Robinson Crusoe als een
metafoor voor Z.-Afrika
Dara: een persoonlijk verhaal
verweven met een heel volk
Asimov op dreef in zijn
vijfde Foundation-boek
Op zoek naar jezelf: een cliché afgestoft
DE
KEER
Clancy stopt te veel
kennis in zijn thriller
Patrick Süskinds De Duif valt tegen
WOENSDAG 19 AUGUSTUS 1987
Haar man: "Voor mij sneed je moe
der de( tong in stukjes. Ze Wilde
voorkomen dat ze me de graten
één voor één zou zien uitspugen
om ze vervolgens als een bergje op
de rand van mijn bord op te stape
len, zoals ik gewoonlijk deed. Er
werden grapjes over gemaakt dat
het wel leek of ze mijn dienstmeis
je was geworden. Ze antwoordde:
"Dat was ik allang".
Een vroegere vriendin: "Met een
energieke tred baande ze zich een
weg door de menigte, zich doof
houdend voor de voorstellen van
een paar wandelaars. In dat geheel
nieuwe oord van vermaak, dat die
dag trouwens half leeg was, begon
dus het proces dat Dara Sevnica,
die olijke en onberekenbare jonge
Kroatische, geleidelijk zou veran
deren in een verbitterde kleinbur
gerlijke vrouw, spoedig verbannen
naar de Parijse buitenwijken".
Laat tien mensen aan het woord
over iemand en je krijgt tien ver
schillende verhalen. De een schil-
dert de persoon in kwestie tevre
den af als een dienstmeisje, terwijl
de ander verbitterd vaststelt dat ze
is veranderd in een burgerlijke
trut. Zie 'Dara', de roman van Pa
trick Besson. Toen ik de vérschil-
lende verhalen las - getuigenissen
van bekenden - vroeg ik me af en
toe af of ze het wel over dezelfde
vrouw hadden.
Wie is Dara? Haar dochter Brigit
te wil een antwoord op die vraag
hebben en zoekt daarom de oude
bekenden van haar moeder op. Ze
ondervraagt ze grondig. De versla
gen hebben tenminste-het karakter
van verhoren. Mooi geschreven
verhoren, dan wel te verstaan.
Langzamerhand krijgt Dara con
touren. We komen te weten dat ze
na de oorlog naar Parijs is vertrok
ken. Ze wilde niet leven in de door
Tito gevestigde Zuidslavische
volksrepubliek. In de lichtstad
probeert ze haar hoofd boven wa
ter te houden als naaister, hoewel
ze ooit andere dromen heeft gehad:
"Ze zou een beroemd modeont
werpster worden, heel rijk zijn,
zich mooie jongens veroorloven en
de hele wereld bereizen".
Met vaardige hand,voert schrij
ver Patrick Besson oiis binnen in
de wereld van Dara, een wereld die
voornamelijk wordt bevolkt door
gevluchte Kroaten die hopen dat
Tito ooit nog eens het veld zal rui
men. Het knappe van 'Dara' is dat
Patrick Besson erin slaagt een per
soonlijke geschiedenis van een
land te verweven met de geschie
denis van een land. Van de Kroa
ten.
"De Kroaten, een vari de zeldza
me volken in de geschiedenis die
altijd vreedzaam naast hun buren
leefden, zullen na het ontstaan van
Joegoslavië en vooral na de moord,
in juni 1928, op de Kroatische boe
renleider Stefan Radic, volledig
veranderen. Hun legendarische
vriendelijkheid en vrolijkheid ver
anderden na het oprichten, in Oos
tenrijk, van de Oestasja, de moord
op koning Alexander 1, in oktober
1934 in Marseille, en de nachtmer
rie van een onafhankelijke staat
Kroatië, gaandeweg in een onge
looflijke barbarij waar ze zelf van
schrokken en waar ze tot op de dag
van vandaag verbijsterd en bevend
tegenover staan".
Wat 'Dara' vooral zo boeiend
maakt om te lezen is het feit dat de
roman het karakter heeft van een
detective. Wie was tante Nathalie
nu eigenlijk? En die man met wie
Dara zeer kort sprak toen ze op
vakantie was in haar geboorteland
- wat bespraken ze, welke rol speel
de hij in haar leven? Telkens weer
weet Besson een mysterieuze sfeer
te scheppen door vragen op te roe
pen. Vragen die overigens meestal
worden beantwoord. Want 'Dara'
zit hecht in elkaar. Het boek is in
Frankrijk niet voor niets be
kroond.
WIM BRANDS
Op zoek naar jezelf.... Toegegeven,
een vreselijk cliché. Maar toch,
wordt niet iedereen vroeg of laat
geconfronteerd met de vraag 'wie
ben ik eigenlijk?' Dat bewustwor
dingsproces en het uiteindelijke,
bevrijdende moment van aanvaar
ding van je 'eigen ik' worden mooi
gestalte gegeven in drie recent ver
schenen jongerenromans. Zeer
leesbare verhalen die deze 'proble
matiek' met humor en relativering
aankleden.
De hoofdpersonen, jongens, zijn
een jaar of 13, 14 als ze zichzelf te
genkomen. Voor ieder betekent dit
moment van waarheid iets anders.
Filip (uit 'De trimbaan') moet er
kennen dat hij homoseksueel is,
Jeff (uit 'Niemand anders dan ik')
moet afrekenen met zijn schuld
complexen, en voor Lasse (uit 'Als
de beren dansen') betekent het een
definitieve keuze voor zijn vader.
Allereerst 'De trimbaan' van Im
me Dros. Hoofdpersoon is Filip,
een jongen die zijn uiterste best
doet zich nooit kwetsbaar op te
stellen. Bij alles wat hij doet houdt
hij rekening met de indruk die hij
maakt, bang om eventueel 'af te
gaan'. Filip meet zich een houding
aan van de koele jongen die het al
lemaal in de hand heeft. Emoties
worden onderdrukt.
Bij meisjes is hij populair, maar
zijn hart echt openstellen voor ie
mand kan hij niet. "Filip heeft nu
eenmaal geen gevoel. Maar dan
ook geen grein", zegt zijn moeder.
Dat verandert als Filip Rogier
leert kennen, de neef van Diana,
zijn beste vriendin. Rogier is een
sportfanaat en samen besluiten ze
de verwaarloosde trimbaan bij Fi-
lips huis op te knappen. Onbegon
nen werk, weet Filip. Maar om het
gezelschap van Rogier niet te mis
sen, houdt hij vol. Totdat Rogier
hem op een gegeven moment ver
telt dat hij homoseksueel is. Er
knapt iets in Filip. Geschrokken
trekt hij zich terug en mijdt zijn
vriend. Hij is bang, maar weet niet
.precies waarom. Een onschuldige
Opmerking van Diana ('Jij bent
verliefd') laat hem opeens duide
lijk zien wat er aan de hand is: hij is
ook homoseksueel.
Imme Dros is een van de beste
jeugdschrijfsters'van eigen bodem.
Ze combineert een fraaie stijl met
.het vermogen een verhaal inge
nieus op te bouwen. De trimbaan is
bij haar niet alleen een loopcircuit,
maar ook het symbool van Filips
ontwikkeling als mens. Hoe meer
de trimbaan in het ongerede raakt,
hoe meer Filijf zijn ware ik ont
dekt. Bij de trimbaan wordt de ro
ze fantasie van Filip als kleuter,
voor het eerst verstoord. En op het
moment dat de trimbaan uiteinde
lijk wordt opgedoekt is Filip zo ver
dat hij zichzelf aanvaardt als homo.
'De trimbaan' kent maar 'een
paar zwakke momenten. Het eerste
lichamelijke contact tussen Rogier
en Filip vind ik te ontwijkend ver
teld. Met haar capaciteiten had
Dros had dat veel directer en toch
integer kunnen verwoorden. Ook
zakt het verhaal enigszins in na de
bezegeling van de vriendschap van
de twee jongens.
•'Als de beren dansen' van Ulf
Stark is van een heel ander kaliber.
Het verhaal begint met de zwan
gerschap van de moeder van Las
se. Alleen blijkt ze niet in verwach
ting van haar echtgenoot, maar van
een minnaar. Een gegeven dat als1
een bom op kerstavond wordt ge
dropt in de huiselijke kring. Dat
betekent het einde van het huwe
lijk van Lasses ouders. Moeder ver
laat met Lasse het huis om in te
trekken bij haar vriend. Déze heeft
een dochter met wie Lasse onver
hoeds kennismaakt in de badka-
Moeders vriend besluit van Las
se een succes te maken. Nieuwe
kleren, en iedere avond bijles. Op
eens haalt Lasse goede cijfers op
school. Dat brengt zijn omgeving
in opperste verwarring. Vrienden
moeten hem niet meer, hij is te
braaf geworden. Het lijkt Lasse
niet veel uit te maken. Totdat hij
ADVERTENTIE
BOEKHANDEL
LEIDEN LEIDERDORP
OEGSTGEEST KATWIJK
VOORSCHOTEN
Alle op deze pagina besproKen
boeken zijn bij ons dlrekt lever
baar, óf vla onze TERMINAL te
bestellen en dan binnen drie da-
gen verkrijgbaar.
het opeens verdomt nog langer
model-leerling te zijn en teruggaat
naar zijn vader "om er daar achter
te komen wie hij werkelijk is".
'Als de beren dansen' is geen rea
listisch boek. Stark heeft er een
soort tragi-komedie van gemaakt
door alle dramatische momenten
op een slapstick-achtige'manier te
beschrijven. De lach in de traan
overheerst. Komische momenten
te over: de verwarring bij Lasse's
klasgenoten als hij braaf wordt, de
perikelen met stiefzus Lollö en
Lasse's huisdier: een rat. Een ver
haal vol karikaturen, maar wel leu
ke.
Het beste boek van de drie is
'Niemand anders dan ik' van de
Amerikaanse schrijfster Cynthia
Voigt. Wellicht bekend van haar
serie boeken over de kinderen Til-
lerman. Dit verhaal heeft er zijde
lings mee te maken: het is de ge
schiedenis van Jeff, met wie Dicey
Tillerman op een gegeven moment
kennis maakt.
Jeff Greene. Zeven jaar is hij als
hij op een dag thuis komt en ont
dekt dat zijn moeder voorgoed ver
dwenen is "om zielige kinderen te
helpen". Jeff, neemt zich voor het
zijn vader, dé Professor, zo veel
mogelijk naar de zin te maken, an
ders raakt hij die ook nog kwijt. De
jongen reddert het huishouden,
klaagt niet, vraagt niet, houdt zich
stil. Hij cijfert zichzelf volkomen
'weg en is panisch om overlast te
veroorzaken. "Het spijt me", is zijn
meest gebezigde uitdrukking.
Dat verandert als een vriend de
Professor duidelijk maakt dat Jeff
meer aandacht nodig heeft, wil de
Weinig tekenen van dolle opwin
ding bij pers en. uitgevers over de
45e World SF Convention "Conspi-,
racy" die dit jaar in Brighton, En
geland, op een steenworp afstand
dus, wordt gehouden van 27 augus
tus tot 1 september. En te beden
ken dat daar bovendien wordt ge
stemd of Nederland (Den Haag,
Congresgebouw) in 1990 deze
grootste science flction-manifesta-
tie ter wereld (toch zeker 5000 be
zoekers) mag organiseren! Enfin,
tot 1990 moeten de liefhebbers
maar berusten in dit jammerlijke
gebrek aan belangstelling.
Af en toe maar eens blij zijn met
een sprankje zoft: de uitgave bij
voorbeeld van De. Foundation en
Aarde, het 5e deel van de beroem
de Foundation-serie van Isaac Asi
mov. Asimov, o.m. uitvinder van
de bekende "robot-wetten", startte
[zijn Foundation-verhalen in de ja
ren veertig en de eerste drie delen
verschenen in 1951-52. Pas in de ja
ren '60 begonnen ze pas werkelijk
goed te verkopen, evenals Asi-
mov's robotverhalen.
Die belangstelling nam sinds-
i dién alleen maar toe, zodat de oude
meester door zijn uitgevers werd
geprest een 4e deel te schrijven dat
werd Hoeksteen van de Founda
tion (1982), een boek dat tot stom
me verbazing van de auteur een
half jaar nummer een stond op de
bestsellerlijst van de New York Ti
mes. Asimov was weer in.
Hij schreef prompt twee ook al
populaire robot-romans (De Stalen
Holen en De Blote Zon) en daarna,
in 1986, het 5e Foundation-deel dat
nu, een jaar later al (onbegrijpelijk
hoe vlug onze uitgevers erbij kun
nen zijn - een zeldzaamheid), hier
in vertaling bij Bruna is uitgeko-
De Foundation-boeken, overi
gens heel goed afzonderlijk te le
zen, zijn gebaseerd op de "weten
schap" der psychohistorie waar
mee heel precies de ontwikkeling
en toekomst der mensheid, ver
spreid over de Melkweg, te voor
spellen zijn. Natuurlijk moet er
hier en daar bijgestuurd worden of
een keuze gemaakt, en gebeuren er
wel degelijk afwijkingen van het
Grote Patroon. In De Founation en
Aarde heeft Raadsheer Trevize (we
kennen hem nog uit Hoeksteen
van de Foundation),' op grond van
een uitzonderlijk intuitief talent de
juiste keuzes te maken, bepaald
dat de maatschappij van de planeet
Gaia de weg zal wijzen naar een
nieuwe Galaktische Orde.
Omdat de individualist Trevize
eigenlijk niets ziet in een mensheid
als super-organisme, twijfelt hij
i aan zijn keuze voor deze samenle
vingsvorm. Toch heeft hij er zelf,
op grond van zijn onfeilbare talent,
voor gekozen, en dus zoekt hij er
bevestiging voor: terug dus naar de
bron, de aloude, helaas nagenoeg
vergeten en legendarische moeder
planeet Aarde. Een fraaie queeste,
waarop het gezelschap tal van
wonderlijke, niet zelden gevaarlij
ke planeten aandoet. Uitstekend
en met veel dialogen verteld, erva
ren gedoseerde spanning afgewis
seld met veel wetenschappelijke,
"Kijk"-achtige feitjes en een prach
tige ontknoping, zeker voor wie
goed ingevoerd is in Asimov's
werk. Heel warm aanbevolen.
Als uitgeverij Meulgnhoff een
maal een aardige auteur heeft ont
dekt, klampt men zich daar hard
nekkig aan vast. Een vorige keer
besprak ik het Nebula Award-win-
nende bèta-boek 'De müziek van
het bloed' van Greg Bear. In Ne
derland houden we over het alge
meen meer van alpha-SF, fantasy
dus, getuigde de grote oplage-cij-
fers van Jack Vance, Tanith Lee en
Fritz Leiber.
Ook Greg Bear beoefent dit sub
genre van de SF, en van hem is zo
juist verschenen 'Het eindeloze
concert', een amalgaam van Elven-
legendes. Hoofdpersoon is de jon
ge Michael Perrin die zo onverstan
dig is zich te laten overhalen een
jonge, nog niet helemaal voltooide
wereld die zich 'elders' bevindt te
betreden. Een dwaze en onlogische
stap, dié maar weinig hedendaagse
pubers hem zullen nadoen, maar
kom, realiteit heeft met het fantas
tische weinig van doen.
Perrin belandt in ^lk gpval in een
wereld waar de Sidhe, oude Elven
het voor het zeggen hebben. Daar
bevinden zich ook wat half-Elven
en "gewone" mensen die daar bij
toeval, op grond van, meestal, een
muzikaal talent zijn beland. Ze lei
den daar een mager bestaan en
worden enkel beschermd vanwege
een wankel bestand, na een onbe
slist geëindigde oorlog tussen de
Sidhe en een menselijke Tovenaar.
Perrin wordt een bijzondere rol
in het geheel toebedeeld, die hem
(en ons) pas veel later duidelijk
wordt, maar die hem in elk geval in
het ene Vreselijke Avontuur na de
Andere Afschuwelijke Ontsnap
ping voert.
Gedegen Fantastische Vertelling
met de gebruikelijke demonen,
monsters, imposante goochelaars,
elven van velerlei pluimage en
Heldhaftige Daden. Zelf hou ik er
wel van, en met enige gretigheid
zie ik uit naar De Slangemagiër,
het vervolg dat voor het dreigend
najaar is gepland.
ROB VOOREN
De Foundation en Aarde, Isaac Asi
mov. Uitg. A.W. Bruna Zoon, 39,90.
Het eindeloze concert, Greg Bear.
Uitg. Meulenhoff, 27,50.
jongen opgroeien tot een normaal
mens. Vader en zoon verhuizen
naar een verlaten plek aan het wa
ter, waar beiden opbloeien. Ze le
ren elkaar te begrijpen en te waar
deren. Langzamerhand ziet Jeff in
dat zijn moeder - die hij adoreert -
alleen maar aan zichzelf denkt. En
als hij met haar breekt om zijn va
der en zichzelf te beschermen,
geeft hem dat aanvankelijk een
enorm schuldgevoel. Pas als dat is
verwerkt is hij vrij om te ontdek
ken wie Jeff Greene eigenlijk is.
Het zal duidelijk zijn: dit boek
met z'n meer dan 200 pagina's is
geen hapklare leesbrok. Voigt
vraagt nogal wat van haar lezers
wat inleving en meedenken be
treft. Toch verveelt dit boek geen
moment. De schrijfster geeft zo'n
levensecht beeld van alle betrok
ken personages met al hun eige
naardigheden, dat je hun ontwik
keling ademloos volgt. Warmte,
ontroering, verdriet, liefde: het zit
er allemaal in.
En de vraag die Jeff Greene zich
zelf stelt - wie ben je en wat vind je
belangrijk in je leven - stelt Voigt
indirect aan de lezer. Een schitte
rend boek - met helaas enkele ver
taalfouten - dat hopelijk ook door
menig volwassene zal worden gele
zen. Het boek is het meer dan
waard.
MARGOT KLOMPMAKER
De trimbaan, Imme Dros, uitg. Van
Goor, f 22,50.
Als de beren dansen, Ulf Stark, vert.
Emmy Weehuizen, uitg. Lemniscaat, f
21,90.
Niemand anders dan ik, Cynthia
Voigt, vert. Machteld Slagt, uitg. Que-
De nieuwe leider in de Sowjet-
Unie deed erg zijn bestmaar hij
stond voor een oiimogelijke taak.
Om deze positie te bereiken had hij
te veel compromissen moeten slui'
ten, te veel concessies aan de oude
garde moeten doen. Zelfs de 'jonge
re'mannen van vijftig en zestig die
hij in het politburo had opgeno
men, hadden banden met vorige re
gimes. In feite was er niets veran
derd'.
Deze schets van de situatie in de
Sowjet-Unie pluk ik uit het nieuwe
boek 'Operatie Rode storm' van
Tom Clancy (pag. 27). Weer een bij
zonder lezenswaardig verhaal dat
ijzingwekkend dicht bij een moge
lijke realiteit ligt.
De nu 39-jarige voormalige ver
zekeringsagent Clancy maakte met
'De jacht op de Red October' enke
le jaren geleden een opvallend de
buut. Zijn hele leven was hij al -be
zeten geweest vooral van de tech
nische kant van oorlogvoeren. Zijn
kast staat boordevol met boeken
over dat onderwerp.
Hoewel hij nog nooit aan boord
van een onderzeeër was geweest
beschreef hij in zijn eerste boek
met een werkelijk verbluffende
kennis van zaken de speurtocht
naar een 'ontsnapte' Russische on
derzeeër. Vooral toen president
Reagan het boek 'een perfect mari-
neverhaal' had genoemd haalde
het topverkopen. Het werd in 1985
's werelds best verkochte thriller.
Waarbij voorbij werd gegaan aan
het feit dat Clancy zich soms zo'
verdiepte in de technische details,
dat een minder ingewijde de draad
gemakkelijk even kon kwijtraken.
Maar omdat het verhaal boeiend
genoeg was las men toch door.
In feite gaat zijn tweede boek aan
hetzelfde euvel mank. In 'Operatie
Rode storm' beschrijft hij een toe
komstige oorlog tussen de twee su
permachten.
Daartoe 'gedwongen' door olie
gebrek werpt Moskou een inge
nieus rookgordijn op om een aan
val on de NAVO-landen te kunnen
rechtvaardigen. Onschuldigen vin
den de dood bij een geënsceneerde
bomaanslag op het Rode Plein,
maar Duitsland1 krijgt de schuld.
De Sowjet-Unie heeft zijn aanlei
ding.
De gevechtshandelingen ter
land, ter zee en in de lucht maken
een groot deel uit van het lijvige
werk, maar voor mij zijn het niet de
pakkendste delen. Griezelig in hun
realiteitswaarde (men behoeft
maar te denken aan de gebeurte
nissen in het Golf-gebied om te be
grijpen hoe gemakkelijk zaken
kunnen exploderen), maar te tech
nisch om gemakkelijk te lezen.
Eigenlijk is Clancy op zijn best
als hij de lotgevallen vertelt v.an
het handjevol militairen dat ont
komt aan de onverhoedse Sowjel-
aanval op IJsland. Hun trektocht
door het gebied volgt men bijna
ademloos. Moeizaam improvise"
rend slaagt het groepje erin dank
zij een radiozender uit te groeien
tot de belangrijkste uitkijkpost
voor de acties in dit gebied.
Zelfs is daar tussen de bedrijven
door nog even tijd om een romance
te laten opbloeien. Maar daar moet
men zich niet al te veel van voor
stellen. In Clancy's verhaal is niet
zo veel ruimte voor vrouwen. Pas
op de helft komt men de eerste te
gen.
In zijn boek wint het Westen. Als
de Russen zich overgeven vraagt
de Amerikaanse generaal zich ver
bijsterd af waarom ze de Verenigde
Staten niet gewoon om olie hebben
gevraagd.
KOOS POST
'Operatie Rode Storm' door Tom
Clancy. Verschenen bij AWB Uitge
vers, prijs 35,-.
en de schrijver verloopt moeizaam.
Defoe vindt haar hele levensver
haal veel interessanter dan die ene
saaie eiland-episode. Bovendien
stelt hij allerlei wijzigingen voor
om het verhaal spannender te ma
ken: bijvoorbeeld dat Vrijdag een
kannibaal is. De communicatie
Wordt al spoedig bemoeilijkt van
wege het feit dat Defoe, achter
volgd door schuldeisers, is onder
gedoken. Wanneer Susan hem ein
delijk vindt, ontspint zich een
boeiende discussie over feit en fic
tie tussen de auteur en de 'vrije
vrouw', zoals Susanzichzelf om
schrijft.
De vertelster, die er overigens
een fraaie en soms bloemrijke stijl
op na houdt - voor de lezer heeft ze
de hulp van Defoe echt niet nodig -
doet uiteraard sterk denken aan
een andere schepping van deze
schrijver: Moll Flanders. Maar
Coetzee heeft dit schitterende per
sonage, waarschijnlijk ook uit het
tweede d§el van Robinson Crusoe
gehaald.
Wanneer Robinson in dit vervolg
terugkeert naar zijn eiland, pikt hij
onderweg wat passagiers van een
schip op, die bijna van de honger
waren omgekomen. Onder hen is
een jonge gentleman en de dienst
bode van diens móéder. Robinson
complimenteert deze jonge vrouw
met de manier waarop zij het hon-
gerverhaal vertelt, 'veel levensech
ter en gevoelvoller' dan de ge
schoolde jongeman dat deed.
En als de dienstbode, die Susan
heet, enige tijd op het al redelijk
bevolkte eiland verkeert, zingt Ro
binson bijna een hele pagina haar
lof. Het één en ander culimineert in
zijn opmerking dat 'ze gemakkelijk
het hele eiland had kunnen bestu
ren'. Zo'n waardering vóór vrou
wen is dus niet beperkt tot onze
De kracht van Coetzee's Foe is,
naast deze sprankelende vrouwen
figuur, naast de subtiele kritiek op
Defoe en de boeiende discussie
over verbeelding en werkelijkheid,
de maniér waarop hij de relatie
blanke-zwarte behandeld. Op een
bepaald moment vat Susan het
vermoeden op dat Vrijdags tong er
niet door soortgenoten is verwij
derd, maar door zijn 'meester' zelf.
Al haar pogingen, zowel op het
eiland als in Engeland, om enig
contact met Vrijdag te maken, lei
den tot niets. Uiteraard verwijst
Coetzee hierin naar de problema
tiek van zijn vaderland. Een pessi
mistische visie, maar wel een aan
grijpende. Foe is dan ook geen zo
veelste Robinsonade, maar een li
terair meesterwerk.
AUGUST HANS DEN BOEF
Foe, J.M. Coetzee, vertaling Peter
Bergsma,"uitgeverij Agathon, .f 27.50.
Bij de verschijning in boekvorm
van zijn toneelstuk 'De contrabas'
verzuchtte de Beierse auteur Pa
trick Süskind dat hij de schrijver
was van kort ongepubliceerd proza
en lange draaiboeken die niet wer
den verfilmd. Een paar jaar later
heeft hij zowel een internationale
bestseller op zijn naam, de roman
'Het parfum' en heeft de tv-serié
Kir Royal waaraan Süskind zijn ta
lenten als scenarioschrijver leende
bijzonder lovende kritieken gekre
gen. Op dit moment loopt er al
weer een andere serie op de Duitse
tv 'Monaco Franze'.
Van de novelle 'Die Taube', be
gin dit jaar verschenen, ligt nu al
een Nederlandse vertaling in de
winkel.
'De contrabas' is eeii fraaie stu
die in eenzaamheid over een man
op zijn kamer met zijn instrument.
'Het parfum' een hallucinerende
beschrijving van stank en reukstof
in het achttiende eeuwse Frank
rijk, aan de hand van de geurloze
Jean-Baptiste Grenöuille die door
zijn obsessie een moordenaar
wordt. 'Kir Royal' is een schitte
rende satire op het fénomeen bou
levard-journalist (en de politici, za
kenlieden, en andere beroemdhe
den die 's mans dagelijkse brood
winning verzorgen). Maar 'Monaco
Franze' lijkt een doorsnee serie en
'De duif valt een beetje tegen.
De novelle speelt in. Parijs, déze
keer niet in de achttiende eeuw,
maar in onze tijd. De held, Jona
than Noël, is een oerbrave man, die
na het verlies van zijn familie tij
dens de bezetting en na deelname
aan de Indochinese oorlog en een
kortstondig huwelijk naar Parijs is
vertrokken. Ondergedoken in de
volstrekte anonimiteit van een zol
derkamer heeft hij de rust gevon
den waar hij zo hevig naar verlang
de. Als bewaker van een bank
voorziet hij in zijn onderhoud en
langzaam maar zeker vult hij zijn
kamer met de attributen van de
welvaart. Hij is zelfs bijna eigenaar
'De duif lijkt aanvankelijk een
beetje op 'De contrabas', maar de
studie in eenzaamheid wordt er
één in paniek wanneer de vogel uit
de titel op het toneel verschijnt.
Npël raakt volkomen uit het evSèrb"
wicht als hij de poepende duif voor
zijn kamerdeur ontdekt. Voor het
eerst van zijn leven praat hij met
zijn conciërge, tijdens zijn werk
voelt hij zich uiterst ongemakke
lijk en maakt hij zelfs een fout èn er'
komt een scheur in zijn onberispe
lijke uniformpantalon. Sta&t hij
aan het begin van een verloede
ringsproces, zodat hij de gelijke
wordt van de clochard op wie hij
altijd neerkeek?
waarop Süskind de
knusheid van de kluizenaar be
schrijft, tot de komst van de duif,
doet denken aan de ironie van de
Duitse romanticus Jean Paul.
Even boeiend zijn de visioenen die
Noël krijgt over alle ellende die de
duif ooit zou kunnen uitrichten. En
zijn gedachten slaan fraai op Hol
als hij zich boosmaakt over het ge
drag van de luie kelners en de ver
velende toeristen, terwijl hij voor
zijn bank ijsbeert. Bijzonder grap
pige observaties maakt Noël over
de rol van de bewaker en de bete
kenis van de vrijheid (in laatste in
stantie is dat de mogelijkheid om
achter een gesloten deur naar het
toilet te kunnen gaan).
Toch zijn deze fraaie passages
niet in staat het hele boek te dra
den. Het verhaal is technisch voor
treffelijk vormgegeven, daaraan
kan het niet liggen. Noël wordt
echter nooit een symbool voor iets
anders, misschien is het vefhaal
daarom een beetje onbenullig. Zou
'De duif deel uit hebben gemaakt
van dat, vroegere 'kort ongepubli
ceerd proza'?
AUGUST HANS DEN BOEF
De duif, Patrick Süskind. Vertaling
Ronald Jonkers, Uitgeverij Bert Bak
ker, 18,90.
voorganger goed te kennen, gezien
talrijke, subtiele zinspelingen daar
op.
Foe is het verhaal van een Engel
se vrouw, Susan Barton, dat zij ver
telt aan de schrijver Daniel (de)
Foe. Op terugreis uit Brazilië, waar
zij vergeefs haar dochter had ge
zocht, spoelde ze na een muiterij
aan op een eiland in de Atlantische
Oceaan. Een eiland dat bewoond
werd, door een Engelse schipbreu
keling, Robinson, en zijn knecht
Vrijdag, die niet kan spreken om
dat zijn tong is uitgerukt.
In uiterst barre omstandigheden
verbleef ze een jaar op het eiland,
tot het drietal door een Engels
schip werd gered. Drie dagen va
ren van Engeland stierf Robinson.
Het is dan aan Susan Barton om
het eiland verhaal aan de vergetel
heid te ontrukken; om het 'lees
baar' te maken roept zij de hulp in
van de schrijver Defoe.
Susans verhaal verschilt sterk
van de 'versie' die wij kennen. Vrij
dag is een neger (geen indiaan), Ro
binson houdt geen dagboek bij,
praat nooit over godsdienst, wet
ten, eri andere onderwerpen zoals
bij Defoe, hij wil geen boöt bou
wen, wenst überhaupt niet gered
worden. Het enige dat Robinson
dag in dag uit op het (absoluut niet
weelderige eiland) uitvoert is het
bouwen van terrassen. Interessan
te verschillen.
De samenwerking tussen Susan
In 1719 verscheen het voor het
eerst, anoniem: het verhaal van het
eiland, de schipbreukeling en de
wilde. 'Robinson Crusoe' van Dar
niel Defoe. Hetzelfde jaar ver
scheen er al een tweede deel (een
jaar later gevolgd door wat theolo
gische verhandelingen van Robin
son) en vanaf 1727 kwam de
stroom van de honderden navol
gers van Defoe op gang.
Hollandse Robinsons, Duitse
Robinsons, vrouwelijke of dierlij
ke Robinsons, Robinsons in* Au-
j stralië, op de Noordpool en - in on
ze eeuw - zelif op de planeet Mars.
De meeste van deze 'Robinsona
des' zijn nu vergeten, op die van
wat beroemde schrijvers na: Jules
Verne, Captain Marrvatt, of, in on
ze dagen, Muriel Spark, Michel
Tournier, Adrian Mitchell, Julio
Cortézar en, zeer recent, J.M. Coet
zee. Ook Simon Vestdijk heeft zich
wel eens aan een Robinson-verhaal
gewaagd, trouwens.
De beste navolgers schrijven niet
zomaar hun versie van het eiland-
verhaal, maar blijken in staat tot
een persoonlijke .visie op het origi
neel. 'Foe' van de Zuidafrikaan
Coetzee, dat vorig jaar in het En
gels verscheen en onlangs is ver
taald, vormt een uitstekend voor
beeld hiervan. Coetzee komt niet
alleen met een interessante visie
op Defoe's verhaal voor de dag, hij
blijkt bovendien ook het overige
(pr-foto) werk van zijn achttiende eeuwse
