m
Opvolging Nakasone in
Japan nog onduidelijk
Uitgezogen Tibetanen geven
lang opgekl opte woede lucht
Meer aandacht voor doven mag ons geld kosten
PAGINA 2
WOENSDAG 7 OKTOBER 1987
LHASA - Het stond al bij voor
baat vast dat het handjevol pro
testerende Tibetanen op het Gro
te Tempelplein voor de Heilige
Jokhang-tempel bloedig uiteen
gedreven zou worden. De protes
ten golden niet alleen de bijna 30
jaar Han-Chinese bezetting,
maar ook de totale 'verchinesing'
van Tibet. Alleen al door dat
laatste verdubbelde het inwoner
tal tot 13 miljoen.
door
Greetje Buren
De demonstranten hadden dit
keer, anders dan bij eerdere gele
genheden, een belangrijk neven
doel: eindelijk de internationale
aandacht op de eigen problemen
gevestigd te krijgen. Immers,
sinds de bezetters onlangs een
kier van het ijzige berggordijn
van Tibet openden, stroomden al
zo'n 30.000 westerlingen het land
Peu Yul binnen. Daarmee werd
in een klap een van de laatste
mysteries van het Verre Oosten
ontsluierd.
Journalisten uit de hele wereld
zijn er bij om het land van goden
en demonen zelf te aanschouwen
en de exotische schoonheid van
tempels en kloosters vast te leg
gen. Maar wie eenmaal de totaal
verarmde en verpauperde bewo
ners heeft gezien, honderden in
puin geschoten tempels op de
heuvels als stille getuigen van
het einde van de boeddistische
cultuur nabij de dorpen heeft ge
filmd, die neemt de taak op zich
hiervan thuis getuigenis af te leg
gen.
In een dorp, de eerste stop
plaats, op 5000 meter hoogte, was
het al meteen raak. Kinderen
kwamen op ons af, in lompen ge
huld, de haren vervilt, de ogen
rood omrand van de niet aflaten
de stofstorm en korsten opge
droogd snot onder de neus. Ou
deren. al net zo verpauperd en
vervuild, bieden strengen ge
droogde yak-kaas aan.
Uitgezogen
"Daila Lama, Daila Lama",
prevelen ze, de handen op oos
terse wijze voor de borst gevou
Doven krijgen meer aandacht
in gereformeerde diensten, ver
gaderingen en bijeenkomsten.
Daartoe besloot de synode van
de Gereformeerde Kerken in Ne
derland - die deze week in Lun-
teren bijeen is - gisteren.
Er kan meer gebruik worden
gemaakt van tolken. Bovendien
kan de dovenpastor proberen,
voorgangers het gebruik van ge
baren en vingerspelling voor do
ven meer eigen te maken. 'Laat-
doven' en slechthorenden - die
niet van hun geboorte af doof
zijn - worden als een aparte doel
groep gezien. Zij moeten in de
plaatselijke kerken 'zorgvuldige
aandacht' krijgen.
In het dovenpastoraat werken
hervormden, gereformeerden en
christelijke gereformeerden
nauw samen. Elke kerk heeft één
speciale dovenpastor. die een be
paalde regio voor zijn rekening
neemt en daar ook in diensten
van beide andere kerken voor
gaat.
Ter synode werd kritiek geuit
op het voornemen geen vrouw te
benoemen in de bestaande vaca
ture, gezien het verbod op vrou
welijke ambtsdragers in de
wen. De Nepalese collega, die
wat Tibetaans spreekt, vertaalt
dat ze blij met ons zijn, omdat de
beschaafde wereld nu zelf kan
zien hoe hun land uitgemergeld,
uitgezogen en beroofd is van hun
cultuur en kunst en dat alles on
der het mom dat Tibet een onver
vreemdbaar deel is van China.
De geschiedenis weet wel be
ter. Beide landen hebben in het
verleden nooit een warme en
hartelijke relatie gehad, getuige
de vele bloedige oorlogen met
over en weer de klassieke plun
dering, brandstichting, moorden
en landroof. Echter, wie na strijd
de winnaar is, die schrijft voor
het nageslacht de geschiedenis.
In Shigatze, 40.000 inwoners,
half Tibetaans, half Chinees, ver
telde ons een jongeman in het
Tashil Hunpo-klooster dat de 6,6
miljoen Tibetanen middels prik
pil, gedwongen abortus en baby-
moord op peil worden gehouden.
"Ga maar kijken bij de open rio
lering achter het grote zieken
huis in Lhasa", raadde hij ons
aan. Gesprekken met andere Ti
betanen completeren een beeld
van wrede overheersers.
Hongerdood
Zo hebben de Han-Chinezen
een zevende deel van de bevol
king uitgemoord, is er op grote
schaal gemarteld, werd van de
3800 kloosters slechts een vijf
tiental intact gelaten, is 70 pro
cent van de Tibetanen analfabeet
en leeft ver beneden de mini
mumgrens. Kennis van moderne
hygiënische en medische inzich
ten wordt hen door de macht
hebbers onthouden. De WHO, de
Wereldgezondheidsorganisatie,
heeft er geen toegang.
Tijdens de Culturele Revolutie
stierven miljoenen Tibetanen
ook nog eens de hongerdood
toen ze verplicht werden in
plaats van gerst en gierst alleen
maar tarwe te verbouwen. Deze
diende aan het staatsapparaat te
worden verkocht. Maar wie een
blik werpt op de kille stoffige
bergwoestijn. die Tibet op 4500
meter gemiddeld is, begrijpt dat
de tarwe daar niet kan rijpen.
Protesten daarover bij de auto
riteiten zetten echter geen zoden
Christelijke Gereformeerde Ker
ken. Maar ds. D. C. Firet van de
commissie voor de geestelijke
verzorging van doven wees erop,
dat een vrouwelijke dovenpredi-
kant de samenwerking op het
spel zou zetten. "Wij hadden de
ze bezwaren moeten bedenken
toen we de samenwerking met
beide andere kerken aangingen",
zei ds. C. Gros uit Aalten.
De commissie hield de synode
wel voor, dat meer aandacht voor
doven de kerken geld kan gaan
kusten. "Doven hebben formeel
recht op tolken: dat mag ons geld
kosten", zei ds. Firet.
Kampen en Amster
dam
Van nauwere samenwerking
tussen de theologische faculteit
van de Vrije Universiteit in Am
sterdam en de Theologische Ho
geschool in Kampen is voorlopig
nog geen sprake. Vertegenwoor
digers van beide instellingen
maakten dat gisteren de gerefor
meerde synode duidelijk, en de
ze kon zich achter hun standpun
ten scharen.
'Kampen' is wel bereid tot nau-
aan de dijk. Pas na een paar jaar
trok men vanuit Beijing de ver
ordening in. Wie nu meent dat de
druk op de 'autonome provincie
Tibet' na de Culturele Revolutie
zou zijn verminderd, die komt
bedrogen uit.
Nog in februari zijn twee Tibe
tanen geëxecuteerd en werden er
nog eens drie veroordeeld we
gens wandaden tegen de staat.
Ook wachten 20.000 politieke ge
vangenen in 84 gevangenissen
onder erbarmelijke omstandig
heden op een proces dat nooit zal
komen.
Fietsen
Fietsend door Lhasa (3750 me
ter) ontdekt de bezoeker dat de
motor van de beloofde sociale
vooruitgang nog steeds paard en
wagen is. Fietsen kunnen alleen
door de Chinezen gekocht wor
den. Westerlingen huren ze voor
een krats in het Lhasa Hotel van
de Amerikaanse Holiday Inn-ke-
ten.
Een Tibetaans eethuisje was er
in heel Lhasa niet. Bij mijn be--
zoeken in voorgaande jaren aan
de Tibetaanse regeringen in bal
lingschap in Dharamsala in
Noord-India at ik uitsluitend Ti
betaans. Ik weet dus uit ervaring
dat het een rijke, verfijnde keu
ken is. De Chinese bami-hap die
kleine Chinese zelfstandigen mij
in Lhasa voorzetten, leek daar
van geen kant op.
Maar ook de rest van het eco
nomisch leven hebben de Han-
Chinezen in handen. Waar je
gaat, staat of iets koopt, heb je al
leen met hen te maken. Een uit
zondering hierop maakt Bark
hor, het eeuwenoude pelgrims
straatje rondom de heiligste tem
pel van heel Tibet, de Jokhang,
een bouwwerk uit de 8e eeuw.
De tempel is evenals de resteren
de tempels en kloosters van een
weergaloze exotische schoon
heid en ri jkdom. Schandelijk ge
noeg heffen de Chinezen, net al
bij de andere kloosters, entrëe.
Op Barkhor en op het tempel
plein vind je de stalletjes waar
vrome pelgrims uit het hele land
en uit Buiten-Mongolië hun attri
buten voor het altaar thuis ko
men kopen. Hier maken ze bid-
were samenwerking, onder
streepte rector professor dr. K.
Runia. "Door tal van factoren is
het er niet van gekomen". Vooral
de theologische faculteit in Am
sterdam is bang om bij vérgaan
de vormen van samenwerking
haar eigen gezicht te verliezen.
"Onze faculteit is loyaal naar de
kerken, de hele universitaire we
reld en de wetenschap", zei pro
fessor dr. K. U. Gabler, hoogle
raar kerkgeschiedenis aan de
Vrije Universiteit. "Het even
wicht tussen die drie mag niet
worden verstoord".
De commissie voor het contact
met de theologische faculteit in
Amsterdam meent, dat 'Kam
pen' - waar de predikantsoplei
ding van de Gereformeerde Ker
ken is gevestigd - en 'Amster
dam' - waar de theologische fa
culteit een bredere functie heeft
- een eigen karakter hebben.
"Meer samenwerking zou ook
het pad effenen voor verdere be
zuinigingsmaatregelen van mi
nister Deetman". zei ds. J van
den Zanden uit Almelo. Een
voorstel tot meer samenwerking
- om zo de minister een stap vóór
te blijven - werd met ruime
dend hun omgang, de mantra re
citerend, de gebedsmolen draai
end in de rechterhand, de gebe
den aftellend op de rozenkrans
in de handere hand.
Dalai Lama
Weer anderen werpen zich bij
elke stap luid biddend ter aarde.
Eerbiedig maakt men plaats voor
zoveel devotie. Zo had ik mij Ti
bet gedroomd. Het is daarom
niet verwonderlijk dat men van
af deze ontmoetingsplaats het
Chinese politiebureau op het
plein als doelwit gebruikte om
nu eens een beetje lucht te geven
aan de al jarenlang opgekropte
woede.
De schuld van de ongeregeld
heden, zo meldt het Chinese
persbureau verontwaardigd, ligt
bij de kliek rondom de Dalai La
ma. Nog niet zo gek geredeneerd
vanuit Beijng. Ook daar weet
men dat hijzelf in Gandhi's voet
spoor. elke gewelddadigheid af
keurt.
En hoe zit het dan met die
kliek? Welnu, ik heb ze na de Ti-
bet-reis in Dharamsala en Kath-
mandu weer eens mogen begroe
ten. Het is de tweede generatie
Tibetanen, in het gastland groot
geworden. Velen van hen zijn ou
derloos. Die ouders hebben óf de
uitputtende vlucht over de Hi
malaya niet overleefd, óf zijn in
het gastland als zovelen aan tbc
bezweken.
Hun kinderen zijn in diverse
Tibetaanse SOS-kinderdorpen
naar westerse maatstaven opge
groeid. Het zijn nu gevoede, goed
opgeleide en zelfbewuste Tibeta
nen geworden. In gesprekkeh
bleek mij dat ze popelen om hun
beklagenswaardige landgenoten
Tibetaans te leren schrijven. Die
taal wordt als tweede, dus als
buitenlandse taal op de scholen
in Tibet geleerd.
En ja, als dat zofci kunnen, wil
len ze ook het land bevrijden.
"Maar", zo zei Jetsun Pema, jon
geren-zuster van de Dalai Lama
en leidster van het S.O.S-kinder-
dorp te Dharamsala: ..We hou
den ze voor dat India pas na drie
honderd jaar vrijkwam Pas als
Tibets' kharma er rijp voor is,
wordt het bevrijd"
meerderheid verworpen
Overigens rekende professor
Gabler de synode voor, dat er
aan de Vrije Universiteit al flink
bezuinigd is.
- De synode kreeg bezoek van
dr. Allan Boesak, voorzitter van
de Nederduits Gereformeerde
Sendingskerk in Zuid-Afrika en
eveneens voorzitter van de We
reldbond van Hervormde en Ge
reformeerde Kerken.
Hij zei, dat de kerken in Zuid-
Afrika achter lopen bij de maat
schappelijke organisaties in de
strijd tegen apartheid. Het is niet
waar, dat de kerken niets meer te
zeggen zouden hebben. Vooral
op het platteland, 'Vaar de zwar
ten op ontzettende manier wor
den onderdrukt", kan de kerk
nog heel veel doen, bijvoorbeeld
aan politieke vorming. "Als de
kérk het niet doet, gebeurt er
niets".
Het grote gevaar is, volgens
Boesak, dat mensen gewend ra
ken aan het feit dat kinderen ge
vangen zitten en kerkdiensten
worden verstoord. Het is vaak
onduidelijk "wie vriend of vijand
is". "De kerk moet daarom zich
zelf en d
SINGAPORE (GPD) - Wie volgt
Yasuhiro Nakasone op als premier,
wanneer hij eind deze maand, na
drie onafgebroken termijnen, af
treedt? Binnen de regerende Libe
rale Democratische Partij is een
machtsstrijd ontbrand tussen de
verscheidene facties. Maar van de
vier kandidaten die zich intussen
hebben aangemeld, is er er niet éen
van hetzelfde politieke kaliber als
Nakasone.
door
Bob Mantiri
Als premier gedroeg Nakasone
zich verre van conventioneel. Hij
had meer de allure van een presi
dent dan van een eerste premier.
Nakasone cultiveerde een warme
persoonlijke relatie met de Ameri
kaanse president Reagan. Hij wist
bij officiële bezoeken in Azie de
juiste toon te treffen. Zo verbaasde
hij tijdens een officieel-bezoek aan
Indonesië president Suharto door
buiten het protocol om hem thuis
op te zoeken, een gebaar dat hoog
lijk door het Indonesische staats
hoofd werd gewaardeerd.
Eind oktober moet Nakasone na
vijfjaar aan het bewind te zijn ge
weest, de pijp aan Maarten geven.
De vier kandidaten die de strijd om
de opvolging aangaan zijn de 63-ja-
rige voormalige minister van finan
ciën Noboru Takeshita, ex-minis-
ter van buitenlandse zaken Shinto-
re Abe, de huidige minister van fi
nanciën Kiichi Miyazawa en Susu-
mu Nikaido, voormalig vice-voor-
zitter van de partij.
De strijd gaat in eerste instantie
om het leiderschap van de Liberale
Democratische partij die al 31 jaar
lang de dienst uitmaakt in het Ja
panse politieke leven. Degene die
in die positie wordt gekozen wordt
automatisch Japans volgende pre-
In tegenstelling tot in het Westen
is in de Japanse politiek de kwali
teit van de kandidaat noch zijn po
litiek programma doorslaggevend
in het gevecht om deze post. De be
langrijkste elementen in deze strijd
zijn de mate van steun van de ver
scheidene belangengroepen in de
partij en de persoonlijke keuze van
Nakasone, die wellicht in een
laatstë stadium de beslissing zal
brengen.
Beste papieren
Theoretisch, zo zeggen politieke
waarnemers, heeft ex-minister van
financiën Takeshita de beste papie
ren. Binnen de partij kan Takeshita
rekenen op factionele steun van
113 conservatieven, Miyazawa op
89 stemmen en Abe op 85 stem
men. Maar zelfs Takeshita moet
kunnen steunen op andere facties
om een meerderheid van 223 stem
men te krijgen in het 445 zetels tel
lend parlement. Zelfs al zouden
Abe en Takeshita, twee naaste
e wereld blijven herinneren
aan het lijden van anderen en
aan wat de strijd daartegen tot
nu toe heeft gekost. De strijd te
gen apartheid is vandaag de
strijd tegen aanpassing".
Niet herbenoemd
De bisschoppenvergadering
heeft pater Piet Nelen als lid van
de bisschoppelijke adviescom
missie voor Latijns-Amerika niet
herbenoemd. Zij achten diens
functie als secretaris van de Acht
Mei-beweging (van vernieu
wingsgezinde rooms-katholie-
ken) daarmee onverenigbaar. De
bisschoppen beschouwen Ne-
lens secretariaat van 'Acht Mei'
als 'een te uitgesproken functie
in een richtingsorganisatie bin
nen de katholieke gemeen
schap'.
'Volstrekt onbegrijpelijk', zegt
de adviescommissie voor La
tijns-Amerika over deze weige
ring. "Het argument van de bis
schoppen doet onrecht aan de
persoon van pater Nelen en het
karakter van de Acht Mei-bewe
ging", meent de commissie in
een unanieme reactie. "Nelen is
een geëngageerd en tegelijk ver
zoenend man". De adviescom
missie dringt er bij de bisschop
pen op aan, hun beslissing te her
zien.
vrienden, elkaar steunen, dan
komt eén van de twee, wanneer hij
zich kandidaat stelt, niet aan die
vereiste meerderheid.
Veel hangt echter af van de vier
de kandidaat, de 66-jarige voorma
lige vice-voorzitter van de partij,
Susumu Nikaido. Volgens de re
glementen van de partij moet er
worden gestemd, wanneer er vier
kandidaten of meer in de ring
staan. Wanneer Nikaido zich echter
terugtrekt - en velen verwachten
dat hij dat zal doen - zal Japans
volgende premier worden gekozen
door een consensus van de leiders
van de belangrijkste facties.
In dat geval zal Nakasone waar
schijnlijk het laatste woord hebben
bij de "?rkiezing van zijn opvolger.
Zijn positie wordt vergeleken met
de machtige partijpoliticus en ex-
premier, Tanaka, wiens factie ja
renlang binnen de partij het laatste
woord had. Tanaka was de man die
besliste wie er premier zou wor
den. Het was Tanaka geweest die
Nakasone aan de macht hielp.
Maar de financiële schandalen
waarin miljonair Tanaka betrok
ken raakte, leidde tot zijn onder
gang en onttroning als „kingma
ker".
Nakasone's voorkeur lijkt uit te
gaan naar Abe, die als minister van
buitenlandse zaken hoog scoorde
en bekend is in binnen- en buiten
land. Maar de politieke realiteit
geeft Takeshita de meeste kansen
omdr i. deze beschikt over de mees
te stemmen in de partij.
Opiniepeiling
Ook het publiek is verdeeld over
de vraag wie het meest geschikt is
en wie de beste kansen heeft voor
het premierschap. Uit een opinie
peiling van het invloedrijke econo
misch blad Toyo Keizei blijkt dat
48,9 procent van de ondervraagden
van mening is dat Miyazawa het
meest geschikt is voor premier;
15,6 procent sprak zich uit voor
Abe en maar 4,4 procent voor Take
shita. Maar op de vraag wie de bes
te kansen heeft om Japans volgen
de premier te worden antwoordde
Vluchtelingen. De Raad van
Kerken in Nederland heeft
staatssecretaris mevrouw Korte-
van Hemel per brief gevraagd
haar vliichtelingebeleid opnieuw
te overwegen "in het li:ht van de
internationale verplichtingen en
humanitaire tradities van ons
land". "Een afweerhouding doet
aan het vluchtelingenprobleem
geen recht", schrijft de Raad van
Kerken. De raad beschouwt het
beleid van de staatssecretaris als
een 'verscherping van deze af
weerhouding'.
'Stille armoede'. In hun
jaarverslag zetten de bedrijfspas-
tores van het rooms-katholieke
aartsbisdom Utrecht uiteen, dat
het leven van de minima wordt
bepaald door geldzorgen. "Velen
hebben grote schulden. Er is
sprake van stille armoede".
De bedrijfspastores werken
hoofdzakelijk in de dekenaten
Utrecht, Apeldoorn, Arnhem en
Hengelo. Zij hebben toegang tot
de bedrijven. Ook hebben ze
contact met vele groepen in de
samenleving. Uit hun jaarver
slag: 'Na oe verloren strijd tegen
de invoering van het nieuwe stel
sel van sociale zekerheid hebben
vele uitkeringsgerechtigden de
moed opgegeven om zich verder
62,2 procent Takeshita, 15,6 pro
cent zei Miyasawa, 15,6 procent
Abe en 2,2, procent Nikaido.
Voor buitenlanders en ook voor
vele Japanners die in de afgelopen
vijf jaar gewend zijn geraakt aan
het krachtig politiek optreden van
Nakasone, is Takeshita een raad
sel. Zijn mening over belangrijke
politieke vraagstukke" blijven
vaag. Voor velen is hij een 'conser
vatieve boerenpummel', die meer
geïnteresseerd is in zaken die zijn
kiesdistrict aangaan, dan interna
tionale politiek. Maar iedereen
geeft toe dat Takeshita een briljant
politiek strateeg is, die geen moeite
zal hebben om de facties achter
zich te krijgen.
De vader van Takeshita brouwde
sake (rijstwijn) in Shimane, in een
arm bergachtig gebied in Zuid
west-Japan. Op 28-jarige leeftijd
begon hij zijn politieke carrière
toen hij deelnam aan de verkiezin
gen voor een zetel in de gemeente
raad. In 1958 kwam Takeshita in
het parlement en werd vervolgens
minister voor wederopbouw en la
ter, in het kabinet van Nakasone,
minister van financiën. Hij be
kleedt nu de machtige positie van
secretaris-generaal van de partij.
Als hij Nakasone zou opvolgen zal
Takeshita een meer nationalistisch
beleid volgen.
De 63-jarige Abe is een voorma
lig journalist. Hij werd in 1958 in
het parlement gekozen. Abe heeft
vele ministersposten bekleed. Hij
was minister van land-, bosbouw
en visserij, kabinetssecretaris, mi
nister voor internationale handel
en industrie -en minister van bui
tenlandse zaken. Maar evenals
Takeshita, ontbreekt het Abe aan
charisma en de dynamiek van een
Nakasone. Zijn critici vinden hem
te voorzichtig en te weinig agres
sief om zijn beleid uit te voeren.
De 68-jarige Miyazawa heeft in
sommige opzichten de stijl van Na
kasone. Hij spreekt vloeiend En
gels, kent de Japanse bureaucratie
door en door, is populair in de za
kenwereld. Maar binnen en buiten
de partij is hij weinig geliefd van
wege zijn arrogant optreden. Hij
heeft alleen een kans wanneer de
Liberale Democraten geen keuze
kunnen maken tussen Abe en
Takeshita en in hem een compro
mis vinden.
Wie Nakasone ook zal opvolgen,
er wordt niet verwacht dat er in Ja
pan revolutionaire veranderingen
zullen komen. De belangrijkste
moot van de buitenlandse politiek
is het beleid ten aanzien van de VS,
waarin geen wijziging zal komen.
Wellicht zullen er op binnenlands
terrein enige véranderingen ko
men. Nakasone heeft in de afgelo
pen jaren de loyaliteit "an de kie
zers verloren. Abe heeft al aange
kondigd, dat hij het vertrouwen
tussen de kiezers en de Liberale
Democratische partij wil herstel
len.
te organiseren. Daardoor dreigen
zij onzichtbaar te worden in onze
samenleving".
Hervormde Kerk: beroep
baar J. van Beelen Katwijk, H.
Broer Haarlem, mevrouw M. W.
van Hal Utrecht en mevrouw M.
P. C. Lourens Hierden.
Gereformeerde Kerken: aan
genomen naar Elburg K. H. de
Jong Ridderkerk.
Gereformeerde kerken Vrijge
maakt: aangenomen naar Drach
ten A. van der Sloot Vollenhove.
Nederlands Gereformeerde
Kerken: beroepen te Katwijk
aan Zee (deelwerk) kandidaat G.
J. Zwarts Rotterdam.
Christelijke Gereformeerde
Kerken: beroepen te Culemborg
B. Bijleveld Heerde.
Premier Nakasone heeft waarschijnlijk het laatste woord over zijn opvolging.
