'Kwaliteit moet omvang
kunstonderwijs bepalen
AANTREKKELIJKE BANDS 'WERFPOP'
Toneelsituatie is voor
ie provincie zorgelijk'
Eerst toneelnominaties,
dan prijstoekenningen
Vlamingen
cultuurarm
Onderkoelde speelstijl in 'Boom uit de tropen^
DONDERDAG 27 AUGUSTUS 1987
KUNST
PAGINA 19
Schouwburgdirecties breken met traditie
men gemaakt. Men heeft voor no
minaties gekozen in navolging van
het buitenland.
Voor de Louis d'Or zijn genomi
neerd: Eric van der Donk voor zijn
rol van Ernst in 'Stilte' van Lars
Noren (Publiek,stheater), Carol van
Herwijnen voor zijn rol van Lam
bert Le Roux in 'Prawda' van Da
vid Hare en Howard Bretnon (RO-
theater), Gees Linnebank voor zijn
rol van Vito in 'Angelo en Rosanna'
van Lode wijk de Boer (toneelgroep
Theater) en Guido de Moor voor
zijn rol van Friedrich Hofreiter in
'Het wijde land' van Arthur Schnit-
zler (Publiekstheater).
Als genomineerden voor de Theo
d'Or zijn aangewezen: Anne-Marie
Heyiigers voor haar rol van Helene
Hanff in 'Charing Cross Road 84'
van James Roose-Evans (Haagse
Comedie), Yvonne van den Hurk
voor haar rol van Nora in het 'Pop
penhuis' van Henrik Ibsen (Globe)
en Viviane de Muynck voor haar
rol van Martha in 'Wie is bang voor
Virginia Woolf van Edward Albee
(gezelschap De witte kraai).
Voor de Colombina komen in
aanmerking: Trudy Labij, Anita
Menist en Marie-Louise Stheins;
voor de Arlecchino Porgy Frans-
sen, Wim Meuwissen en Willem
Wagter; voor de Prosceniumprijs
de artistieke leiding van toneel
groep Centrum, Sam Bogaerts en
toneelgroep Hollandia; voor de
Hans Snoekprijs De blauwe zebra,
Kees van Loenen en NJT-Den
Haag.
Koningin bij
opening
theatercomplex
in Den Haag
DEN HAAG (ANP) - Koningin
Beatrix zal op woensdag 9 septem
ber voor het eerst sinds zij tijdens
haar vakantie ziek werd weer in de
openbaarheid treden. Zij zal dan
samen met prins Claus aanwezig
zijn bij de opening van het nieuwe
Muziektheater en het Danstheater
in Den Haag. Omdat de koningin
zich op doktersadvies nog in acht
moet nemen, zal zij het openings
programma slechts voor een deel
bijwonen. Dit heeft de Rijksvoor
lichtingsdienst woensdag meege
deeld.
De koningin werd op dinsdag 4
augustus in het ziekenhuis van An
tibes in Frankrijk opgenomen met
verschijnselen van hersenvliesont
steking. Een dag later werd ze ver
voerd naar het Bronovoziekenhuis
in Den Haag, waar ze enkele dagen
verbleef. Na die tijd heeft ze op
doktersadvies absolute rust gehou
den.
Toonkiuistenaarsbond
Kmist belangrijk
voor economie'
AMSTERDAM (ANP) - De kun
sten kunnen van grote betekenis
zijn voor de economie van ons
land. De bezuinigingen op de kun
sten, in het bijzonder die op de
orkesten en op het muziekonder
wijs en het uitblijven van'substan
tiële steun voor pop en jazz is dan
ook zuinigheid die de wijsheid be
dreigt. Dit betoogt het hoofdbe
stuur van de Nederlandse Toon-
kunstenaarsbond (NTB) dinsdag
in een open brief aan regering en
parlement.
Aan de hand van enkele voor
beelden uit het buitenland, voert
de bond aan dat niet alleen de over
heid subsidies aan onder meer
orkesten, andere kunstinstellingen
en festivals terugverdient, maar
dat bovendien het bedrijfsleven er
door die steun wel bij vaart. Dat
laatste geldt ook voor de werkgele
genheid, voegt de NTB er aan toe.
De ongeveer 100.000 bezoekers
van het festival in het Schotse
Edinburgh geven in drie weken
tijd zo'n 160 miljoen gulden uit, al
dus één van de door de NTB aange
voerde voorbeelden. Ook de nieu
we opera in Parijs, twee keer zo
duur als het Muziektheater in Am
sterdam en de Salzburger Festspie-
le worden door de NTB in het rijtje
genoemd.
,,Als Nederland cultuurland wil
blijven, zal het de afbraak van zijn
cultuurinstellingen moeten sta
ken". Investeren in cultuur is in
vesteren in economie, stelt de
bond in de open brief.
Deze brief mondt uit in het voor
stel töt overleg tussen de ministe
ries van WVC en Economische Za
ken, de lagere overheden, de verte
genwoordigers van vakbonden van
kunstenaars en werkgevers op dat
gebied om te komen tot het oprich
ten van een of meer instellingen,
die zich met de belangen van de
Nederlandse economie rond de
kunsten zullen gaan bezig houden.
RIJKSAANKOPEN - De Rijks
dienst Beeldende Kunst (RBK)
presenteert de keuze uit de jaarlijk
se aankopen dit jaar in alle zalen
van Het Prinsenhof rn Delft. Daar
mee wordt een begin gemaakt om
een deel van de jaarlijkse aanko
pen elk jaar in een ander museum
te laten zien. De volgende tentoon
stelling, die van 1988, komt in het
Stedelijk Museum in Schiedam,
die van 1989 in het Rijksmuseum
Twenthe in Enschede.
LEIDEN - Het Werf popfestival heeft zaterdag voor
de zesde keer plaats in het v.d. Werf pak. Aan de
opzet van het festival is weinig veranderd. Tradi
tioneel wordt het festival weer geopend (14.00 uur)
door een Leidse groep. De organisatoren lieten dit
keer de keuze vallen op T.T. Togs met Roy van
SprangRuud Souhoka, Johan VeenbaasKarin
Klebe en Glenda Hermans. Na Togs geeft Bum The
Blankets acte de presence (15.30 uur). Nog niet
doorgebroken, maar toch een van de veelbelovende
Nederlandse gitaarbandsdie drie jaar geleden is
ontstaan uit de Goudse formatie Titz.
Om 17.00 uur een optreden van de band die vorig
jaar in het Leids Vrijetijdscentrum zo'n beetje de
verrassing van het seizoen was: de Rotterdamse
groep Spasmodique.
Theaterdirecteur Wim Bary:
s Avonds (19.30 uur) wordt er weer begonnen met
de uit Amsterdam afkomstige groep L'attentat.
Hun muziek is een mengeling van rock ruil, cow-
poge en rockabilly. De Engelse band The Weather
Prophets (zie foto), die met hun debuut elpee 'May
flower' binnen een paar weken op nummer 1 prijk
ten, sluiten de rij met hun concert dat begint om
21.00 uur. Ook de single 'I almost prayed' stond we
ken lang op de eerste plaats in de Britse hitparade
en volgende maand komt hun nieuwe single 'Naked
as the day you were born' uil.
Gewoonte getrouw wordt het festival in de late
uurtjes weer afgesloten met een film; dit keer Jab-
berwalky van Monty Python. (p.r. foto
AMSTELVEEN (ANP) - Het ziet er
ïaar uit dat het toneel zich zal gaan
:oncentreren in de drie grote ste
len Amsterdam, Rotterdam en
)en Haag nu de grote toneelgezel-
ichappen als Toneelgroep Amster-
lam, Haagse Comedie en het Rot-
erdamse RO-theater hebben laten
veten niet veel meer op reis te zul-
en gaan. Daarmee ontstaat een
;orgelijke situatie voor wat toneel
jetrefc in de theaters buiten de drie
»rote steden.
Dit zei directeur Wim Bary van
iet Cultureel Amstelveen (CCA)
leze week op een persconferentie
vaar hij het programma voor het
tomende seizoen in zijn centrum
lekend maakte. Hij sprak daarbij
tegelijkertijd de verwachting uit
dat de door hem geschetste ont
wikkeling aan Amstelveen voorbij
sal gaan omdat deze plaats nog
deel uitmaakt van de regio Amster
dam.
Voor wat het seizoen 1987/1988
betreft lijkt het deze dagen gepre
senteerde CCA-programma hem
gelijk te geven. Er zullen niet min
der dan elf landelijke premières op
het gebied van toneel, dans, musi
cal en zang in Amstelveen plaats
hebben.
Voor dit dertiende seizoen van
het Cultureel Centrum Amnstel-
veen zijn bijna 200 voorstellingen
BRUSSEL (ANP) - Een op de
twee Vlamingen raakt nooit
een boek aan en een op de drie
Vlamingen weet desgevraagd
geen enkele titel van een
Vlaams boek te noemen. Dit
blijkt uit een opinie-onderzoek
dat is verricht in opdracht van
de Vlaamse minister van cul
tuur, Patrick Dewael.
Als Vlamingen al een literaire
voorkeur hebben valt het op
dat de meestgenoemde schrij
vers al jaren dood often minste
bejaard zijn.'Een uitzondering
is Hugo Claus, maar hij moet
genoegen nemen met een twee
de plaats achter Ernest Claes.
De jongste lichting in de
Vlaamse literatuur lijkt nog
niet tot Vlaanderen zelf te zijn
doorgedrongen.
Ook met de cultuurbeleving
op andere terreinen is het pover
gesteld. Zo gaat 53 procent van
de Vlamingen nooit of bijna
nooit naar een toneelstuk, 61
procent nooit of bijna nooit
naar een museum en 66 procent
nooit naar een bibliotheek. Aan
muziek hebben de Vlamingen
nog meer hekel. Rond de ne
gentig procent bezoekt nimmer
een (pop)concert of operavoor
stelling, zo blijkt uit het onder
zoek.
De onderzoekers hebben
geen vergelijkingsmateriaal en
weten bijvoorbeeld niet of de
Vlaming een grotere cultuur
barbaar kan worden genoemd
dan inwoners van andere lan
den. Desondanks zijn de eerste
reacties op het onderzoek tame
lijk onthutst en ook wel een
beetje beschaamd. „Leest u een
boek en gaat u naar theater?
Dan bent u geen Vlaming," zo
opende het dagblad de Morgen
woensdag.
Volgens de meeste commen
taren schiet vooral het onder
wijs tekort.
Die mening wordt gedeeld
dooi Dewael. De (liberale) mi
nister Dewael ziet in de resulta
ten van de enquete verder een
bewijs van zijn stelling dat de
cultuur „dichter bij de mensen-
"moet worden gebracht.
en concerten geboekt: toneel, ca
baret, ballet, folklore, operette,
musical en dergelijke. De dit jaar
opgerichte Toneelgroep Amster
dam, de Haagse Comedie, Toneel
groep Globe, Theater, het Neder
lands Volkstoneel zullen een aan
tal van hun belangrijkste stukken
op de planken van het CCA bren
gen naast een hele reeks vrije thea-
terprodukties. In het kader van ca
baret zullen onder meer Seth Gaai-
kema, Jasperine de Jong, Ivo de
Wijs, Gerard Cox en Rients Grate-
ma, Youp van 't Hek, Paul van
Vliet, Jenny Arean en Henk Elsink
met een nieuwe one-man-show
voor het Amstelveense voetlicht
treden.
De dans is ook ruim vertegen
woordigd in het komende seizoen
in Amstelveen. Het Nationale Bal
let zal de landelijke première bren
gen van een speciaal Hans van Ma-
nen-programma. Maar ook andere
dansgezelschappen zullen in Am
stelveen niet ontbreken.
De koffieconcerten op zondag
morgen en de kindervoorstellin
gen en 'Sherrycabarets' op zondag
middag zullen worden voortgezet.
Veel moeite zal dit seizoen wor
den gedaan jongeren naar het CCA
te trekken. Er zijn voor deze groep
speciale produkties gecontrac
teerd en in de abonnementengids
zijn veertig voorstellingen en con
certen met een J' gemerkt, waaruit
jongeren een keuze-abonnement
kunnen samenstellen. Voor jonge
ren geldt tevens een sterk geredu
ceerde toegangsprijs. Voorwaarde
is wel dat men in het bezit is van
een Cultureel Jongeren Paspoort
(CJP).
Het afgelopen seizoen bezochten
in totaal ruim 111.000 liefhebbers
de voorstellingen en concerten in
het CCA (het jaar daarvoor
109.000). Sinds de opening van het
Cultureel Centrum Amstelveen in
januari 1975 tot het einde van het
afgelopen seizoen in augustus van
dit jaar waren er meer dan
1.400.000 (betalende) bezoekers.
Uitgestelde
Metamorfose
zondag in
Leidse Hout
LEIDEN- De voorstelling 'Me
tamorfose' die eerder deze zomer
in verband met het slechte weel
moest worden afgelast is verscho
ven naar zondagavond 30 augus
tus. Dit meldt de werkgroep Leid-
se-Houttheater, dat het evenement
in het openluchttheater organi
seert.
De voorstelling wordt verzorgd
door het Flup Ju Bedrijf, een the
atergroep uit Zeeland. 'Metamorfo
se' is volgens deze groep het ver
haal over de gedaanteverwisseling
van een planeet in een geketende
vrouw, die er in slaagt met behulp
van twee reusachtige vogelachti-
gen te ontsnappen aan een babylo-
nisch bouwwerk van ladders en
planeten. Basis voor deze voorstel
ling vormen oude en nieuwe ijze
ren verbeeldingen van de kunste
naar Pierre Schwartz. 'De objecten,
de indringende beelden, de bewe
ging en de originele muziek geven
de voorstelling een zeer eigen, ner
gens mee te vergelijken karakter',
aldus de organiserende werkgroep.
Hoewel de aanpak in- hoofdzaal
absurdistisch is, zijn de gebruikte
thema's als groei, dood, geweld en
vrijheid gemakkelijk herkenbaar
in het kijkspel. De voorstelling
wordt ondersteund door veel eigen
muziek op saxofoons, drums en
ijzeren slagwerkinstrumenten.
Voor de objecten en de kostuums
zijn Pierre en Hennie Schwartz
verantwoordelijk.
De voorstelling in het Leidse-
Houttheater begint om half acht en
duurt ongeveer een uur.
Margo Dames, Kitty Courbois en Alexandra van Marken
in 'Boom uit de tropen', de eerste produktie van de Toneelgroep Am
sterdam. (foto Kees de Graal!)
Toneelgroep Amsterdam presenteert zich overtuigend
AMSTERDAM - De langverwachte eerste
produktie van de nieuwe Toneelgroep Am
sterdam is een feit: 'Boom uit de tropen' van
de Japanse schrijver Yukio Mishima ging
deze week in première. Regisseur is Jan Rit-
sema, die samen met Gerardjan Rijnders de
artistieke leiding vormt van het nieuwe to
neelgezelschap, dat (na opheffing van Cen
trum en het Publiektheater ontstaan) nu
eerste seizoen in gaat.
Toneelgroep Amsterdam is de vaste be
speler van de Stadsschouwburg en Belle-
vue; in laatstgenoemd theater staat 'Boom
uit de tropen', waarvoor de Belg Charles
Vandenhove een speciaal decor heeft ont
worpen. Deze zestigjarige architect heeft
hiermee zijn debuut gemaakt als decoront
werper. Het is de grootste verrassing van de
ze produktie: een hel witte ruimte met enke
le fel rode accenten - een esthetisch fraai
vormgegeven bouwwerk, dat vooral een
raadselachtige en dreigende sfeer ademt,
hetgeen wonderlijk genoeg door de uitbun
dige belichting wordt versterkt.
Witte wanden, die bestaan uit tal van klei
ne transparante vierkanten, lopen trapsge
wijs verspringend naar achteren. Achter in
het midden bevindt zich een grote grijze
wenteltrap. Verder wordt de ruimte gevuld
met een stenen bed, een kleine zuil en enke
le witte of hardrode, spits-pyramidevormi-
ge torens. Het is een geprononceerd aanwe
zig decor, waarmee eigenlijk een niet nader
bepaalde ruimte wordt gecreëerd. Het ge
heel heeft iets 'cleans', dat past bij de onder
koelde, afstandelijke spelstijl in dit drama
vol haat.
Teksten van de omstreden schrijver Mis
hima zijn niet gemakkelijk toegankelijk.
Dat kan door zweverig of sterk aangezet ac
teren nog eens extra nadruk krijgen. Geluk
kig heeft de regisseur voor een nuchtere
goed geanalyseerde tekstbehandeling geko
zen. De personages in 'Boom uit de tropen'
slingeren hun opvattingen keihard in el-
kaars gezicht. Dat heeft baat bij terughou
dendheid, overdrijving zou alleen maar na
delig zijn.
De zoon en dochter van Ritsuko verden
ken hun moeder ervan, dat zij haar veel ou
dere echtgenoot Keisaburo om het leven wil
brengen. Ritsuko ontkent dat lange tijd.
maar in een nachtelijk gesprek vraagt zij uit
eindelijk aan haar zoon Isamu om Kei
saburo te doden. Isamu vertelt dat zijn zie
kelijke zuster Ikuko, met wie hij een innige,
waarschijnlijk incestueuze, relatie heeft.
Ikuko verlangt van Isamu, dat hij hun moe
der doodt. Een poging daartoe wordt verij
deld omdat zijn moeder hem verleidt. Twee,
eigenlijk op elkaar gelijkende, vrouwen
staan hier onverzoenlijk tegenover elkaar:
over Keisaburo wordt gesproken, maar de
confrontatie tussen moeder en dochter
geldt in eerste instantie Isamu. Isamu kiest
voor zijn zus; beiden gaan op de vlucht en
storten zich in zee.
Tot slot vertelt Ritsuko aan Keisaburo
een "boom uit de tropen" te zullen planten.
Daarmee keert het symbool terug dat dan al
enkele keren is gebruikt: steeds als teken
van naderend onheil, dat met de dood van
Keisaburo samenhangt. Blijft dus de diep
gewortelde haat, waarvan dit stuk doortrok
ken is.
De onderkoelde speelstijl, vooral van
Alexandra van Marken als Ritsuko en Mar
go Dames als Ikuko, en de opvallende vorm
geving maken en netwerk van onderhuidse
spanningen voelbaar: hier heerst haat.
doodsverlangen en lust tot doden. Extrava
gante buitenissigheden in de speelstijl ont
breken. Wat op toneel aan handeling zich af
speelt, heeft betekenis binnen het geheel.
Hoogstens doen sommige poses, die de ac
teurs een enkele keer aannemen, enigszins
modernistisch en weinig zinvol aan. 'Boom
uit de tropen' komt dan ook overtuigend te
gemoet aan de hooggespannen verwachtin
gen, die sommigen ten aanzien van dit Am
sterdamse gezelschap koesteren. Geen ge
makkelijke voorstelling, maar wel één, die
je ruim tweeënhalf uur niet loslaat.
WIJNAND ZEILSTRA
DEN HAAG (GPD) - De belang
rijkste Nederlandse toneelprijzen
worden dit jaar voor het eerst via
nominaties toegekend. De Vereni
ging van Schouwburg- en Concert
gebouwdirecties (VSCD) heeft ge
broken met de traditie dat de Louis
d'Or, Theo d'Or en andere toneel-
onderscheidingen alsmede de
jeugdtheaterprijs onmiddellijk
worden bekend gemaakt.
Dit heeft de VSCD in Amster
dam meegedeeld. De onderschei
dingen worden uitgereikt door mi
nister Brinkman van cultuur tij
dens een theatergala op 11 septem
ber in de Amsterdamse stads
schouwburg. Er worden tv-opna-
T entooiistelliiig
Lichteiistein
wordt verlengd
Raad voor de Kunst:
AMSTERDAM (ANP) - De over
zichtstentoonstelling van tekenin
gen van de Amerikaanse popart
kunstenaar Roy Lichtenstein in
het Amsterdamse Museum Over-
holland wordt wegens grote be
langstelling met veertien dagen
verlengd tot 27 september. Dit
heeft het privé-museum woensdag
bekendgemaakt.
Sinds 18 juli toen de expositie
werd geopend hebben meer dan
15.000 mensen het museum be
zocht. Van dit aantal kwam 17,5
procent uit het buitenland.
De tentoonstelling gaat na slui
ting in Amsterdam naar het Tel-
Aviv-museum in Israël. Dit mu
seum heeft zijn medewerking ver
leend aan de verlenging van de ex
positie in Overholland in Amster
dam.
DEN HAAG (ANP) - Zowel bij de selectie voor als bij het eindex
amen in het kunstonderwijs moeten kwaliteitseisen worden ge
steld. Die zorgen dan voor een afgewogen aantal hooggekwalifi
ceerde kunstenaars. Daarmee is er een zelfregulerend systeem
onstaan, dat de Raad voor de Kunst verkiest boven de manier die
minister Deetman van onderwijs en wetenschappen heeft voor
gesteld: de omvang van het kunstonderwijs afmeten aan de
marktvraag, het maatschappelijk rendement.
De Raad voor de Kunst bepleit in
zijn gisteren verschenen advies
aan Deetman voor een bijzondere
positie van het kunstonderwijs. Hij
reageert hiermee op de notitie van
de bewindsman „Taakverdeling en
concentratie in het hogër kunston
derwijs" die in maart naar de
Tweede Kamer is gestuurd. Deet
man vroeg de IiBO-Raad een en
ander te coördineren. De minister
wil met een reorganisatie dat de
verschillende kunstopleidingen
ondergebracht worden in grote
scholen, dat het aantal leerlingen
sterk wordt verminderd en dat stu
dieduur wordt verkort.
Dit nu ondergraaft volledig elk
streven naar verbetering van de
kwaliteit van het kunstonderwijs,
meent de Raad voor de Kunst.
Kunstopleidingen moeten zich
kunnen meten naar internationale
maatstaven. Het kunstonderwijs
moet uit de operatie taakverlich
ting en concentratie worden ge
licht. Het hoort er door zijn bijzon
dere positie niet in thuis, aldus het
advies.
Daarover merkt de raad nog op
dat wat aan het zogenoemde hoger
kunstonderwijs voorafgaat, zeer
verschillend en uiteenlopend is.
Daarmee lijkt het kunstonderwijs
al niet op wat hoger beroepsonder
wijs heet. Er zijn verscheidene pa
den die naar het conservatorium
leiden en geen ervan vormt een
vooropleiding die goed aansluit.
De „voorbereidende periode dans"
is in feite een vakopleiding die be
gint als kinderen tien jaar .zijn.
Voor beeldende kunsten bestaat
geen vooropleiding, evenmin als
voor het filmonderwijs. De theater
scholen kennen alle een vooroplei
ding maar die verschilt van insti
tuut tot instituut.
Verloren
Nadelig voor het kunstonderwijs
zijn voorts de regels voor het in
dienst nemen van docenten. De
naam van een instituut staat of valt
met het hebben van enige, liefst in
ternationaal, bekende kunstenaars
als docenten. In het buitenland is
met doceren op dit niveau drie tot
vier maal meer te verdienen dan in
Nederland. Kunstenaars als Brüg-
gen en Haitink zijn op die manier
al verloren gegaan voor het kunst
onderwijs in ons land, aldus het ad-
De Raad voor de Kunst wil
voorts dat met de plannen voor
reorganisatie van het kunstonder
wijs ook andere verbeteringen
worden doorgevoerd ter verhoging
en bewaking van de kwaliteit.
Daarbij wordt niet alleen in de mu
ziek maar ook bij de dans gepleit
voor herinvoering van kwaliteits
controle op het eindniveau. Ook is
er volgens de raad behoefte aan
een werkelijk hogere opleiding
voor filmkunst.
Het hoger kunstonderwijs is ge
dwongen zich te meten naar inter
nationale maatstaven. Deze kwali
teitseis speelt een nog grotere rol
bij het tweede fase-onderwijs.
Vooral internationale uitwisselin
gen vervullen de rol van postaca-
demiaal onderwijs. De Raad voor
de Kunst ziet de eerste verant
woordelijkheid hiervoor liggen bij
de minister van cultuur. De beno
digde budgetten daartoe dienen
dan ook van onderwijs en weten
schappen te worden overgeheveld
naar het andere departement, al
dus het advies.
SCHIPHOL - Grace Jones, het gezicht angstvallig verborgen achter een
grote zonnebril, kwam gisteren uit New York per vliegtuig in Nederland
aan. De zangeres treedt vanavond in Amsterdams nieuwste club, Roxy,
op. Toegangsprijs: honderd gulden. ifoto anpi
