'Zo ik iets ben9 ben ik
Amstelveens Uit-festival voor jongeren
Prijs voor film BURP!
PAGINA 18
KUNST
DINSDAG 11 AUGUSTUS 1987 D
Peter van Straaten (52) is een dubbeltalent. Hij kan even
goed overweg met de tekenpen als met de schrijfpen. Zijn
strip 'Vader en zoon' is legendarisch, maar ook zijn politie
ke cartoons, tragische grappen, erotische tekeningen en
schetsen uit het literaire wereldje slaan aan.
De laatste tijd timmert hij ook als schrijver aan de weg.
Vorig jaar verscheen een bundeling van zijn Parool-stukjes
onder de titel 'Leuk is anders'. Dit jaar publiceerde hij sa
men met Simon Carmiggelt 'Het literaire leven' en ver
scheen 'Agnes', de geschiedenis in afleveringen van een
'zelfstandige-maar-afhankelijke-vrouw-van-nu'.
AMSTERDAM (GPD) - De lobby
van het Amsterdamse Hilton-hotel.
Ruim een half uur te laat komt Van
Straaten binnenrennen. Het be
zoek aan zijn ernstig zieke vriend
en collega-schrijver Eelke de Jong
(inmiddels overleden, red.) is een
beetje uitgelopen. Over hem zegt
Van Straaten: "Als schrijver is Eel
ke altijd onderschat en nog wel het
meest door hemzelf. Hij verzon al
tijd allerlei uitvluchten om maar
niet te hoeven schrijven."
door
Gerlof Leistra
Tijdens het gesprek maakt Van
Straaten zo nu en dan een wat af
wezige indruk. Na afloop vertelt hij
de inmiddels ook in de bar van het
Hilton gearriveerde Rijk de Gooyer
(samen met De Jong auteur van de
lotgevallen van Koos Tak) over zijn
bezoek aan Eelke de Jong.
Een jaar of tien geleden begon de
Haagse Post met het publiceren
van een briefwisseling tussen Eel
ke de Jong, Rijk de Gooyer en Pe
ter van Straaten onder de titel 'Bes
te Jongens'. In feite was dat het be
gin van Van Straaten's carrière als
schrijver. "Ik ontdekte dat ik het
leuk vond en er steeds meer mijn
best op ging doen. Het begon als
een grapje omdat Eelke ontzettend
veel moeite had om die rubriek el
ke week vol te krijgen, maar het
sloeg aan en ik ging schrappen en
een nog mooier woord zoeken.
Maar eigenlijk heb ik altijd al ge
schreven, want mijn tekeningen
konden nooit op zichzelf staan.
Daar moest altijd een onderschrift
bij."
Na de brieven volgden de korte
Kronkel-achtige schetsen waar
Van Straaten nu het patent op lijkt
te hebben. Hoewel 'Agnes' tegen
woordig wekelijks op de achterpa
gina van Vrij Nederland staat, ver
scheen de serie aanvankelijk op
onregelmatige tijden in Het Parool.
"Carmiggelt hield er mee op en
toen dacht ik: ik ga die hele rubriek
overnemen en zo ontstond 'Agnes'.
Dat was waanzinnig brutaal, maar
ik heb nooit de pretentie gehad
hem echt op te volgen. Het was na
tuurlijk beter geweest als ik heel
anders had geschreven dan Car
miggelt. Wat ik doe is slechter.
maar het zit wel in zijn buurt. Ik
voel me ontzettend verwant aan
die man, maar ik wil niét zijn scha
duw zijn."
Dialogen
Evenals Carmiggelt is Peter van
Straaten een meester in het schrij
ven van levensechte dialogen.
-Loopt hij de hele dag andere men
sen af te luisteren? "Ik heb mijn
oren wel goed open staan, ja. Maar
ik ben veel te lui om notities te ma
ken. Dan gaat het ook opvallen. Bo
vendien is het niet goed om dingen
letterlijk over te nemen. De meeste
gesprekken vervorm ik in mijn
herinnering. Je laat dingen weg die
je niet kunt gebruiken."
Zijn ideaal is dat de lezer door de
manier van praten merkt wie er aan
het woord is. "Maar ik geloof niet
dat me dat lukt. In Agnes praten
Agnes en Arthur eigenlijk allebei
op dezelfde manier, mijn manier.
Het klinkt wel heel natuurlijk,
maar je merkt niet dat Agnes an
ders praat dan Arthur."
In het verhaal 'Als we maar ge
luid maken' in Liever is anders be
schrijft Van Straaten een fictiéf ge
sprek tussen twee dames in een
trein. Ze vervallen voortdurend in
lachwekkende herhalingen en sla
gen er in ondanks een enorme om
haal aan woorden helemaal niets te
zeggen. Van Straaten: "Ik ben niet
in staat zo'n gesprek te voeren.
Daar word ik gek van. Ik ben soms
verbijsterd. Mensen praten heel bi
zar en gebruiken volstrekt vreem
de woorden en zinswendingen.
Weet je wie daar een heel scherp
oor voor heeft? André van Duin.
Moet je maar eens opletten, die ge
bruikt al die dingetjes. 'Och, is het
al weer elf uur? Gaat hard, hè'. Die
man is daar zo goed in. Echt heel
knap."
Bouquet-reeks
Het schrijven van een aflevering
van 'Agnes' kost hem niet veel tijd.
Zijn vrouw treedt op als 'editor'.
"Dus die gaat er enorm in zitten
schrappen. En dan moet ik er weer
zinnen bij maken om op lengte te
komen. Maar ze heeft bijna altijd
gelijk. Die hele Agnes balanceert
Eén van de talloze illustraties van tekenaar schrijver Peter van Straat-
en. (foto gpd)
Korte-baan-schrijverPeter van Straaten:
natuurlijk op hét randje van de
Bouquet-reeks. Als het er over
heen valt, is het helemaal mis. Als
je alles gaat uitleggen en niets meer
aan de lezer overlaat." "Ik heb wel
eens zes afleveringen achter elkaar
geschreven. Maar dan weet ik ook
niet meer hoe het verder moet. Dan
zegt mijn vrouw: laat er nou maar
eens even helemaal niets gebeuren.
En dan maakt Agnes haar huis
schoon en gebeuren er verder geen
schokkende dingen."
Toen hij met 'Agnes' begon,
schreef hij alle dialogen achter el
kaar. "Dan moetje dus steeds weer
'zei Agnes' en 'zei Arthur' schrij
ven. Dat komt heel hortend over.
Als je het typografisch onder el
kaar plaatst, kun je dat allemaal
weglaten. Dat is gewoon een truc.
Het was een tip van Carmiggelt.
Maar het gekke is dat hij dat nooit
rechtstreeks tegen mij gezegd
heeft, maar via iemand anders. Dat
is zo aardig van Carmiggelt. Hij had
gewoon moeten zeggen: jongen,
dat doe je helernaal fout, je moet
dat gewoon onder elkaar schrijven.
Zo zitje zeker in het begin enorm te
Knoeien."
Illustraties
Van Straaten heeft bewust geen
illustraties bij 'Agnes' gemaakt. "Ik
heb er wel over gedacht, maar het
toch maar niet gedaan. Ik heb de
ervaring dat de tekeningen dan
heel flodderig worden. Ik heb het
al opgeschreven en dan doe ik er
niet meer mijn best op."
Soms kan Van Straaten met de
schrijfpen beter uit de voeten dan
met de tekenpen. "In mijn verha
len gebruik ik graag bizarre verge
lijkingen. Dat kun je in een teke
ning niet. Op een gegeven moment
gaat Agnes met een zekere Jos naar
bed. Als ze uitgeneukt zijn en hij
wakker wordt, stuurt ze hem weg.
Dan staat er: 'En zijn snor hing
droevig'. Dat kun je niet goed teke
nen. Het allerhoogste is datje als je
een tekening bekijkt een hele ro
man leest. Maar daar moet je toch
op zijn minst het talent van een
Rembrandt voor hebben. Sommi
ge van mijn tekeningen hebben
dat."
Op de omslag van de bundel ziet
Agnes er wat smakelijker uit dan in
Vrij Nederland. "Dat komt door
een brief van een man uit Wasse
naar. Die maakte uit de tekst op dat
Agnes een zeer aantrekkelijke da
me was. Maar dat zag hij aan de te
kening niet af. Vrouwen met van
die streepjesmonden, van die dun
ne lippen, dat vond hij het ergste
wat er was. Toen dacht ik: u hebt
gelijk, ik zal haar iets oppeppen. Ze
is nog wel steeds door het leven ge
tekend, maar het is nu toch wel een
lekkere meid?"
Op de vraag wat hij liever doet,
tekenen of schrijven, zucht Van
Straaten diep. Die vraag is hem al
vaker gesteld. "Laat ik Couperus
maar weer eens parafraseren: 'Zo
ik iets ben, ben ik een tekenaar'.
Het tekenen gaat mij veel natuurlij
ker af. Ik zou dolgraag een roman
willen schrijven, maar voorlopig
ben ik een korte-baan-schrijver.
Deze stukken zijn opgenomen in
het dagelijkse ritme. Voor een ro
man moetje toch echt even tijd in
ruimen. Daar moet een verhaallijn
in zitten. Het moet enige omvang
hebben en ook nog eens enige
diepgang. Ik ben wel met een wat
langer verhaal bezig, maar dat is ei
genlijk een uitgebreide Agnes."
Peter van Straaten: 'Met Carmiggelt voel ik me verwant
Ademloos
Als hij een goed boek leest, heeft
Van Straaten de vervelende nei
ging het na een bladzijde of veertig
dicht te klappen. "Dan denk ik:
god, wat een geweldig boek. Zo'n
boek ga ik ook schrijven. En dan
lees ik het niet verder. Heel schan
delijk. Maar als het echt heel goed
is, lees ik het ademloos uit."
Van Straaten is een groot lief
hebber van schrijvers als Jeroen
Brouwers en Karei van het Reve.
Hij ziet wel enige verwantschap
met Kees van Kooten, "maar Kees
is èen taalvirtuoos en dat ben ik
niet. Soms is het me zelfs te virtu-
Bij het schrijven van 'Agnes' had
Van Straaten in het begin de verha
len van J.D.Salinger voor ogen.
Vooral diens telefoongesprekken
vind hij prachtig. Niet voor niets
begint Agnes met een telefoonge
sprek tussen Agnes en haar moe
der. Is hij niet bang dat hij zijn
'voorbeelden' te veel imiteert?
"Daar ontkom je niet aan, dat be
gint al als kind. Ik had een oudere
broer die tekende. Maar hij kan
veel meer. Vroeger schoof hij mij
wel eens een opdrachtje toe, maar
daar bakte ik niets van. Dan moest
hij het weer helemaal over doen. Ik
wilde een ordinaire illustrator wor
den die overal inzetbaar is. Over
zicht van de Rai? Teken ik even.
Maar dat kon ik helemaal niet en ik
vond er ook niets aan. Nog steeds
laat ik dingen weg die ik niet kan
tekenen. Ik kan bijvoorbeeld niet
goed een paard tekenen. Maar zo
half van voren en met veel stofwol
ken rond de poten ziet het er nog
heel aardig uit. Vroeger had ik ook
de neiging om steeds dezelfde
vrouw te tekenen. Tegenwoordig
gaat dat wel."
Café's
Je zou verwachten: dat Van
Straaten voor zijn werk veel in ca
fés moet zitten om te kijken hoe
mensen zich gedragen. Vroeger
wilde die smoes thuis nog wel eens
werken, maar nu trapt zijn vrouw
er niet meer in. "Maar wat café's be
treft heb ik echt nog voor eeuwen
materiaal. Agnes speelt nu, maar
het is geïnspireerd op wat ik dertig
jaar geleden als vrijgezel heb mee
gemaakt. Dat merkt niemand, dus
zoveel is er kennelijk niet veran
derd. Er zitten nog steeds dezelfde
Een paar jaar geleden ging hij
wel eens met zijn dochter mee naar
zo'n bruin jongerencafé in Hoorn.
"De jongens daar gedroegen zich
precies zo als ik mij dertig jaar gele
den in Amsterdam gedroeg. Die
wachten ergens op. Dat herinner ik
me zo goed: dat uren wachten."
"Als je nagaat wat je als jongen
een tijd verdoet met klooien en
nietsdoen. Dat irriteert me nu. Dan
denk ik: verdomme, je wordt een
ouwe lui. Maar het irriteert me
echt, de lamlendigheid van de
jeugd". Vol walging spoelt hij daar
na de vieze smaak in zijn mond weg
met het zoveelste koele pilsje.
Maar Van Straaten blijft zijn
gram halen. "Laatst was ik hier in
café Welling. Daar hangt altijd een
beetje een matte, moedeloze sfeer.
Piet is er weer, Kees is er weer,
Wim is er weer. Op een gegeven
moment kwam er een man binnen
en die was een avondje uit. Daar
ging zoiets vrolijks van uit. Die
man gaf ook rondjes enzo. Er wor
den daar oók wel rondjes gegeven,
maar veel möëdelozer. Het hele ca
fé ging tintelen en leven."
Mist hij het frequente cafébe
zoek dan niet? Hij kan toch zo goed
met een kater werken? Hij kijkt me
aan of ik gek ben. "Je kunt toch
thuis drinken! Ik geloof overigens
dat ik het ook zonder kater heel
goed zou redden. Maar ik vind het
wel prettig. Ik zou het niet echt
missen, maar ik zie er ook de nood
zaak niet van in om niet meer te
drinken. Van drinken word je na
tuurlijk niks slanker, da's waar. Ik
ben nu aangekleed, maar je moet
me niet in bad zien. Dan puilt alles
een beetje."
Ideeën
Het komt regelmatig voor dat
mensen Van Straaten suggesties
aan de hand doen voor tekeningen.
Toch maakt hij daar liever geen ge
bruik van. "Als het goeie ideeën
zijn, heb ik de pest in dat ik ze zelf
niet bedacht heb. Een misplaatst
soort trots. Ik heb wel eens ideeën
voor Yrrah, maar ik merk bij hem
dezelfde irritatie. Wat voor ideeën?
Bijvoorbeeld de ingang van een
kerkhof en daar zit dan een man
met zwarte ballonnen."
Van Straaten steekt zijn bewon
dering vopr Yrrah niet onder stoe
len of banken. "Het is zo waanzin
nig mooi getekend. Zo helder en
strak, zo scherp.
Datzelfde geldt in het kwadraat
voor de erotische tekeningen die
Van Straaten zelf maakt. In 1984
publiceerde hij Aanstoot, 52 'onfat
soenlijke tekeningen' waarop men
sen ongegeneerd op de meest on
gebruikelijke plaatsen de liefde be
drijven.
In oktober verschijnt een ver
volg: Nastoot. "Die titel werd me
door De Arbeiderspers aan de
hand gedaan. Maar het is van het
zelfde laken een pak, hoor. Dezelf
de smeerlapperij. Ik vind het enig
om te doen. Maar het is een werk!
ODENSE/AMSTERDAM
(ANP) - De Nederlandse film
BURP! van Willy Wissink en
Jan Doense heeft op het festi
val voor korte films in het
Deense Odense de tweede prijs
gekregen. De makers ontvin
gen een sculptuur en 15.000
Deense kronen (ongeveer 4.500
gulden). Het festival werd van 1
tot en met 7 augustus gehou
den. Dat maakte Jan Doense
maandag bekend.
De eerste prijs was voor de
Britse broers Steve en Tim
Kuay voor „Street of crocodi
les". De derde prijs ging naar
„Adonis XIV" van de Rus D.
Sadikhov.
BURP! is een eindexamen-
produktie van de Nederlandse
Film' en Televisie Academie in
Amsterdam.
De jury, met on
der anderen Bert Haanstra en
animatiefilmer Borge Ring za
ten, bestempelde de film als
„de meest fantasievolle film
van het festival".
AMSTERDAM - De nieuwe zijvleugel van het Amsterdamse Concertgebouw krijgt langzaam maar zeker vorm.
Wat men ziet is een stalen skelet met betonnen peilers. (foto ANP)
AMSTELVEEN (ANP) - Het i
we seizoen voor houders van een
Cultureel Jongeren Paspoort (CJP)
wordt dit jaar voor het eerst inge
luid met een uit-festival voor jon
geren. Minister Brinkman van
WVC verricht zaterdag 12 septem
ber de opening van dit festival. Het
wordt gehouden voor en in het
Cultureel Centrum in Amstelveen.
Het festival, dat de naam 'Uitzin
nig '87' heeft gekregen, is ontstaan
uit een idee van de directeur van
het Cultureel" Centrum, W. Bary.
Hij presenteerde als voorzitter van
de werkgroep 'Uitzinnig '87' giste
ren het programma.
Bary kondigde aan dat CJP-hou-
ders dit seizoen een jongerenabon-
nement voor voorstellingen in het
Cultureel Centrum kunnen nemen.
Uit dertig voorstellingen kunnen
jongeren zelf hun abonnement sa
menstellen. Zij moeten ten minste
drie voorstellingen boeken om in
aanroerking te komen voor kortin
gen van tien gulden per voorstel
ling. Dat is een aanzienlijk hogere
korting dan zij op hun CJP zouden
krijgen.
De directrice van de Federatie
Cultureel Jongeren Paspoort, A.
Hagens, sprak de hoop uit dat het
CJP-seizoen 1988 met een landelij
ke manifestatie in vier of vijf Ne
derlandse steden en een televisie
theaterproject geopend kan wor
den.
'Uitzinnig '87' biedt de jongeren'
in 's middags een informatiemarkt,
een literaire matinee en 's avonds
een gevarieerd cultureel program
ma. Voor CJP-houders is de toe
gang gratis. Het festival is mogelijk
geworden door sponsoring van het
bedrijfsleven.
Op dit moment bezitten ruim
180.000 jongeren een CJP. Deze
geeft recht op korting op theater
voorstellingen, ballet, concerten en
culturele reizen. Verder zijn drie
honderd Nederlandse musea gratis
toegankelijk voor CJP-houders en
bieden zeventig tijdschriften CJP-
houders goedkopere abonnemen
ten. Sinds kort geeft ook een aantal
jongerencentra korting. Iedereen
tot en met 25 jaar kan een CJP aan
vragen.
