Ml n
Nog geen afspraak
over topontmoeting
VN-missie in Golfconflict volledig mislukt
Wapenschandaal in Oostenrijk
Koop bij de Nutsspaarbank de
mooiste spaarbiljetten die er zijn.
Geen debat mijnenvegers
vanwege zaak-Happart
Le Pen noemt
gaskamers
'een detail'
Strijd om
benoeming
rechter YS
Tussen Reagan en Gorbatsjov
8%%
De Nutsspaarbank doet meer voor spaarders.
WOENSDAG 16 SEPTEMBER 1987
BUITENLAND
PAGINA 5
De ministers spraken elkaar giste
ren gedurende bijna drie uur. Die
besprekingen waren gewijd aan
het op handen zijnde akkoord over
de vernietiging van alle middellan
ge en korte afstandswapens, het
INF-akkoord.
door
Henk Dam
Noch Shultz, noch Sjevardnadze
wilden na de gesprekken meer
kwijt dan dat de onderhandelingen
in een positieve sfeer waren verlo
pen.
PARIJS (GPD) - Jean Marie le
Pen, dé leider van het ultrarechtse
Nationaalfront in Frankrijk, heeft
de hele Franse politieke wereld te
gen zich in het harnas gejaagd door
in een radio-interview te verklaren
dat de Duitse gaskamers in zijn
ogen 'een detail zijn in de geschie
denis van de Tweede Wereldoor
log'.
Jean-Marie le Pen is kandidaat
bij de presidentsverkiezingen van
volgend jaar, lid van de Franse 'as
semblee' (de Tweede Kamer) en
van het Europese parlement. As
semblee-voorzitter en oud-verzets
strijder Jacques Chaban-Delmas
verklaarde als reactie op de woor
den van Le Pen: „Meneer Le Pen
heeft wel geluk gehad dat hij niet
zelf de gaskamers heeft gezien toen
ze in werking 'waren. En dat hij
geen jood was tijdens de bezet
ting". Zowel Chaban als zijn socia
listische voorganger als voorzitter
van de Assemblee, Louis Mermaz,
vonden dat Le Pen „een aanslag op
de eer van het parlement had ge
daan".
Op de vraag, aan Le Pen gesteld,
wat hij dacht van de stellingen van
enige pseudo-geleerden, die het
bestaan van de gaskamers ontken
nen, antwoordde Le Pen onder
meer: „Alles wat we van de historie
van de oorlogen weten leert ons
dat een zeker aantal feiten gecon
troleerd en bediscussieerd is. Ik in
teresseer me hartstochtelijk voor
de geschiedenis van de Tweede
Wereldoorlog en ik stel mezelf een
aantal vragen. Ik zeg niet dat de
gaskamers niet hebben bestaan. Ik
heb ze zelf niet kunnen zien. Ik heb
de kwestie ook niet speciaal bestu
deerd. Maar ik geloof dat het een
detail-kwestie is in de geschiedenis
van de Tweede Wereldoorlog".
f f
DM -ffl lM
Jean Marie Le Pen. (foto ap»
Ozonlaag
Ministers van milieuzaken van
de lidstaten van de Verenigde Na
ties hebben gisteren in de Canade
se stad Montreal een akkoord be
reikt over maatregelen óm de aan
tasting van de ozonlaag, die scha
delijke ultraviolette straling van de
zon tegenhoudt, tegen te gaan. Het
verdrag voorziet in de beperking
van de produktie van chloorfluor-
koolstoffen (CFK's), de drijfgassen
in spuitbussen. De CFK's tasten de
ozonlaag aan, hetgeen ingrijpende
gevolgen kan hebben voor het kli
maat op aarde en het aantal geval
len van huidkanker kan verhogen.
Vluchtelingenwet
Het Canadese Lagerhuis heeft
een regeringsvoorstel goedge
keurd waardoor het mogelijk is om
illegale immigranten zonder meer
het land uit te wijzen. Het rege
ringsvoorstel werd goedgekeurd
met 92 tegen 52 stemmen en kreeg
zware kritiek te verduren van de
oppositionele Liberalen en Nieuwe
Democraten. De wet moet nog
worden goedgekeurd door de Se
naat.
F-16 neergestort
Een piloot van de Belgische
luchtmacht is deze week om het le
ven gekomen toen het vliegtuig
waarin hij zat, een F-1*6, neerstort
te. De piloot stond op het punt te
landen op de basis Kleine Brogel
nabij de Nederlandse grens. De pi
loot maakte nog gebruik van de
schietstoel maar kon zijn leven niet
meer in veiligheid brengen.
Sjevardnadze ging na afloop van
zijn gesprek met Shultz naar het
Witte Huis, waar hij president
Reagan een brief van de Russische
partijleider Gorbatsjov overhan
digde. Over die brief zei de minis
ter niet meer dan: „Er staan veel
goede dingen in".
Wat in ieder geval niet in Gor-
batsjov's brief staat, aldus Sjevard
nadze, is een datum waarop
Reagan en Gorbatsjov hun lang
verwachte top zouden kunnen
houden, waarbij de twee leiders
het INF-akkoord kunnen tekenen.
„Zo'n top is nodig", oordeelde de
minister evenwel.
Ook Reagan zei na afloop van
zijn gesprek met Sjevardnadze te
hopen op een spoedige topconfe
rentie tussen hem en Gorbatsjov.
In de rozentuin van het Witte Huis
keek de president vervolgens toe,
hoe Shultz en Sjevardnadze een
verdrag tekenden dat is bedoeld
om een kernoorlog-per-vergissing
uit te sluiten.
Dit verdrag, waarover al in mei
overeenstemming tussen de twee
supermachten was bereikt, behelst
de aanleg van een satellietverbin
ding tussen Washington en Mos
kou. Via dit kanaal zullen de Sov
jetunie en de Verenigde Staten el
kaar informatie geven waarmee
een niet gewilde kernoorlog moet
worden voorkomen.
Sjevardnadze en Shultz zullen el
kaar vandaag en morgen verder
spreken, niet alleen over het INF-
akkoord, maar ook over regionale
problemen, bilateriale zaken en de
kwestie van de mensenrechten.
Maar het akkoord over middel
lange en korte afstandswapens zal
de meeste aandacht vragen. Hoe
wel de Sovjetunie en de Verenigde
Staten het na 30 maanden van on
derhandelen in grote lijnen met el
kaar eens zijn, is er nog een aantal
problemen over dat moet worden
opgelost.
Het gaat daarbij om de vraag of
72 Pershing IA raketten die in
West-Duitsland staan opgesteld, in
het akkoord moeten worden opge
nomen, om de methoden waarop
moet worden nagegaan of beide su
permachten zich wel aan het ak
koord houden, en om het tempo
waarin raketten moeten worden
vernietigd.
WENEN (AP) - Het Oostenrijkse
staalbedrijf Voest dat eigendom is
van de staat raakt steeds meer be
trokken in een wapenaffaire met
Iran en het ziet er naar uit dat ook
de Oostenrijkse regering zich op
moet maken om een aansnellende
crisis te bezweren.
De eerste berichten over de affai
re verschenen twee jaar geleden
toen het magazine Basta meldde
dat kanonnen van het Voest-be-
drijf Noricum niet aan Libië waren
geleverd, zoals officieel gemeld,
maar aan Iran. Het magazine pre
senteerde toen als bewijs handlei
dingen voor de bediening van de
kanonnen in de Perzische taal, het
Farsi, die door de Arabisch-talige
Libiers niet begrepen wordt.
Te zelfder tijd zorgde ook de
dood van de Oostenrijkse ambas
sadeur in Athene, Herbert Amry,
voor de nodige beroering, hoewel
beide zaken ogenschijnlijk niets
met elkaar te maken hadden. Amry
bleek echter kort tevoren op de
hoogte te zijn gebracht door de re
gering in Wenen over de wapen
handel.
In de hoogste kringen van het
DEN HAAG - De missie van de se
cretaris-generaal van de Verenigde
Naties, Javier Perez de Cuellar,
naar Teheran en Bagdad is de .mis
lukking geworden die de pessimis
ten al voor zijn vertrek uit New
York hadden voorzien. Perez stuit
te in Teheran en Bagdad op de egel
stellingen die beide regimes sinds
het uitbreken van de Golfoorlog,
nu zeven jaar geleden, hebben be
trokken.
door
Peter van Nuijssenburg
De secretaris-generaal was naar
Teheran en Bagdad getogen om de
leiders van beide staten, maar
vooral de ayatollah's in Iran, tot na
leving van VN-resolutie 598 te be
wegen. De resolutie, die na moeiza
me onderhandelingen tussen de
vijf permanente leden van de Vei
ligheidsraad op 20 juli j.l. werd aan
vaard, roept beide partijen op een
staakt-het-vuren in acht te nemen,
en zich terug te trekken tot achter
de internationaal erkende grenzen.
Voest-concern werden de beschul
digingen ontkend maar er versche
nen steeds meer belastende berich
ten. De affaire explodeerde de af
gelopen weken toen de in verband
met oliespeculaties gevangen zit
tende manager van een Voest-
dochter, Gemot Prescher, bijzon
derheden prijsgaf over de wapen
handel met Iran. Kort daarna werd
'de directeur van Noricum, Peter
Unterweger, gearresteerd.
Nieuw voer voor de geruchten-
machine werd geleverd na de vrij
plotselinge dood van de voormali
ge directeur van het moederbedrijf
Voest, Heribert Apfalter. Hij gold
als de belangrijkste getuige in de
affaire. Kort voor zijn dood zou hij
volgens Basta nog hebben gezegd:
„Die Prescher lijkt wel levensmoe,
zijn uitspraken zijn dodelijk. Ze
zullen een executiecommando op
hem afsturen." Apfalter zou vol
gens het magazine ook nog gespro
ken hebben met een onbekende
buitenlander en Basta smeedde de
geruchten aan elkaar in een ver
haal onder de kop: „Apfalter ver
moord?"
Negeren van de resolutie zou be
straft moeten worden met een wa
penembargo. Iraq had ingestemd
met de resolutie; Iran had een een
duidig antwoord, ja of nee, op de
lange baan geschoven.
Perez de Cuellar kwam tijdens
zijn bezoek aan Teheran al spoedig
tot de ontdekking dat de ayatol
lah's niet van plan waren wezenlij
ke concessies aan hun uitgangs
punten te doen. Ten eerste: Iraq
moet bestempeld worden als de
agressor, en, ten tweede: Saddam
Husayn van Iraq, door Iran ge
brandmerkt als de Kleine Satan,
moet van het tapijt verdwijnen. Uit
het feit dat punt twee sinds kort
niet in een adem genoemd wordt
met punt een, werd ten onrechte
enige toegevingsgezindheid in Te
heran verondersteld.
De laatste tijd is ophef gemaakt
over de uitgekookte diplomatieke
manoeuvres van het Iraanse be
wind. Iran zou het isolement waar
in zij na het bloedbad in Mekka ver
keert, willen doorbreken. Daarom
zijn de banden met Moskou aange
haald, speciale gezanten over de
hele wereld uitgezwermd en blij-
BRUSSEL - De Belgische Kamer
van Volksvertegenwoordigers zal
pas over een maand stemmen over
het besluit van het kabinet-Mar-
tens om mijnenvegers naar de Per
zische Golf te sturen. Dan zijn die
schepen echter al lang onderweg.
door
Hans de Bruijn
Een verzoek van de socialisti
sche oppositie, die tegen de opera
tie is. om de Kamer vervroegd van
reces terug te roepen teneinde vol
gende week al te kunnen stemmen,
werd door de christendemocra-
tisch-liberale regeringspartijen af
gewezen. Niet omdat deze partijen
niet over de Golf-expeditie zouden
willen praten. Nee, hun afwijzing
heeft alles te maken met Jose Hap
part. Oftewel: hoe de ene strijd het
Geen echt samenhangend ver
haal maar wel genoeg stof tot na
denken. Te meer daar in verband
met de affaire bij Nordicum vele
documenten in beslag zijn geno
men tijdens een huiszoeking. De
rechercheurs vonden toen ook een
belangrijk bewijsstuk: een bestel
ling van het Iraanse ministerie van
defensie.
Het begint er dus op te lijken dat
degenen die te veel wisten van de
wapenhandel en niet betrouwbaar
werden geacht aan een mysterieus
einde zijn gekomen. Ook is niet
duidelijk hoeveel kanonnen aan
het oorlogvoerende Iran zijn gele
verd. Volgens een gerechtelijk on
derzoek zou het om 140 stuks gaan
maar andere bronnen spreken van
maar liefst 600.
Profil wist verder te melden dat
ex-Noricumdirecteur Unterweger
onthullingen heeft gedaan over
een zeer geheim project: de bouw
van een staal- annex wapenfabriek
in Iran.
In Wenen wordt er rekening
meegehouden dat er een parlemen
tair onderzoek zal volgen.
ven de reacties op Irakese aanval
len beperkt tot zorgvuldig afgeme
ten tegenmaatregelen. Bovendien
zijn confrontaties met de verschil
lende vloten in de Golf vermeden.
Het is een voorstelling van zaken
die niet onjuist, maar wel onvolle
dig genoemd moet worden. Bui
tenlands beleid is ook bij een regi
me dat spot met alle geschreven en
ongeschreven regels van diploma
tie en politiek een afgeleide van de
binnenlandse machtsverhoudin
gen. En Teheran is momenteel het
decor van een machtsstrijd tussen
een 'gematigde' of 'pragmatische'
vleugel en een 'radicale' of 'extre
mistische' factie.
De gematigde vleugel, met onder
anderen de machtige voorzitter
van het parlement hojatoleslam
Rafsanjani en minister van buiten
landse zaken Velayati, zou bereid
zijn buitenlandse politiek te bedrij
ven volgens de internationaal er
kende regels van het spel en niet af
kerig zijn van verbeterde relaties
met het westen. De radicalen, met
premier Mussavi en president Kha-
mene'i, dragen nog steeds de doc
trines van Imam Khomeini uit: het
debat over de andere strijd in de
weg zit.
Zou de Kamer vervroegd van re
ces terugkomen, dan moet name
lijk ook meteen gestemd worden
over een nog voor de zomervakan
tie ingediende motie over de kwes
tie-Happart. Een motie, waarin de
regering gevraagd wordt Happart
af te zetten.
Dat komt de regering slecht uit,
omdat de Vlaams-Waalse coalitie
partijen hevig verdeeld zijn over de
kwestie-Happart. De Vlamingen
eisen zijn afzetting, terwijl dat voor
WASHINGTON - De Senaats
commissie van justitie is giste
ren begonnen aan een reeks zit
tingen rond de zeer omstreden
voordracht van rechter Robert
Bork tot lid van het Hoogge
rechtshof, het hoogste recht
sprekende college in het land.
door
Henk Dam
President Reagan stelde eni
ge maanden geleden voor Bork
te benoemen als lid van het ne
gen leden tellende college. De
Senaat moet deze voordracht
echter goedkeuren voor er van
een daadwerkelijke benoeming
sprake kan zijn.
Meestal is dat een formaliteit,
maar rond Bork is de afgelopen
maanden een titanenstrijd ont
staan, met aan de ene kant de
conservatieve krachten van
Amerika onder leiding van
Reagan, en aan de andere kant
meer vooruitstrevend denken
de Amerikanen.
Bork staat bekend als een
zeer behoudend man. Uitspra
ken van hem in het verleden
hebben duidelijk gemaakt, dat
hij tegen de vrije abortus is die
de VS thans kennen, tegen po
sitieve discriminatie terwille
van vrouwen of etnische min
derheden, en voor verplichte
gebeden op de scholen.
De politieke achtergrond van
elk lid van het Hooggerechts
hof is van belang, omdat het de
taak van het Hof is, om federale
en* staatswetten te toetsen aan
de grondwet. De uitspraken die
daarvan het gevolg zijn, heb
ben daarom noodzakelijk vaak
belangrijke politieke repercus-
Zo won in de jaren '60 en '70
de Amerikaanse burgerrech
tenbeweging haar strijd tegen
discriminerende staten dankzij
uitspraken van het Hoogge
rechtshof. Het Hof heeft ook
een doorslaggevende stem ge
had in onder meer de toepas-
VN-secretaris-generaal Perez de
Cuellar
- met lege handen terug
consolideren en exporteren van de
Islamitische revolutie.
Geen van de partijen heeft die
machtsstrijd nog m haar voordeel
weten te beslechten, al zou de radi
cale vleugel volgens de laatste be
richten aan invloed hebben gewon
nen. De recente breuk in de betrek-
de Walen reden zou zijn het kabinet
te laten vallen.
Maar dat was voor de vakantie
ook al zo. Nieuw is echter dat giste
ren twaalf leden van de Vlaamse
christendemocratische CVP lieten
weten hun vertrouwen in het
rooms-liberale kabinet te zullen
opzeggen als Happart niet voor het
einde van het zomerreces (begin
oktober) is afgezet.
Het kabinet-Martens heeft in de
Kamer slechts een meerderheid
van negen zetels. Zonder de steun
van de twaalf CVP'ers bestaat
straks het kabinet-Martens niet
sing van de doodstraf en de toe
laatbaarheid van abortus.
Het Hof had de laatste jaren
een samenstelling die steeds
licht in het voordeel van voor
uitstrevend Amerika uitviel.
Maar president Reagan heeft
zijn recht om nieuwe leden van
het Hooggerechtshof voor te
dragen, de afgelopen jaren ge
bruikt om conservatieve geest
verwanten te benoemen.
Bork is in dat rijtje de meest
behoudende. Hij zou, bij be
noeming, ook de man zijn die
de wijzer permanent naar de
conservatieve kant zou doen
uitslaan.
Zo, aldus de tegenstanders
van Bork, zou president Rea
gan er in slagen om ongeveer
tot de eeuwwisseling zijn con
servatieve revolutie door de
uitspraken van het Hoogge
rechtshof levend te houden.
Oud-president Gerald Ford
behoorde tot degenen die giste
ren in de Senaatscommissie
van justitie Bork aan de senato
ren presenteerden. Nog nooit
heeft een oud-president zoiets
gedaan, en dat alleen al bewijst
het buitengewone karakter van
de zittingen.
Senator na senator stak na
deze presentatie een openings
verklaring af. Grote lof werd
daarbij afgewisseld door zeer
ernstige kritiek. Het scherpst in
het geven van kritiek was sena
tor Edward Kennedy.
„In het Amerika van Bork is
geen plaats voor zwarten in de
herberg, en geen plaats voor
vrouwen in de grondwet. In
ons Amerika zou geen plaats
kingen met Londen en Parijs
wordt toegeschreven aan de groei
ende macht van de radicale ele
menten. Maar de pragmatici vor
men nog steeds een factor van be
lang.
Deze binnenlandse impasse be
perkt de manoeuvreerruimte in de
buitenlandse politiek. Dit feit
wordt voorbeeldig weerspiegeld in
de Iraanse stellingname tegenover
de resolutie van de VN'. De resolu
tie wordt afgewezen noch aan
vaard. De twee eisen voor een
staakt-het-vuren - Iraq moet aange
wezen worden als agressor en Sad
dam Hussayn moet verdwijnen -
blijven daarom de basis van de po
litiek jegens Iraq. De gematigde
vleugel kan zich omwille van haar
binnenlandse positie nauwelijks
enige afstand van dit vijfjaar gele
den door Khomeini ingenomen
standpunt veroorloven.
Het is derhalve niet verwonder
lijk dat Perez de Cuellaf in Teheran
geen voortgang van betekenis
heeft weten te boeken. Daarmee
werd de tweede etappe van zijn reis
automatisch een onderneming
zonder veel perspectief. Perez kon
meer. Een maandje respijt komt dë
coalitie daarom goed uit.
Dat bracht de leiding van de coa
litiepartijen ertoe het verzoek van
de socialisten om een Golf-debat te
negeren.
Het Belgisch-Nederlands eska
der dat naar de Golf gaat zal welis
waar onder commando staan van
een Belgische kapitein-ter-zee, de
militaire eindverantwoordelijk
heid voor de operaties komt te lig
gen in handen van een Nederland
se vlagofficier in Den Helder, waar
ook het zenuwcentrum voor de
multinationale mijnenveegopera
tie wordt gevestigd.
De Belgische eskader-comman
dant zal gedurende de komende
vijf maanden aan de Nederlandse
officier moeten rapporteren. Die
krijgt bij eventuele acties of pro
blemen het laatste woord, en on
derhoudt daartoe contact met de
beide ministeries van defensie in
Den Haag en Brussel.
De conservatieve rechter Robert
Bork
-respect voor eerdere uitspraken
Hof- (foto EPAl
moeten zijn voor rechter Bork
in het Hooggerechtshof', aldus
Kennedy.
Kennedy zei verder onder
meer te geloven, dat Bork het
moment niet kan afwachten
waarop hij historische beslis
singen van het Hooggerechts
hof ten aanzien van tal van bur
gerlijke vrijheden omver kan
werpen.
Bork zelf sprak dat in zijn
openingsverklaring tegen. Hij
zei het de taak van een lid van
het Hooggerechtshof te vinden
om juist „veel respect voor eer
dere uitspraken van het Hof' te
hebben.
Bork zal tot eind deze week
door de Senaatscommissie
worden verhoord in dezelfde
zaal, waarin zich ook de Iran-
verhoren afspeelden. In okto
ber zal de plenaire Senaat zich
dan over de voordracht buigen.
in Bagdad alleen maar zaken ver
nemen die hij al wist. Saddam is
niet van plan op te stappen om
Khomeini te behagen. Ofschoon
hij op 22 september 1980 Iran bin
nen viel, beschikt hij over 'harde
bewijzen' dat Iran de oorlog ontke
tende. En, zwaaiend met de olijf
tak, wie was nu bereid resolutie 598
te accepteren, Iraq of Iran?
Nu Perez de Cuellar met lege
handen is teruggekeerd uit Tehe
ran en Bagdad, zullen de perma
nente leden van de Veiligheidsraad
zich moeten beraden over de in
stelling van een wapenembargo te
gen Iran. De kansen daarop zijn te
verwaarlozen. China en de Sovjetu
nie voelen daar niets voor en zullen
hun veto over een Amerikaans
voorstel tot embargo uitspreken.
Het Witte Huis zal bovendien be
seffen dat een dergelijk voorstel
van de Verenigde Staten, de Grote
Satan, de Iraanse radicale vleugel
in de kaart zal spelen. Daarmee
komt het einde van de oorlog geen
stap dichterbij en kan alleen de vol
gende mislukking van de Ameri
kaanse politiek in het Midden-Oos
ten genoteerd worden.
WASHINGTON - „Grondig en constructief'. Zo karakteriseerde de Amerikaanse minis
ter Shultz (buitenlandse zaken) gisteren de eerste ronde varf zijn besprekingen in Was
hington met zijn Russische collega Sjevardnadze.
NEW DEHLl - Indiase politiemannen slaan met knuppels
tijdens een demonstratie tegen de hoge prijzen van eerste levensmiddelen
als rijst en brood. De stoet was op weg naar het paleis van de president
toen de politie deze met geweld tegenhield. Door de enorme droogte in
grote delen van India is alles duurder geworden. De regering van premier
Gandhi heeft inmiddels bezuinigingen van een miljard gulden en een stop
op buitenlandse reizen aangekondigd om de nodige financiën te creëeren
voor de oplossing van het probleem. (foto ap»
Oplopend
tot in het
vijfde jaar
3/
op eigen
naam of op
die van kin
deren of kleinkinderen
wijziging naamstelling
mogelijk
maximale looptijd
5 jaar
in coupures
van f 1.000- C
f 5.000ren
f 10.000- nutsspaarbank
