Warrig beleid rond minima leidt tot oneerlijke situaties Hervormingen Gorbatsjov slechts woorden Achtergrond - -'1 - - 4 1 iÉ i Ife i Predikant wil domineesorkest PAGINA 2 DINSDAG 13 OKTOBER 1987 Het deed sterk denken aan de poli tieke debatten uit de eerste helft van de jaren '80. De fractievoorzitters vlogen elkaar de afgelopen week weer met grote regelmaat in de ha ren over de inhoud van de porte monnee van de laagst betaalden. Dat leidde vooral jongstleden don derdag tot een weinig verheffend schouwspelwaarbij politici onder handelden over tienden van pro centen. Woordvoerders van de regerings partijen CDA en WD schraapten tijdens de algemene politieke be schouwingen met kunst en vlieg werk wat extra koopkracht voor de 'echte minima' bij elkaar. Met die term worden de huishoudens aan geduid die rond moeten komen van één inkomen op het bijstandsni veau. Oppositieleider Kok sputter de dat het niet genoeg was. Maar hij kreeg geen voet aan de grond met een emotioneel pleidooi om meer te doen voor de mensen aan de onderkant van de inkomenspira mide. Het aantal echte minima is sinds 1981 gegroeid van 300.000 tot meer dan 800.000. Dat kan verklaren waarom de koopkrachtont wikkeling van deze groep het parlementaire debat zo danig overheerste, dat er onvoldoende aandacht was voor het uitzicht van bijna 700.000 officieel als zodanig geregistreerde werklozen op een baan. door Frans Nypels en Filp de Kam Ook al valt te twisten over het juis te aantal werklozen (de bestanden van de arbeidsbureaus zijn niet al te nauwkeurig), de discussie over de beste manier om de werkloos heid te bestrijden werd ten onrech te volledig overschaduwd door het gemillimeter over de koopkracht. Het had er alle schijn van dat de grote partijen in de Kamer even waren vergeten dat hun verkie zingsprogramma's uit 1986 'werk boven inkomen' stellen. De politici leken onvoldoende te beseffen dat uitbreiding van het aantal banen de beste manier is om het inkomen van langdurig werklozen op het so ciaal minimum blijvend naar een hoger peil te tillen. Maatregelen Overigens maken de langdurig werklozen minder dan de helft uit van het totale aantal echte minima. Andere belangrijke groepen echte i zijn bejaarden zonder aan vullend pensioen (20 procent) en eenoudergezinnen, praktisch al leen bijstandsmoeders (ook 20 pro cent). Dat blijkt uit het vorige maand verschenen rapport 'Mini ma zonder marge', waarin verslag wordt gedaan van de leefsituatie van 1600 huishoudens die van eén minimuminkomen moeten rond komen. Het onderzoek is uitge voerd door de sociale diensten (GSD) van in totaal dertig grote en kleine gemeenten. Woordvoerders van de sociale diensten, wethouders en andere plaatselijke politici beroepen zich op dit rapport als zij pleiten voor bijzondere maatregelen om de groep van de echte minima uit de kille bezuinigingswind te zetten. Een groeiend aantal gemeenten, waaronder Amsterdam. Den Haag en Heemstede, geeft de minima bij voorbeeld kwijtschelding van de onroerend-goedbelasting (OGB). veruit de belangrijkste eigen belas ting van de lokale overheid. De regering zint het weinig dat de gemeenten op eigen houtje in komenspolitiek bedrijven. Daar om eist de minister van binnen landse zaken dat gemeenten elk verzoek om OGB-kwijting toetsen aan de individuele omstandighe den van de aanvrager. In de prak tijk is dit natuurlijk een wassen neus. De Haagse wethouder Marti ni versprak zich duidelijk, toen hij vertelde hoe het in werkelijkheid toegaat. De OGB-aanslag van alle echte minima uit de residentie ver dwijnt zonder omhaal in de prul lenmand. 'Niet eerlijk' Dat beleid is 'niet eerlijk' tegen over de honderdduizenden men sen die wèl OGB moeten betalen, omdat ze net niet tot de echte mini ma behoren. Dat beleid houdt bo vendien volstrekt geen rekening met de grote verschillen in leefom standigheden van huishoudens uit de groep van de echte r De oneerlijkheid van min of meer automatische kwijtschelding van OGB blijkt uit het volgende voorbeeld. Het echtpaar Splinter behoort al enige jaren tot de echte minima. De bijstandsuitkering is netto f 1488,50 per maand. De bu ren, het echtpaar Balk. wonen in precies hetzelfde soort huurhuis. Vader Balk verdient in de kippens lachterij netto f 1500 per maand. De familie Balk behoort daardoor net niet meer tot de groep echte mini ma. Want dat zijn alleen de huis houdens die precies op het sociaal minimum van f 1488,50 per maand Beide families ontvangen een aanslag onroerend-goedbelasting van 150 gulden. Die van de familie Splinter wordt prompt kwijtge scholden. De familie Balk daaren tegen moet betalen. Hierdoor is de familie Splinter per saldo beter af dan de buurtjes Balk. Ze hebben het laatst samen uitgerekend. Het nettoloon van vader Balk bedraagt per jaar 138 gulden méér dan de nettobijstandsuitkering van de Splinters (12 keer f 11,50). Nadat de familie Balk de aanslag OGB van 150 gulden heeft betaald, is die 12 gulden slechter af dan buurman Splinter uit de groep echte mini- Wisselende situaties Een eigen gemeentelijk inko mensbeleid is bovendien 'fout' om dat op plaatselijk niveau onvol doende rekening kan worden ge houden met de zeer wisselende leefomstandigheden van huishou- dens op het sociaal minimum. Het rapport 'Minima zonder marge' laat dat zien. Echte minima geven een sterk uiteenlopend gedeelte van het netto inkomen uit voor huur, verwarming, niet-verzekerde ziek tekosten, premies voor verzekerin gen, verplichte schoolgelden en af lossing van schulden. Een kwart van alle huishoudens uit de groep echte minima heeft bijvoorbeeld kosten door ziekte en invaliditeit van gemiddeld 100 gul den per maand. De overige echte minima hebben die kosten 'niet'. Wie vindt dat de gemeente reke ning moet houden met zulke extra uitgaven wegens ziekte of invalidi teit. zal dus alleen de OGB moeten kwijtschelden van huishoudens die daadwerkelijk die hogere uitga ven hebben. Gemiddeld zijn de echte minima aan woonlasten en zulke onontkoombare verplichtin gen de helft van het netto maandin komen kwijt. De spreiding is ech ter groot. Een kwart van de echte i is minder dan 40 procent aan deze vaste uitgaven kwijt. Dat zijn bij voorbeeld huishoudens met een la ge huur of die wonen in een goed geïsoleerde woning. Anderzijds heeft een op de vijf huishoudens vaste lasten van 60 procent van het netto inkomen of meer. Het gaat in dit laatste geval vooral om alleen staanden. Hun uitkering is lager dan die van een echtpaar en hun woonlasten zijn daarom in verhou ding tot hun inkomen vaak hoger. Financieel komen de echte mini ma vooral in moeilijkheden door hoge vaste lasten. Als die van geval tot geval zo sterk verschillen als uit het rapport 'Minima zonder marge' blijkt, is er inderdaad geen aanlei ding om 'alle' echte minima kwijt schelding van gemeentelijke belas tingen en heffingen te geven. Bovenminimaal Een huishouden met hoge vaste lasten houdt weinig over voor vrije bestedingen, dus voor het kopen van eten en kleren of om op vakan tie te gaan. Een huishouden met la ge vaste lasten houdt in verhou ding een groter deel van de netto minimumuitkering voor vrije be steding over. Dat is zichtbaar in de samenstelling van de gezinsbeste dingen. Een op de drie echtparen uit de groep van de echte minima rijdt au to. Deze huishoudens zijn kenne lijk in staat om de extra uitgaven, benzine en de autoverzekering, te bekostigen. Daartegenover zijn er genoeg 'bovenminimale' huishou dens die zo krap zitten, dat zij zich geen auto kunnen permitteren. Het valt dan niet te verdedigen om de OGB-aanslag van autorij dende echte minima automatisch kwijt te schelden, terwijl huishou dens met een bovenminimaal inko men de grootste moeite hebben om de eindjes aan elkaar te knopen en zich om die reden per fiets door stad of dorp verplaatsen om de OGB-aanslag bij de belastingont vanger te gaan voldoen. Inkomenspolitiek is een onder werp voor het parlement. Maar ook Haagse beleidsmakers kunnen slechts tot op zekere hoogte reke ning houden met de steeds wisse lende persoonlijke omstandighe den van huishoudens. De afgelo pen week hebben de regeringsfrac ties hun best gedaan om het voor 1988 verwachte koopkrachtverlies van grote groepen minima te be perken door volgend jaar minder te bezuinigen op de individuele huur subsidie en door een andere vorm geving van de eigen bijdrage voor de gezinsverzorging. Het bleef ech ter bij gepriegel inde marge, omdat schatkistbewaarder Ruding niet geneigd was om de benodigde mid delen ter beschikking te stellen. Een echt inkomensbeleid voor de minima zou er heel anders uit moeten zien. Er zijn 'drie mogelijk heden' om werkelijk iets voor laag ste inkomensgroepen te doen. Mogelijkheden Allereerst kan het bruto mini mumloon en de daaraan gekoppel de laagste sociale uitkeringen wor den verhoogd. Een verhoging van het minimumloon kost banen, om dat de inschakeling van arbeid bij eenvoudige vormen van dienstver lening dan nog duurder dan nu al het geval is. Het bruto minimum loon moet juist omlaag. Dan wordt het voor werkgevers eerder aan trekkelijk om mensen in dienst te Verhoging van de bruto sociale uitkeringen betekent verhoging van de sociale premies. Die pre mies zijn een onderdeel van de ar beidskosten. Door hogere arbeids kosten sneuvelen banen. Kortom kiezen voor een hoger bruto mini mumloon en hogere uitkeringen betekent het stellen van inkomen boven werk. Daarom moet deze mogelijkheid worden afgewezen. Ten tweede. De inkomenspositie van de laagst betaalden kan wor den verbeterd door zoveel moge lijk subsidies en eigen bijdragen voor overheidsvoorzieningen inko mensafhankelijk te maken. Hoe la ger het inkomen, hoe hoger de sub sidie en hoe kleiner de gevraagde eigen bijdrage. Momenteel bestaat er al een groot aantal van zulke in komensafhankelijke regelingen, zoals de huursubsidie, de studiefi nanciering en de eigen bijdrage bij gezinsverzorging én rechtshulp. De bezwaren van dergelijke in komensafhankelijke regelingen zijn inmiddels overduidelijk. Als een werknemer door overwerk of promotie er bruto duizend gulden bijverdient, blijven daarvan netto in veel gevallen maar enkele dub beltjes over. Dat komt doordat loonbelasting en sociale premies vijftig tot zestig cent van elke gul den loonsverhoging opslokken. Bovendien vermindert door de in komensverbetering de aanspraak op inkomensafhankelijke subsidie en moeten voortaan hogere eigen bijdragen worden betaald. Door nog meer van dergelijke in komensafhankelijke regelingen in te voeren houden werknemers van een bruto loonsverhoging in nog meer gevallen netto nog minder over. Ook deze oplossing deugt dus niet. Zelfs binnen de grootste op positiepartij, de PvdA. daagt het inzicht dat bij de inkomensafhan kelijke regelingen grenzen zijn be- reikt en wellicht reeds zijn over schreden. Een derde mogelijkheid. Het probate middel om de laagste inko mens te verbeteren is verlaging van de loonbelasting en sociale premies die door de werkgever op het bruto loon worden ingehou den. Daardoor houden werkne mers bij een gelijkblijvend bruto loon daarvan netto meer over. Het hogere netto minimumloon komt ook ten goede aan alle mensen met een minimum uitkering. Deze uit kering is namelijk netto gelijk aan het hogere netto minimumloon. Verlaging van de loonbelasting en sociale premies heeft een hoge prijs. Om te voorkomen dat het fi nancieringstekort van de overheid oploopt, dienen miljarden op de collectieve uitgaven te worden be zuinigd. De politiek in Nederland blijkt tot nu toe niet bereid en in staat om die prijs te betalen. DEN HAAG - Richard Pipes is een van de bekendste Ruslandkenners van de Verenigde Staten. Pipes, verbonden aan de prestigieuze Harvard-universiteit, was in het be gin van de jaren '80 directeur voor Oost-Europese en Russische aan gelegenheden van de Amerikaanse Nationale Veiligheidsraad. door Peter van Nuijsenburg Hij was even in Nederland om deel te nemen aan een conferentie van de Atlantische Commissie over 'Oost-West-relaties in de jaren ne gentig'. Een gesprek over de prak tische betekenis van de twee sleu telwoorden van de afgelopen twee jaar: 'glasnost' (openbaarheid) en 'perestrojka' (letterlijk: verbou wing). „Er is natuurlijk wel wat aan de hand", zegt Pipes. „Gorbatjov wil echt hervormingen doorvoeren. De suggestie die je hier en daar wel hoort, dat hij met die 'glasnost' en 'perestroika het westen een rad voor ogen wil draaien, is echt on zin. De intentie om de zaak vlot te trekken bestaat. Maar we moeten geen illusies koesteren over de mo tieven achter deze hervormings- drang. De Sovjetunie moet hervor men, omdat ze anders een tweede rangs macht wordt. En Gorbatsjov wil natuurlijk niet de geschiedenis ingaan als de man die de met veel pijn en moeite bereikte status van supermacht heeft verkwanseld". Pipes' houding tegenover beide, inmiddels magische begrippen wordt beheerst door scepsis. Hij geldt in de wereld van de professio nele Kremlinsnuffelaars als een ha vik. een overtuigd aanhanger van de theorie dat er in de Russische geschiedenis ook na de revolutie van 1917 weinig wezenlijks is ver anderd. De tsaar heeft het veld ge ruimd voor de communistische partij, maar een echt ingrijpende invloed op de politieke cultuur van het land heeft deze machtswisse ling niet gehad. „De Russische geschiedenis kent een aantal ogenblikken waar op de heerser, - of dat nu de tsaar is of de partij is niet van wezenlijk be lang - geconfronteerd werd met een opeenhoping van ^problemen Daarbij werden ze voor de keus ge steld: ingrijpen, dat wil zeggen her vormingen aanbrengen, of het slachtoffer worden van een op stand of revolutie. Peter de Grote, Katherina de Grote, Alexander de Tweede. Stalins opvolger Chroet- sjov en nu ook Gorbatsjov zijn met dit dilemma geconfronteerd. We weten het natuurlijk nooit, maar de kans dat de zaak onder Breznjev in elkaar geklapt was, als het nog even langer had geduurd, is niet denkbeeldig te noemen". 'Gorby-fanclub' Pipes wordt niet niet moe er op te wijzen: voornemens zijn nog wat anders dan concrete beleidsplan nen. En dan is er nog het verzet van conservatieve partijbonzen, die vrezen hun privileges te verliezen; van bureaucraten, die hun greep op het beleid dreigen te kwijt te ra ken; van arbeiders, voor wie pe restrojka vooral lijkt neer te komen op het verlies van hun 'recht op lui heid'. Alleen de intellectuelen wil len toetreden tot wat wel wordt ge noemd de 'Gorby-fanclub'. Het geen Pipes tot de conclusie brengt dat van het begrippenpaar glasnost en perestroika tot nog toe alleen sprake is van glasnost. „De pers loopt minder aan de lei band, er is sprake van eervculturele dooi, maar als het gaat om de kern van de zaak, de hervorming van de economie, is er nauwelijks iets ge beurd. Gorbatsjov beseft dat. Van daar dat hij verklaard heeft dat er binnen anderhalf jaar spijkers met koppen moeten worden geslagen. Kijk, hij staat voor een groot pro bleem. Hervormingen voor een deel doorvoeren werkt niet. Je kunt ook niet maar 'een beetje zwanger zijn'. Hij wil de invloed van de staatsplanners terug drin gen. meer ruimte geven aan de pri- vé-bedrijven. bijvoorbeeld in de dienstverlening Maar in de prak tijk stuit dat direct op problemen. Neem nu de reparatie van auto's. Je kunt er donder op zeggen dat een door de overheid beheerde ga rage bij de distributie van onderde len voorrrang krijgt boven een klei ne particuliere ondernemer". Nog meer dan bij Gorbatsjovs plannen voor binnenlands ge bruik, blijft terughoudendheid ge boden voor zijn buitenlandse poli tiek. Pipes waarschuwt niet te veel waarde te hechten aan de initiatie ven op het terrein van de wapenbe heersing. 'Dat kost ze niets' Het is vooral een 'propagandastunt', maar, dat wil hij wel erkennen, 'een hele goede'. Ze staan echter in de schaduw van die voorstellen wel op het punt hun nucleaire arsenaal te verrijken met twee nieuwe inter continentale raketten, de SS-24 en SS-25, aldus Pipes. Er is, zegt Pipes, ondanks alle ke telmuziek 'niets wezenlijks' veran derd: niet op economisch gebied, niet ten opzichte van de wapenbe heersing en evenmin met betrek king tot de buitenlandse politiek. Geen aanleiding derhalve om een nieuw tijdperk van ontspanning in te luiden. Een sombere conclusie? Ja, zegt Pipes, maar het is niet an ders. Sovjet-deskundige Richard Pipes: "Ondanks ketelmuziek is in de Sov jetunie niets wezenlijks veranderd". (foto gpd> De luchtmachtpredikant A. S. Klusener (55), wonend in Breu- kelen, heeft het plan opgevat een 'domineesorkest' op te richten. In 'Het Orgaan', maandblad van de Bond van Nederlandse Predi kanten, roept hij musicerende collega's en /of hun partners op zich daarvoor te melden. Zij moeten een redelijke muzikale kwaliteit hebben en als het kan ook enige ervaring met samen spelen. Klusener, die zelf viool speelt, heeft met zo'n orkestje een dui delijke bedoeling. Naast het ei gen genoegen dat de muzikanten eraan beleven kan het de predi kantenvergaderingen van de bond opluisteren en mogelijk ook de hervormde synodezittin gen. Hij houdt nog open wat het uiteindelijk kan worden, een bla- zersgroep. een strijkorkest of een symfonie-orkest. Ook 'kameren sembles' zijn denkbaar. Die kun nen regionale en provinciale ver gaderingen wat opfrissen. Moch ten er niet voldoende muziekma- kende predikanten zijn, dan kan het orkest worden opengesteld vóór andere ambtsdragers. De luchtmachtdominee, die van 1960 tot 1966 als gemeentep redikant in Nieuwveen werkte, mikt iri eerste instantie op her vormde liefhebbers. (De ge noemde bond heeft vrijwel uit sluitend hervormde leden). "Dan hebben we al verschillende stemmen genoeg", geeft hij als reden op. "Wellicht een nuttige proeftuin om te leren op elkaar af te stemmen.... Of het ooit tot een Samen op weg-orkest met men sen uit andere kerken kan ko men, zal de tijd leren". Klusener woont Straatweg 174 in Breukelen. Wie geïnteresseerd is, kan contact met hem opne men: 03462-63589. Studiedag. In king met de plaatselijke Raad van Kerken hebben drie theolo gische instellingen voor weten schappelijk onderwijs en onder zoek in Amsterdam een studie dag georganiseerd met als onder werp: "Amsterdam, culturele hoofdstad van Europa. Theolo gie in Amsterdam kan niet Euro- pa-centrisch zijn". De organisa toren zijn de Universiteit van Amsterdam, de Vrije Universi teit en de Katholieke Theologi sche Universiteit. De studiedag - in het kader van de manifestatie 'Culturele hoofdstad' - is op vrijdag 16 ok tober van half 10 af in de aula van de Universiteit van Amsterdam, Singel 411. Sprekers (korte lezin gen) zijn de hoogleraren K. A. Deurloo, B. P. M. Hemelsoet, J. Th. Witvliet, H. M. Kuitert, M. F. J. Marlet, S. H. G. Heerma van Voss, A. Wessels en J. Veenhof. Om 4 uur is de 'feestelijke afslui ting' in het 'Theologencafé' in de Nieuwe Kerk (Dam) met reacties op de studiedag door de pastores H. J. van Ogtrop en H. Boswijk. Uit de toelichting: "De dag is opgezet vanuit de gedachte dat de hedendaagse theologie in Mokum 'Amster dams' mag spreken, maar dat zij niet langer meer met Europa als centrum kan worden bedreven. Sinds jaar en dag maakt de vrij plaats Amsterdam kennis met vele culturen en godsdiensten. Dat heeft vanzelfsprekend gevol gen voor de theologie". Ontmoetingsdag. Komende zaterdag wordt in het gebouw 'Maresca' (veemarkthallen) aan de Sartreweg in Utrecht de tien de landelijke ontmoetingsdag gehouden van de 'Werkgroep Katholieke Jongeren', van 11 uur tot half 5. Thema van de dag is: "Wie geloof heeft, heeft de toe komst". De werkgroep (postbus 106, 1610 AC Bovenkarspel) presen teert zich als een 'landelijke orga nisatie van, voor en door katho liekejongeren'. Haar doel is "jon ge mensen te stimuleren tot be wuste geloofsbeleving". Het pro gramma voor zaterdag vermeldt toespraken over het thema, een eucharistieviering, zang, mu ziek, cabaret, een lange pauze voor ontmoeting en gesprek en de presentatie van het 'Nieuwe Plan'. Toerustingsweekend. De inzet van evangelische christe nen in hun kerkelijke gemeente is het onderwerp van een toerus tingsweekend van 'De Naviga tors' op 17 en 18 oktober in het conferentiecentrum 'Woudscho- ten' in Zeist. Het weekend begint zaterdagmorgen om 10 uur en eindigt zondagmiddag 5 uur. Spreker is professor dr. J. Ver- kuyl over 'Gemeente zijn in Ne derland anno 1987'. Wie nadere inlichtingen wenst, kan terecht op het Navigator kantoor, postbus 18, 3970 AA Driebergen, 03438-20104. Vier lezingen In de Lokhorstkerx aan de Pie terskerkstraat 1 in Leiden ko men vier lezingen over de bijbel. De eerste is volgende week vrij dag, 23 oktober, door de heer J Ph. Fijnvandraat uit Sneek. Hij spreekt over 'De betrouwbaar heid van de bijbel'. Op 13 november verzorgt dr. W. J. Ouweneel uit De Bilt de tweede lezing over 'De inspiratie van de bijbel'. De derde en vierde zijn op 27 november en 11 de cember. Dan spreken respectie velijk J. G. Fijnvandraat uit Leeuwarden ('Het gezag van de bijbel') en weer de heer Fijnvan draat uit Sneek ('De onfeilbaar heid van de bijbel'). Elke avond is er een koffiepauze waarna vra gen aan de inleider kunnen wor den gesteld. Ook wordt voor een boekentafel gezorgd. "De sprekers willen niet voor enige groep christenen propa ganda maken",.belooft de uitno digingskaart. De heer E. B. de Jong, Faljerilstraat 2, 2334 CM Leiden, 071-175383, kan meer in lichtingen geven. Noordwijk. De wijksectie 'Ichthus' van de hervormde ge meente alhier heeft een verzoek ingediend tot vorming van een 'buitengewone wijkgemeente'. 'Ichthus' is binnen hervormd Noordwijk een groepering van 'hervormd-gereformeerd' karak ter. Ze houdt zondagsmorgens dienst in het gebouw 'De Rank' en 's middags in de Grote Kerk aan de Voorstraat. Kandidaat P. B. Verspuij is zojuist zijn werk zaamheden als pastoraal mede werker in deze wijksectie begon- Overleden. Op 69-jarige leef tijd is in Baarn, na een ziekte van enkele maanden, de hervormde predikant C. Jongeboer overle den. Na hulpprediker in Katwijk aan Zee te zijn geweest, werd ds. Jongeboer in 1942 in Valkenburg bevestigd tot predikant. Daar werkte hij driejaar. Van 1949 tot 1957 was hij in Lisse. Verder in Wijk bij Duurstede, Apeldoorn, Elburg en Heusden. In 1982 ging hij met pensioen. Ds. Jongeboer vervulde ver schillende functies in de Confes sionele Vereniging in de Her vormde Kerk. Hij was zowel se cretaris van deze vereniging als van het Hervormd Weekblad. Bestuurslid ook van de vereni ging voor ziekenverpleging 'Son- nevanck' in Harderwijk. Donderdag om 12 uur wordt een rouwdienst gehouden in de hervormde kerk aan de Brink in Baarn. Daarna is de begrafenis op de begraafplaats aan de Wij- kamplaan. Hervormde Kerk: beroepen te Gouda C. B. Roos Amsterdam, te Nieuwland-Oosterwijk kandi daat W. van den Born Hierden, te Dalen (Dr.) F. W. G. den Arend Appelscha; aangenomen de be noeming tot pastoraal medewer ker te Emmen (deeltijd) me vrouw G. Westra Hoogeveen. Gereformeerde Kerken: aan genomen de benoeming tot pas toraal medewerker van de Lich tenberg-instellingen mevrouw D. L. Havinga Kampen. Neder lands Gereformeerde Kerken: beroepen te Emmeloord M. Bie- wenga Zoetermeer. Remonstrantse Broeder schap: aangenomen naar Lon den (Nederlandse kerk) H. J. J. van Waveren Haarlem.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1987 | | pagina 2