'Juvenalis houdt mensen vergrootglas voor'
PODIUMBLIK
Jules Croiset over nieuw soloprogramma
Lunchconcert
Stichting Jonge Leidse
houdt mini-festival
Nelleke Geesink toont onzekerheid
DINSDAG 13 OKTOBER 1987
PAGINA 21
Redactie Pieter C. Rosier
LEIDEN - Toneel, dans en amu
sement staan vermeld op de
agenda's van de Leidse theaters
voor de komende week.
Laurens van Rooyen
De Leidse Schouwburg haalt
vanavond Laurens van Rooyen
weer in huis, die met zijn roman
tisch gepolijste muzikale show
een breed publiek aan zich weet
te binden. Oude successen als 'Re
verie' en 'Flowers for a lady' zul
len aaneen worden geregen in
een vlechtwerk van vele andere
bekende melodieën. Zo zullen tij
dens Van Rooyens 'soiree' beken
de thema's uit televisieseries te
beluisteren zijn alsmede compo
sities van Mozart, die men ge
woonlijk in de concertzaal hoort.
Het programma belooft verder
Spaans getinte melodieën en een
arrangement van het Beatles
nummer 'Fool on the Hill'. Ook
Gershwin komt deze avond even
langs.
Chris Hinze
De musicus Chris Hinze is
eveneens een bekende in het thea
ter aan de Oude Vest. Hij treedt
er donderdagavond op met zijn
'Combination', te weten de Fran
se bassist Mare Perier, de Indiase
percussionist Ramesh Shotham,
de Afrikaanse slagwerker en
zanger Lelo M'Batchi en de Ne
derlandse gitarist Kier van der
Werf. Van de fluitist Chris Hinze
is bekend dat hij al gedurende ve
le jaren een synthese tracht te be
werkstelligen tussen Indische,
Afrikaanse en Westeuropese mu
ziekstromingen. Zijn ontdek
kingstocht door het rijk van de
muziek heeft recentelijk geresul
teerd in het album 'Nazali'. Com
posities uit dit album zullen deel
uitmaken van het overmorgen in
de Leidse Schouwburg te bezor
gen muzikale pakket.
Brasil Tropical
Brasil Tropical staat voor
Zuidamerikaans temperament,
op theatrale wijze tot uitdruk
king gebracht door schaarsgekle-
de. melkchocoladebruine meisjes
met nadrukkelijk te etaleren
heuppartijen en al even makke
lijk over het podium duikelende
dansers met veel acrobatisch ta
lent. De geparfumeerde show is
in Leiden al talloze malen te zien
geweest, maar keert vrijdag
avond vernieuwd naar de
schouwburg terug. Voor zover de
dames zich niet (halfjbloot geven
en de heren alleen het schaam
deel bedekt houden, zijn er de be
kende kleurrijke kostuums met
hun pluimen en pailletten, die
het kijkspel compleet moeten ma
ken. De aan de B raziliaanse folk
lore ontleende show, waarvan
ritme en tempo de belangrijkste
kenmerken vormen, eindigt als
vanouds met Carnaval in Rio.
Jules Croiset
De acteur Jules Croiset voegt
een nieuwe voorstelling toe aan
zijn lijst van solo-produkties. Op
zaterdagavond gaat namelijk in
de Leidse Schouwburg 'Niet van
gisteren' in première, welk stuk is
gebaseerd op de satiren van Ju-
venalis. Het was deze Romeinse
hekeldichter die zich negentien
honderd jaar geleden al ergerde
aan nog immer actuele zaken als
huwelijksontrouw, het streven
naar macht, uitbuiterij, discri
minatie, seksuele uitspattingen
en cultuurbarbarisme. De wa
pens die Juvenalis gebruikt, zijn
spot, ironie, overdrijving en bij
tende humor. Het is de kwaliteit
van Juvenalis' werk, die Croiset
heeft doen besluiten om er een
voorstelling aan te wijden. De
vertaling van 'De satiren van Ju
venalis' is van mevrouw M. d 'Ha-
ne-Scheltema, die daarvoor de
Martinus Nijhoffprijs kreeg. De
toneelbewerking is van Josephi
ne van Gasteren, die de voorstel
ling ook regisseert. Elders op deze
pagina een interview met de solo
acteur Jules Croiset.
.Dag Monster'
Theater Eldorado komt maan
dagavond naar de Leidse
Schouwburg met de als familie
voorstelling aangekondigde pro-
dukie 'Dag Monster'. Het gaat om
een bewerking van het sprookje
'La Belle et la béte', het verhaal
van het mooie meisje en het lelij
ke monster, dat haar wil trou
wen. Drie actrice spelen met el
kaar dit klassieke verhaal. Ze
fladderen in roze onderjurkjes
het toneel op met de mededeling
dat zij dat oudste verhaal nu
eens op hun manier gaan bren
gen. Een manier, die iets heeft
van hoe kinderen een stukje spe
len. Afwisselend nemen de actri
ces de verschillende rollen voor
hun rekening: de oude vader, die
in ruil voor een roos uit de tuin
van het monster zijn liefste kind
moet afstaan, de onwaarschijn
lijk mooie en opofferende jongste
dochter, de krengen van oudere
zusters en het monster, dat hoopt
door de liefde zijn oorspronkelij
ke gedaante van prins terug te
krijgen. Volgens een recensie in
NRC Handelsblad betreft het een
voorstelling van hoog professio
neel niveau. In een prachtige.
suggestieve belichting ziet elke
stap. elke beweging er uit als een
ballet', zo staat er te lezen. De
speelsters, die van rol wisselen
door zich op het toneel te verkle
den, zijn Ryan van den Akker,
Renske van Proosdij en Marian
van Steen. De voorstelling, de om
zeven uur begint, duurt een klei
ne vijf kwartier.
Franse dans
Het LAK haalt woensdag
avond opnieuw een vertegen
woordiging van de hedendaagse
Franse dans in huis. Het betreft
ditmaal de 'Compagnie la Pied a
Coidisse'. waarvan de danseres
en choreografe Christiane Blaise
de oprichtster en leidster is. Was
het gezelschap er in vroegere pro-
dukties vooral op uit grenzen te
verleggen en abstracte dans te
maken, in 'Danse Coupable a
Préméditation' Dans van schuld
met voorbedachte rade) wordt er
een andere procedure gevolgd.
Uitgangspunt is een Amerikaans
krantebericht over een mysteri
eus vermoorde vader van vijf
kinderen, die ieder een andere
moeder hebben. De familie leeft
in grote afzondering en de bui
tenwereld twijfelt aan de on
schuld van de kinderen. Dit gege
ven werkt Christiane Blaise in
een abstracte, soms geometrisch
aandoende choreografie met een
mysterieuze sfeer uit, zonder het
verhaal letterlijk op het toneel te
zetten. In een expressieve stijl
drukt iedere danser het eigen
eenzame leven uit, afgewisseld
door uitingen van tederheid èn
agressie jegens elkaar. Er is spra
ke van een uitgekiende combina
tie van dans, theater en aan de
filmkunst ontleende elementen,
waarbij vooral de mogelijkheden
van de ruimte worden uitgebuit.
Gustave Flaubert
Marlies Heuer, Lieke Rose Al-
tink. Die van Duin en Wouter
Steenbergen zijn de spelers van
de door Lidwien Roothaan gere
gisseerde voorstelling met als ti
tel 'De lente is onnozel'. Een voor-
Fragment uit de voorstelling
'Dag Monster' met Ryan van
den Akker, Renske van Proos
dij en Marian van Steen. <foto Bas
stelling, die mede tot stand is ge
komen dank zij de samenwer
king met Floor Oskam (beeld) en
Theo Nijland (muziek). In deze
voorstelling wordt voortgebor
duurd op een aantal ideeën, die
zijn ontwikkeld tijdens het wer
ken aan 'Hesper', de beeldende,
muzikale produktie. gebaseerd
op het werk van Djuna Barnes.
Zij die deze voorstelling destijds
in het LAK-theater hebben ge
zien, zullen wellicht uitkijken
naar de nieuwe produktie van
'De Omweg', vrijdag- en zater
dagavond in datzelfde theater.
Uitgangspunt is ditmaal de
weerbarstige natuur van de ne
gentiende-eeuw se schrijver Flau
bert en zijn onophoudelijk zoeken
naar de vormdie paste bij wat
hij wilde uitdrukken. Flaubert is
vooral bekend geworden door
zijn roman Madame Bovary.
Naast het moeizaam uitwerken
ran van zijn romans (vijf in der
tigjaar) sch reef Flaubert duizen
den brieven. Brieven over de
troosteloze bekrompenheid van
zijn tijdgenoten, de weerzinwek
kende verveling, de last en de
vreugde van het schrijversschap.
De roman Madame Bovary en de
brieven van Flaubert vormen het
materiaal, waaruit 'De lente is
onnozel' is samengesteld. In de
toelichting op het programma is
sprake van een 'grillige, expres
sionistische voorstelling, waarin
beeld en bewegng even belang
rijk zin als de tekst'.
Spelen met vuur
De kindertheatergroep Ziezo
komt zondagmiddag nog eens
naar het LAK met een voorstel
ling. die in het vorige seizoen veel
belangstelling trok. De voorstel
ling heeft als titel 'Spelen met
vuyr' en gaat over het gegeven
dat wat de één goed vindt bij de
ander niet door de beugel kan. Ze
is bedoeld voor kinderen vanaf
Richard de Koning
DWARF-Jeugdtheater geeft za
terdagmiddag in de Kapelzaal
van K&O twee première-voor
stellingen van het stuk 'Richard
de Koning' naar Shakespeares
Richard III'. De eerste voorstel
ling begint om 14.30 uur. de twee
de om 16.30 uur. De stukken wor
den gespeeld door Arend van der
Boom. Annélene Lintelo en
Frank Koenen. De poppen zijn
gemaakt door Leni Lintelo. de re
gie is van Peter Lintelo. Het ligt
in de bedoeling om dit samenspel
van acteurs en poppen te herha
len op 20 oktober. 4 en 18 novem
ber en 2 en 9 december. De voor
stellingen zijn bedoeld voor kin
deren vanaf zes jaar.
The Family
De Leidse toneelvereniging Im
perium geeft vrijdag- en zater
dagavond de laatste herhalings
voorstellingen van Lodewijk de
Boers 'The Family' in een verkor
te bewerking van Bart Vieveen.
die deze produktie ook regisseer
de.
AMSTERDAM/LEIDEN -
Jules Croiset zoekt naar
woorden. De vraag was
met wie vandaag de dag
de legendarische
satiricus Juvenalis te
vergelijken is. De naam
van Freek de Jonge valt,
maar Croiset vindt de
gelijkenis niet helemaal
kloppend: Freek de Jonge
is te filosofisch. Later in
het gesprek zegt hij:
"Hugo Brandt Corstius in
hexameters, dan zit je
aardig in de richting".
Tussen de scherpslijper
Brandt Corstius en de
Romein Juvenalis (ca.
100-140 na Chr.) liggen
bijna negentien eeuwen;
toch, zegt Croiset, wat
Juvenalis schrijft dat
gaat over vandaag.
'Niet van gisteren', 'het nieuwe
solo-programma van Croiset, is
opgebouwd uit de Satiren van
Juvenalis. Recentelijk werden ze
vertaald door Marietje d'Hane-
Scheltema die er de Nijhoff-ver
taalprijs voor kreeg. Josephine
van Gasteren merkte de verta
ling op, stelde vast dat dit voor
het theater bewerkt moest wor
den en lichtte Jules Croiset in.
Hij deelde haar enthousiasme en
het resultaat van beider samen
werking is aanstaande zaterdag
in de Leidse Schouwburg te zien.
Van Gasteren voerde de regie,
Croiset speelt de Satiren van Ju
venalis en hij doet dat, zoals we
van hem gewend zijn, in zijn een
tje. Heeft Croiset een speciale
voorkeur voor solo-program
ma's?
Croiset: "Ik doe al bijna zestien
jaar solo-programma's. Ik heb in
al die jaren een eigen publiek ge
creëerd. Elk jaar een ander pro
gramma. Ik ben wat dat betreft -
het is niet anders - een feno
meen. Ik programmeer en denk
twee jaar vooruit, voor volgend
jaar ben ik al weer bezig. Als een
gezelschap mij vraagt zit ik vol
geboekt. Door deze werkwijze en
het succes van mijn voorstellin
gen blijf ik op de solo-toer".
- Is dat geen eenzame aangele
genheid. dat steeds weer alleen
langs die theaters trekken?
"Met 300 man publiek in de
zaal voel je je niet eenzaam. Ab
soluut niet! Bovendien werk ik
samen met twee technici, 's
avonds doen we alle drie ons
werk".
- Mis je niet het contact met me
despelers, regisseurs, vervreemd
je niet zo van bepaalde ontwikke
lingen?
"Ik probeer, zover dat binnen
mijn mogelijkheden ligt, zoveel
mogelijk te zien. Maar er ont
snapt natuurlijk veel aan mijn
aandacht. Ik erken en beken dat
als een gemis. Niettemin, op dit
moment voel ik me niet tot grote
gezelschappen aangetrokken. Ik
ben door één van de drie grote
Nederlandse gezelschappen be
naderd, maar heb nee gezegd. Ik
zie het niet zitten, ik kijk de kat
uit de boom".
- Waarom zie je die toneelgezel
schappen niet zitten?
"Ik denk aan het nieuwe Am
sterdamse gezelschap (Toneel
groep Amsterdam/R.E.). Ik vind
dat een soort zelfbevrediging van
een aantal mensen. Ze zijn niet
tot compromissen bereid. Vak
bekwaamheid - dat zeggen ze
ook voortdurend in interviews -
staat voor hen op de tweede
plaats. Het gaat ze om de 'ziel' en
meer van dat soort dingen. Het is
toneel voor een incrowd-gezel
schap. Jk hoop dat ik me zwaar
vergis, maar ik heb er weinig ver
trouwen in".
- Je soloprogramma's zijn
vaak bewerkingen van teksten
die niet voor het toneel zijn ge
schreven. Hoe weet je tevoren oj
een tekst ook als toneeltekst
"Dat weet je nooit. Je ontwik
kelt natuurlijk wel een bepaald
inzicht. Wat de keuze van de tek
sten betreft, zoek ik vaak een
kapstok. In het Multatuli-jaar
bracht ik een Multatuli-program-
ma; in het. Kafkajaar - ik weet
niet meer of het om zijn geboor
te- of sterljaar ging - een Kafka-
programma. Op die manier krijgt
je voorstelling ook extra aan
dacht. De voorstelling van Juve
nalis is hierop een uitzondering,
hoewel je het in verband kan
brengen met de Nijhoff-prijs die
de vertaalster van de Satiren vo
rig jaar kreeg.
- Toneel is drama, conflict tus
sen mensen, is dat als eenling op
het toneel uit te beelden?
"Zo'n vraag zou je eigenlijk
niet aan mij moeten stellen, dat
moet je aan iemand uit het pu
bliek vragen. Maar ik registreer
de emoties die zo'n Multatuli-
voorstelling bij het publiek op
roept. Ik stimuleer de fantasie
van het publiek. Met een tekst
zijn wonderlijke dingen te doen.
ik kan met woorden tussen mij
en het publiek een enorme span
ning oproepen".
- Je hebt de satiren van Juve
nalis gekozen omdat zijn teksten
ook nu geldigheid bezitten
"Juvenalis leefde in Rome in
de tijd van de keizers Trajanus
en Hadrianus. Hij hekelt op bui
tengewoon cynische, scabreuse
en gewaagde wijze de wantoe
standen en decadentie van zijn
tijd. Alles wat hij over zijn eigen
tijd zegt, gaat op voor vandaag.
Het is absoluut geen oude koek.
Ik sta op het toneel met een toga,
maar ik had net zo goed een spij
kerpak kunnen aantrekken.
Juvenalis was een conferen
cier uit het oude Rome, zijn sati
ren voerde hij zelf op. Wat hij
zegt is niet mis. Ook ik richt me
tot het publiek. Ik spreek ze aan.
Ik ben er op voorbereid dat er
reacties komen, er zullen onher
roepelijk mensen opstaan en
weggaan".
- Het is een maatschappijkriti
sche tekst?
"Het is pure maatschappijkri
tiek. Juvenalis hangt de vuile
was van Rome buiten. Hij hekelt
de rechtsspraak, het vreemdelin
genbeleid, de woonproblemen,
de misdaad, de verloedering van
de staat. Je kan talloze verbin
dingen leggen naar deze tijd. Als
hij het over het leegvissen van de
zeeën heeft, denk ik aan Braks.
Op het asielbeleid van nu levert
Juvenalis al min of meer kritiek.
Als ik de krant opensla of op weg
naar huis het radioprogramma
'Met het oog op morgen' beluis
ter, signaleer ik steeds weer pa
rallellen. Juvenalis houdt de
mensen niet zozeer een spiegel
voor maar eerder een ver
grootglas. Hij vergroot het. Hij
laat de mensen schrikken van
zichzelf. Het is één gigantische
waarschuwing. Hij dwingt tot
zelfonderzoek".
- Je doet eigenlijk iets wat het
Nederlandse cabaret bijna niet
meer doet: maatschappijkritiek
geven.
"We hebben inderdaad op dit
moment niet zo'n hekelend caba
ret. Er is een flardje, een stukje
politiek. Meer niet. Maar ook bij
Juvenalis is er niet alleen dat ge
bijt. Er zijn ook tegenkleuren.
Zijn verlangen naar een maat
schappij waar rust en orde heerst
en mensen respect voor elkaar
hebben. Dat is niet de wereld van
de Centrumpartij. Als mensen
kwaad willen kunnen ze Juvena
lis verkeerd uitleggen, bij voor
beeld wat hij over vrouwen zegt,
maar hij waarschuwt juist tegen
allerlei dubbele opvattingen".
- Er heerst een soort stereotiep
beeld van Jules Croiset als ie
mand die de nagedachtenis aan
Ko van Dijk levend houdt.
"Daarmee kan ik me alleen
trots en gevleid voelen. Ko van
Dijk was een groot mens. Stel je
voor dat je als Ko van Dijk het
hiernamaals in mag. Maar het is
niet helemaal waar. Ik zoek
steeds naar nieuwe wegen. Juve
nalis is daarvan het absolute be
wijs. Het is de eerste keer dat de
Satiren van Juvenalis in Neder
land weer worden uitgevoerd;
tot nu toe bestonden ze nog
slechts als leestekst".
Als ik tot slot informeer naar
de leeftijd van rëgisseuse Jose
phine van Gasteren - al vijftig
jaar als actrice actief - legt Jules
Croiset mij uit dat het vragen
naar de leeftijd van een dame al
tijd een delicate kwestie is. Hoe
was de samenwerking met haar
als regisseuse, vraag ik dan. Croi
set gekweld: "Nu maak ik het
mee. Ze is bikkelhard, je wordt
tot het bot uitgekleed. Als ik te
vreden ben, vindt zij het nog he
lemaal niks".
RADBOUD ENGBERSEN
LEIDEN- De Stichting Jonge
Leidse houdt op 23 en 24 oktober in
het Imperiums Microtheater een
mini-festival. De bedoeling is om
er een halfjaarlijks evenement van
te maken, dat diverse vormen van
uitvoerende kunst moet omvatten.
De Jonge Leidse, in 1985 opge
richt op initiatief van een aantal
jonge theatermakers, gaat er bij de
organisatie van het mini-festival
van uit, dat niet alleen bij de stich
ting aangesloten groepen mee zul
len doen, maar ook een aantal pro
gramma's van 'buiten' kan worden
aangetrokken.
Het duo "Demi-Blanche", dat uit
de saxofonist Roeland Kapaan en
de pianist Ger Otte bestaat, geeft
donderdag om 12.45 uur een lunch
concert in de Kapelzaal van het K
&0-gebouw in Leiden (ingang Ha-
zewindsteeg). Op het programma
staan werkjes van Byrd, Moess-
orgski, Bozza, Pepper, Castérède,
Giovannini e.a.
De eerste editie van het mini-fes
tival zal worden gehouden op vrij
dag 23 oktober en zaterdag 24 okto
ber onder de titel 'Kaas kunst uit
het vuistje, festival Jonge Leidse'.
Op vrijdag 23 oktober is er een
gevarieerd programma met moder
ne dans, theater, acrobatiek en ge
luidsperformances door o.a. Laze-
rus, LEST (Leiden English Spea
king Theatre), Kees van der Knaap
en Toch Theater. (Aanvang 20.30
uur).
Op zaterdag 24 oktober is er 's-
middags een kinderprogramma's
met optredens door Pluisje en
Klapsigaar (Aanvang 14.00 uur), 's-
Avonds is er weer een programma
met theater, mime en poëzie door
o.m. Blauwe Eend, Brandtheater
en GTD. (Aanvang 20.30 uur).
Op beide avonden is er tijdens de
pauzes en na afloop van het pro
gramma live-muziek en op het wa
ter van de Oude Vest zal tijdens het
festival een lichtgevend kunstwerk
te zien zijn.
De Stichting Jonge Leidse be
staat ruim twee jaar. De belangrijk
ste activiteit van de stichting is het
beheer van een aantal oefenruim
ten in de Kaasmarktschool ten be
hoeve van Leidse muziek en thea
tergroepen. De stichting heeft op
het ogenblik zes lokalen onder
haar beheer, waar allerlei produk-
ties zijn ontstaan.
Alexandra Radius 30 jaar danseres
AMSTERDAM (ANP) - Alexan
dra Radius, eerste soliste bij Het
Nationale Ballet, gaat haar 30-jarig
dansjubileum op 21 november
vieren in Het Muziektheater in Am
sterdam.
Zij doet dat met een fees
telijke voorstelling van balletten
van George Balanchine, Rudi van
Dantzig en Toer van Schayk. De 45-
jarige ballerina begon haar loop
baan bij het toenmalige Neder
lands Ballet onder leiding van So-
nia Gaskell. Vanaf de oprichting
van Het Nederlands Dans Theater
in 1959 is zij, samen met haar echt
genoot, de danser Han Ebbelaar,
jaren aan dat gezelschap verbon
den geweest. Na een contract van
enkele jaren bij het American Bal
let Theatre in New York kwam zij
in 1970 bij Het Nationale Ballet. Tij
dens het jubileumprogramma
danst Alexandra Radius in
'Diamonds' van Balanchine, gezet
op muziek van de laatste vier delen
van de Derde Symfonie van Pjotr
Iljitsj Tsjajkovski, en in 'Vier letzte
Lieder' van Van Dantzig op muziek
van Richard Strauss.
gevoerd in de Kapelzaal op 12 oktober.
Begeleiden of solo-spelen zijn twee heel verschil
lende zaken, al moetje in beide gevallen een respec
tabele pianistische bagage hebben. Als begeleider
moetje weten wanneer je moet volgen of leiden; het
vraagt een flexibele instelling, een bereidheid om te
luisteren en in het samenspel te geven en te nemen.
Een solist daarentegen moet het op het podium al
leen klaren, niemand die hem in een wisselwerking
stimuleert.
Nelleke Geesink, vooral bekend als begeleidster
van Emmy Verhey, leek het daar op het nieuwe ver
hoogde podium in de Kapelzaal (een hele verbete
ring trouwens) wat moeilijk mee te hebben. Haar
spel had vooral voor de pauze een zekere recht
door-zee kwaliteit. Mozarts Rondo in a K V. 511
klonk helder maar ook wat nuchter. In de Sonate in
D K.V. 576 manifesteerde haar innerlijke spanning
zich in temposchommelingen in de snelle delen en
in passagespel dat steeds weg dreigde te lopen. De
Ballade in f op. 52 van Chopin waarin het eenvoudi
ge thema steeds in een ander licht komt te staan
door toonsoort-wisselingen en veranderingen in de
onderliggende accoorden, had in poëtisch opzicht
gewonnen wanneer Nelleke Geesink los had kun
nen komen van het oorspronkelijke notenbeeld.
Er was te weinig sprake van een persoonlijke vi
sie. Pas in de Sonate in Bes van Schubert het zij ein
delijk merken meer in huis te hebben dan ze tot dan
toe had getoond: een gevoel voor de lange melodi
sche lijn die bij Schubert altijd moet zingen, rust in
het langzame deel, en esprit in het slotdeel. En
waarom zou een pianist die last heeft van geheugen -
stoornissen niet gewoon de muziek meenemen?
Onzekerheid is bepaald niet bevorderlijk voor on
bekommerd r
MIES ALBARDA
