'In de wereld
lopen niet
alleen lompe
kerels rond'
Macbeth als zielige cowboy
NEPAL BIJ STOUTENBEEK
Rosamaria Rinaldi over 'Een Bijzondere dag'
PODIUMBUK
Twee films
overheersen
Gouden Kalf-
nominaties
Ereleden kunstacademie
stoutenbeEli
DEN HAAG - Toen Rosamaria Rinaldi acht jaar geleden de film
'Una Giornata Particolare' zag, was ze getroffen door de mogelijk
heden die 'het verhaal' bood om het als toneelstuk op te voeren.
Het leek haar bijna een volmaakte versie van een Griekse trage
die, met alle ingrediënten die daar bij horen. Omdat er sprake van
was dat er in Italië van het filmscript een toneelbewerking zou
worden gemaakt, wilde ze daar op wachten. Het werd een bewer
king door Ruggero Maccari en Gigliola Fantoni, de vrouw van Et-
tore Scola, de maker van de film met vermaarde rollen van Mar-
cello Mastroianni en Sophia Loren.
Regiseur Rosamaria Rinaldi: 'Ik was óók enorm onder de indruk van de
film'
door
Peter Huysman
Rosamaria Rinaldi, 46 jaar geleden
in Rome geboren, heeft de moed
gehad om - in opdracht van de
Haagse Comedie - een veel gepre
zen film om te smeden tot theater
stuk. Een waagstuk waarvoor zij na
de première in Den Haag door som
mige recensenten uitgebreid is ge
fêteerd, door anderen is neergesa
beld. Rinaldi zelf heeft tijdens de
regieperiode geen moment het ge
voel gehad bezig te zijn met een ha
chelijke missie. Film en toneel
stuk, Scola en Rinaldi, Mastroianni
en Nijholt, Loren en Trins Snij
ders, móet je niet met elkaar verge
lijken.
"Natuurlijk, er gaat mets van af:
ik was óók enorm onder de indruk
van de film. En van het spel van
beide acteurs. Maar nog véél meer
was ik geïntrigeerd door de moge
lijkheden die het gegeven bood
voor het maken van een toneel
stuk. Ik heb de film daarom welbe
wust na één keer niet meer willen
zien. Ik wilde niet beïnvloed wor
den; het liefst wilde ik het filmver
haal helemaal uit mijn geheugen
bannen. Niet eens zo lang geleden
was hij op de Nederlandse televisie
te zien. maar toen heb ik opnieuw
gezegd: nee, üit dat ding! Echt, film
en theater, dat zijn twee heel ande
re dingen die je niet naast elkaar
kunt leggen. Net zoals een film en
een boek".
Interessant
I Rinaldi heeft de Italiaanse tekst
van 'Una Giornata Particolare' een
i jaar of vijf geleden in handen ge
kregen. 'Ik had contact gezocht
met Gigliola Fantoni, de echtgeno
te van Scola, ik ken haar goed. En
met Scola zelf, maar hem heb ik al
leen een paar keer oppervlakkig
gesproken. Fantoni is een buiten
gewoon interessante vrouw,
schrijft toneelstukken en heeft een
eigen radioprogramma over film.
Hoewel ze actief is binnen het femi
nisme, is ze niet iemand die met
spandoeken de straat op gaat'.
Toen Rosamaria Rinaldi, die uit
een Romeinse familie van theater
mensen stamt, de film voor de eer
ste (en laatste) keer zag, wist ze in
tuïtief dat het 'verhaal' door een
vrouw was geschreven. 'Ik merkte
dat onmiddellijk aan de nadruk die
was gelegd op de bewustwording
van de vrouw (Antonietta). Zij ont
dekt voor het eerst in haar leven
dat er ook mannen zijn met wie je
i kan praten, je gevoelens delen, la-
chen, dansen. En dat er in de we
reld niet alleen lompe kerels rond
lopen die een vrouw vooral als
werkster beschouwen en behande
len'.
Voor Rinaldi was het een open
baring dat Fantoni, die toch altijd
in de schaduw van Scola is geble
ven, het script voor 'Una Giornata
Particolare' had geschreven. 'Je
hoort van een scriptwriter in het al
gemeen weinig. Fellini is wereld
beroemd, maar weinigen weten dat
Tonino Querra zijn scriptschrijver
is, die Fellini in intellectueel op
zicht waarschijnlijk ver de baas is'.
Maar zij zegt er direct bij dat de
positie van een filmregisseur te
genover een script een totaal ande
re is dan die van een toneelregis
seur ten opzichte van de toneel
tekst. 'De regisseur van een film
maakt ook de 'tekst', zij het op een
andere manier, namelijk mede met
behulp van beelden, gelqid, enzo
voort. In het geval van 'Una Gior
nata Particolare' kun je rustig zeg
gen dat Scola en Fantoni samen de
film, het verhaal over Gabriele, de
homosexuele radiojournalist die
op het punt staat naar Sardinië ver
bannen te worden, en de in iedere
J vrijheid beknotte huisvrouw Anto-
j nietta, hebben gemaakt'.
Problemen
Bij het gebruik van de tekst voor
het toneel deden zich voor Rinaldi
i enkele problemen voor. 'Vooral in
de behandeling van de psychologie
j van de personages heb ik verande
ringen moeten aanbrengen. Het is
duidelijk dat de film voor een be
langrijk deel is gemaakt op Mast-
roianni. Je ziet dat ook: Sophia Lo-
ren heeft zich veel meer moeten
plooien naar de persoon Antoniet
ta, dan Mastroianni naar de journa
list Gabriele. Willem Nijholt is van
een niveau dat hij vanzelfsprekend
niet bereid is Mastroianni - al is
diens filmrol nog zo goed - plomp
verloren na te spelen. Je kunt van
hem niet verwachten dat hij een
kopie van andersmans rol maakt.
Nijholt houdt er zijn eigen opvat
tingen op na, kent zijn eigen moge
lijkheden en vaardigheden. Die
wilde ik graag optimaal gebruiken'
Rinaldi benadrukt nog eens dat
zij geheel 'schoon' aan het stuk is
begonnen. 'Ik heb mijn eigen ac
centen gelegd, mijn eigen acteurs
uitgekozen, mijn eigen ideeën over
de inhoudelijke feiten van het stuk
vorm gegeven. Het klinkt een beet
je dubbelzinnig: mijn toneelstuk is
niet anders dan de film maar tege
lijkertijd ook weer helemaal wél. Ik
heb geen tekst veranderd - dat
mócht ook niet -, hooguit wat woor
den die beter op het toneel moes
ten 'bekken' dan het letterlijk ver
taalde Italiaans. Maar waar ik abso
luut niet mee uit de weg kon - en
dus moest wijzigen - waren bij
voorbeeld de lange monologen die
de vrouw houdt, al kijkend uit het
raam van het flatgebouw'.
'Kijk, in film kan dat wél: dan
doet de camera intussen andere
dingen die de toeschouwer bezig
houden. Zo krijgt de kapotte pan
toffel van Sophia Loren een heel
speciale nadruk die eigenlijk aller
lei extra informatie aan de filmkij
ker verschaft: Antonietta móet wel
een zielige huissloof zijn die een ar
moedig. onfeestelijk, ja. onder
drukt bestaan leidt. Voor het to
neel heb ik zo'n langdurige scène
moeten aanpassen. Zo waren er
honderden zaken die verandering
of aanpassing noodzakelijk maak
ten'.
Juriste
Rosamaria Rinaldi is niet zo
maar in het Nederlandse theater
gerold. In haar jeugd was zij in Ro
me al actief op het gebied van stu
dententoneel en experimentele
produkties. Even leek het erop dat
zij een vlot verlopen studie interna
tionaal recht zou gebruiken om een
carrière als juriste te beginnen.
Maar haar huwelijk met een Neder
landse man die 'toevallig' deel uit
maakte van het bestuur van de Ar-
hemse toneelgroep Theater, bracht
haar daar vanaf.
Zij werd door Theater in de gele
genheid gesteld stukken voor de
groep te 'signaleren' en te vertalen.
Zo kwam zij weer met de 'praktijk'
van het theater in contact. Inmid
dels heeft zij als assistent-regisseur
en -dramaturge gewerkt bij Pu-
bliekstheater (inmiddels opge
volgd door het Amsterdams To
neel), stukken geregisseerd bij het
Leidse LAK-theater, avantgardis-
tisch toneel geleid bij Utrechtse
studentengroepen. 'Ja, ik ben een
beetje aan het scharrelen geweest'.
Een stuk dat haar dierbaar is?
'Och, dat kan ik niet zeggen. Toneel
maak je altijd met anderen. Mis
schien 'Madre Heroina' met Gerda
Havertong, dat kan ik rustig zeg
gen, want dat hebben we met z'n
tweeën gemaakt. En Pirandello's
'Zes personages op zoek naar een
schrijver'; dat was destijds organi
satorisch een rampproduktie met
een semiprofessionele groep in
Amsterdam, maar als regisseur heb
ik er heel goede herinneringen aan
over gehouden. Dat stuk zou ik met
een beroepsgezelschap nog wel
eens over willen doen'.
Onderdrukking
Gelooft Rinaldi dat zij als gebo
ren Italiaanse 'Een bijzondere dag',
dat toch het geestesprodukt is van
Italianen, beter heeft kunnen regis
seren dan een collega uit dit of een
ander land? 'Zeker niet. Het onheil
van fascisme en onderdrukking
hangt in het verhaal inderdaad
voortdurend - boven de gebeurte
nissen. Maar ik geloof niet dat het
uitdrukkelijk alleen om het Itali
aanse fascisme gaat. Ik denk dat de
bedoelingen van Scola en zijn
vrouw veel universeler zijn. Het
gaat om repressieve regimes en
aantasting van de persoonlijke vrij
heid overal in de wereld. Naar mijn
mening doet de landsaard van de
regisseur er bij dit stuk niets toe'.
Waar het in 'Een bijzondere dag'
toch in de eerste plaats om gaat. is
naar het oordeel van Rinaldi het
volgende: 'Het gaat om twee indivi
duen die niet zich zelf kunnen zijn.
De één niet binnen het gezin, de an
der niet binnen de maatschappij
wegens zijn seksuele geaardheid.
Je kan zeggen: de vrouw is alleen
in huis, de man is alleen buiten zijn
huis. Door de ontmoeting tussen
deze twee mensen, ontstaat er plot
seling een sfeer waarin het moge
lijk is dat zij zichzelf zijn. waarin zi j
de moed vinden voor zichzelf te
staan. Ik interpreteer het zo: een
mens moet niet verwachten altijd
door anderen erkend te worden.
Men moet het risico durven lopen
om niet geliefd te zijn, om zelfs in
een extreem geval geëxecuteerd te
worden'.
Over Trins Snijders als Antoniet
ta en Willem Nijholt als Gabriele is
Rosamaria Rinaldi 'Italiaans'-en-
thousiast. 'Het zijn prachtige ac
teurs, stimulerend en plezierig.
Beiden hebben grote kwaliteiten:
ze zijn extreem gevoelig en blijven
te allen tijde grote vakmensen.
Twee jaar geleden heb ik het con
tract met de Haagse Comedie voor
dit stuk getekend. Ik mocht de ac
teurs kiezen. Willem Nijholt was
toen nog niet vrij. Ik heb gewacht
tot ik hem kon krijgen, want ik wou
per se hem en Trins Snijders'.
Een week met verschillende
mooie thea te rgebeurten isse n.
Dans in het LAK-theater van de
zojuist onderscheiden choreogra
fe Krisztina de Chatel, en in de
schouwburg een toneelstuk van
de Haagse Comedie naar de be
roemde film 'Een bijzondere dag
(Una Giornata Particolare).
Bijzonder
Dat men een toneelstuk vroeg
of laat verfilmt is zo'n natuurlij
ke gang van zaken geworden dat
men haast van een nieuwe na
tuurwet kan spreken. Het tegen
gestelde het vertonelen van een
film gebeurt veel minder. Dus dit
keer in de hoofdrollen niet La Lo
ren en Le Mastroianni maar La
(Trins) Snijders en Le (Willem)
Nijholtmet in de regie Rosema-
ria Rinaldi in plaats van Ettore
Scola. Het stuk speelt zich af in
1938 in Rome ten tijde van de ver
broedering van de Germanen
met hun fascistische bondegno-
ten in Italië. Door een toeval
maakt Antonietta (Snijders)
kennis met een nieuwe huurder
(Nijholt). Haar man en kinderen
zijn allen naar de grote manifes-
tatie: de historische ontmoeting
tussen Hitler en Mussolini. En
juist op deze bijzondere dag ont
moet Antonietta voor het eerst in
haar leven een man die haar met
respect behandelt, (zie ook inter
view met de Rosemaria Rinaldi)
Maandag 26 september in de
Leidse Schouwburg.
Familie
Ook dit seizoen zet de Leidse
schouwburg de familievoostellin-
gen die niet om 20.15 uur maar
om 19.00 uur beginnen, voort.
Vrijdag staat de Amerikaanse
acteur, mimespeler en clown Av-
ner The Eccentric op de planken.
Volgens de recensies in Washing
ton Post. The New York Times en
Showhill gaat deze man de we
reld veroveren: een clown in de
traditie van Chaplin en Keaton.
"Het meest markante aan wat
deze briljante komiek doet is dat
hij het anders doet dan alle ande
ren, zonder woorden des te meer
zegt en zijn publiek tracteert op
een verbazingwekkende voorstel
ling vol onbekommerd plezier".
-
Clown Avner Eisenberg (foto pr»
Dans
De nieuwste voorstelling
Staunchdie in het Holland Fes
tival '87 in première gingkreeg
bij pers en publiek een zeer gun
stige ontvangst. De door John Mc
Dowell gemaakte muziek wordt
live door twee muzikanten ge
speeld op pianosaxofoon, cello,
marimba en drums. Staunch
draagt de sporen van een bezoek
dat De Chatel aan Ghana ge
bracht. De belangrijkste invloed
ging uit van hei gewone leven zo
als ze dat daar meemaakte,
maar ook elementen van de Gha-
nese dans heeft ze in haar pro
ductie toegepast.
De Chatel werkt in Staunch-
'voor het eerste met een groep met
louter mannen. "Fascinerend
zijn vooral de wervelende bewe
gingen om de lichaamsas en het
krachtig zwiepen of klieven met
een been. Een hoogtepunt is het
swingende duet van twee Afri
kaanse drummers, waarbij ook
de dans een climax bereikt met
een trotse combinatie van kracht
en gratie. Van begin tot eind
wordt het uithoudingsvermogen
van de dansers zwaar op de proef
gesteld. Dank zij hun bekwame
en uiters geladen uitvoering
werd deze strijd overtuigend ge
wonnen". aldus Luuk Utrecht in
de Volkskrant. Vrijdag en zater
dag in het LAK-theater.
Oidipoes
Na de prachtige Othello opge
voerd te hebben, brengt het Belgi
sche theatergezelschap Blauwe
Maandag Compagnie nu een in
trigerende Oidipoes uit. Niet het
overbekende verhaal van vader
moord en incest interesseerden de
bewerkers Guy Joosten en Luk
Perceval; ze gaan er vanuit dat
Oidipoes en de inwoners van zijn
Thebe vanaf het begin hebben ge
weten hoe de vork in de steel zat.
Die wetenschap vormde voor
vorst noch volk een probleem - zo
lang het Thebe goed ging. Als ech
ter de toorn der goden zich doet
gelden en de pest uitbreekt, past
de moraal zich aan. Dan pas
klinkt de roep om gerechtigheid.
Morgen woensdag 23 september)
in het LAK-theater.
UTRECHT (GPD) - Met ieder vijf
Kalf-nominaties hebben de speel
films Vroeger is Dood en Havinck
zich aangediend als belangrijkste
kanshebbers tijdens het prijzenbal
dat vrijdagavond de Nederlandse
Filmdagen zal afsluiten. Het Gou
den Kalveren-gala zal rechtstreeks
op de tv worden uitgezonden.
De nominaties zijn maandag
middag bekendgemaakt in een ju
ry-rapport dat tevredenheid uit
over de diversiteit en kwaliteit van
het aangeboden materiaal. De jury
heeft ook beslist om de Speciale
Jury-Prijs dit keer toe te kennen in
de officieel ontbrekende sectie
beste actrice in een steunende
rol" en ook daarvoor werden nomi
naties bedacht. Ze kwamen terecht
bij Will van Kralingen en Anne
Martien Lousberg voor Havinck en
bij Elise Homans voor Vroeger is
Dood. De nominaties voor de „bes
te actrice in een hoofdrol" gingen
naar Jaspenna de Jong (Vroeger Is
Dood), Renee Soutendijk (Een
Maand Later) en Monique van de
Ven (Een Maand Later en Iris).
Op de nominatie voor een Gou
den Kalf in de acteursafdeling
staan: Willem Nijholt (Havinck),
Thorn Hoffman (Zoeken Naar Ei
leen) en Max Croiset (Vroeger is
Dood). Voor de regie-onderschei
ding zal gekozen moeten worden
tussen Dick Maas (Flodder). Ine
Schenkkan (Vroeger is Dood) en
Frans Weisz (Havinck). En tot bes
te speelfilm van het jaar zal of Flod
der uitgeroepen worden, of Ha
vinck, of Vroeger is Dood.
In de sectie documentaires kwa
men de nominaties terecht bij De
Levensloop van een Bankbiljet (ge
regisseerd door Jaap Drupsteen),
New York-Batavia (Rien Hagen) en
Staat van Verzorging (Maarten
Schmidt en Thomas Doedele). Als
korte films staan voor een Gouden
Kalf genomineerd: Museum (gere
gisseerd door Petra Dolleman), De
Schoorsteenveger (Ron Termaat)
en Sostenu'to (Armand Perrenet).
Opvallend aan deze uitslag is het
blijkbaar ontbreken van waarde
ring voor Terug naar Oegstgeest,
van Theo van Gogh, iets wat alge
meen als een tekortkoming van de
jury gezien werd tijdens het film
journalistenforum dat plaatshad
onmiddellijk na afloop van het be
kend maken van de Gouden Kalf-
nominaties.
STRADIVARIUS - In het Joego
slavische Vrsac, in de provincie
Voivodina, is een viool gevonden
van de beroemde Italiaanse viool
bouwer Antonio Stradivari. Het
persbureau Tanjug meldde dat
deskundigen de authenticiteit van
het instrument hebben bevestigd
De viool stamt uit 1736.
Mary Quant, Jannis Koenellis en Hans Hollein
DEN HAAG (GPD) - Modeontwerpster Mary Quant, beeldend kunste
naar Jannis Koenellis en architect Hans Hollein zijn benoemd tot erele
den van de Koninklijke Academie van Beeldende Kunsten in Den Haag.
De erelidmaatschappen zijn toegekend ter gelegenheid van het 305-jarig
bestaan van de Academie.
Het erelidmaatschap wordt toegekend aan kunstenaars die een wezen
lijke bijdrage hebben geleverd aan de ontwikkeling van de vakgebieden
die aan de Academie worden onderwezen.
Op 12 november nemen de drie kunstenaars het Picturabeeldje dat bij
de onderscheiding hoort in ontvangst. Op 11 november geeft Hans Hol
lein een lezing over zijn werk. Kounellis zal de hele week als gastdocent
workshops geven.
Eerder is het erelidmaatschap onder anderen verleend aan Yona Fried
man, Alix Grès, Sheila Hicks, Willem de Kooning, Richard Rogers. Saul
Steinberg en Pierre Székèly.
Ter ere van het 305-jarig bestaan van de Academie wordt van 7 tot en
met 21 november de tentoonstelling 'Voortsin het Academiegebouw
gehouden. Deze expsotie met werk van 30 afgestudeerden van alle studie
richtingen van de afgelopen 5 jaar geeft een beeld van hun overgang van
student tot beeldend kunstenaar en vormgever.
'Macbeth' van William Shakespeare
door De Tijd. Met Lueas Vandervost
en Chris N^etvelt als Macbeth en
Lady Macbeth. Regie: Ivo van Hovo.
Vertaling: Hugo Claus. Vormge
ving: Jan Verswcyvcld en Valentine
Kempynck. Gezien op 21 september
in de Leidse schouwburg.
LEIDEN - 'Macbeth' is de ge
schiedenis van de gelijknamige
Schotse veldheer, die - aange
spoord door voorspellingen van
drie vreemde heksen - het ko
ningschap ambieert. Om dat te
bereiken moet hij koning Dun
can vermoorden. Het is zijn
vrouw. Lady Macbeth, die de
laatste morele twijfels bij hem
wegneemt. De moord op koning
Duncan echter laat in Macbeth
slechts angst en onrust achter,
die hem tot nog veel meer moor
den aanzetten.
Nauwelijks kan hij zijn ver
overde macht voor iets anders
aanwenden; voortdurend is hij
bezig om zijn machtspositie te
beschermen. Zo leidt machts
wellust slechts tot een uitzichts-
loze reeks moorden, die met de
dood van Macbeth eindigt; hoe
wel de nieuwe koning enkele
ogenblikken na zijn kroning di
rect al zonder pardon zijn eerste
vermeende tegenstander uit de
weg ruimt.
Toneelgroep De Tijd laat in
een betrekkelijk hoog tempo
zonder enige onderbreking zien,
hoe dit drama zich met onstuit
bare consequentie voltrekt. Het
is de eerste produktie van een
nieuw theatergezelschap, dat is
ontstaan uit de samenvoeging
van Akt-Vertikaal en het Gezel
schap van de Witte Kraai - twee
Vlaamse theatergroepen die in
het zogenaamde kleine zaal-cir
cuit reeds de nodige faam geno-
Aan de zijkanten van de speel-
vloer staan indrukwekkende in
stallaties vol met theatertech
niek. Als er wind moet waaien,
gebeurt dat op een dusdanige
manier, dat je het in de zaal kunt
voelen. De belichting is soms be
angstigend fel. De rookmachines
draaien op volle toeren - eigen
lijk iets te vaak. Al die Toppop-
rook is echter slechts een klein
minpunt tegenover de vele schit
terend vormgegeven scènes.
Eén beeld zal nog lang beklij
ven: Macbeth zit te paard (op to
neel verschijnt inderdaad een
echt zwaarlijvig paard, dat goe
dig snuift en rondkijkt) en trekt
ten strijde. Wat macho moet lij
ken, is slechts een povere, zielige
gestalte. Zoals Macbeth zijn te
genstander doodschiet, lijkt hij
nog 't meest op een zielige cow
boy in een derderangs Western.
Genadelozer is zijn wanhopige
poging tot machtsbehoud niet
voor te stellen.
Daarin ligt ook de kracht van
acteur Lucas Vandervost, die
Macbeth durft te spelen als een
min mannetje, die op de eerste
plaats belachelijk is. Naast alle
morele afschuw wekt hij vooral
de lachlust op. Daarop mikt de
voorstelling dan ook door hier en
daar enkele ironische accenten
te plaatsen. Met name Chris Niet-
velt heeft dat sterk - zij speelt
Lady Macbeth soms bijna als een
parodie op Lady Macbeth.
Dat de heksen, die binnen het
stuk een andere realiteit verte
genwoordigen, er verrassend al
ledaags uitzien, past misschien
ook wel in deze opzet. Deze be
roemde heksenscènes zijn hier
eerder geestig dan geheimzinnig.
Het is in elk geval een originele
vondst. Tweeeneenhalf uur thea
ter zonder pauze lijkt misschien
een hele zit: bij een dergelijke
produktie vliegt de tijd voorbij.
WIJNAND ZEILSTRA
'Een Bijzondere Dag' met Trins Snijders en Willem Nijholt
ADVERTENTIE
Het tapijtweven Is al meer dan 1000 jaar de meest Karakteristieke uiting in Nepal. Betoverende voorbeelden vindt u bij Stoutenbeek
In de zachte nuances van de magnolia: in vele variaties blauw, het symbool voor 'rein' in de leer van Boeddha. Met de prachtigste
motieven, direkt ontleend aan de Tibettaanse natuur Authentieke schoonheid veiweven met duurzame kwaliteit.
NET'N TIKKELTJE EIGENZINNIGER
Beverwijk: Parallelweg 10, tel: 02510 - 2 90 33. Leiderdorp: Meubelplein 1, tel: 071 - 89 93 23. Donderdag koopavond. Maandagochtend gesloten
Artifort Auping Banz Bord Besouw Bullhaup Castle furniture Cor de Sede Durtet Fischöacher Gelderland Hiilsta
Intedübke JAB. Kendix Koekoek Leolux Miller Montis Musterring M I D. Parade Pastoe Ploeg Rohé Rolf Benz Saponti
