'Kijkers worden de vervlakking straks moe
'Actualiteit is in tel'
Minister Brinlonan ziet omroepbestel niet meteen gewijzigd, maar.
Kunst in
de krant
Greetje Bijma: rasartieste
WOENSDAG 16 SEPTEMBER 1987
KUNST
PAGINA 23
DEN HAAG - Het
Nederlandse omroepbestel
verloedert. Dat wordt niet
alleen door verzuurde tele
visierecensenten geroepen,
of door (would-be) intellec
tuelen die zweren bij de
BBC-Shakespeare of de
VPRO-programma's, zelfs
de minister van cultuur, mr.
drs. L.C. Brinkman, is te
genwoordig geneigd een
term als Verloedering' in de
mond te nemen.
'Het systeem dat we de laatste ja
ren kennen, waarbij men langs
sluipwegen probeert de grenzen te
verleggen, werkt op den duur prak
tisch zowel als bestuurlijk niet.' zei
de minister onlangs bij de opening
Veronica-gebou-
Brinkman: 'Dat vind ik te somber
Laat ik beginnen met te stellen dat
ik principieel voorstander ben van
een omroepbestel waartoe allerlei
verenigingen toegang hebben, on
geacht de vraag of ze voldoende
gelden weten te mobiliseren. Wat
je nu ziet is dat er langzaam maar
zeker een soort verloedering dreigt
op te treden, ook bij omroepvereni
gingen die altijd gezegd hebben de
commercie uit te willen sluiten. Zo
ontkom je er niet aan op een gege
ven moment de vraag te stellen:
weten jullie wel zeker dat jullie zul
ke fans zijn van het publieke be
stel?'
Als omroepen nieuwe wegen wil
len inslaan, moeten ze dat duidelijk
aangeven, aldus Brinkman. 'Maar
ik vind niet dat ik, bij het tot stand
komen van een nieuw bestel, de rol
van vroedvrouw op me moet ne-
Angst
Dat omroepen als de NCRV en
de VARA te kennen hebben gege
ven dat ze, als het er op aan komt,
ook bereid zijn commerciële radio
en televisie te maken, noemt
Brinkman 'een beetje een bevesti
ging van mijn' signalement dat er
1 1) I Just can't stop loving
you - Michael Jackson
2 2) La Bamba - Los Lobos
3 (6) Wishing well - Terence
Trent d'Arby
4(3) Let your sunshine - F.
Ashton M. v. Kolck
5 (10) What have I done to de
serve this - Pet Shop Boys
6(7) Jive talkin- Boogie Box
High
7(51 love to love - Tina Char
les
8 (14) Boys - Sabrina
9 (13) Bridge to your heart -
Wax
10 (11) Roadblock - Stock/Ait-
ken/Waterman
11(4) Right Next Door - Robert
Cray Band
12 (18) Where the streets have no
name - U2
13 (12) Don't look any further -
Dennis Edwards
14 9) Under the boardwalk
Bruce Willis
15 8) Who's that girl - Madon-
16 (35) Never gonna give you up
- Rick Astley
Animal - Def Leppard
Let's work - Mick Jagger
City lights - William Pitt
U got the look - Prince
Didn't we almost have it
all - Whitney Houston
22 (27) Kissing with confidence
- Will Powers
23 (15) Voyage voyage - Desire-
less
24 Bad - Michael Jackson
25 (24) Easy lady - Spagna
26 (19) Balla balia - Francesco
Napoli
27 (25) Songbird - Kenny G
28 (16) Papa Chico - Tony Espo-
sito
29 (38) Don't save your love - Ri-
chenel
30 (37) Hup voetbal hup - Nor
maal
31 You win again-BeeGees
32 (22) Duudeljoo - De Duin-
stappers
33 (30) Boys - Say When
34 (21) Een kopje koffie - VOF
De Kunst
35 (33) Sweetest smile - Black
36 (39) Dinner with Gershwin -
Donna Summer
37 Whenever you're ready -
Five Star
38 Waterfall - Wendy and
Lisa
39 Joe le Taxi - Vannessa
40 (34) I'm in it for love Donny
Osmond
17 (23)
18 (32)
19 (29)
20 (17)
21 (20)
een soort verloedering dreigt'. De
angst van de NCRV, de VARA en
de KRO dat hun bestaan in het ge
ding komt bij het invoeren van een
duaal bestel is volgens de minister
ongegrond. 'Ik vind angst een
slechte raadgever Als VARA of
NCRV zou ik de discussie niet star
ten vanuit het standpunt dat de
concurrentie met commerciële om
roepen al bij voorbaat een verloren
zaak is. Men kan zich toch ook af
vragen: hoe kunnen we onze pro
gramma's verbeteren?' Omroepen
zijn te snel met de vraag om extra
geld en te weinig bereid de eigen
programmaformules eens kritisch
onder de loep te nemen, zo vindt
Brinkman. Misschien, zo sugge
reert hij, zou men wat meer 'Neder
lands produkt' moeten brengen,
zou men programma's moeten be
denken die wat rechtstreekser op
de achterban gericht zijn. 'Men
hoeft toch niet elke avond twee
miljoen kijkers te halen? Vijfhon
derdduizend kan toch ook mooi
zijn?' Bovendien, zo voegt hij er
aan toe, is er door de overheid, in
het regeerakkoord, wel degelijk
'een bestaansgarantie afgegeven'
voor de omroepen die niet het com
merciële pad op gaan. 'Het is trou
wens ondenkbaar dat een minister
zou zeggen: het is nu wel mooi ge
weest met die VARA en die NCRV.
hun tijd is voorbij. Dergelijke vere
nigingen zijn zo diep in ons cultu
rele bestel geworteld, die worden
niet zomaar door de
weggevaagd.'
door
René t'Sas
De tekenen van de tijd wijzen er
volgens de minister ook op dat
'massaprogramma's die gedicteerd
worden door commerciële overwe
gingen hun langste tijd wel gehad
hebben'. Kijkers worden de ver
vlakking op den duur moe, zo schat
hij in. 'Op een gegeven moment
gaan mensen daar doorheen kijken
eiizich de vraag stellen: worden we
nou zoveel beter van al dat geschiet
en gevrij op het scherm?'
Riskante tournure
- Als de VARA, de KRO en de
NCRV commerciële tv zouden wil
len maken, wordt het bestel dat niet
automatisch opgeblazen?
geving gaat, een proces van vele ja-
De mening dat de Mediawet, die
per 1 januari 1988 van kracht
wordt, een kort leven beschoren is,
deelt Brinkman niet. 'Mediawetge
ving is een langer leven beschoren
dan men vaak denkt. Het bestel
wordt met van vandaag op morgen
gewijzigd.' Wanneer niet alleen Ne
derland 1 maar ook Nederland 2
een commercieel net zou moeten
worden, zullen daar eerst de nodi
ge discussies in het parlement aan
vooraf moeten gaan, stelt Brink
man, en hij wijst er nog eens op hij
het een merkwaardige en riskante
'tournure' vindt wanneer omroe
pen, die steeds gesteld hebben
vierkant tegen commerciële televi
sie te zijn. nu opeens gaan roepen
'als het moet, dan moet het.' Aan
discussie over hoe het bestel er uit
moet zien wanneer de Nederlandse
omroep in meerderheid op de com
merciële toer gaan wil hij zich ver
der niet wagen 'Dat is nog lucht
fietserij.'
- Er heerst ook nog enige onduide
lijkheid over de mediaparagraaf
in het regeerakkoord waarin ge
steld wordt dat wanneer drie om
roepen te kennen geven commercië
le televisie te willen maken, dat
commericiële net er ook komt. Moe
ten die drie omroepen dan ook
daadwerkelijk samen werken
'Mij dunkt dat de mediaparagraaf
wel duidelijk is, maar het antwoord
op de vraag hoe die samenwerking
er nu precies uit dient te zien, dat is
nog een gesprekspunt. Aan het be
grip 'samenwerking' zijn in het re
geerakkoord geen specifieke voor
waarden gesteld, dat is waar.'
'Er is. op dit punt. bij de kabinets
formatie. heel nadrukkelijk ge
steld: waarom zouden wij de kas
tanjes uit het vuur halen terwijl
men in Hilversum nog zo fors van
mening verschilt? Men moet het in
Hilversum eerst maar eens met el
kaar eens zien te worden en dan be
kijken wij wel of het resultaat in
ons politieke en financiële straatje
past.'
Hilversum de kastanjes uit het i
Daarvoor zou de wet eerst gewij- - Voorlopig staat u. bij de Hilver-
zigd moeten worden en dat is in sumse discussies, als lachende der-
Nederland, als het over mediawet- de aan de kant?
'Nou...dat zou een soort bcnaaen-
freude zijn waar niemand bij ge
baat is. Maar ik voel me ook niet ge
dwongen midden in het strijdge
woel te gaan staan en de ene dag de
KRO, de andere dag de VARA en
de volgende dag de NCRV tegen
over mij te vinden. Ik vind het wel
rustig dat ik me ook eens met ande
re onderwerpen bezig kan houden.'
Sky Channel
Dat de Europese rechter de
maatregelen, die Brinkman heeft
getroffen om buitenlandse satel
lietzenders de voet dwars te zetten
in hun concurrentie tegen de Ne
derlandse omroepen, wel eens naar
de prullenmand zou kunnen ver
wijzen, houdt de bewindsman niet
wakker Hem zal. zo zegt hij. niet
het verwijt kunnen treffen te wei
nig gedaan te hebben ter bescher
ming van het vaderlands omroep
bestel. 'Wanneer de Sky Channels
op oneerlijke gronden de Neder
landse omroepen beconcurreren is
dat. los van alle juristerij, niet fair.
Ik geef u op een briefje dat wan
neer we Sky Channel ongelimiteer
de toegang tot de Nederlandse ka
bel zouden verlenen, er meteen
vragen vanuit de Kamer zouden
komen over de zielige positie waar
in de Nederlandse omroepen dan
terecht zouden komen.' Als buiten
landse zenders zonder enige re
strictie in Nederland mogen uit
zenden (met ondertitelde program
ma's en op Nederland gerichte re
clame) dan moeten, volgens Brink
man, de Nederlandse omroepen de
middelen krijgen om zich daarte
gen te weer te stellen. Met andere
woorden: dan zouden ze ook als
commerciële zenders moeten kun
nen opereren. 'En daar is in het par
lement nog geen meerderheid
Ook over het feit dat de Stichting
voor een Richtig Mediabeleid de
minister voor de afdeling recht
spraak van de Raad van State heeft
gedaagd omwille van het feit dat
hij 210 miljoen gulden uit de om
roepreserve wil putten om de be
zuinigingen op WVC rond te krij
gen, maakt Brinkman zich niet al te
veel zorgen. 'Ik heb me. in deze.
van juridisch advies laten voorzien
en dat stemt me hoopvol.' Verwij
ten dat hij, nu het nog even kan.
een graai in de omroepgelden doet
om ze voor 'oneigenlijke' middelen
aan te wenden deren hem niet. 'In
het kader van de bezuinigingen ge
beurt het wel vaker dat gelden van
het ene naar het andere potje over
geheveld worden.'
- In het akkoord dat de Nederlandse
dagbladuitgevers met de omrbepen
gesloten hebben, betreffende de ver
deling van extra Ster-opbrengsten,
staal, onder andere, dat de omroep
bijdrage met een tientje verhoogd
zou moeten worden. U bent daar
niet zo happig op. Wordt dat voor u
een halszaak?
'Ik heb altijd geleerd dat je princi
pes bij principiële zaken moet han
teren, maar ik heb er wel een paar
overwegingen bij. Ten eerste: het
beleid van het kabinet is er al een
aantal jaren op gericht de lasten
druk te verlagen. Ten tweede: in
een tijd waarin we allerlei collectie
ve lasten, door middel van bezuini
gingen. proberen terug te dringen,
lijkt het me niet zo verstandig om
de omroep, een sector die toch niet
zonder geld zit, alsmaar te laten
groeien. En ten derde: als de
STER-zendtijd uitgebreid wordt,
krijgen de omroepen sowieso meer
geld ter beschikking. In de loop der
jaren hebben de omroepen wel va
ker extra geld gekregen, hetzij via
incidentele beschikkingen, hetzij
via meer structurele wegen. Zo zijn
er kort geleden ook nog afspraken
gemaakt over een 'cultuurfonds'
voor de omroepen. Je kunt moei
lijk volhouden dat het voor de om
roepen alleen maar kommer en
kwel is.'
'Kijk, ik heb me altijd verzet tegen
de invoering van een derde net om
dat ik van mening was dat Neder
land daar geen behoefte aan had.
Nu dat derde net er wel komt ben
ik niet diegene die daar steeds over
blijft doorzeuren, voorlopig is het
kabinet er niet voor de omroepbij
drage te verhogen. Wat ik op dit
moment belangrijk vind, is dat de
lopende veranderingen in Hilver
sum op een goeie wijze doorge
voerd worden. Die zullen vast een
grotere doelmatigheid tot gevolg
hebben. Laten we op deze i
eerst de jaren tachtig
door zien te komen.'
ROTTERDAM (ANP) - Zes Neder
landse kunstenaars maken een gra
fisch werk in twee kleuren, spe
ciaal om in het dagblad Het Vrije
Volk te worden afgedrukt. Het
wordt in de volledige oplage mee
gedraaid als pagina met blanco
achterkant. In de periode van 19
september tot en met eind decem
ber zullen ze de 100.000 abonnees
van het dagblad bereiken en de
40.000 van de weekeditie. Het pro
ject kost ongeveer 130.000 gulden.
De helft van dit bedrag komt van
sponsors, de rest draagt de krant
bij.
Het is volgens Wim de Jong, chef
van de kunstredactie van de Rot
terdamse krant, een unieke gra
fiekcollectie die de lezers cadeau
krijgen. Initiatiefnemer is de Rot
terdamse beeldende kunstenaar
Hans Citroen. Bijna twee jaar is er
aan de voorbereiding en uitvoering
gewerkt. Eerder drukte het dag
blad De Stem in Breda al een serie
litho's af, maar dat waren bestaan
de werken, die niet speciaal voor
de krant waren gemaakt, zoals nu
het geval is, aldus De Jone.
De kunstenaars die de kunstwer
ken voor Het Vrije Volk maken,
zijn: Woody van Amen, Hans Ver-
weij en Gerrit Lakmaaker, allen uit
Rotterdam, Rob van Koningsbrug-
gen uit Den Haag. Rob Scholte uit
Amsterdam en Daan van Golden
uit Schiedam. Zij willen op de za
terdag nadat hun kunstwerk is ver
schenen, de grafiekpagina r
ren en signeren
Belgische Panorama -presentator Paul Muys:
Composities van hedendaagse Ne
derlandse vrouwelijke componisten,
uitgevoerd door Elena Vink (so
praan), Helen Metzelaar (dwars
fluit), Peppie Wiersma (slagwerk),
Monique Copper (piano), Trees
Hoogwegt (blokfluit) en Jannie
Pranger (stem). Een film: 'De Spie-
dos. Vocale improvisaties
Greetje Bijma en haar Kwintet. Ge
hoord en gezien op 15 september in
de Leidse Schouwburg.
LEIDEN - Bezoeksters die gis
teravond voor de pauze naar huis
waren gegaan of die (veel erger
nog) helemaal niet waren geko
men, kunnen dat ten zeerste be
treuren. Het optreden van
Greetje Bijma maakte de hele
avond goed. Een dertigtal vrou
wen, al dan niet afkomstig van
het symposium 'Vrouwen en
Kunst', en een enkele man wer
den voor hun welwillend en ge
duldig gehoor eerder op de
avond beloond met een daveren
de performance tot slot.
Van de Nederlandse vrouwelij
ke componisten was Marjo Tal
(1915) een ontdekking. Vooral
haar humoristische 'Alter' uit
1978 viel op door zijn sfeervolle
en humoristische behandeling
van de gedichten van Robert
Brooke en door de boeiende ver
tolking ervan door Elena Vink en
Monique Copper.
Zowel 'Gaps' uit 1986 van
Trees Hoogwegt als de film 'De
Spiegelzaal' van Jochems/Hoen-
derdos deden een beroep op het
uithoudingsvermogen van het
publiek. Menigmaal dacht ik aan
het gezegde van 'de beperking en
de meester': teveel van het goede
schaadt. Hoewel de film - zeker
in het begin - alle aandacht voor
zich opeiste door de prachtige.
ritmisch bewegende beelden van
de spiegelzaal, duurden twintig
minuten daarvan voor mij te lang
en te monotoon.
Perfect van lengte, van samen
spel en van afwisseling was ech
ter de show van Greetje Bijma.
Stemkunstenares zou ze ge
noemd kunnen worden; gelui
den van scheurende saxofoons,
van geknepen-neuzerig Javaans
gezang, van een Mariene Die-
trich-alt, je kunt het niet verzin
nen of Bijma kan het produce
ren. Met haar fladderende han
den en haar blonde gemillimeter
de hoofd trekt ze de aandacht
van het publiek naar zich toe. De
overige leden van het kwintet
zijn nauw op haar ingespeeld en
swingen met haar mee dat het
een lieve lust is. Het handjevol
toeschouwsters wist door haar
enthousiasme nog enkele toegif
ten af te bedelen. Een volgend
optreden van deze rasartieste zal
hopelijk met meer tam-tam aan
gekondigd worden.
MONICA SCHIKS
BRUSSEL - Samen met
William van Laeken vormt Paul
Muys het vaste presentatieduo van
de BRT-actualiteitenrubriek 'Pa
norama'. De kwaliteit van het pro
gramma, en het feit dat het is inge
klemd tussen een spelletjespro
gramma en een populaire buiten
landse serie, bezorgen 'Panorama'
al sinds jaar en dag vrij hoge kijk
cijfers.
door
Carlos Alleene
Reportages over binnenlandse
onderwerpen scoren bij het pu
bliek nog altijd het hoogst, vertelt
Muys die zijn meningen vaak met
een stevige dosis ironie relativeert.
'Het is een koud kunstje de kijkers
warm te maken voor onderwerpen
die als het ware op de stoep liggen.
Binnenlandse reportages lokken
ook altijd heel wat reacties uit. Re
portages over buitenlandse onder
werpen kopen we meestal. Het feit
dat ze door Britten of Amerikanen
gemaakt zijn maakt ze soms mis
schien wat minder aantrekkelijk.
Uiteindelijk komt het er bij een
nieuwsmagazine op aan zoveel mo
gelijk aansluiting te vinden bij de
ervaringswereld van de kijker.'
Maar, zo voegt hij eraan toe, 'dat
wil niet zeggen dat je een slaaf van
de kijkcijfers moet worden.'
Het aankopen van buitenlandse
reportages is, met name in de zo
mermaanden, een noodoplossing?
Muys knikt bevestigend. 'Alle
omroepen hebben tegenwoordig
met een gebrek aan werkinsmidde-
len te kampen. Als de Nederlan
ders in het buitenland een bepaald
onderwerp coveren, hebben ze met
nog grotere moeilijkheden af te re
kenen dan wij. Zij krijgen soms
amper drie dagen de tijd om een
reportage te draaien, terwijl wij
meestal over een week en in het
beste geval over tien dagen be
schikken. Het gevolg is dat de kwa
liteit van de Nederlandse reporta
ges gevoelig gedaald is. Vijftien
jaar geleden kijken wij nog op naar
'Achter het Nieuws'. Dat was een
rubriek waarvan we wat konden le
ren. Dat gevoel is nu volledig ver
dwenen. Het Nederlandse omroep
bestel brengt met zich mee dat het
accent in de programmering vooral
bij het amusement wordt gelegd.
Men wil vooral geen kijkers verlie
zen. En dat is iets waar de BRT
zich nu bepaald aan moet spiege
len.'
Zelfcensuur
- Nogal wat dingen wijzen er op
dat de BRT-leiding de laatste tijd
minder tolerant is geworden. Heb
je daar een verklaring voor"7
'Ik heb niet de indruk dat er nu
ineens minder kan dan vroeger. Bij
de BRT zijn er altijd periodes van
grote spanningen rondom verkie
zingen en partijcongressen. Wat
dat betreft is er nauwelijks iets ver
anderd. BRT-journalisten doen
permanent aan een soort zelfcen
suur. Tenminste, dat is mijn in
druk. Het is toch opmerkelijk dat
de BRT nauwlettend de buiten
landse verkiezingscampagnes
volgt, maar over de Belgische met
geen woord rept?'
Gevraagd naar zijn standpunt
omtrent commerciële televisie ant
woordt Paul Muys dat hij er weinig
heil van verwacht. „Ik denk niet
dat de kijker er beter van zal wor
den. Een commerciële omroep
moet het hebben van goedkope
spelprogramma's, soap opera's en
zovoort. Er wordt gezocht naar
programma die een alibi vormen
om ergens reclame voor te ma
ken".
Maar. zo vertelt Muys, ook de
BRT doet mee aan de 'vercommer
cialisering' van de omroepen.
„Waarom wordt 'Dallas' gepro
grammeerd? Om te verhinderen
dat kijkers op een andere zender
overschakelen. Wat ik erg vind is
dat kinderen hele dagen voor dat
scherm gespijkerd zitten. Waarom
grijpen jongeren niet naar een
boek? Iemand die alleen maar vi
deoclips bekijkt zal daar niet zo
veel wijzer van worden. Je kan be
ter naar een aquarium kijken. Maar
wie ben ik dat ik videoclips zou
verbieden? De BRT zou, vind ik.
meer aandacht aan het boek moe
ten besteden. Het moet als normaal
en normgevend voorgesteld wor
den dat iemand leest. Helaas be
steed ik weinig tijd aan het lezen
van boeken. De meeste tijd gaat
nog altijd zitten in het lezen van
kranten en tijdschriften"
Deprimerend
Van België heeft Paul Muys,
over het algemeen, niet zo'n hoge
pet op. Er wonen teveel mensen in
liet kleine land, maar, je kan er wel
lekker eten. 'Er heerst in België
zonder meer een gebrek aan goeie
kranten. Maar dat kan de Belgen
weinig schelen. Ik vind zoiets de
primerend. Voorts ontbreekt in dit
land een fundamentele kritiek. Al
les is zo voorspelbaar. Ik kan met
een aan zekerheid grenzende waar
schijnlijkheid de reacties op een
Panorama-uitzending voorspel
len.'
- Hoe ben je aan je burgerlijke
'Ben ik burgerlijk omdat ik af en
toe een das draag? Ik vind het veel
burgerlijker om als veertigjarige in
een doorgezakte jeans rond te lo
pen. Misschien waardeer ik nog al
lerlei deugden die langzamerhand
dreigen te verdwijnen.' Het 'mo
dieuze gescharrel' met computers
noemt hij 'een van de grootste1
dwalingen van deze tijd.' Muys
'Nu ja, we leven in een oppervlak
kige tijd. Tot op zekere hoogte ben
ik ook een produkt van die tijd. Ik
neem me wel voor af en toe een
dichtbundel te kopen, maar het
komt er niet van. Ik probeer dat
dan maar goed te maken door zo
veel mogelijk tijdens mijn vakantie
te lezen.'
Van Dalsumprijs
toegekend aan
Frans Strijards
AMSTERDAM (ANP) - Frans Strij
ards heeft met zijn produktie
'Hensbergen' de Albert van Dal
sumprijs van 10.000 gulden voor
het toneelseizoen 1986/87 gewon
nen. De Stichting Amsterdams
Fonds voor de Kunst maakte dit
vandaag bekend.
Het stuk 'Hensbergen' lijkt vol
gens het bestuur van de stichting
„ontsnapt te zijn uit de weerbarsti
ge ziel van Strijards en geeft
schaamteloos vorm aan zijn gent
ratie-conflict met het toneel, to
neelspelers en toneelpubliek en
impliciet het conflict van individu
en samenleving".
„Strijards is niet het 'enfant terri
ble' van het Nederlands toneel", zo
vervolgt de stichting. „Hij is veel
eer een buitengewoon eigenzinnig
toneelmaker die hoge eisen stelt
aan zichzelf en voor het publiek ze
ker geen verzorgde reis organi
seert".
The young
A huk l eu s
in Leiden
LEIDEN - De directie van de
Groenoordhallen hoopt de con
tractbesprekingen voor de The
Young Messiah' en 'The Young
Amadeus' deze week succesvol af
ronden. "Het is de bedoeling dat
deze grootse muzikale uitvoering
met beroemdheden als Vicky
Brown, Madeleine Bell, Gordon
Nevill en Tom Parker eind oktober
op het podium van de Groenoord
hallen komt", aldus directeur And-
rë de Jong, die volgende week pas
de definitieve datum voor de kaart
verkoop kan bekendmaken
