Vakkundig gebracht (tekst)toneel Zweedse 'Giselle' niet echt verassend Nieuwe flop Toneelgroep Amsterdam Filmactrice Mary Astor overleden Expositie en boek over geschiedenis 'De Gids' Nederlandse kolonie vangt artiesten op na ongeluk PAGINA 20 MAANDAG 28 SEPTEMBER 1987 Pinters Niemandsland bij De Appel Wille Feld cn Robert Prager. Regie: Elisc Hoomans. Dckor/kostuums: Tom Schenk. Gezien op 25 september in de Studio van het Appcltheatcr. Al daar nog geregeld tot en met de- DEN HAAG - Via een smalle zoldertrap bereik je de studior uimte van het Appeltheater. Bij het betreden van de zaal kom je op de speelvloer terecht, van waaruit je naar de zitplaatsen voor de toeschouwers kunt lo pen. Hiervan gaat een suggestie ve werking uit, die voor 'Nie mandsland' van wezenlijk be lang is. De stukken van Pinter spelen zich immers meestal af in de beslotenheid van éen enkele ruimte. Dat is ook hier het geval. Doordat wij als toeschouwers de kamer van de dichter Hirst via dezelfde deur binnentreden als de toneelpersonages, is de sug gestie des te groter, dat ook wij ons in deze kamer bevinden. Als op een gegeven moment de deur op slot gaat, is dat tegelij kertijd ook 'onze' deur. Het ver sterkt de mate van betrokken heid bij hetgeen zich als het ware onontkoombaar voor onze ogen afspeelt. Deuren afsluiten en plotseling alle lichten uitdoen - dit soort machtsspelletjes laat Pinter zijn personages nu een maal uithalen. Als reactie hierop zegt Spooner, één van de perso nages in dit stuk, maar liefst tot driemaal toe: 'Dit is mij vanouds bekend'. In dit vrij recente stuk (1975) verwijst Pinter kennelijk naar zijn vroegere, inmiddels klassiek geworden stukken. Je mag dat zeker als een knipoog van de auteur naar zijn publiek opvatten. Ook wij kennen deze Pinteriaanse situaties zo langza merhand wel. Pinter plaatst zijn toeschou wers in een situatie, waarin zij als bij toeval verzeild geraakt lijken. Voortdurend vraag je je af, wat voor contekst past bijde verschil lende gesprekken, waarvan wij getuige zijn. Een concreet ant woord op die vraag wordt niet gegeven. Duidelijk in 'Nie- Holland Dance Festival. Dansthea ter aan het Spui. Den Haag. Het Cullbcrg Ballet met 'Giselle' (Mats Ek/Adolphe Adam). 26 en 27 sep tember 1987. Nog te zien met 'Fi replace', 'Down North' en 'Shaft' op 28 en 29 september. 20.15 uur. DEN HAAG - In 1967 besloot de Zweedse regering speciaal voor de choreografe Birgit Cullberg (1908) Het Cullberg Ballet op te richten uit angst haar definitief aan het buitenland te verliezen. Rijkelijk laat wanneer je bedenkt dat zij toen al negenenvijftig jaar was en zij maar tot 1973 als cho reografe werkzaam was. Toch maakte zij als 68-jarige haar co me-back als danseres in een cho- regrafie van haar zoon Mats Ek: 'Soweto'. Sinds 1973 worden de choreografieën dan ook gemaakt door Mats Ek en Per Jonsson. Ek's 'Giselle' uit 1982 is een herinterpretatie van het bekende ballet 'Giselle' uit 1841, waarin het boerenmeisje Giselle verliefd raakt op prins Albert. Beiden zijn echter al 'verloofd' met res pectievelijk Hilarion en Bathil- de. Hun onmogelijke liefde maakt haar waanzinnig en zij sterft. In het tweede bedrijf be zoekt Albert Giselles graf in het woud dat bewaakt wordt door boze elfen; de zogenaamde Wilis. Giselle redt Albrecht weliswaar van hun magische krachten, maar hij is vanaf dat moment een eenzaam iemand. Ek's interpretatie maakt van Giselle letterlijk een spring in 't veld, een wildebras, een naïeve en kinderlijke puber die geen aansluiting vindt in haar omge ving. Prins Albrecht is de gedis tingeerde, in jacquet gestoken heer die zich aangetrokken voelt door de vrijheid en ongedwon genheid van het boerenleven. De mandsland' wordt wel, dat de vier mannen in dit stuk een har de machtsstrijd leveren om hun onderlinge positie te verdedigen. De komst van Spooner ver stoort de bestaande verhoudin gen. Spooner, is de buitenstaan der, die het huis van de dichter Hirst en zijn beide verzorgers Briggs en Foster bezoekt. Uit ge sprekken blijkt, dat Hirst en Spooner elkaar van vroeger ken nen. Het verbaal gevoerde ge vecht eindigt onbeslist, als in een Niemandsland waarin niets meer verandert, maar slechts voortduurt. De acteurs laten in hun spel merken, dat hun personages iets te verbergen hebben. Dat ge beurt op een subtiele manier, zo dat hun spelbenadering die extra dimensie krijgt, die voor het spe len van Pinters werk vereist is. De aldus opgebouwde spanning voorkomt saaiheid, die op de loer ligt. Cor van Rijn als Spooner houdt zich vaak schuil achter een minzaam, ironisch glim lachje. Robert Prager zet een Briggs neer, die ternauwernood kan onderdrukken dat hij het ge vecht het liefst met fysiek ge weld zou voeren. Zijn gezucht en lomp gedrag heeft vaak iets ko misch. Hirst is bij Willem Wagter de man, die steeds het onderspit dreigt te delven. Hij klampt zich vast aan drank en aan zijn herin neringen. Foster (door Stef Feld) veinst op een dandy-achtige toon een mate van eruditie, die hem dicht bij Hirst moet plaatsen en hem van Briggs moet onder scheiden. Zo zijn de uitgangspo- Robert Prager en Stef Feld in Pinte rs 'Niemandsland sities, van waaruit de vier man nen hun conversatiegevecht aan gaan. Liefhebbers van vakkundig gebracht teksttoneel kunnen hier hun hart ophalen. De con frontatie met Pinters personages wordt in het Appeltheater nog eens geïntensiveerd door de al genoemde speciale verbinding tussen zaal en speelvloer, en door de raak getroffen sfeer van deze ambiance. WIJNAND ZEILSTRA Verrukkelijke Beethoven Koffieconcert door Kaoru Kakudo (viool) en Herman Uhlhorn (piano), in de stadsgehoorzaal op 27 septem- LEIDEN - Tijdens het eerste koffieconcert van het nieuwe sei zoen presenteerden de Japanse violiste Kaoru Kakudo en pianist Herman Uhlhorn een program ma dat duidelijk uit twee blok ken was opgebouwd. Het accent lag op het gedeelte voor de pau ze, waarin na Corelli-variaties van Tartini in een bewerking van Kreisler de 'Frühlingssonate' van Beethoven op het program ma stond. Verwijzingen naar het jaargetijde en de zon die aarze lend door de ramen, van de Stadsgehoorzaal naar binnen kwam, liggen voor de hand, maar zij zouden de aandacht afleiden van een opmerkelijke, uiterst muzikale uitvoering. Kakudo en Uhlhorn kwamen tot een lyri sche, licht romantisch gehouden vertolking, die behalve door de elegante frasering ook opviel door de rust en de homogene sfeer, die een doorlopende cli max naar een jubelend slotrondo mogelijk maakten. Het gedeelte na de pauze stond in het teken van de Tsjechische muziek en opende met een bom bastisch aandoende polonaise van Fibich, die een vioolsolo vol pretentieuze virtuositeit combi neerde met een monotone, zel den interessante pianopartij. 'Aue der Heimat' van Smetana, een aantrekkelijk concertstuk vol afwisseling en met een folk loristische (Boheemse) inslag, bezit aanmerkelijk meer diep gang. Hier kregen de beide uit voerenden de kans weer tot een grote wisselwerking te komen en dat niveau bleef gehandhaafd in het slotstuk, een 'Liebeslied' van Suk. PAUL KORENHOF Spectaculair fragment uit 'Giselle' door het Cullberg Ballet. verwijzingen naar .seks en vruchtbaarheid liggen voor het oprapen: een achterdoek dat een vulkaaneiland voorstelt waarop twee vulkanen c.q. borsten die op springen staan zijn afgeschil derd en vier levensgrote eieren die de dansers over de vloer rol len. Gebruikelijke scène's als Hi larion en Bathilde die hun gelief- des opeisen, boeren die tegen over de edelen staan, het gevecht tussen Hilarion en Albrecht etc. passeren de revue. Het tweede bedrijf vindt in Ek's interpretatie plaats in een krankzinnigengesticht, in plaats van het traditionele woud. Het achterdoek waarop een neus, een oor, een vinger etc. geschilderd zijn, wijst erop dat Giselle ze niet allemaal meer op een rijtje heeft. Samen met lotgenoten, die op vallend vaak refereren aan het krijgen van kinderen door met een rood kussen onder hun hem den te dansen en het vervolgens te baren, beeldt Giselle haar in nerlijke verscheurdheid uit. Wanneer Albrecht haar hier 's nachts komt opzoeken, voelt ze nog steeds voor hem maar is ze niet in staat haar gekte af te leg gen. Albrecht ligt na deze ver warrende liefdesnacht naakt en wanhopig op de grond. Hilarion komt op en het eerste achter doek met het vulkaaneiland rolt weer naar beneden. Hij slaat vol begrip een deken om Albrecht heen. Ek's interpretatie is niet echt revolutionair te noemen. Hij ver ving Giselles graf weliswaar door een krankzinnigengesticht, maar hij hield vast aan het oorspron kelijke verhaal. Ek vertelt keurig het verloop van hun liefde, die op mij echter nogal ongeloofwaar dig overkwam. Giselle lijkt met haar hoekige en marionetachtige bewegingen nog geen twaalf jaar. Hoe kan een keurige man op zo'n 'kind' verliefd worden? Hun liefde had meer iets weg van een vader-dochter relatie dan van een 'gelijkwaardige' relatie. Ik kon in hen geen moment twee jonge geliefden zien: het contrast was te groot. Technisch gezien werd er zeer goed gedanst: vooral Ana Lagu- na als Giselle en Yvan Auzely als Hilarion tonen een staaltje hoge school-ballet dat tot nu toe op het Holland Dance Festival, op het Nederlands Danstheater na, nog niet te zien was. Mats Ek heeft een voorkeur voor krachtige en theatrale bewegingen die aan duidelijk niets te wensen overla ten. Van suggestie is geen spra ke: hét dekor. de kostuums, het gebruik van de ruimte en dé ex pressie vertellen exact wat er be doeld wordt. Zijn Giselle is con creet en wie een avondje getrak teerd wil worden op een ouder wets goed gedanst verhaal komt zeker aan zijn trekken. INGRID VAN FRANKENHUYZEN 'Ismene of het geblindeerde tuimelraam 'Ismene of het geblindeerde tuimel raam' door Toneelgroep Amsterdam. Tekst: Laurens Spoor, regie: Gijs de Lange, spelers: Kitty Courbois, Mar- go Dames, Hans Kesting, Peter Oost hoek en Hugo Haenen. Gezien op 25 september in theater Bellvue, Am sterdam. AMSTERDAM - De artistieke leiding van toneelgroep Amster dam, die haar eerste produktie op de valreep nog net cachet wist mee te geven door de voorstel ling pijlsnel uit de roulatie te ne men, weet wat haar ten tweede male te doen staat. "Ismene of het geblindeerde tuimelraam', afgelopen vrijdag in Bellevue in première gegaan, verrastte niet alleen wat lengte betreft (net 35 minuten), maar vooral door de gelatenheid waarmee de groep de grote flop uit de hoed toverde. Terwijl buiten honderdduizen den zich vergaapten aan sprook jesachtig vuurwerk, werd in Bel levue niet eens de moeite gedaan een nachtkaars aan te steken. Er zijn mislukkingen en mis lukkingen, maar de mislukking van 'Ismene of het geblindeerde tuimelraam', in de regie van Gijs de Lange, tekende zich na twee minuten al haarscherp af. Het had niks met pretenties te ma ken, want die kende de voorstel ling niet; ook niet met te veel wil len eisen van het publiek, want er werd niks geëist. Het was pu re, creatieve onmacht wat regis seur Gijs de Lange, omhoogge vallen in de schaduw van Frans Strijards, ten toon spreidde. Gijs de Lange is een grappige acteur, een Pietje Bell op de planken, maar als regisseur voor de presti gieuze Amsterdamse toneelmo loch lijkt hij toch verschillende maatjes te klein. Zijn regie was er een van het minimale soort. Hij lardeerde de statische mise- en-scene (eettafel met stoelen) met wat geintjes en liet iedereen gewoon zijn tekst opzeggen. Geen regisseurs- of acteursto neel maar schrijverstoneel. 'Ismene' is een (tragi-)komedie in rijmende alexandrijnen van de hand van de jonge Laurens Spoor. De dramatis personae zijn de personen uit de tragedies van Sofocles: Oedipus, zijn vrouw Io- kaste, zijn dochter Antigone, Kreoon de broer van Iokaste en Haimoon, de zoon van Kreoon. De 'rederijkerstekst' van Spoor heeft zeker virtuositeit maar mij kan hij niet echt bekoren. Het is een beetje te veel Godfried Bo- mans en de Corpsballen-alma nak. De tekst bevat veel woord spelingen,' referenties naar de teksten van Sofocles en allusies aan en parodiëringen van vele li teraire thema's, conventies en stijlen. Iemand die graag iets ver velends zegt, zou kunnen opmer ken dat de tekst 'post-moderne' trekjes heeft. Mij stoorde het gbebruik van het aanstellerige woord 'maman" en ook de lollige benaming van het meubilair: "piëdestallen", "chaises-lon- ques", "spoelkeuken". Verheven uitdrukkingen (veel beeld spraak! worden afgewisseld met alledaagse taal en banaliteiten. Een voorbeeld (Iocaste); "Ik zou het liefst alleen nog re sumerend zeggen Dat ik mij reeds .bij leven om draai in mijn graf. Maar zal nochtans met jou een spoedberaad beleggen. Jij, Haimoon, ruimt de vaat; Antigone wast af'. Kitty Courbois (Iokaste) had grote moeite de alexandrijnen heelhuids uit haar mond te krij gen. Ze maakte vooral een amechtige indruk. Op het witte doek heeft haar 'Simone Signo- ret-uitstraling' grote kracht, op het toneel heb je niet de kans tus- Hans Kesting in 'Ismene of het geblindeerde tuimelraam'. (foto Eduard Coblijn) sen de 'shots' door uit te rusten. Margo Dames (Antigone) en Pe ter Oosthoek (Kreoon) lieten zien dat ze kunnen acteren, iets wat Hugo Haenen (Haimoon) heel ge makkelijk wist te verbergen. Tsja, en binnen 40 minuten stonden we weer buiten: wat zul len we vanavond gaan doen? RADBOUD ENGBERSEN Uitstekende uitvoering Voorschotens Kamerkoor Concert door het Voorschotens Ka merkoor o.l.v. Rita Eriks met werken van o.a. Sweelinck, Schütz, Brahms en Reger. Medewerking ver leende Jaap Spigt op clavecimbel met werken van Joh.S. en Phil. Em. Bach. Gehoord op 26 september in de Ned. Hervormde Kerk in Voor schoten. VOORSCHOTEN - Terwijl op het dak van de kerk een klateren de regenbui losbarstte, maakte binnen in het bedehuis het koor zich op om zijn jaarlijkse uitvoe ring te geven. Om eenheid in het programma te brengen had men rondom de psalmen van Swee linck, die als leidraad waren ge nomen, andere psalmen en cho- raalbewerkingen gegroepeerd, waardoor de sfeer van geestelij ke bezinning als gist in het deeg van de muziek doordrongen raakte. Zelfs de gezongen werken van twintigste eeuwse toondichters als Kurt Thomas en Ernst Pepping weken hooguit in klankidioom af van hun zeven tiende eeuwse voorgangers. De polyfone stijl en de daaruit voort vloeiende muzikale middelen waarmee de werken zijn gecom poneerd zijn dezelfde. Alle werken voor de pauze werden a capella gezongen, wat aan een koor en zijn dirigent (ei genlijk aan hun oren) hoge eisen stelt. Niet alleen tegen deze 'moeilijkheden' was het koor re delijk opgewassen; ook de klank van de verschillende stemgroe pen vormden een eenheid, zodat aan de opbouw van de groten deels polyfone muziek recht werd gedaan. Een aparte plaats werd ingenomen door 'Wie bist du schön' van Grieg. Romanti sche koormuziek treft mij altijd weer door de prachtige, zinde rende, maar toch ingehouden sa menklanken, waardoor de mu ziek een enorme emotionele la ding krijgt. Met ademende geba ren en bezwerende gelaatsmi miek bracht de dirigente het koor tot een zeer overtuigende voordracht. Het is gebruikelijk om in een programma tegenstellingen in te bouwen zoals geestelijke en we reldlijke muziek. Ook zaterdag avond was men volgens dit re cept te werk gegaan maar naar mijn gevoel had het wereldlijke gedeelte wel iets luchtiger van toon kunnen zijn of anders van sfeer. Nu bleven we naar tame lijk ernstige (of althans zodanig uitgevoerde) muziek luisteren van Óuitse makelij. Is er in het Franse of Angelsaksische taalge bied dan geen repertoire te vin den? Tijdens het rondo van C.P. Bach hing het publiek aan de lip pen c.q. de vingers van Jaap Spigt. Met veel gevoel voor ti ming en op sierlijke wijze beeld de hij de tegengestelde hart stochten in het rondo uit. Iets meer afwisseling in het programma zou het overigens uitstekende concert nog meer goed hebben gedaan. MONICA SCHIKS LOS ANGELES (Reyter) - De Amerikaanse filmactrice Mary As- tor, 'femme fatale' van de film 'The Maltese Falcon' en vedette in talrij ke andere succesrijke Hollywood- produkties, is in een verpleeghuis in Los Angeles op 81-jarige leeftijd overleden. Mary Astor maakte haar debuut op 14-jarige leeftijd in de tijd van de stomme film. In de periode van 1921 en 1964 trad zij in meer dan 100 films op. Internationaal werd zij vooral bekend met 'The Maltese Falcon', waarin Humphrey Bogart haar tegenspeler was en 'Across the Pacific'. Nadat haar filmcarrière was be ëindigd schreef Mary Astor, die ei genlijk Lucille Langhanke heette, verscheidene succesromans. De laatste jaren verbleef de eens zo ge vierde diva, die' door haar storm achtige privéleven net zo bekend werd als door haar talloze filmrol len, in een verpleeginrichting. Voor haar rol in 'The Great Lie', waarin zij optrad met Bette Davis kreeg de actrice een Oscar. Zij speelde voorts in onder meer 'The Prisoner of Zenda', 'Meet Me in St Louis', 'Little Women' en 'Return to Peyton Place'. Haar laatste rol was in de in 1964 uitgekomen film 'Hush Hush Sweet Charlotte. Mary Astor is viermaal gehuwd geweest. Haar eerste echtgenoot was de filmregisseur Kenneth Haws, die in 1930, twee jaar na zijn huwelijk, bij een vliegtuigongeluk omkwam. AMSTERDAM - Bezoekers van het Muiderpoort Theater in Amsterdam- Oost staan met hun stoelen buiten te wachten om binnengelaten te wor den. Het theater, dat enkele dagen na de opening in het afgelopen voor jaar door uitblijven van gemeentelijke exploitatiesubsidie weer gesloten moest worden, werd vrijdagavond heropend met een proefvoorstelling van het nieuwe programma van Freek de Jonge. De voorstelling kreeg voor deze speciale gelegenheid de titel 'De stoelendans'. (foio anpi DEN HAAG (ANP) - Met de uitga ve 'De Gids sinds 1937' heeft het Nederlands Letterkundig Museum in Den Haag zaterdag een leemte opgevuld: een overzicht van de 150-jarige geschiedenis van het al gemeen-cultureel en literair tijd schrift dat al die tijd op cultureel, politiek en wetenschappelijk ge bied een rol heeft gespeeld als weg wijzer. Met de presentatie van het boek werd tevens een tentoonstel ling geopend die aan dit onderwerp is gewijd. De expositie blijft tot 25 januari in het museum. De tentoonstelling geeft niet al leen een beeld van de geschiedenis van het roemruchte blad, ook van de koerswijzigingen en redactione le controverses in de loop van de tijd. Zo stapte oprichter E.J. Pot gieter samen met Conrad Busken Huet uit de redactie na een conflict in 1865. Van 1880 tot 1890 was er een gespannen verhouding met de Tachtigers en Naturalisten. In 1933 bleek de redacteur-secretaris plagi aat te hebben gepleegd in het Wil lem van Oranje-nummer. In 1956 fuseerde De Gids met Ad Interim. En met de 'coup' van Ed Hoornik in de jaren zestig werd het gedegen professorenblad weer een politiek en geëngageerd tijdschrift werd. Op de tentoonstelling trekken veel handschriften en documen ten, portretten en karikaturen de aandacht. Dat doet evenzeer een aantal grensverleggende, spraak makende of merkwaardige weten schappelijke en literaire publika- ties. Als catalogus dient 'De Gids sinds 1837' dat is uitgegeven als het 27ste schrijvers-prentenboek. Daarin is ook een bloemlezing op genomen van 150 gedichten uit de anderhalve eeuw De Gids. Ze zijn geselecteerd door poëzie-redacteur Wiel Kusters. De voorgeschiedenis en eerste jaren van het tijdschrift zijn beschreven door Tineke Jaco- bi en Joke Relleke. Remieg Aerts behandelde de periode 1944-1945 en Piet Calis die van na de Tweede Wereldoorlog. HILVERSUM (GPD) - „Laat nie mand zich in Hilversum zorgen om mij maken. Ik red het wel. Ik heb wat gekneusde ribben en een enor me blauwe bil. Daarvan heb ik net een foto laten maken in het zieken huis." Aan het woord is Annie de Reu ver; vanuit het Travellers Inn Hotel nabij Los Angeles. Het gaat goed met haar. Drie dagen na het ernsti ge verkeersongeval op de Freeway ten noorden van San Diego, waar bij de Nederlanders Theodora Ooft (28), Willem Jansen alias Will Jones (35) en Jos Richaers (48) om het le ven kwamen, lagen vanmorgen nog zeven van het gezelschap van drieentwintig artiesten in zieken huizen. Annie de Reuver: „We zitten hier maar te zitten. Ik ga zo naar Rita Corita toe, die haar arm brak en en kele kleinere verwondingen heeft. Hopelijk kan ze het ziekenhuis bin nen twee of drie dagen verlaten. We laten elkaar niet in de steek. Juist nu, hebben we elkaar zo hard no dig. Het is daarom ook hartverwar mend om te zien hoe de Nederland se kolonie het ons zo enorm naar de zin probeert te maken. Ook de Amerikanen sloven zich enorm uit." ook nog erg onder de indruk van het gebeurde. „Annnie en ik had den het geluk dat we in het eerste busje zaten. In de tweede bus vie len de slachtoffers. Ik zeilde na de klap enkele meters door de bus heen en stond versuft weer op. Die ravage op de weg en de ver schrikkelijk aanblik van al mijn collega's en vrienden; ik zal het mijn leven lang nooit meer verge ten," aldus Christiani. Ook organisator van de trip en manager van Manke Nelis, Tom Leeflang, was nog diep onder de in druk. „Dit is een regelrechte ramp. Een catastrofe. Drie vrienden dood. Gelukkig verkeert niemand meer in levensgevaar. Ook Nelis maakt het redelijk goed. Zijn knie is lelijk gekneusd. En ook zijn ge zicht ziet er niet zo fraai uit. We denken nu alleen maar aan die ze ven collega's van ons, die nog in ziekenhuizen liggen. We moeten ze steunen. En binnen een paar dagen (waarschijnlijk woensdag a.s.) wil len we gezamenlijk terug naar Ne derland."

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1987 | | pagina 20