester
kerk heeft het Anatomisch Labo
ratorium gevraagd dit onderzoek
tegelijk met de restauratie uit te
voeren. Een verzoek dat aanvan
kelijk aan dr. G. Maas, oud-me
dewerker van het lab, werd ge
daan. Omdat hij thans in Kuwayt
werkzaam is, adviseerde Maas de
kerkvoogdij om conservator W.
Mulder van het Anatomisch La
boratorium te vragen het onder
zoek uit te voeren.
De eerste skeletresten die uit
een schudput naar boven wer
den gehaald, zijn al in Leiden. Of
het om delen van Rembrandt
gaat is hoogst onzeker. Mulder
heeft de botten uit de verzamel-
put meegenomen om de kwali
teit ervan te bekijken. Hij wil bo
vendien weten wat er tijdens de
opgravingen in de kerk tevoor
schijn kan komen.
door
Jan Westerlaken
Hij zegt: "Rembrandt ligt in de
Westerkerk begraven. Dat is ze
ker. Maar de absolute plaats ken
nen wij niet. Evenmin als die van
zijn zoon Titus. Hoe interessant
het skelet van Rembrandt ook
lijkt te zijn, wetenschappelijk ge
zien is het een stuk belangrijker
om na te gaan hoeveel mannen,
en vrouwen je vindt en of er spra
ke is van pathologische afwijkin
gen. Het skelet van Rembrandt
of zijn zoon is dus niet interes
santer dan dat van iemand an
ders".
Vier delen
Alvorens de Leidse weten
schappers werkelijk aan de slag
kunnen, zal eerst de houten vloer
in vier delen uit de kerk moeten
worden gehaald. De zerken er
onder .worden dan gelicht. "Dan
komen wij eraan te pas om het
materiaal te verzamelen en voor
onderzoek mee naar het lab te
nemen. Dan zijn we wel halver
wege volgend jaar", zegt Mulder.
"Als het onderzoek, waaraan dr.
Maat medewerking verleent, is
afgerond gaan de botten terug in
de eraven. Je kunt ze wel zoda
nig conserveren, dat het nage
slacht er ook nog eens wat mee
kan doen".
Over welke informatie be
schikt Mulder thans waarop hij
een beroep kan doen voor het on
derzoek?
De conservator: "We hebben
helemaal niets. Maar dat is niet
echt mijn pakkie aan. Wij hebben
archiefgegevens nodig om ons
onderzoek naar behoren te kun
nen doen. Daarvoor zullen we
een beroep doen op de journalen
en de begrafenisboeken van de
Westerkerk. Uit die gegevens
moet uiteindelijk worden afge
leid waar Rembrandt in de kerk
begraven ligt. Is er een duidelijke
aanwijzing, dan moet het niet zo
moeilijk zijn om hem te vinden.
Puur blind dat onderzoek doen is
uitgesloten. Dan zoek je naar een
naald in een hooiberg. De onder
zoekers hebben echt indicaties
nodig om zo'n skelet te kunnen
vinden", aldus Mulder.
Volgens Mulder kan men voor
praktisch honderd procent zeker
vaststellen dat de botresten in
derdaad van Rembrandt zijn.
"We zijn in staat door middel van
geslacht en leeftijd met vrij grote
zekerheid te kunnen zeggen aan
wie het skelet ooit heeft toebe
hoord. Vinden we de resten van
Rembrandt dan zouden we van
zijn schedel, als die in tact is, een
projectie kunnen maken en die
kunnen vergelijken met een van
zijn zelfportretten. Kloppen leef
tijd, geslacht en ook nog eens die
projectie, dan is het wel heel erg
waarschijnlijk dat we de resten
van hem hebben gevonden".
Lood
In theorie is het nog mogelijk
om na te gaan of er in de gevon
den botten lood aanwezig is.
Lood, dat afkomstig is uit lood
wit. "Tenslotte", zegt Mulder, "is
hij z'n hele leven met schilderen
bezig geweest. Het is maar een
theorie, maar ik sluit niet uit dat
je die stof na drie eeuwen nog
kan aantreffen. Vinden we veel
lood, dan is dat ook weer geen
bewijs dat we Rembrandt heb
ben gevonden. Wanneer er spra
ke is van een echte ziektege
schiedenis die botafwijkingen te
zien geeft, dan zoek je wat ge
makkelijker. Ik beschik niet over
informatie die, voor wat Rem
brandt betreft, in die richting
wijzen".
En als er helemaal geen gege
vens over hem terug te vinden
zijn, moet dan het onderzoek wor
den stopgezet
Mulder schudt het hoofd.
Zegt: "Nee, wetenschappelijk
blijft het belangrijk. Het is dan
alleen de vraag of we in staat zul
len zijn om Rembrandt van Rijn
te vinden. Krijgen wij geen infor
matie over de plaats waar hij be
graven is en in gezelschap van
welke mensen, dan wordt het
voor ons heel moeilijk, zo niet
onmogelijk het bewuste skelet
terug te vinden. Misschien gra
ven we hem op, maar verdwijnt
hij toch in de anonimiteit. Op
zichzelf zou dat natuurlijk heel
jammer zijn".
Over het waarom men zo graag
de resten van Rembrandt wil vin
den, zegt de conservator: "Puur
wetenschappelijk is het niet zo
interessant. Gevoelswaarde heb
ben ze wel. Rembrandt was één
van de grootste schilders in de
wereld. Er zitten wat historische
aspecten aan en die zijn best van
belang".
Nuchter
Wat gaat er als onderzoeker
door je heen als je de botresten
van zo'n bekend iemand in je
handen houdt
Mulder: "Persoonlijk blijf ik
daar vrij nuchter onder. Voor mij
is het eigenlijk niet meer dan een
stuk materiaal waarop weten
schap wordt bedreven. Dat is
het. Wellicht ga je met het skelet
van Rembrandt wat voorzichti
ger en zorgvuldiger om. Maar
toch niet zo veel meer dan met
ander materiaal dat je voor on
derzoek in handen krijgt. Ik be
handel het altijd met de nodige
piëteit. Je kunt best respect heb
ben voor de doden in het alge
meen en voor het materiaal waar
mee je werkt. Ik beschouw dat
als normaal en netjes".
De conservator van het Anato
misch laboratorium beseft ech
ter wel dat hij de resten van Rem
brandt extra in bescherming
moet nemen tegen souvenieija-
gers. "We zullen de botten zo
goed opbergen, dat de soevenier-
jagers er niet bij kunnen komen.
Als laboratorium word je wel on
geloofwaardig indien je de boel
onder je handen vandaan zou la
ten pikken. Gezien de achter
grond van Rembrandt zul je
daarvoor voorzieningen moeten
treffen en uiterst voorzichtig
moeten zijn".
LEIDEN - De Bewoners Belan
genvereniging Boekhorst houdt
zaterdag een schoffelochtend voor
bewoners van deze wijk. Veel men
sen daar ergeren zich aan het feit
dat de laatste jaren de openbare pa
den en wegen overwoekerd raken
door allerlei onkruid. De oorzaak is
te zoeken bij de gemeentelijke rei
nigingsdienst die minder aandacht
geeft aan onkruidbestrijding op de
openbare wegen.
Onbegaanbare voetpaden, een
slechte afwatering van pleinen,
voet- en fietspaden en in de weg
hangende begroeiing zijn de gevol
gen hiervan. Vandaar dat de com
missie Algemene Zaken BBB be
sloot om in overleg met de gemeen
te zelf actie te ondernemen.
De werkzaamheden zijn gericht
op het schoonmaken van de fiets
en wandelpaden.die de wijk omrin
gen en de paden die daar op uitko
men. De deelnemers moeten goten,
kolken en fietspaden vrijmaken
van onkruid. Ook dienen ze het
zwerfvuil te verzamelen en het
overhangend groen te
LEIDEN - Een man uit Oudewete
ring heeft gisteren bij de politie
aangifte gedaan van zware mishan
deling. In eetcafé De Harmonie aan
de Breestraat zou hij, op beschuldi
ging van diefstal van een jack, in de
nacht van 3 op 4 oktober door enke
le jongens in elkaar zijn geslagen.
Daardoor brak zijn kaak op drie
plaatsen en mist hij nu het gevoel
in zijn kin. Overigens had het
slachtoffer niets met de diefstal
van een jack te maken.
LEIDEN - GS van Zuid-Holland
hebben geen gehoor gegeven aan
de aanbevelingen uit een provinci
aal onderzoek om het bedrijfster
rein Roomburg te bestemmen voor
grote bedrijven uit de Haagse re
gio. In het onderzoek werden drie
lokaties genoemd om vier grote
milieuvervuilers int de Haagse re
gio op onder te brengen: Ypen-
burg, Zoetermeer en Roomburg.
GS menen echter dat Roomburg
niet geschikt is voor grootschalige
milieuhinderlijke bedrijven maar
slechts voor kleine bedrijfjes uit de
Leidse regio.
Overigens hoeven deelnemers aan
de actie niet te schoffelen in de
openbare plantsoenen in de wijk.
De wijkbewoners die met de ac
tie willen meedoen, dienen schep
pen, schoffels, snoeischaren en an
der tuingereedschap mee te ne
men. Voor degenen die deze spul
len niet bezitten, stelt direktie
groen van de gemeente Leiden een
beperkt aantal gereedschappen be
schikbaar. Deze afdeling zorgt ook
voor de afvoer van het afval.
Deelnemers worden tussen 9.45
en 10.00 uur op het Luchtmans-
plein verwacht. Daarna vertrekken
de ploegen naar de verschillende
punten in de wijk, waar ze van
10.30 tot en met 12.45 uur aan de
slag kunnen.
Burgerlijke Stand
LEIDEN - Geboren:
Gijsbert zv. G. van Duijn en f
Schaap, Lilian dv. J. Schimmel en
Sieders. Martijn Benjamin zv. J. Ouwe
Ludovicus Petrus zv. C.L.M van Emme
rik en M.F. Kortekaas, Jacob Cornelis
zv. N. van der Plas en A. van Duijn, Me-
lanie dv. M.R. Pet en D.D.E. Aniba, Jo
hannes zv J. Jongbloed en W.M. Nieu-
weveen, Tobias Fabian Theodorus zv. T.
Schaafstra en M. W.' Hoo, Daniël Antonie
zv. A. Kamphues en I.M.M. Jansen, Ro
zemarijn Cornelia Catharina, dv. J.C.
Bakker en C.M. Kille, Nicolaas Jan zv.
P. Dogterom en M.A. Bogaard, Dennis
zv. H. Binnendijk en J.M.T. Hartwijk,
Cherish Melanie dv. A. Filarski en M.
van der Mey, Maarten Jaap, zv. K.J. van
Ast en I.L. Stuij, Nick zv. D.J. de Mooij
en W.A. Koudijs, Theo Leonardus zv.
T.L. Kuijt en E.J.C. van der Mark, Cor
nelia dv. F.A. Rekelhoff en C.M.J. Pel
grim, Patrick Jan Jacob zv. H.G. van
Kampen en C.J. van der Voet, Marinus
Jan, zv. H.G.T.M. van Nobelen en P.
Guijt, Cornelia Helena dv. H. de Best en
N.M. van Delft, Laura Nicolien dv. C.J.
Bakker en W. Louwrier, Meivin Simo-
nus zv. S. Schellingerhout en A.A.M.
Piasmans, Diana Johanna dv. W.J.
Koolmoes en A.F. Filemon, Wietske dv.
J. van Leeuwen en A.H. Oosterveen, Ri
chard zv. L. Attaya en G.C. de Jong, Jo
hannes zv. J. Kromhout en W. van Dorp,
Francis dv. W. Nievaart en J. Verbaan,
Ngoc Bich dv. N.C. Bui en T.B.T. Lu.
Overleden: P. Lagas, geb. 10-7-1931
vrl. echtg. van J.P. Inen, C. Colijn, geb.
4-2-1934 man, L. Braxhoven, geb .7-2-
1929 man. R. Willemsen, geb 14-5-1917
man, A.J. van der Lans, geb. 14-10-1910
man, C. Vlieland, geb 15-10-1930 man.
P.J. Kukler. geb. 10-3-1914 man, J.
Wijtsma, geb. 27-1-1907 man, P.M.F.
Speeks, geb. 9-5-1956 vrl. geh-gew. met
H.P.J.W.C. Lodewijks, H. den Hollan
der, geb. 13-7-1897 man, A. Karaca, geb.
28-2-1941 man, G.J. van den Broek, geb.
14-12-1965 man, D. Kuijt, geb. 13-2-1916
man, T. de Roode geb. 20-5-1913 man,
L.E. Stipdonk, geb. 29-10-1960 vrl.
J.G.P. van Leeuwen, geb. 2-11-1934
man, C. Wolvers, geb. 13-8-1943 vrl. geh.
gew. met A. Rijnberg, M.H. Treffers,
geb. 13-6-1908 vrl D.J. Lokerse, geb. 27-
7-1962 man.
Gehuwd: G.J.W.M. Neuteboom en
A.A.M. van Haasteren, A. Heidema en
C.J.E. Molendijk, E. IJzerman en J.M.
Lens, U. Henstschel en M.H.H. van der
Voort.
LEIDEN - De Socoalistiese partij hield gisteren bij het Academisch Zie
kenhuis een actie tegen de bezuinigingen op de gezondheidszorg. De SP
protesteert al enkele maanden onder het motto: 'Hé Lubbers, van onze ge
zondheidszorg blijf je af!'. Het Leidse SP-raadslid Cor Vergeer (rechts op
de foto) verzamelde handtekeningen tegen de voorgenomen bezuinigin
gen. ,foto Jan Holvast)
Herfstvakantie
Aktiviteiten voor kinderen. Pro
gramma: Morgen film en knutse
len van half tien tot half één in
het clubgebouw Valkenpad 2a,
Vrijdag Fancy Fair en Open huis
van half tien tot 3 uur aan het
Valkenpad 2a. Inl: SSL Valken
pad 2a, tel 219946.
Lezing
Bij de Afdeling Rijnland van
de Nederlandse Verenigingen
van Belangstellenden in het
Spoor- en Tramwezen NVBS
wordt vanavond een lezing gege
ven over de spoorwegen in Chi
na. Plaats van handeling is het
Leidse NZH-ontspanningslo-
kaal, aanvang 20.00 uur.
Bingo
De stichting Slaaghbuurt orga
niseert in het kader van haar va
kantie-activiteiten vrijdag om
14.00 uur een kinderbingo in
buurthuis Op Eigen Wieken.
Theater
Kindertheater Klapsigaar
speelt morgen voor kinderen uit
de binnenstad het stuk 'Meneer
Goeree en meneer Overflakee'.
Kinderen worden vanaf 11.00
uur in buurthuis De Pancrat aan
de Middelstegracht verwacht.
Lezing (2)
De lezing-serie over Javaanse
Wayangdansen bij de Leidse
Volksuniversiteit-K O wordt
morgen afgesloten met een dia
lezing over sacrale hofdansen op
Java. De lezing begint om 20.15
uur in de Kapelzaal van het K
O-gebouw aan de Oude Vest.
Schimpoppen
In het Rijksmuseum voor Vol
kenkunde aan de Steenstraat
wordt morgen een demonstratie
gegeven van schimpoppen ma
ken naar een voorbeeld uit Indo
nesië. Aanwezigen mogen de
Indonesische gamelan bespelen.
Vrijdag worden op Chinese wijze
papieren voorwerpen gemaakt
en op Japanse wijze vliegers. Zo
wel morgen als vrijdag kunnen
geinteresseerden vanaf 10.30 uur
terecht.
LEIDEN - Bij Links Leiden
vieren ze 'een dezer dagen een
feestje. Bijna anderhalf jaar nu
heeft de partij zitting in het colle
ge en dat is langer dan voormalig
PvdA-lijsttrekker Dick Tesselaar
ooit had durven hopen. Hij sloot
er destijds zelfs een wedden
schap op af die om precies te zijn
over acht dagen afloopt. Naar
verluidt heeft Hans de la Mar
(LL) zijn interesse in een mooie
kamerplant als beloning voor
zijn doorzettingsvermogen al
voorzichtig laten blijken.
door
Gert Visser
Na een rumoerige ledenverga
dering van Links Leiden afgelo
pen vrijdag zag het er even naar
uit dat Tesselaar toch nog met de
winst ging strijken. Een opko
mende crisis in het klein-linkse
kader kon maar net op tijd wor
den tegen gehouden. Het funda
ment waarop Links leiden is ge
bouwd, bleek niet bijster sterk
en maar nauwelijks in staat het
politieke bolwerk van een colle
gepartij te dragen. Nog geen
handvol afvalligen is er nodig om
de klein-linkse coalitie te beëin
digen. Dat is geen prettig voor
uitzicht voor een collegepartij
die nog tweeënhalf jaar mee
moet.
Evenals andere politieke par
tijen heeft ook Links Leiden te
lijden onder een collectieve moe
deloosheid in de achterban. Het
aantal leden van de drie partijen
(PSP, PPR en CPN) is in Leiden
langzaam gedaald naar 350 en de
bereidheid om zich aktief voor
de partij in te zetten, niet bijster
groot. Slechts elf leden waren
vrijdag naar de partijvergadering
gekomen.
Zeurderig
Van een bloeiende aktiepartij
is weinig meer over. Flauwe en
zeurderige ruzietjes zijn er aan de
orde van de dag en er is maar wei
nig voor nodig om de discussie
hoog op te doen laaien. Zoals bij
voorbeeld de veronderstelling
dat de buitenparlementaire be
weging ter plaatse is afgestorven,
de woede losmaakte in een lid
dat de maar liefst negen Leidse
zuidafrika-bewegingen verte
genwoordigde. Toen één van de
aanwezige dames zich er over be
klaagde dat de vrouwen het vuile
werk in de partij op moeten
knappen, leidde dat onmiddel
lijk tot forse vertraging op het
vergaderschema dat de voorzit
ter zorgvuldig, en ter voorko
ming van nachtelijke bijeenkom
sten, had opgesteld. Tenslotte
was er een sluimerend ideolo
gisch conflict over de bezorging
van het maandelijkse periodiek.
Een enkel CPN-lid prefereert
een eigen partijblad in plaats van
een gezamenlijke uitgave en wei
gert zodoende het adressenbe
stand van de CPN ten behoeve
van de bezorging af te staan.
Hoewel zijn partijbestuur al lan
ge tijd geleden anders heeft be
sloten.
Het zijn stuk voor stuk futili
teiten, maar wel van een soort
waarover men zich in klein-link
se kringen lange tijd zeer druk
kan maken. Overigens zonder
dat er wat wordt opgelost. Wei
nig was op dat moment merk
baar van de prettige 'hoerastem-
ming' die Links Leiden bij zijn
oprichting kende.
Crisis
Toen was er het jeugdwerkga
rantieplan. Een banenplan van
minister De Koning dat in Lei
den in aangepaste vorm wordt
uitgevoerd door wethouder
Hans de la Mar. De wethouder
zelf ontbrak wegens verplichtin
gen elders. Wel aanwezig waren
twee CPN'ers die zich stellig
hadden voorgenomen de vloer
met hun wethouder aan te vegen
en hem ongeneerd uitmaakten
voor 'bange schijtert' en 'leuge
naar'. Enig respect voor 'het plu
che' kent men in deze kringen
(gelukkig) niet.
Op zich was het banenplan van
De la Mar niet bijzonder omstre
den. Een groot deel van de ach
terban was, zoals het hoort, met
frisse tegenzin akkoord gegaan.
Al werd het late tijdstip waarop
hun mening werd gevraagd, de
wethouder niet in dank afgeno
men. Twee CPN-moties waarin
De la Mar werd.bevolen een ein
de te maken aan dit soort rechtse
plannetjes, maakten dan ook
geen enkele kans.
De twee afvalligen hadden de
koppen geteld en wisten zich bij
voorbaat verslagen. Daarop be
sloten zij stemming per partij aan
te vragen, een soort noodrempro
cedure om te voorkomen dat één
van de drie betrokken partijen in
gewetensnood raakt wanneer de
andere twee tot iets onwelgeval
ligs besluiten. Wanneer één van
de drie op deze wijze afhaakt,
moeten de besturen terug naar
de onderhandelingstafel om te
bezien of voortzetting van Links
Leiden nog wel zinvol is.
Vrijdag zaten er vier CPN'ers
in de zaal waarvan twee de om
streden moties zouden steunen.
Dat zou een patstelling binnen
de CPN tot gevolg hebben en de
crisis in Links Leiden in gang
zetten. Zover kwam het niet. De
vergadering wees het verzoek
om per partij te stemmen van de
hand en verplaatste de behande
ling van de twee moties naar een
volgende vergadering. Een der
gelijke procedure staat dan wel
niet in het huishoudelijk regle
ment maar dat was het tweetal
ontgaan. De crisis werd enkele
weken uitgesteld.
Heetgebakerd
Zo kan het er toegaan in Links
Leiden. Een chaotische vergade
ring die van ruzietjes aan elkaar
hangt en een explosieve sfeer
waarin twee heetgebakerde par
tijgenoten de moeizaam bereikte
samenwerking in een enkel mo
ment op kunnen blazen. Wan
neer zij een volgende vergade
ring nog wat medestanders op
trommelen, is het afgelopen met
Links Leiden en wethouder De
la Mar, al zijn goede daden ten
spijt.
Het ziet er nogal lachwekkend
uit en de verleiding is groot
Links Leiden andermaal als een
aktiepartij te bestempelen, onge
schikt om aan een college deel te
nemen. De raadsleden van Links
Leiden doen voortdurend hun
uiterste best het tegendeel te be
wijzen. De achterban weet echter
minderïaad met het nieuwe u
go van de partij. Zo ligt de crisis
bij Links Leiden voortdurend op
de loer.
