'We zijn de huisarts van de psychiatrie'
Psychologen leveren nuttige aanvulling op huisartspraktijk
'Huispsycholoog' kan forse besparing opleveren
'Youth for Christdeed te lang aan inteelt-evangelisatie'
PAGINA 2
WU*
WOENSDAG 12 AUGUSTUS 1987
Tussen de 30 en 70 procent van de mensen die naar hun
huisarts gaan, hebben meer psychische dan lichamelij
ke problemen. Een op de vier huisartsen werkt daarom
samen met een psycholoog. In Haarlem verloopt deze
samenwerking nu al weer ruim zeven jaar tot tevreden
heid van alle betrokkenen. Bovendien blijkt het artsen-
bezoek na psychologische hulp aanmerkelijk af te ne
men. Voor het ziekenfonds Spaarneland was dat enkele
jaren geleden reden om de eerste-lijnspsycholoog voor
een belangrijk deel (de patiënt betaalt per gesprek een
eigen bijdrage van 10 gulden, het ziekenfonds betaalt
50 gulden) in het pakket op te nemen.
Toch is de eerste-lijnspsychologie nog lang niet er
kend. Integendeel. Het ministerie van WVC vindt dat
alleen de Regionale instituten voor ambulante geeste
lijke gezondheidszorg (Riagg) en het maatschappelijk
werk de huisarts terzijde mogen staan. De eerste-lijns
psycholoog wordt gezien als een overbodige nieuwe
loot aan de medische stam. Hoewel in dat standpunt de
afgelopen jaren wat meer ruimte is gekomen, gaat het
de psychologen lang niet hard genoeg. Een toegezegd
onderzoek naar het effect van de samenwerking is nog
altijd niet van de grond gekomen wegens geldgebrek
op het ministerie. Vorige week publiceerden de psy
chologen een boek over hun samenwerking met de
huisarts om wat druk op de ketel te zetten. 'Want de
overheid doet het, als egeltjes, o zo voorzichtig'.
HAARLEM - "U bent al eens bij
me geweest met vage rugklach
ten. Ik kon echter niets vinden
en dacht dat de pijn weieens zou
kunnen komen omdat u niet
kunt verwerken dat u wordt on
dergewaardeerd op uw werk. U
wilde echter alleen naar de fysio
therapeut, maar bent na twaalf
behandelingen weer terug op
mijn spreekuur. Omdat u nogal
moeilijk over uw persoonlijke
problemen praat wil ik u door
verwijzen naar iemand van wie
ik weet dat hij zijn vak verstaat
en die ik persoonlijk goed ken.
Een maatschappelijk werker is
geen deskundige op het gebied
van psychische problemen. Een
psychiater komt ook niet in aan
merking, want u bent volgens
mij geen pathologisch geval".
door
Sjaak Smakman
"Wat blijft er over? Het Riagg
is de aangewezen instantie. Maar
als huisarts heb ik nauwelijks in
zicht in wat daar gebeurt. Het
contact is zo minimaal dat ik na
drie jaar nog geen idee heb met
wie ik daar eigenlijk te maken
heb. Ik wil u doorsturen naar
mijn huispsycholoog. Ik werk
nauw met hem samen, het wordt
geen ellenlange behandeling en
hij kan een duidelijk advies ge
ven als er toch sprake is van een
ernstiger stoornis".
Zo schetste de Amsterdamse
huisarts De Hoog op een sympo
sium zijn sympathie voor zijn
'huispsycholoog'. De Haarlemse
eerste-lijnspsycholoog en voor
zitter van de gelijknamige sectie
van het Nederlands Instituut van
Psychologen Frits Bosch is het
uit het hart gegrepen. Hij was
met zijn Psychologengroep Cen
trum een van de pioniers van de
eerste lijn. In februari 1980 be
gonnen hij en twee collega-psy
chologen de samenwerking met
acht Haarlemse huisartsen. Nu,
zeven jaar later, werkt het inmid
dels vier man sterke Centrum sa
men met 35 huisartsen in de
Haarlemse regio.
Behandelden ze in 1980 nog
ruim 100 patiënten, in 1985 wa
ren dat er bijna 500. Drie jaar ge
leden kregen de psychologen bo
vendien erkenning van het zie
kenfonds Spaarneland, dat hen
een medewerkerscontract gaf op
grond van de jaarverslagen.
Daaruit bleek dat de psychologi
sche hulp per saldo tot een ver
mindering van het beroep op me
dische hulp leidde.
Vertrouwen
Volgens Bosch biedt de 'huis
psycholoog' een aantal voorde
len boven de Riagg's. Om te be
ginnen gaat de eerstelijnspsy
choloog direct aan de slag. Vol
gens eigen cijfers zit tweederde
van de mensen die worden door
verwezen binnen een week voor
een eerste gesprek bij de psycho
loog. Bij een Riagg duurt het
vaak maanden voordat de 'inta
ke' plaatsvindt. Die intake be
staat bovendien uit vier gesprek
ken, wat vaak ook weer een paar
weken in beslag neemt, en daar
na begint pas de behandeling.
Bosch: "Als bij ons iemand
komt, als regel binnen een week
na het gesprek met zijn huisarts,
dan krijgt hij ook meteen iets
nieuws te horen. Wij zitten hier
ook niet, zoals bij het Riagg, met
grote, droge vragenlijsten, maar
proberen meteen door de presen
tatie wat vertrouwen te wekken.
Het is vaak zo dat een iemand bij
zo'n eerste gesprek wat angstig
binnenkomt, maar dat wij hem
na een uur moeten zeggen dat
het toch echt tijd is". Bovendien
is ook de behandeling als regel
kort. Met ongeveer zeven ge
sprekken is in het leeuwedeel
van de gevallen het leed geleden.
Psycholoog Frits Bosch: "Er heerst bij het Riagg toch iets van: dit is therapie, dat ligt heel gevoelig en daar mag t
Wij zeggen tegen onze cliënten heel duidelijk dat we met hun huisarts over hun problemen overleggen
oGPD»
Maar het belangrijkste verschil
met de Riagg's ligt hem toch wel
in het contact met de huisarts,
zoals De Hoog ook al aangeeft
Bosch: "Er heerst bij het Riagg
toch iets van: dit is therapie, dat
ligt heel gevoelig en daar mag
niets van naar buiten. Wij zeggen
tegen onze cliënten heel duide
lijk dat we met hun huisarts over.
hun problemen overleggen. Wij
kunnen daar veel van leren. Een
huisarts is immers vaak ook de
gezinsarts en weet dus v.eel over
de maatschappelijke en gezin
somstandigheden van de cliënt.
belangrijk datje elkaar dan goed
kent en elkaar ook buiten kan
tooruren rustig kunt opbellen.
Bovendien hebben we elke zes
weken een bespreking met de
artsen over de patiënten die ze
hebben doorgestuurd. De huis
arts op zijn beurt kan ook wat
van ons leren. Als iemand bij
voorbeeld met hoofdpijnklach
ten komt, kan de arts hem vra
gen eens een week een dagboek
je daarover bij te houden. Krijgt
hij die hoofdpijn altijd op zijn
werk, dan kun je het in die rich
ting zoeken. Blijkt de problema
tiek ingewikkelder te liggen, dan
kun je hem eens wat verderop
sturen".
'Huisarts'
Het is beslist niet zo dat de eer
ste-lijnspsycholoog alles zelf
doet. Hij is volgens Bosch een
'generalist' en geen specialist, en
verhoudt zich tot de psychiatrie
(zoals die in het Riagg en psy
chiatrische ziekenhuizen wordt
toegepast) ongeveer zoals de
huisarts tot de specialist. De
'zware gevallen' behandelt de
eerste-lijnspsycholoog niet zelf.
maar hij stuurt die door naar een
psychiatrische instelling. Wel
kent hij, beter dan de huisarts, de'
mogelijkheden en onmogelijkhe
den op dit gebied en fungeert
daarom als een soort vraagbaak.
De huisarts kan nu eenmaal, stelt
Bosch, niet alles bijhouden. Aan
de ontwikkelingen op het puur
lichamelijke gebied heeft hij
vaak zijn handen al vol.
Van officiële erkenning is nog
altijd geen sprake. Vaak treft de
eerstelijnspsychologen het ver
wijt dat ze vooral bezig zijn hun
eigen werk te scheppen. "Dat is
ook wel een beetje zo. Maar je
kunt ook stellen: die ontwikke
ling is er nu eenmaal en dat duidt
erop dat er zowel van de kant van
de huisartsen als van de cliënten
behoefte aan is".
De kosten van de gezondheidszorg kun
nen door directe samenwerking tussen
huisartsen en psychologen met min
stens 15 tot 30 procent omlaag. Met die
mededeling kwam de Leidse hoogleraar
psychologie Diekstra vorig jaar naar bui
ten na een uitgebreid literatuuronder
zoek. Dat was nogal opzienbarend: ter
wijl staatssecretaris Dees (volkgezond
heid) met de ene pijnlijke ingreep na de
andere komt om zijn aandeel in de be
zuinigingen (ruim een miljard) bij elkaar
te schrapen, werd hem een miljardenbe
zuiniging op een presenteerblaadje aan
geboden. Het onderzoek van Diekstra
werd met de nodige scepsis onthaald,
vooral omdat het was gebaseerd op
Amerikaanse en Duitse onderzoeken.
tijd grote vraagtekens bij de cijfers van
Diekstra, zo zegt woordvoerder Van
Ham.
Wel is de VNZ bijna klaar met een ei
gen vooronderzoek naar het effect van
deze 'eerste-lijnspsychologie'. Het zie
kenfonds Spaarneland en het voormali
ge ziekenfonds West-Friesland (dat na
een fusie de eerste-lijnspsychologie uit
het pakket schrapte) zijn op verzoek van
de VNZ bezig uitgebreid te inventarise
ren hoe en hoeveel het beroep op (ande
re) medische voorzieningen is afgeno
men sinds een aantal van hun cliënten
gebruik kon maken van een 'huispsy
choloog'. Ook de cijfers van Diekstra
worden overigens bij dit vooronderzoek
betrokken
De artsen en eerste-lijnspsychologen
in de Haarlemse regio hebben met de
universiteit van Nijmegen alle cijfers uit
twee huisartsenpraktijken over de jaren
1980-1984 op een rijtje gezet. Van de
ruim 130 mensen die in die tijd werden
doorverwezen was tweederde vrouw en
ednderde man en was 70 procent tussen
de 20 en 39 jaar. De helft had een lagere
opleiding en 46 procent een middelbare
opleiding, terwijl de klachten vooral be
stonden uit angst(aanvallen), gezinspro
blemen en stress.
De behandeling, die bij tweederde
binnen een week na de verwijzing be
gon, duurde over het algemeen kort. Bij
42 procent waren tussen de 1 en 5 ge
sprekken voldoende, bij bijna 50 pro
cent duurde de behandeling tussen de 6
en 10 gesprekken. Het gemiddelde was 7
gesprekken
En verliep alles
tevredenheid?
Bijna een kwart van de patiënten vond
de situatie na de gesprekken met de psy
choloog 'verbeterd', terwijl 44 procent
zijn toestand als 'redelijk verbeterd' om
schreef. Eenderde van de patiënten had
niets aan de behandeling gehad. De art
sen oordeelden nog iets gunstiger. Bij 45
procent van hun patiënten constateer
den ze een verbetering, bij 31 procent
een redelijke verbetering en bij 23 pro
cent zagen ze geen noemenswaardig ef
fect. Zoals gebruikelijk bij psychologi
sche behandeling was het succes groter
naarmate de patiënt een hoger oplei
dingsniveau had: de behandeling be
staat immers uit gesprekken en mensen
met meer opleiding kunnen daar als re
gel beter mee uit de voeten. En dan de
(geld)besparing. Het gèmiddeld aantal
(huisarts)bezoek nam af van gemiddeld
4 tot 3, een kwart dus.
Directeur-generaal Van Lon
den, de hoogste ambtenaar op
Volksgezondheid, heeft herhaal
delijk gezegd dat hij liever geen
psychologen in de eerste-lijns-
zorg ziet. Een psycholoog is een
specialist en die hoort in de twee
de lijn thuis. Als er al iets van
eerste-lijnshulp van de grond
moet komen, dan moet dat maar
via het Riagg, stélde Van loon
den. Ook de Riagg's juichen de
opkomst van de huispsycholoog
bepaald niet toe. Bosch voelt
echter niets voor onderdak bij
een Riagg: "Dan gooi je het kind
met het badwater weg. Het grote
verschil tussen ons en een Riagg
is onze werkhouding. Bij het
Riagg werkt een aantal specialis
ten en die behandelen alleen
mensen die een bepaald ziekte
beeld vertonen. Zij hebben een
specifiek hulpaanbod en nemen
alleen patiënten die dat ziekte
beeld vertonen. Wij werken veel
meer in de breedte, vergelijkbaar
met een huisarts: die heeft een
wachtkamer vol patiënten zitten
en moet iedereen helpen die daar
zit. Dat doet wij ook: we werken
met een aantal huisartsenpraktij
ken samen en zyn daardoor de
huispsycholoog voor een bepaal
de regio. Ook wij behandelen ie
dereen die binnenkomt".
Onderzoek
Van Londens tweede bezwaar
tegen .de eerste-lijnspsycholoog
is dat de erkenning geld kost, en
dat is er alleen als elders in de
gezondheidszorg extra wordt ge
kort. En daar moet de komende
jaren al ruim een miljard gulden
worden bezuinigd, zo liet hij vo
rige week nog eens weten toen
hij het boekje 'de samenwerking
tussen psycholoog en huisarts' in
ontvangst nam.
Volgens de psychologen zelf
besparen ze juist geld, omdat de
patiënt een vruchteloze en ui
terst kostbare tocht door het spe
cialistisch circuit bespaard blijft.
WVC heeft weliswaar al jaren ge
leden een onderzoek naar de kos
ten en baten van de huispsycho
loog toegezegd, maar daar is het
nog altijd niet van gekomen. Vo
rig jaar kwam de Leidse hoogle
raar psychologie Diekstra naar
buiten met cijfers dat deze vorm
van psychologische hulp kapita
len kan uitsparen. Zijn conclu
sies waren echter gebaseerd op
Amerikaanse onderzoeken, en
WVC is tot dusverre niet over
tuigd.
Toch ziet Bosch wel positieve
ontwikkelingen. Hij proeft in de
woorden van Van Londen toene
mende ruimte voor zijn werk.
Bovendien is de Vereniging van
Nederlandse Ziekenfondsen mo
menteel bezig met een vooron
derzoek naar de vraag of de eer
ste-lijnspsycholoog inderdaad
besparingen oplevert. VNZ-
woordvoerder Van Ham ver
wacht medio september de cij
fers van dit vooronderzoek op ta
fel te hebben.
Aan de hand daarvan zal de
VNZ dan besluiten of er een uit
gebreid onderzoek (in samen
werking met WVC en de Zieken
fondsraad) moet komen. Maar,
zegt hij nadrukkelijk, 'als dit
vooronderzoek niets oplevert,
dan hoeven we wat mij betreft de
eerste 5 of-10 jaar niet meer over
de eerstelijnspsycholoog te pra
ten'.
(De samenwerking tussen psycho
loog en huisarts. J.J.L. Derksen (red.)
Swets en Zeitlinger, Lisse. prijs
'Youth for Christ' wil wereld
wijd de kerken mobiliseren voor
werk onder jongeren die nog niet
met de boodschap van de bijbel
zijn bereikt. De kerk moet haar
taak onder deze jongeren weer in
het vizier krijgen. Samen met de
kerken wil 'Youth for Christ'
zich hiervoor inzetten.
Deze jeugd-evangelisatiebe-
weging besloot aldus op haar ze
vende internationale conferen
tie, die de afgelopen week werd
gehouden in de Filippijnse
hoofdstad Manila. Elke drie jaar
belegt 'Youth for Christ' - in 62
landen vertegenwoordigd - zo'n
conferentie om zich te beraden
over haar strategie. In Manila wa
ren ruim 500 directie- en be
stuursleden aanwezig. Voor het
eerst waren, op kosten van de be
weging, 25 predikanten uit alle
delen van de wereld uitgenodigd
om commentaar op de plannen
te geven.
Volgens directeur ds. Niek van
Exel van 'Youth for Christ' Ne
derland zijn de kerken achterge
bleven in de benadering van jon
geren in arme landen en minder
heidsgroepen. Men gaat de pro
blemen van die jongeren nu on-
-derzoeken. De organisatie, zei
Van Exel, is veel te lang bezig ge
weest met de jeugd binnen en
aan de rand van de kerken. Hij
sprak in dit verband van 'inteelt-
evangelisatie'. De nieuwe inter
nationale koers sluit aan bij de
werkwijze die de Nederlandse af
deling vorig jaar heeft gelan
ceerd.
'Youth for Christ' wil een eind
maken aan de 'Amerikaanse
overheersing' van de beweging.
De nieuwe leiders zullen voor
een groot deel uit Afrika en Azië
komen. Ook werd in Manila het
idee van 'wereldteams' uitge
werkt. Zo'n team bestaat uit en
kele tientallen jongeren, die op
verzoek van de plaatselijke be
volking een paar weken assiste
ren bij de bouw van huizen, kli
nieken of kerken.
Vorige maand zond de Neder
landse afdeling van 'Youth for
Christ' veertig jongeren voor een
maand naar de Dominicaanse
Republiek. Nog dit jaar zal de af
deling beslissen of ook een team
zal worden uitgezonden naar de
sloppenwijken van de Filippijn
se hoofdstad, waar om assisten
tie is gevraagd.
Met pensioen
Professor dr J. van den
Berg, hoogleraar in de geschie
denis van het christendom en de
leerstellingen van de christelijke
godsdienst aan de Leidse univer
siteit. gaat 1 september met pen
sioen; op 17 augustus hoopt hij
65 jaar te worden.
In 1947 werd dr. Van den Berg
gereformeerd predikant in Otto-
land, zes jaar later in Zutphen.
Voordat hij in 1961 werd be
noemd tot hoogleraar aan de
Vrije Universiteit in Amsterdam,
was hij daar enkele jaren lector
aan de theologische faculteit.
Eerst was hij hoogleraar in de
ethiek, later in de kerkgeschiede
nis. Hoogleraar in Leiden werd
dr. Van den Berg in 1976. Hij
werd toen verbonden aan de ge
reformeerde kerk van Leiden.
Professor Van den Berg is ook
lector geweest aan het gerefor
meerd zendingsseminarie in
Baarn en secretaris van de gere
formeerde predikantenvereni
ging. Adviseur was hij van de sy
node.
Zeventig. De predikant J. H.
Velema in Nunspeet hoopt op
dinsdag 18 augustus 70 jaar te
worden. Landelijke bekenheid
kreeg hij door zijn voorzitter
schap van de stichtingsraad van
de Evangelische Omroep en de
synode van zijn kerk, de Christe
lijke Gereformeerde Kerken.
Ook was hij president-curator
van de theologische hogeschool
van deze kerk in Apeldoorn en
redactiesecretaris van het kerke
lijke weekblad 'De Wekker'.
In 1940 werd Velema - afkom
stig uit 's Gravendeel - predi
kant in Steenwijk. Zijn andere
standplaatsen waren Bunscho
ten, Zwolle, Apeldoorn en Nun
speet.
Heeswijk-Dinther. Het Ab
dijhuis van de Norbertijnen in
Heeswijk-Dinther heeft voor het
seizoen 1987-1988 een program
ma opgezet voor weekeinden,
'meerdaagsen' en zomerweken
Ze zijn bestemd voor iedereen
die zich voor bezinning, gesprek
en oriëntatie even wil terugtrek
ken.
Abt A. Baeten in een woord
"In respect voor ieders eigen
levensoriëntatie en levensover
tuiging willen wij de christelijke
inspiratie, die zowel de abdij als
het abdijhuis schraagt, in heel
ons aanbod laten doorklinken.
Niet om iemand iets op te drin
gen, maar opdat men weet dat
stafleden en bewoners de per
soon en de bevrijdende levens
houding van Jezus Christus in
hun doen en laten centraal trach
ten te stellen".
Het eerste thema-weekeinde -
van 11 tot en met 13 september -
heeft als onderwerp: 'God heeft
mensen nodig'. Het programma
vermeldt verder religieus-maat
schappelijke thema's en week
ends waarin de persoonsontwik
keling en relatiebeleving cen
traal staan. Aandacht is er ook
voor schrijvers en schrijfsters
van theologische werken, zoals
Dorothee Sölle, Pinchas Lapide
en Jacques Pohier.
Het programma is verkrijg
baar bij het Abdijhuis, Abdijst
raat 49, 5473 AD Heeswijk-Din
ther. 04139-1755.
Gereformeerde Gemeen
ten: bedankt voor Westkapelle
A. B. van der Heiden Doetin-
chem.
Doopsgezinde Broederschap:
aangenomen naar streekge-
meente Midden-Friesland me
vrouw A. J. L. Kooreman Balk.
Brazilië
De Braziliaanse Raad van
Kerken (vijf protestantse kerken
en de Rooms-Katholieke Kerk)
dringt in een uitvoerig document
aan op een akkoord tussen de po
litieke partijen, gezien de 'ex
treem ernstige situatie' in het
land. Volgens de raad is de ge
loofwaardigheid van de regering
op bijna alle niveaus diepgaand
De kerken waarschuwen voor
een 'politieke achteruitgang',
waarmee zij een mogelijke mili
taire staatsgreep bedoelen. Ze
vragen om een politiek akkoord:
afspraken over de landhervor
ming, vaststelling van een ver
kiezingsdatum onmiddellijk na
het gereedkomen van de nieuwe
grondwet (eind dit jaar), afschaf
fing van de uitzonderingswet
voor de nationale veiligheid en
het houden van een referendum
over de belangrijkste thema's
2 grondwet.
De Braziliaanse bisschoppen
hebben gisteren fel geprotes
teerd tegen 'valse beschuldigin
gen' tegen haar adviescommissie
voor Indianen-zaken (Cimi). Zij
willen, dat het parlement een on
derzoek naar de berichten in
stelt. Tegen een conservatieve
krant worden juridische stappen
overwogen. Die verweet de ad
viescommissie, dat ze zich aan de
Indianen-gebieden verrijkt en
deze aan de nationale soevereini
teit wil onttrekken.
De bisschoppenconferentie
stelt zich volledig achter haar ad
viescommissie. Die heeft de
grondwetgevende raad beperkte
soevereiniteit voor de Indianen-
gebieden voorgesteld. Ook wil
de commissie, dat de oorspron
kelijke bewoners over de zich
daar bevindende rijkdommen
mogen beschikken. Maar, zeg
gen de bisschoppen, daar zijn de
mijnbouwondernemingen en
het internationale kapitaal het
duidelijk niet mee eens.
