'Begeleiding van
artiesten nodig'
'Ik hypnotiseer mezelf op 't podium
Rotterdam zoekt acteurs
Naharin Dance Company:
eerbetoon aan de liefde
WUtNsDAG as SEPTEMBER laBÏ
PAGINA 21
REM groeit met zanger Michael Stipe naar hoogtepunt
Michael Stipe worstelt met de vraag hoe in deze tijd zinnig te leven.
HAARLEM - REM. Onthoud die naam. Mi
chael Stipe. Onthoud die naam ook. Met die
twee begrippen heb je meteen de meestbelo-
vende Amerikaanse band van de afgelopen
jaar in je geheugen gegrift, én de man die die
groep van een mystiek laagje voorziet. In
Utrecht gaf REM deze week een onvergetelijk
concert.
REM (oorspronkelijk staat de naam voor
Rapid Eye Movement, oftewel de oogbol-tril
lingen die ieder mens vertoont tijdens de
droomfase) is afkomstig uit Athens in de staat
Georgia. Athens is naar Amerikaanse begrip
pen een gat waar de honden geen brood van
lusten. Uit dat ingeslapen achterland komt
echter een kwartet dat sinds 1981 een in kwali
teit fascinerende serie platen heeft vervaar
digd in een directe, ongepolijste stijl. REM is
een gitaarband die zijn akkoordprogressies
rechtstreeks van de legendarische Byrds be
trekt.
De teksten van Stipe zijn een ander verhaal.
Het zijn flarden sfeerbeschrijving, curieuze
miniatuurtjes over een land en een lijd die al
leen maar verwarring zaaien. Stipe is geen hel
derziend. geen profeet, maar iemand die zijn
eigen droomwereld oproept. Op het podium
zweept hij zich tot een fanatieke betrokken
heid met zijn eigen songs op, en kan hij zich -
om zijn microfoonstandaard slingerend - in
zichzelf opsluiten. Eén keer eerder heb ik zo'n
hecht kwartet gezien: tien jaar terug om pre
cies te zijn, en de naam luidde Talking Heads...
Stipe is een bijzondere persoonlijkheid die
zich bij eerdere gelegenheden verscholen
hield voor een ieder die te dicht in de buurt
kwam. Op Document, de meest recente elpee
van de band komt zijn, enigszins op Gene
Clark lijkende stemgeluid beter naar voren
dan voorheen, en zijn zijn geprevelde teksten
beter te volgen. De toegankelijkheid van REM
is aanzienlijk toegen
door
John Oomkes
Dat moge blijken uit een lang betoog waar
mee Stipe één van de zes toegiften. Life and
how to live it. illustreert. Het is een absurd ver
haal over een man die in isolement leeft en zijn
huiks heeft opgedeeld in twee. bijna identieke
helften - en om zich niet te vervelen zo nu en
dan intern verhuist. Na zijn dood vinden zijn
weinige kennissen vele exemplaren van zijn
levenswerk, een boek met de titel, juist, Life
and how tot live it.
volsta
an duizen-
r het feno-
5 ongelofe-
en geel shirt
i mijn leven.
Hypnose
tipe worstelt zelf met de vraag hoe in deze
tijd zinnig te leven. Op zijn verzoek licht hij
dat in een gesprek onder zes ogen toe. De der
de gesprekspartner is Nathalie Merchant, zan
geres van de Amerikaanse band 10.000 Ma
niacs, een zielverwante persoonlijkheid.
Schijnbaar even breekbaar, maar in de prak
tijk zeer taai. En even, tja...geïsoleerd.
"Dat woord gebruik ik ten aanzien van me
zelf zonder enige terughoudendheid", zegt Mi
chael. "Tot dat vrienden het me vertelden, rea
liseerde ik me niet dat ik mezelf op het podium
hypnotiseerde. Nathalie heeft dat ook. Je be
vindt je dan in een toestand die je achteraf niet
kunt beschrijven, omdat het zo weinig con
creet is wat je doormaakt. Heel vaak weet ik
ook helemaal niet meer wat ik heb doorstaan"
REM maakte vorig jaar op het Torhout-
Werchter-dubbelfestival een voorproefje mee
van wat de band bij de doorbraak naar het gro
te publiek te wachten staat. Stipe
gen onbereikbaar ten overstaan v
den mensen die geobsedeerd naai
meen stonden te kijken. "Dat was
lijk", zegt hij nu. "Had ik toen i
aan? Dat was het dieptepunt va
Ik heb het gevoel dat ik die dag gedoopt1
In pure wanhoop heb ik me toen gepijnigd,
mijn netvlies beschadigd. Ik zag niets. Eindig
de in het ziekenhuis. Die tijdelijke blindheid
heeft me uiteindelijk gered. Een catharsis".
Op de plaat vertaalt de gevoeligheid van Sti
pe zich in oprechte zelfexpressie: het voorlo
pig hoogtepunt daarvan is het tragische lief
deslied The One I love, een nummer dat in Ne
derland momenteel veel via de radio wordt ge
hoord. Stipe: ..This one goes out to the one I
love/This one goes out to the one I left behind -
dat zijn de eerste regels. En dan komt het.
Another prop to occupy my time... Het is een
lied waarin ik toegeef dat ik zo'n liefde heb
misbruikt als een voorwerp, een stuk speel
goed. Vroeger schreeuwde ik dat eruit - nu ben
ik heel rustig als ik dat zing".
Die breekbaarheid staat haaks op kracht van
Michael. Stipe kanaliseert de energie die hij in
zich voelt opkomen tijdens een optreden sinds
enkele maanden op een betere manier. "Iggy
Pop was de man die vóór mij de meeste micro
foonstandaards brak. Ik heb standaards die uit
één stuk metaal zijn vervaardigd, zonder las
naden dus. En nog breek ik ze bij bosjes".
Meer geld gevraagd
voor incidentele
toiieelprodukties
AMSTERDAM (ANP) - Een aantal
personen uit de toneelwereld heeft
er in een open brief aan minister
Brinkman van WVC voor gepleit
dat niet al het beschikbare subsi
diegeld in de vorm van vaste jaar
lijkse (structurele) subsidie naar
het min of meer gevestigde toneel,
waaronder de grote toneelgezel
schappen. vloeit. Er zal ook ruimte
over moeten blijven voor steun aan
nieuwe initiatieven in de vorm van
incidentele produkties van kleine
re gezelschappen, aldus de teneur
van de open brief.
In de open brief wijzen de onder
tekenaars er op dat de Raad voor
de Kunst de minister op het punt
van het toneelbeleid voor de ko
mende jaren heeft voorgesteld de
structurele subsidie van maar liefst
negen gezelschappen te beëindi
gen. Tegelijkertijd adviseerde de
raad het budget voor zogenaamde
werkplaatsen en incidentele pro
dukties te verruimen. Van de 33
aanvragen voor een structurele
subsidie kregen er slechts drie een
gunstig advies van de raad. Dit ad
viesorgaan van de minister gaf
daarbij wel aan dat er tussen de
overgebleven dertig een aantal is
dat wel in aanmerking komt voor
een incidentele produktiesubsidie.
De briefschrijvers verwachten dan
ook dat het aantal aanvragen voor
incidentele ondersteuning behoor
lijk zal gaan stijgen.
ROTTERDAM (ANP) - De artistie
ke leiding van het RO-Theater
blijft werken aan zijn uitbreiding
tot een groot repertoire-gezel-
schap, dat de nieuwe Rotterdamse
Schouwburg gaat bespelen. Het
bestuur bepaalt volgende maand
een definitief standpunt om zijn
plannen hiervoor in te vullen. Dit
is nodig, nu de beoogde acteur
Gees Linnebank en actrice Anne-
Wil Blankers hebben gekozen voor
het nieuwe Haagse gezelschap.
Hun keuze heeft volgens de artis
tieke leiding van het RO-Theater,.
Jos Thie en Antoine Uitdehaag.
consequenties voor het te spelen
repertoire en voor het vormen van
het tableau de la troupe. In de po
gingen om Linnebank en Blankers
aan te trekken, werd er rekening
mee gehouden dat ze ook elders
emplooi zouden kunnen vinden.
Ze hebben'besloten met het nieu
we Haagse gezelschap in zee te
gaan, dat met ingang van het vol
gende seizoen in de plaats treedt
van de Haagse Comedie.
Rotterdam bouwt een nieuwe
schouwburg. Voor uitbreiding van
Poppentheaterfestival
DELFT (ANP) - Dertig voorstellin
gen van poppentheaters, twee ten
toonstellingen, het filmprogramma
Poppen in Film en kinderactivitei-
ten vormen de voornaamste onder
delen van het Poppentheaterfesti
val dat van 24 tot en met 27 septem
ber op en rond de markt in Delft
wordt gehouden. Het is georgani
seerd door de Culturele Raad Zuid-
Holland en de gemeente Delft.
Van buiten Zuid-Holland
werken aan het festival onder an
dere mee: Pat van Hemelrijck uit
België, Christophe Bochdansky uit
Oostenrijk, De Verbeelding uit
Arnhem. Theo Terra en Stuffed
Puppet Theatre, beide uit Amster
dam.
het bestaande toneelgezelschap tot
ongeveer 25 spelers stelden rijks
overheid en gemeente extra geld
beschikbaar. RO-Theater wordt
bestuurd door de Stichting Thea-
ter-Produkties Rotterdam, waar
onder ook Fact en de Kerngroep
Bijzondere Projecten resorteren.
Sandbergprijs
toegekend aan
Stanley Brouwn
AMSTERDAM (ANP) - De Sand
bergprijs 1987 (10.000 gulden) van
het Amsterdams Fonds voor de
Kunst is toegekend aan de al vele
jaren in Amsterdam wonende en
werkende beeldende kunstenaar
Stanley Brouwn uit Paramaribo.
Stanley Brouwn heeft in meer
dan twintig jaar een oeuvre opge
bouwd dat weliswaar het grote pu
bliek niet heeft bereikt, maar der
mate integer en consequent is
neergezet dat het in de kring van
zijn collega's en van kunstkenners
zeer wordt gewaardeerd, betoogt
de jury. De stilte die hem omringt,
de verregaande economie in beeld
middelen zijn tekenen van een
groot kunstenaarschap. De hou
ding die hij als kunstenaar aan
neemt is compromisloos en een
verademing ten opzichte van de zo
genaamde kunst die van zo vele da
ken wordt geschreeuwd, aldus het
jury-rapport.
OVERLEDEN - De beroemde jazz-
rock bassist Jaco Pastorius is
overleden. Pastorius. die bij be
kende groepen als Blood, Sweat
and Tears en Weather Report heeft
gepeeld, stierf aan de verwondin
gen die hij in een vechtpartij had
opgelopen. Hij is 35 jaar geworden.
s ik inderdaad dat ik oud
Holland Dance Festival. Den Haag,
Danstheater aan 't Spui. Ohad Na
harin Dance Company met 'Innostr
ress' (Naharin/David Byrne. Brian
Eno). 'Sixty a Minute' (Naharin).
'Black Milk' (Naharin/Paul Smad-
beek), 'Bcz and a Half (Naharin-
/John Zorn). 'Tabula Rasa' (Nahari-
n/Arvo Part).
Nog te zien 23, 24 september.
DEN HAAG - Pas op tweeën-
twintigjarige leeftijd begon
Ohad Naharin (1952) aan zijn
danskarrière. Al vrij snel werd
deze Israëliër door de nodige be
roemdheden (o.a. Martha Gra
ham en Maurice Béjart) ontdekt
als een begaafd danser. In 1980
debuteerde hij als choreograaf
en werd hij door publiek en pers
lovend ontvangen. In het nieuwe
danstheater aan 't Spui in Den
Haag toonde hij met zijn New
Yorkse Ohad Naharin Dance
Company vijf van de 14 choreo
grafieën die hij nu op zijn naam
heeft staan.
Kenmerkend voor zijn ballet
ten is het verhalend, symbolisch
karakter: gebeurtenissen uit het
(dagelijks) leven worden ver
taald in toegankelijke beelden
die de toeschouwer in één oog
opslag kan bevatten. In 'Innost-
ress' bijvoorbeeld uit Naharin
zijn bezorgdheid voor zijn broer
die zich tijdens de Libanon krisis
aan het front bevond. Neerval
lende, kronkelende (want ge
raakte) en kruipende soldaten
maken de relatie met de oorlog
duidelijk. Maar ook de vrouwen
die thuis achterblijven kronke
len zich in bochten van ellende
en wanhoop. Op zich beelden die
rechtstreeks uit het journaal
overgenomen hadden kunnen
zijn, maar mede dankzij de mu
ziek van Brian Eno en David By
rne toch aangrijpend en indrin
gend. 'Innostress' laat op een
Platoon-achtige
Het vertellend karakter komt
terug in 'Sixty a minute", al gaat
het hier als in veel van Naharins
choreografieën om de liefde. Een
man en een vrouw trekken el
kaar aan om elkaar dan weer te
verstoten zodat het spel weer van
vooraf aan kan beginnen. De
man (Naharin zelf) speelt gitaar
terwijl de vrouw langzaam de
snaren van de gitaar losdraait.
De lieflijke melodie klinkt al
lengs vals. maar niet getreurd- ze
eindigen in eikaars armen. Van
Sixty a minute' is eigenlijk al
leen het eerste moment interes
sant. Het touwtrekkende karak
ter van de liefde wordt verder op
wel heel keurig conventionele
manier afgewikkeld. Zou je cho--
regrafieën net als films kunnen
onderverdelen in kategorieën,
dan komt deze choreografie te
boek staan als een B-choreogra-
fie: de toeschouwer wordt niets
aan suggestie gegund en krijgt
de betekenis op een presenteer
blaadje opgediend.
Ook in 'Bez and a Half draait
het om de liefde. Twee vrouwen
en één man dansen op knersende
en snerpende geluiden de dans
der liefde. Harmonie besta? 1
steeds maar voor korte duur en
wordt telkens doorbroken met
weerbarstige bewegingen. De
herhaling van bepaalde liefdessi
tuaties wordt gesuggereerd door
dezelfde dans op een rustig jazzy
muziekje te dansen.
Voor welke vrouw moet de
man kiezen, en wil hij wel kie
zen? En wat zijn de reakties van
de vrouwen op eikaars aanwezig
heid9
In 'Tabula Rasa' is de vrouw op
zoek naar een partner die echter
steeds net voor haar neus wordt
Scène uit het ballet 'Innostress
weggekaapt door
andere
De driehoeks verhouding
komt ook hier weer terug en
krijgt het keuzeprobleem gestal
te. op een verstilde en beklem
mende wijze. 'Black Milk' ten
slotte is een korte choreografie
waarin een vijftal danseressen
hun gezichten zwart maken met
'zwarte melk' uit een emmer. Het
mysterie en het ritueel dat er on
getwijfeld achter zit, is mij echter
ontgaan door de saaiheid en
struktuurloosheid
De stijl van Naharin roept de
associatie met de metamorfoses
van van Esscher op: vormen die
naadloos in elkaar overgaan krij
gen hier gestalte in dansers die
elkaar in beweging brengen in
een aanéënschakeling van vloei
ende bewegingen. Daardoor
krijg je verrassende effekten. Na
harin is een meester in het ma
ken van originele bewegingen en
sfeervolle beelden. Hij verbindt
ze ook prachtig aan elkaar. Maar
doordat hij alle lades met clichés
aan expressie open trekt, hij te
graag en teveel een verhaal ver
tellen wil en hij te snel vervalt in
conventionele, te éénduidige
boodschappen, krijgen zijn cho
reografieën bijna iets klefs, iets
plats met weinig diepgang. Na
harin mist het niveau van ab
stractie die het veel aangrijpen
der zou maken. Laten we hopen
dat hij zich in de toekomst in die
richting ontwikkelt.
Herman Stok noodgedwongen" weg bij VARA
door
Peter Contant
Na 37 jaar, waarin hij meewerkte aan meer dan veertig
verschillende radio- en televisieprogramma's, valt deze
week voor VARA-presentator Herman Stok definitief
het doek. "Noodgedwongen houd ik er mee op," zegt hij.
De reorganisatie bij de VARA-radio, waar in 1988 negen
medewerkers moeten afvloeien, heeft Stok doen
besluiten vroegtijdig van de vut-regeling bij de omroep
gebruik te maken. "Ik hoefde niet weg. Zie het als een
sociaal gebaar".
Als adviseur zal hij de stichting Conamus gaan
begeleiden. Hij gaat op zoek naar nieuw talent in het
"kleine circuit" om het vervolgens aan te dragen bij de
omroepzuilen. "Want met talent zit Nederland vol", weet
Stok. Dat talent wil hij begeleiden. "Aan het onderhoud
van ons talent wordt te weinig aandacht gegeven".
graag willen horen. Veel presenta
toren zeggen een show te willen
maken, maar kunnen het gewoon
niet. Frits Spits kan dat als een der
weinigen wel. Door een langdurige
ontwikkeling, veel ervaring en in
telligentie kan hij van zijn pro
gramma in zekere mate een show
maken. Maar Veronica, daar wordt
lawaai gebruikt om lawaai te ma
ken. Je merkt ook goed. dat de ou
deren bij die omroep zijn blijven
steken in de muziek van de jaren
zestig en zeventig. Wat Jan Douwe
Kroeske nu bij de VARA doet, pla
ten draaien van onbekend talent,
dat is veel gedurfder. De formule
van Veronica is daarom makkelijk.
Herkenbare muziek is altijd mooi
voor de luisteraar. In mijn pro
gramma 'Wachten op Midder
nacht' durfde ik ook best iets van
Tom Waits te draaien, gewoon om
dat het heel muzikaal kiinkt"
Stok ergert zich daarom bont en
blauw aan disc-jockeys die 'maar
wat roepen'. "Soms hoor je: Dit is
een hit uit '77, of ja het kan ook '76
zijn... Dan kan ik wel door de
grond gaan. Je heb je huiswerk
niet gedaan, denk ik dan De kunst
is om je publiek zo goed mogelijk
te informeren. En niet om je er met
een zogenaamde nonchalance van
af te maken. Je moet je onzeker
heid en onzorgvuldigheid niet ca
moufleren door zogenaamde leuke
fouten. Ik merk het bij mezelf, dat
ik de eerste twee minuten altijd
nog wat nerveus ben. Dat is goed.
Want je mag niet drijven op routi
ne. Je moet je zelf elke keer bewij-
HILVERSUM - Zanger Peter Koe-
lewijn noemde hem in een song
"de echte disc-jockey". Nog voor
dat Veronica Nederland vanaf zee
bestookte met hits, introduceerde
Herman Stok met zijn 'Tijd voor
Teenagers' het eerste gepresen
teerde populaire platenprogramma
in Hilversum. "Disc-jockey heb ik
me nooit gevoeld, wel presentator.
Ik deed het op m'n eigen manier,
dus er werd niets gestolen van de
Amerikaanse of Engelse radio".
Aan een legendarische radio- en
televisiecarrière komt een einde.
Herman Stok sinds 1950 actief voor
de omroep stopt er mee De man
van Disco Duel. Top of Flop en
Wachten op Middernacht, om maar
eens een paar bekende voorbeel
den van zijn vele televisie- en ra
dioprogramma's te noemen, pre
senteert zaterdag zijn laatste pro
gramma. "Het pionieren is allang
over in Hilversum", concludeert
hij met energieke stem. "Steeds va
ker hoor ik jonge presentatoren
dingen uitvinden, die al uitgevon
den zijn. Ach, ik hoef niet meer zo
nodig. Ik heb niet meer de drang
om me het lazerus te werken. Laat
mij nu maar achter de schermen
het een en ander doen. Vooral die
begeleiding van artiesten is hard
nodig".
Hij haast zich te zeggen, dat hij
dit absoluut niet om hel geld doet.
"Maar neem' artiesten als Jasperina
de Jong en Connie Stuart, die kun
nen een langdurige carrière maken
omdat ze zorg en aandacht beste
den aan hun talenten. Zo'n meisje
als Karin Bloemen, een heel groot
talent, dreigt daarmee de mist in te
gaan. Het is een leuk wereldje
hoor. Wil je na twee, drie jaar opge
brand zijn, dan kan dat. 's Avonds
in het cafe zitten in plaats van stu
deren... Ik heb de tijd nog meege
maakt. dat Ben Cramer zes schnab
bels op een avond deed. En dan in
eens houdt het op".
Begeleiding, inzicht en vooral
discipline, daaraan ontbreekt het
bij veel artiesten, weet Stok met
grote stelligheid. "En juist omdat
we zoveel talent hebben in dit land,
moet daarmee voorzichtig worden
omgesprongen".
Lawaai
Stok is een presentator, die nooit
gewerkt heeft met spotjes, jingles
en electronica om zijn program
ma's op de radio luister bij te zet
ten. Zijn stem was altijd zijn
kracht. Maar heeft hij de laatste ja
ren nooit de behoefte gehad om
zijn programma's ook te moderni
seren? Stok: "Als ik al dat lawaai
hoor. vrees ik inderdaad dat ik oud
begin te worden. Radio maken is
de klant bedienen en niet jezelf
W intermaanden
Aarzelend geeft hij toe het toch
'een beetje gek' te vinden dat het
binnenkort allemaal voorbij is.
Niet meer naar de studio. Geen
programma's meer. "Het voo'rdeel
is, dat ik in de koude wintermaan
den niet bij twintig graden onder
nul naar Hilversum moet rijden.
De luxe. die ik me nu kan permitte
ren om te zeggen: "Heerlijk, ik blijf
nog even lekker liggen". Daar ver
heug ik me op".
Kijkt hij nog met plezier terug op
een speciaal programma? Stok:
"Er is zoveel leuks gebeurd. Elke
periode had z'n charme. Ik ben er
blij om, dat ik buiten het program
ma Disco Duel nooit heb meege
werkt aan een grote Hop. Overi
gens, ik heb het televisie- program
ma 'Top of Flop', waarin ik plaatjes
draaide waarop jeugdigen hun
reactie konden geven, altijd heel
leuk gevonden. Vanaf die tijd werd
ik ook een bekende Nederlander.
Mensen schreven me toen ineens
persoonlijke brieven. Dat bracht
een ommekeer teweeg. Het enige
waaraan ik nooit heb kunnen wen
nen is. dat ik als bekende Neder
lander over alles en nog wat een
mening klaar moest hebben".
1 3 Wishing well - Terence
Trent D'Arby
2 5 What have I done to deser
ve this - Pet Shop Boys
3 1 I just can't stop loving you
- Michael Jackson
4 2 La Bamba - Los Lobos
5 24 Bad - Michael Jackson
6 8 Boys - Sabrina
7 16 Never gonna give you up -
Rick Astley
8 9 Bridge to your heart-Wax
9 6 Jive talkin' - Boogie Box
High
10 12 Where the i
- U2
11 4 Let your sun shine - F. Ash-
ton M. van Kolck
12 10 Roadblock - Stock Aitken
Waterman
13 7 1 love to love - Tina Char-
16 Causing
Madonna
17 17 Animal - Def Leppard
18 11 Right next door - Robert
Cray Band
19 - Amore - BZN
20 22 Kissing with confidence -
Will Powers
21 13 Don't look any further -
Dennis Edwards
22 31 You win again - Bee Gees
23 14 Under the boardwalk -
Bruce Willis
24 15 Who's that girl - Madonna
25 29 Don't save your Love - Ri-
chenel
26 37 Whenever you're ready
Five Star
27 39 Joe le Taxi - Vanessa Pa
radis
28 20 U got the look - Prince
29 38 Waterfall - Wendy and L
31 27 Songbird Kenny G
32 It's over - Level 42
33 21 Didn't we almost have
all - Whitney Houston
34 36 Dinner with Gershwin
Donna Summer
35 25 Easy lady - Spagna
36 23 Voyage voyage - Desire-
less
37 - Wipeout - Fat Boys and the
Beach Boys
38 - Let me in - Colinda
39 Heart and soul - T'Pau
40 Girlfriend in a coma - The
Smiths
