Kerk vergroot met gotisch koor
In kerk is toerusting belangrijker dan stunts
Gedurfd karwei in Noordwij kerhout
GEESTELIJK LEVEN
OEGSTGEEST - Een ding is de
Oegstgeester hervormde predi
kant R. da Costa de taaiste
maanden in elk geval duidelijk
geworden: veel jongeren geloven
in de opdracht van de kerk. wil
len meedoen, maar verwachten
wel dat die kerk zich ook voor
hun vragen openstelt en bereid is
tot verandering. Ze hebben een
hekel aan de kerk die zich ver
schuilt achter formaliteiten.
Drie maanden studieverlof ge
bruikte ds. Da Costa om zich be
zig te houden met het thema wat
de kerk jongeren vandaag heeft
te zeggen, hoe zij de diensten be
leven, welk zicht zij hebben op
bijbel en sacramenten en wat
hen aanspreekt in de oecumene:
Vièr jongeren uit verschillende
kerken kwamen daarover zeven
avonden met hem praten. Alle
gesprekken nam hij op de band
op. De deelnemers droegen zo
veel aan, dat hij er tientallen vel
len over voltypte. Het uitgewerk
te materiaal wordt gebruikt voor
een handboek voor de belijdenis
catechese.
In het Oegstgeester Kerkblad
schreef de predikant al twee
hoofdartikelen over zijn ervarin
gen. Hij hoopt nu op reacties van
jong en oud.
De neiging bestaat, het gebrek
aan kerkelijke belangstelling on
derjongeren aan te pakken door
het aanbod van jeugdactiviteiten
te verruimen. Daarover zegt de
Oegstgeester predikant: "Voor ie
het weet komen jong en oud zo
los van elkaar te staan en belan
den we in een voor-elk-wat-wils-
kerk. Het is bovendien de vraag
of de oorzaken van gebrek aan
kerkelijke meelevenheid onder
jong en oud op veel punten niet
dezelfde zijn.".
Aan veel wat vroeger vanzelf
sprekend was wórdt nu getwij
feld. Dat geldt ook voor geloof en
godsdienst. "Zo heeft de verle
genheid van ouders om hun kin
deren enthousiast te maken voor
geloof en kerk te maken met de
veranderde samenleving, waar
mee zij zelf ook geen raad weten.
De vraag is hoe de kerk ouders
kan helpen zó met geloofsvragen
om te gaan, dat zij via open ge
sprekken hun kinderen de kans
geven hun eigen vragen te stel
len".
Toerusting zou de belangrijk
ste taak van de kerk in deze tijd
moeten zijn bij het verstaanbaar
maken van de bijbelse bood
schap. "Zij zal ouders de bijbelse
taal van beeld en symbool op
nieuw moeten leren, opdat hun
kinderen het belang ontdekken
van Verstaan' boven 'begrijpen'.
Dat vraagt bereidheid tot een le
venslang leerproces".
De kerk heeft daartoe alle mid
delen in huis: riten en symbolen,
voorbeelden, lied en gebed, cate
chese, kringen en actiegroepen.
"Ze moet het niet hebben van
stunts of evangeliesatie-campag-
nes. van beïnvloeding via school
of televisie. Die hulpmiddelen
blijken slechts bevestigend te
werken: wie al overtuigd was,
wordt nog sterker overtuigd, en
wie 'tegen' was wordt dat nog he
viger".
Vragen
Het blijkt, dat de belangrijkste
geloofsvragen van jongeren
overeenkomen met die van vroe
ger: hoe kan ik weten dat wat in
de bijbel staat waar is, hoe kan ik
blijven geloven wanneer ik het
lijden om me heen en het onrecht
in de wereld zie, hoe verwerk ik
persoonlijke ervaringen rond le
ven en sterven, verlies en schei
ding, schuld en tekort.
Die vragen zijn niet nieuw. Het
is voor jongeren wel de vraag,
welke van thuis meegekregen
antwoorden zij voor hun eigen
leven willen aanhouden. "De sa
menleving biedt veel alternatie
ven, waarvan de christelijke er
slechts één is. Het is een zaak van
welbewust kiezen".
Volgens ds. Da Costa heeft de
christelijke traditie nog steeds
sterke papieren. Niet in de bete
kenis van kritiekloos aanvaar
den van oude normen en waar
den, maar als nieuwe uitdaging
voor komende generaties. "Wan
neer het lukt, jongeren te laten
zien dat de christelijke traditie
niks te maken heeft met wat het
gangbare christendom ervan
maakt, maar dat zij juist kritisch
NOORDWIJKERHOUT- In
het hartje van Noordwijker-
hout heeft het - om precies te
zijn - 479 jaren geduurd voor
dat de geschiedenis zich her
haalde.
Werd in het jaar 1508 het ro-
maanse 'Witte Kerkje' oost
waarts uitgebreid met een go
tisch koor, dat echter in 1573
door brand in een ruïne veran
derde en waarvan de resten pas
in 1798 werden opgeruimd, ok
tober 1987 zal geschiedenis ma
ken met de ingebruikneming
van een nieuw gotisch koor.
In 1974 en 1975 werd het (her
vormde) 'Witte Kerkje' gerestau
reerd. Uitbreiding met een koor -
waarvan grondpatroon en opbouw
grotendeels bekend waren - zat. er
toen niet in. Monumentenzorg
vond behoud van het oorspronke
lijk romaanse schip (het stuk tus
sen toren en koor) mooi genoeg.
Toch bleven de hervormden met
die gedachte spelen, niet zozeer
omdat hun kerk te klein was voor
het zondagse bezoek, maar omdat
het hun aan de nodige 'werkruim
te' ontbrak. Slechts een klein stuk
je van het nu herbouwde koor, tot
en met het eerste raam. is bij de
kerkruimte getrokken, de grote
rest is bestemd voor allerlei andere
activiteiten
De predikante A. van der Meij:
"Wij zaten zo'n beetje overal. De
staat tegenover wat ouderen zo
vanzelfsprekend vinden, dat
kunnen zij ontdekken dat juist
het christelijke geloof een weg
kan wijzen in deze tijd".
De kerk kan daarin een rol spe
len. Jongeren, zegt de Oegstgees
ter predikant, zoeken een her
kenbare kerk, waar mensen el
kaar in kleine groepen kunnen
ontmoeten. Kleinschaligheid is
een eerste vereiste om de band
met de groep te behouden. "In de
grote steden zien we, hoe het
kortzichtige beleid van afstoting
van kerken, opheffing van predi
kantsplaatsen en vergroting van
wijken heeft gefaald. De pzet
(bezuiniging) had een averechts
effect. Wie een wijkkerk afstoot,
stoot leden in die wijk af en
merkt dat ook in zijn portemon-
Maar met kleinschaligheid al
leen is de kerk er niet. "Een
bloeiende gemeente is een ge
loofsgemeenschap waar ieder
een mag meedoen. Dat betekent,
dat iéder ambtsdrager is. De ta
ken moeten niet louter worden
opgehangen aan 'deskundig
heid' en afhankelijk gesteld van
leeftijd en geloofsbelijdenis".
Per wijk zou een overzicht van
kleine deeltaken gemaakt moe
ten worden, waarbij de tijd die
men eraan kan besteden wordt
afgesproken en.de keuze afhangt
van persoonlijke betrokkenheid.
Ook zou de ontmoeting per
straat of wooneenheid.gestimu-
kindernevendienst in het Wapen
van Noordwij kerhout, de crèche in
de Sint Josephkerk, de kerkeraad
in het Dienstencentrum, de cate
chisaties in de pastorie Ze waren
allemaal erg gastvrij, maar sommi
ge initiatieven konden zich door
gebrek aan ruimte niet goed ont
plooien en andere kwamen hele
maal niet van de grond. In de zo
mer krijgen we bijvoorbeeld nogal
wat toeristen in de kerk. Maar mo
gelijkheden om zelf gastvrij voor
hen te zijn hadden we niet".
Gedurfd
Het kerkbestuur heeft, om aan
die toestand een eind te maken, in
de directe omgeving van de kerk
verschillende panden bekeken.
Niet één bleek te voldoen. Dan
tóch maar het koor herbouwen en
daarin ruimte maken voor het ge
varieerde kerkewerk. Een gedurfd
plan, maar niet kansloos.
Monumentenzorg wilde mee
werken onder de uitdrukkelijke
voorwaarde dat het koor, op basis
van de bekende gegevens, in histo
rische stijl zou worden herbouwd
en dus een verantwoord en harmo
nisch geheel zou vormen met de
pas gerestaureerde kerk. Zonder
authentieke prenten en kaarten
plus de nodige stenen restanten is
zo'n plan eigenlijk historisch be
drog. maar in dit geval waren vol
doende gegevens voorhanden om
een vroegere toestand betrouw
baar te reconstrueren De kerk
heeft eerst een romaans koor ge
had. Dat was veel kleiner dan het
latere gotische koor en dus had
Da Costa
..praten met jongeren....
(foto Jan Holvast»
leerd kunnen worden (kringen).
Herkenning
Verder pleit ds. Da Costa voor
'ongedwongenheid' en 'herken
ning' tijdens de diensten door
voorbereiding met verschillende
groepen in de wijk. Namen van
mensen die een hoogtijdag
vieren kunnen worden ge
noemd, ook van hen die verdriet
herbouw daarvan geen zin voor de
oplossing van het ruimteprobleem.
De hoge gotische nis in de oost-
wand van de kerk - de vroegere tri
omfboog tussen schip en koor -
werd weer geopend om als door
gang te dienen naar de nieuwe
ruimte. De kerkruimte zelf is ver
groot met de eerste travee van het
nieuwe koor. Zo kan de liturgie
meer tot haar recht komen. Achter
de muur die de vergrote kerk van
de rest van het koor scheidt, vindt
men gelijkvloers een vergader
ruimte en op de verdieping een
tweede ruimte annex keuken.
Daarbóven nog een grote zolder
zaal met het koordak als afdekking.
Aan een kleurschakering in het
glas van de koorramen is te zien
waar in het koorinterieur de vloer
van de verdieping ligt. Het grote
raam in de achtergevel van het
rechtgesloten koor is 7 meter hoog.
Ten slotte is er onder het koor nog
een opberg- en archiefruimte ge
maakt.
Uniek
De uitbreiding van de Noordwij-
kerhoutse kerk - die ruim f600.000
kost - mag in deze tijd gerust uniek
heten. Er raken meer kerken bui
ten gebruik dan er worden ge
bouwd of uitgebreid. Maar niet al
leen dat. Monumentenzorg geeft
wel geld voor het behoud van wat
uit het verleden is overgebleven,
maar in het algemeen met meer
voor het terugrestaureren naar een
toestand van eeuwen geleden. Dat
zou gewoon te duur worden. Bo-
doormaken of hulp nodig heb
ben. Het feest van de zondag zou
zichtbaar gemaakt kunnen wor
den in de aankleding van de
kerk, waarbij het niet gaat om
kunstwerken maar om zelfge
maakte eigentijdse vormen van
geloofsbeleving.
De 'heiligheid' van woorden en
sacrament wordt minder zwaar
als er plaats is voor herkenbare
liederen, voor verbeelding ook in
de vorm van dans en drama,
"vormen zo oud als de bijbel
zelf'. "De taal van het lichaam
zou, ondanks onze westerse ge
remdheid, opnieuw moeten wor
den ontdekt en geleerd". Minder
bang zou men moeten zijn om
vreugde of verdriet te uiten.
"Diensten met verstandelijk ge
handicapten tonen ons, hoe ver
rassend en verademend men een
en ander ervaart".
En dan nog een tip van meer
'huishoudelijke' aard: waarom
niet begonnen met een kopje
koffie, waardoor er vóór de
dienst al een sfeer van ontmoe
ting onstaat?
Ds. Da Costa heeft maar een
paar punten genoemd van wat
hij tijdens zijn studieverlof
mocht ontdekken. De redactie
van het Oegstgeester Kerkblad
(hervormd, gereformeerd en
rooms-katholiek) heeft enkele
jongeren gevraagd hierop te rea
geren. (Als hun verhaal is gepu
bliceerd, zullen wij ook dat kort
weergeven).
ZATERDAG 26 SEPTEMBER 1987
vendien, zegt men, moetje aan een
oud gebouw ook kunnen zien wat
er in de loop der jaren mee is ge
beurd; je moet niet met al te fraaie
restauraties de geschiedenis willen
uitwissen. Restaureren is dus voor
al: in stand houden wat er is.
Dat het in Noordwijkerhout heel
anders is gegaan, is toe te schrijven
aan de dringende behoefte aan
ruimte voor het doordeweekse ker
kewerk en is te danken aan de inzet
en bereidheid van velen om daar fi
nancieel offers voor te brengen. De
hervormden zelf zegden bij een
eerste actie al f. 80.000 toe. Daar
mee betuigden zij zonneklaar hun
instemming met de plannen van
het kerkbestuur.
Twee bazaars brachten f15.000
op. De Generale Kas van de Her
vormde Kerk schonk f35.000. Bur
gerlijke gemeente en provincie
kwamen met subsidie en Monu
mentenzorg deed een toezegging in
die richting. Ook de organisatie
'Zomerzegels' droeg een steentje
bij. En in maart van dit jaar bracht
een veiling niet minder dan f68.000
op. Heel het dorp kwam daarvoor
in beweging, middenstand, rooms-
katholiek, gereformeerd en wat
dies meer zij.
Al met al kwam zo een groot deel
van de kosten op tafel. Maar voor
de vrij kleine kerkelijke gemeente
(500 adressen) resteert toch nog een
beduidend bedrag.
Tijd
Ds. Van der Meij:
"Het is toch heel positief dat deze
gemeente dit heeft gedaan. We
rrfoeten in de kerk niet te gauw
denken dat zoiets in deze tijd niet
meer kan. De meelevendheid is
hier vrij goed. Natuurlijk moet ik
zeggen dat het altijd nog beter kan.
maar als ik de grote betrokkenheid
van veel mensen bij de Witte Kerk
zie, dan ben ik daar wel trots op
Neem nu de kerkvoogden. Wat
hebben zij hier ontzaglijk veel tijd
in gestoken. Soms dacht ik: zien ze
hun vrouw nog wel eens? In nog
geen twintig jaar heeft deze ge
meente dan toch maar drie belang
rijke punten gerealiseerd: een pas
torie gebouwd, de kerk gerestau
reerd en nu dit gotisch koor".
Belangrijk voor het projekt was
de zogeheten 'terugploegregeling'
van de overheid. Daardoor kunnen
in het kader van de werkloosheids- I
bestrijding plannen worden aange
pakt die anders nog een tijd blijven
liggen. Ook wordt zo voorkomen,
dat mensen van hun eigen werk
vervreemden. Het resultaat in l
Noordwijkerhout getuigt van grote
vakbekwaamheid en gevoel voor
wat een historisch gebouw bete- I
kent.
De inrichting van het koor is ge
heel voor rekening van de kerkelij
ke gemeente zelf. Die valt niet on
der enige regeling. De kerk krijgt
volgende maand ook weer vijf
kroonluchters. De vorige uit de
17de eeuw werden onlangs gesto
len. Er is "geen spoor van terugge
vonden. Maar de kerkvoogdij was
tegen zulk vandalisme verzekerd.
Dat nieuwe licht zal de bekro
ning zijn van een heel bijzondere
onderneming. Een onderneming
die een actieve geloofsgemeen
schap verlost van haar huisves-
tingszorgen en recht doet aan de
geSchiedenig en het aanzien van dit
oude dorp.
Op zaterdag 24 oktober is de offi
ciële overdracht, op zondag 25 ok
tober de kerkelijke ingebruikne
ming met een bijzondere dienst en
een gemeentedag. De tijden van
het 'open.huis' voor iedereen wor
den nog bekendgemaakt.
Samenstelling
van deze pagina:
S. J. de Groot
'De barmhartige Samaritaan' (Lucas 10 vers 25 tot 37).
LEIDEN: Herv. Gem. Hoogl. kerk 10 ds.
Bouhuys, 11.45 studentenekklesia; Ma-
rekerk 10 dr. Meijers, 5 ds. Post, Ermelo;
Maranathak. (L. Morsweg) 10 ds. Kra
mer; Oecumenische geloofsgemeen
schap De Regenboog (Merenwijk) 9.30
ds. Hortensius, 11.15 ds. Alblas en pas
toor v. Well (ontmoetingsdag met oud-
Merenwijkers); Bethlehemkerk (Drift-
strjzie Petrakerk; Bevrijdingsk. (Mont-
gomerystr.) 10 en 5 ds. Rietveld; Vre-
desk. (Burggravenl.) 10 ds. Nauta. ge-
meeniezondag mmv koor 'Emoena'.
Waalse kerk (Breestr.) 10.30 ds. Pubs.
Wijk 'Stevenshof zie na geref. kerk.
Acad. Ziekenhuis 9 rk. dienst, 10.15 ds.
Mackaay. Diakonessenhuis elke zat.
10.30 rk. dienst, morgen 10.30 ds. v. 't
Hof. Endegeest zie Oegstgeest. Geref.
Kerk Vredeskerk zie herv. gem.: Petrak
(Surinamestr.) 10 mevr. ds. A. Möhring-
Wilterdink, Voorburg, 10.30 in zijzaal
dovendienst. hr. B Bruining, Oude Vest
10 ds. Koolstra; Maranathak. zie herv
gem.; Bevrijdingsk. zie herv. gemeente;
bejaardenhuis Groenhoven 10 ds. Ver
doorn; Merenwijk zie herv. gemeente.
Wijk Stevenshof, gebouwtje 'Dijkhof
(Rijndijk) 10 kand. mevr. H. J. Buijs. Ge
ref. K. Vrijg. (Herengr.) 10 en 5 ds. Hout
man. Chr. Geref. K. (Steenschuur) 9.30
en 5 ds. Den Hertog. Geref. Gem. (N.
Rijn) 10 en 4.30 leesdienst. Geref. Gem.
in Ned. (Bethlehemkerk Dnftstr.) 11.30
en 5.30. Evang.-Luth. Gem. (Hoogl.
Kerkgr.) 10.15 ds. Mostert. Doopsgez.-
Remonstr. Gem. (Lokhorstk. Pieters-
kerkstr.) 10 ds. De Clercq. Baptisten-
gem. (O. Rijn 3) 10 ds. Agtereek. 7 nam.
dienst met belangstellenden in luth
kerk Hoogl. Kerkgracht, ds. Agtereek,
mmv jongerenkoor 'United' uit Ouder
kerk a.d. Amstel. Evang. Gemeenschap
(Middelstegr. 3) 9 en 10 30 evang. A.
Meulenberg. Evangeliecentrum-Pink-
sterbew. (Bethlehemskerk Lammer
markt) 10 evang. O. Carman, wo. 8
evang. Zijlstra. Pinkstergem. (O Vest
13) 10 hr. J. Eikerbout. Leger des Heils
(hoek Vestestr./Groenesteeg) 10 en 5.
Nieuw-Apost. Kerk (H. Rijnd. 24): 9.30
en 4, wo. 8. Christelijke Wetenschap
(Steensch. 6) 10.30. Leidse Soefi-stich-
ting 11 voorm. in zaal Pieterskerk mevr.
M. C. Muuse-Pas. onderwerp: 'Horen,
zien en zwijgen'. Netherlands Unitarian
Universalist Fellowship 11 voorm. Engl,
service, spr. Bill Steelin, Rapenburg 6.
Oud-Kath. K. (Zoeterw.singel) zo. 10.
Rooms-Kath. K. Haagweg zat. 7. zo.
10.30; Herensingel zat. 7, zo. 9.30 en 11;
Rijndijk (Leiden-V.schoten) zat 7. zo.
9.30; Steenschuur zat. 7, zo. 8.30, 10,
11.30, 6 en 7 (lof); Boshuizerkade zat. 7,
zo. 9.30 en 11; Lammenschansweg zat. 7,
zo 9 en 10.30; Haarl.straat zat 7, zo. 9.30,
10.45 en 12.15; Merenwijk zie herv. gem..
H. Rijndijk (zie Zoeterwoude).
ABBENES. Herv. Gem. 9.30 ds. Ruiten
berg, Leusden
AARLANDERVEEN: Herv. Gem. 10 ds.
v. Driel, 7 ds. Boer, gez. dienst. Geref.
Kerk 10 ds. C. Rijper, A.dam, 7 zie herv.
gemeente. Chr. Geref. Kerk 9.30 en 3 ds
Maris, Garderen Rk Kerk zat. 7. zo
10.30
ALPHEN AAN DEN RIJN: Herv. Gem
Adventskerk 9.30 ds. Jonkman, 5 dr
Haitsma, Boskoop, jeugddienst; Kruis
kerk 9.30 dr. Zwanenburg. Ede; Opstan-
dingskerk 9.30 ds. Ommering, 6.30 ds
Jonkman, G Herderkerk 10 ds. Ver
heul. 7 ds. Nieuwenhuis; De Bron 10 ds.
Nieuwenhuis en pastoor Seijsener, oe-
cum. dienst, in andere kerkzaal 10 ds.
Hoogendijk en pastoor De Graaff, oe-
cum. dienst, 6.30 ds. Taselaar; Ashram
(Marsdiep) 10 ds. Taselaar; Oudshoorn-
se kerk 10 ds. Ter Bals; Sionskerk (Me
teoorlaan) 9.30 en 6.30 ds. Ouwendijk.
Geref Kerk Mar.kerk 9.30 ds. v. Wijn
gaarden. nam. jeugddienst in Advents
kerk; Salv.kerk 9.30 ds. Boer. 6.30 ds. v.
Wijngaarden. Geref. K. Vrijg. (aula
school Bospark) 9.30 en 5 ds. Room.
Ned. Geref. Kerk (school Willemstr.)
9.30 br. F. Buurman, 4.30 ds. M. de Jong.
Chr. Geref. Kerk (Grijpensteinstr.) 9.30
en 4.30 ds. v.d Meij, ha. Oud-Geref.
Gem. (Hooftstr. 240) 9.30 en 4. Bapt.gem.
(Molenwerfstr. 1) 10 ds. Koekkoek, mmv
'De Lichtdragers', 6.30 ds. Malgo, mmv
'His Revelation'. Bapt.gem. Noord
(school Kalkovenw. 62) 10 ds. W. Veen-
stra, 6.30 hr. J. A. Jongejan. Volle-evang-
.gem ('De Ark', Pr. Hendrikstr. 54) 10 hr.
D. Sikkens. Pinkstergem. (school Bates-
tein 16) 10. Christengemeente 'De Hoek
steen' (geb 'Bethel', hoek Emmalaan)
10. Leger des H. (Zonneweg 3) 10 en 5.
Remonstr. Gem. (Van Mandersloostr
36) 10 ds. Laforet. Rk Kerk: Bonifaciusk
zat. 7, zo. 9.45 en 11.30, Piusk. zat. 7 (oe-
cum. woord- en gebedsdienst, pastor
Borghols en ds. Boer), zo. 9 en 10.30; De
Bron zat. 7, zo 10 oecum. diensten.
BENTHUIZEN: Herv Gem 9.30 ds. J
Kommers, 6 ds. Exalto. Geref./Herv.
Gem. (dorpshuis 'De Tas') 10 ds. Pettin-
ga, Z.meer. Geref. Gem. 9.30 en 6 ds. v.
Aalst.
BODEGRAVEN: Herv. Gem. Dorps
kerk 9.30 ds. Wieman. 6.30 ds. Vreug-
denhil, Gouda; Salv.kerk 9.30 ds* Ter
louw. 6.30 ds. v.d. Hoef; Bethl.kerk
(Nieuwerbrug) 9.30 ds. Boer. Benthui
zen. 6.30 ds Ten Voorde, N.-Vennep.
Geref. Kerk 9.30 ds. Lamme, met doven,
6.30 ds Elderman. Geref. Gem. (Sta
tionsweg 17) 10 en 6.30 ds. Bac. Evang.-
Luth. Gem. 10.30 ds. v. Beek.
BOSKOOP: Herv. Gem Dorpskerk 9 30
dr. Haitsma. 6.30 ds. v.d. Pol; De Stek
9 30 ds. G. de Jong. Geref. Kerk 9.30 ds
v. 't Hoff, 5 ds. G. de Jong. Chr. Geref
Kerk 9.30 en 5 ds. Ribbers. ha. Geref
Gem 9.30 en 3.30 ds. Rietdijk.
HAZERSWOUDE: Herv. Gem. 9.30 en
6.30 ds. De Graaf. Geref. Kerk 9.30 ds.
Huisman, 5 ds. Snel. R.burg. Rk Kerk
dorp zat. 7. zo. 10 en 11.30; Anker zat 7.
zo. 8.45 en 11.15; Rijndijk zat. 7, zo. 10.
HILLEGOM: Herv. Gem. 10 ds. Kolde-
wijn, De Kaag. 7 ds. v. Mulligen, A dam,
opendeurdienst, mmv jongerenkoor.
Geref. Kerk ('Hoeksteen') 10 ds. Cziria,
Rijnsburg. Chr. Geref. Kerk 10 ds. v
Langevelde, 7 zie herv. gemeente. Rk
Kerk: Mart. zat. 7, zo. 9 en 11; Jozefk. zat.
7, zo. 10 en 11.30.
HOOGMADE: Herv. Gem. 10 ds. Boon
stra. Rk Kerk zat. 7, zo. 10.
DE KAAG: Herv. Gem. 10 hr. Hoffenaar,
Voorhout. Rk Kerk zat. 7, zo. 9.30.
KATWIJK AAN DEN RIJN: Herv
Gem. Dorpsk. 10 prof. dr. v d. Beek, 6 dr
Vermeulen, Ontm.kerk 10 dr. v.d. Bank.
Ede, 6.30 kand. A. Lagendijk, Leiden.
Herv. Gem. 'De Rank' (P. Groen-college)
zie Katwijk aan Zee. Geref. Kerk 9.30 hr
M. de Ridder, S.heim, 5 prof dr. v.d
Beek. Rk Kerk zat. 7, zo. 10
KATWIJK AAN ZEE: Herv. Gem. N
Kerk 10 ds. Vroegindeweij, ha. 6 ds. Sjol-
lema; O. Kerk 10 ds. Christ, ha. 6 ds. De
Jong, ha; Ichthusk. 10 ds. Driebergen,
ha, 5 ds. Visser; Pnielk. 9.30 ds. De Jong,
ha, 6 ds. Christ, ha; Maranathakerk
(Rijnsoever) 10 ds. Bogaard, ha, 6 ds. Ho-
vius. Overduin 2.15 ds. v.d. Beid. Herv
Gem. 'De Rank' (aula P. Groen-college
Pr. Frederikdreef 15) 10 ds. v. Waasber-
gen, Wassenaar. Geref. Kerk Vr.kerk
9.30 prof. dr. v.d. Beek, 5 ds. Kersten,
zangdienst; Triumfatork. 9.30 ds. Ker
sten, 5 zie Vredeskerk. Geref. K. Vrijg
9.30 ds. Grutter, 5.30 ds. Heida. Ned. Ge
ref. K. (aula Bestevaer-mavo) 9.30 ds W
Janse, 7 ds. J Eikelboom. Chr. Geref. K
10 en 5 ds. Slagboom. Vrije Chr. Geref
Gem. (Unizaal) 10 en 5 ds. v.d. Belt. Ger
ef. Gem. (Remisestr.) 10 en 5 leesdienst
Geref. Gem. in Ned. (Louwestr.) 10 en 5.
Volle-evang.gem. (Voorstr. 48) 9.45. On-
afh. baptistengem. (Ambachtsweg 2) 10
ds. S. Houwink, Surhuizum.
KOUDEKERK AAN DEN RIJN: Herv
Gem. 10 ds. v. Dok. Alphen, 7 zie geref
kerk. Geref. Kerk 10 ds. v.d. Lugt. 7 hr
Hoffenaar. Voorhout.
LEIDERDORP Herv. Gem. en Geref
Kerk Dorpsk. 10 en 6.30 (zangdienst) ds.
Knorth; Hoofdstr. 10 ds. Doesburg,
Scheppingsk. 9 en 10.30 ds. Stegeman
Leythenrode 10 ds. De Leeuw. Elis.zie
kenhuis 9.30 hoogmis, 11 ds. Brommet.
ha. Bapt.gem. (wijkgeb. Zijlkw.) 10 hr. J
de Vries. Rk Kerk zat. 7, zo 10 en 11.30
LEIMUIDEN: Herv Gem. 9.30 ds.
Schilt. Geref. Kerk 9.30 en 7 ds. v.d
Kooi. ha. Rk Kerk zat. 7. zo. 9.30 en 11.15
LISSE. Herv. Gem. Dorpskerk 10 en 7
ds. De Gelder; Pauluskerk 10 ds. 't
Hooft. Geref Kerk 10 ds. Bos. Benne-
broek, 7 ds. Boswijk. Geref. K. Vrijg.
9.30 en 4.30 stud. J. Boerma. Ned. Geref
Kerk (Salvatori) 10 en 7 ds. Vos. Chr. Ge
ref. Kerk 10 en 7 ds. v. Dijken. Geref.
Gem. 10 en 4 leesdienst. Evangeliege-
meente (Heereweg 52a) 9.45 hr. A. van
Sloten. Rk Kerk: Agathakerk zat. 7, zo.
10.30; Poelpolder zat. 7. zo. 10.30; Maria-
kerk zat. 7, zo. 9 en 10.30; Engelbew. zat.
7, zo. 9.30 en 11.
NIEUWKOOP. Herv Gem. 9.30 ds.
Bronsgeest, Leiden, 6.30 ds. Wegenf
Geref Kerk 9.30 ds. Nooteboom. Chr.
Geref Kerk 9.30 leesdienst, 2.15 ds.
Vlietstra, Zeist. Remonstr. Gem- 10 me
vr. ds. Siccama. Evang. gem. (Kruis
punt, Kennedylaan 33) 9.30. Rk Kerk
zat 7, zo. 9 en 10.45.
NIEUWVEEN. Herv. Gem. 9.30 en 6.30
ds. De Graafl. ha. Geref. Kerk 9.30 ds.
Biewinga, Kamerik, 7 mevr. ds v.d.
Kooi. Rk Kerk zat. 7. zo. 9 en 11
NIEUW-VENNEP: Herv. Gem. 9 30 ds.
Trouwborst, Vlaardmgen. 7 ds. Bouw,
Oud-Loosdrecht. Geref. Kerk 9.30 ds.
Wijngaarden, 4.30 ds. Rang. Chr. Geref.
Kerk 9.30 en 4.30 ds. v.d. Gronden. Rk
Kerk zat. 7, zo. 10.
NOORDEN: Herv. Gem. 9.30 dr. Noor-
degraaf, Ede. 7 ds. Schrijver, Woerden.
Geref. Kerk (W. Verlaat) 10 ds. Rang, N.-
Vennep, 7 hr. Schreuder.
NOORDWIJK: Herv. Gem. Grote of St.
Jeroensk. (Binnen) 10 ds. Keuning, 5 ds.
C. v.d. Bcrgh, Barneveld, 7 ds. Ruiten-
burg; Hoofdstr. (Zee) 10 ds. Ruitenburg.
5 ds. v.d. Lee; De Rank (Golfbaan) 10 ds
v d Velden, Woerden. Sole Mio 9 ds
Ruitenburg. Geref Kerk Buurtkerk
(Hoofdstr.) 10 ds. Hofland, Delft; Vin-
kenl. (Binnen) 10 ds Elgersma. Stich-
tingskerk 11 ds. Wolthuis, Heemstede
Rk Kerk Zee zat. 7, zo. 10.30; Binnen zat
7, zo. 9.30 en 11.
NOORDWIJKERHOUT: Dorpsk. 10 ds.
v.d. Mey. Rk Kerk Victork. Zat. 7, zo. 9 en
11; Jozefk. zat. 7, zo. 9 en 10.30; De Zilk
zat. 7, zo. 10.30
OEGSTGEEST: Herv. Gem. Groene of
Will.kerk 10 ds. Kooman; Pauluskerk 10
ds. Da Costa; Gemeentecentrum (JLijtw.)
10.30 ds. Koek, Leiden, 7 pastor J. ter
Laak, seer. 'Pax Christi', oecum vredes-
vesper. Geref. Kerk 10 dr. v.d. Zwaan
Geref. Kerk Vrijg. (aula Dr. Schilder
school) 9.30 en 4.30 leesdienst. Ned. Ger
ef. Kerk (Gem.centrum) 8.45 dienst, 4 ds
De Lange, ha. Van Wijckerslooth 4 nam.
ds. P. Sierat. Endegeest 10 ds. Friede-
rich. Volle-evangeliegem. (Gem.cen
trum) 4. Rk Kerk Will.kerk zat. 7, zo. 9 en
10.30.
OUD-ADE: Rk Kerk zat. 7. zo. 9.
OUDE EN NIEUWE WETERING:
Herv. Gem. 9.30 ds. De Korte. Geref. K
9.30 mevr. ds. v.d. Kooi, Leimuiden, 6.30
mevr. ds. Attema-Roosjen, Nieuwer
brug. Remonstr. Gem. 10 dr. Meyering,
O.geest. Rk Kerk zat. 7, zo. 9.30 en 11.30.
ROELOFARENDSVEEN Rk Kerk
Mar. Pres. zat. 7, zo. 9 en 11; Petrus-B
zat. 7, zo. 9.30 en 11.30.
RIJNSATERWOUDE: Herv. Gem. 9.30
ds. Vlasblom, Boskoop, 7 ds. Geuze,
Noorden. Chr. Geref. K. 9.30 leesdienst.
2.15 ds. Beekhuis, R.dam
RIJNSBURG Herv. Gem Laurentius-
kerk 9 30 ds. v. Niel, 5 ds. Stam. Ter Aar.
Bethelkerk 9 30 ds. Wagter Geref Kerk
Petrakerk 9.30 ds. Ribberink, 5 hr. D J
Brouwer; Imm.kerk 9 en 10.30 ds.
Plomp, O.geest, 5 ds. Ribberink; Mar-
kerk 9.30 ds. Snel, 5 ds. Huisman. Geref
Kerk Vrijg 10 ds. Heida, 5.15 ds. Grut
ter Chr. Geref K. 9.30 en 5 ds. v. Sorge
Evang. Christengem. (aula mavo) 10 ds
v.d. Vlugt, legerpredikant. Rk Kerk zo.
10.30.
RIJPWETERING. Rk Kerk zo. 9 en
10.30.
SASSENHEIM: Herv. Gem. 9 en 10.30
ds. Germans, 7 ds. Bras, jeugddienst.
Geref. Kerk 9.30 ds. C. J. de Jong, Voor
hout, 7 zie herv. gemeente. Chr. Geref.
K. 10 en 5 ds. Aarnoudse. Ned. Prot.
Bond (Jul.laan 17) 10 dr. Verheus.
A.dam. Rk Kerk zat. 7, zo. 9.30 en 11.
TER AAR: Herv. Gem. 9.30 ds* Stam.
6.30 ds. Wagter, Rijnsburg. Geref. Kerk
9 30 ds. De Reus. 6.30 ds. v. Reenen, A.f-
oort. Rk Kerk Aardam zat. 7, zo. 9 en 12;
kerk Langeraar zat. 7, zo. 9.30 en 11.30.
VALKENBURG: Herv. Gem. 10 dr. Ver
meulen, 6.30 dr. v.d. Bank, Ede, jeugd
dienst. Geref. Kerk 9.30 dr. v. Butselaar,
Bennebroek, 6 30 ds. Cziria. Geref. K
Vrijg. 9.30 leesdienst, 4 ds. Heida.
VOORHOUT: Herv./Geref. Kerkge
meenschap 10 ds. W Baas. Rk Kerk zat
7, zo. 9.30 en 11
VOORSCHOTEN Herv. Gem. Dorps
kerk 10 ds. v.d. Schoot, 7 ds. v. Loenen,
Leiderdorp,., jeugddienst; De Ontmoe
ting (Noordhofland) 9.30 ds. Blanken.
Hulp en Heil (Schakenbosch) 10 ds. W
v.d. Meulen. Herv. evang. op geref
grondslag (kerkgeb. 'Rehoboth', A. van
Leeuwenhoekkade) 9.30 en 4.30 ds. G.
H. v. Kooten. Geref. Kerk 9.30 ds. De
Zeeuw, zie ook herv. gemeente. Geref.
K. Vrijg. (Bachlaan) 10 en 5 ds. J Kok.
Rk Kerk Laur.kerk zat. 7. zo. 11; M.
Godskerk. zat. 7. zo. 9.30. Kerk van En
geland (British school in The Nether
lands. J. v Hooflaan 3) 10.15 anglicaanse
WADDINXVEEN Herv. Gem. Briigk
9.30 ds. Goossen, 5 ds. Kunz. Hoeksteen
9.30 ds. Kunz, 6.30 ds. Schipaanboord;
Bethelk. 9 30 ds. Schipaanboord. 5 ds
Goossen; Imm.kerk 9.30 en 7 ds. v. Hou-
welingen. Geref. Kerk Kruisk. 10.30 ds
Koning-Polet, Gouda. 5 ds. Bruijn.
Gouda; Ontm.kerk 9.30 ds. Bongers.
Chr. Afgesch. Gem. 9.30 en 5 ds. v.d.
Want. Oud-Geref. Gem. (Mercuriusweg
29) 10 en 6.30.
WARMOND: Herv. Gem. 10 ds. Muis.
Rk Kerk zat 7. zo. 9 en 10.30
WASSENAAR. Herv. Gem Dorpsk. 10
ds. Steenstra. 4.30 ds. Boer. Benthuizen.
7 muziekdienst; Kievietk. ('Samen op
weg') 10 ds. Janse de Jonge; Messiask.
10 ds. v.d. Beid, Katwijk; Dorpscentrum
9.30 kand. v. Dis. Geref. Kerk Zijllaan 10
ds. v.d. Woude, ha, 5 ds. v.d. Woude. ves
per. Ned. Prot. Bond (Kerkdam) 10.30
ds. Fockema Andreae, familiedienst
WOUBRUGGE; Herv. Gem. 9.30 en 6.30
(gez. jeugddienst) ds. v. 't Hof. Geref.
Kerk 9.30 ds. Aalders, zie ook herv. ge
meente. Rk Kerk zat. 7, zo. 10.
ZEVENHOVEN. Herv. Gem. 9.30 en 7
(gez.) hr. J. de Haan. Geref. Kerk 9.30 hr.
M. Schreuder, 7 zie herv. gemeente.
ZOETERWOUDE: Herv, Gem. 10 ds.
Wolthaus. Rk Kerk St. Jan zat. 7.30, zo.
9.30; Chr Dienaark. zat. 7, zo. 10; Meer-
burgkerk H. Rijndijk zat. 7. zo. 9.30 en
ZWAMMERDAM Herv. Gem. 9.30 en
6.30 ds. Eijsenga, ha. Geref. Kerk 9.30 ds
Buikema, 6.30 ds. De Goede, Waarder
Remonstr. Gem. 10 ds. Sipkema, Aals-
Het gotische koor achter het 'Witte Kerkje' in Noordwijkerhout
