literatuur sterkt
onze ruggegraat'
AVRO wil 'private' omroep worden met meer zendtijd
Smartegeld
James Bond
NCRV-radio begint project voor jongerenkoren
PAGINA 16
KUNST
WOENSDAG 29 JULI 1987
G. Wallis de Vries: 'Niet altijd uit op maximale kijkcijfers'
gelijkheden biedt, in het bijzonder
de financiële ruimte om eigen pro
gramma's te maken ontbreekt,
meent de AVRO.
De nota baseert zich op de me-
diaparagraaf in het regeerakkoord
van juli vorig jaar, waarin een pas
sage staat over commerciële om
roep. Wanneer twee of drie omroe
pen dat willen, kunnen zij het pu
blieke bestel verlaten en een com
mercieel net exploiteren. Tot op
heden is geen gebruik gemaakt van
die mogelijkheid.
Kijkcijfers
Uit de nota blijkt duidelijk dat de
AVRO een vereniging wil blijven
zonder winstoogmerk. „Want de
commerciële organisatievorm is
ons wezensvreemd, wij willen onze
eigen identiteit behouden. Wij zijn
er niet op uit altijd maximale kijk
cijfers te halen", aldus Wallis de
Vries.
De AVRO meent in de nieuwe
constructie te moeten beschikken
over meer zendtijd. Op de televisie
wil de AVRO drie avonden vullen:
twee vaste avonden én de zondag
avond. Die avond moet in de visie
van de AVRO beslist zonder STER
blijven en is nodig om identiteits
gebonden programma's als 'Jonge
mensen op het concertpodium' en
'Tussen kunst en kitsch' te kunnen
blijven brengen.
Voor wat betreft de radio is er
volgens de AVRO in een duaal be
kend tijdens een bijeenkomst naar
aanleiding van het uitkomen van
de AVRO-nota 'Van publieke om
roep naar private omroep'. In deze
nota, die moest dienen als discus
siestuk richting Veronica, TROS
en regering-Lubbers, wordt uitge
breid ingegaan op de mogelijkhe
den van een duaal omroepbestel.
De AVRO vindt dat het huidige
omroepbestel weinig toekomstmo-
stel dringend behoefte aan twee
netten: een FM- en een AM-net. Het
regeerakkoord gaat uit van slechts
één radionet.
De kosten van het private net a
550 miljoen gulden zullen moeten
worden verkregen via een gepriva
tiseerde STER. waarin de uitgeve
rijen en private omroepen op ge
lijkwaardige basis betrokken wor
den. Er blijft dan wel reclame op al
le netten, maar de publieke om
roep wordt via publieke middelen
gefinancierd en de private omroep
via de STER
Identiteit
De TROS, die nog onlangs in het
nieuws kwam met de voorspelling
dat een commercieel televisienet
op 1 april 1989 kan beginnen, toont
zich in een eerste reactie niet onte
vreden over de plannen van de
AVRO. „Een jaar lang is de deur
voor onze neus dichtgeslagen. Nu
is er dan toch een opening voor een
gesprek en dat is al heel belang
rijk", aldus TROS-directeur C. den
Daas. Een extra avond zendtijd
voor de AVRO behoort volgens
hem echter vooralsnog beslist niet
tot de mogelijkheden. „Identiteit
kan ook behouden blijven in een
commerciële aanpak", meent Den
Daas.
Wallis de Vries acht het mogelijk
dat gedurende deze kabinetsperio
de nog een wetswijziging wordt
voorgesteld. „De omroepen wor
den het waarschijnlijk toch niet
met elkaar eens. De politiek zal uit
eindelijk de knoop moeten door
hakken", aldus Wallis de Vries.
De AVRO-voorzitter heeft de
voorzitters van Veronica en TROS
uitgenodigd om op basis van een
discussiestuk op korte termijn met
elkaar gesprekken te voeren.
HILVERSUM (GPD) - De
AVRO wil in de nabije toe
komst het publieke omroepbe
stel verlaten om een 'private'
omroep te worden, een com
mercieel bedrijf, maar zonder
winstoogmerk. Reclamegel
den vormen de inkomsten. De
AVRO hoopt dat TROS en Ve
ronica zich bij haar zullen aan
sluiten, opdat een 'duaal' om
roepstelsel ontstaat, waarin pu
blieke en commerciële omroep
naast elkaar kunnen functione
ren.
door
Renate van Iperen
Dit maakte AVRO-voorzitter G.
Wallis de Vries gistermiddag be-
Samen met Wim Noordhoek is Ad Fransen eindredacteur van het VPRO-program-
ma 'Boeken'. Producente is Astrid Nauta en verder behoren tot de vaste equipe
Rob van Olm, Jan Louten en Lejo Siepe.
Ad Fransen studeerde Nederlands, schreef incidenteel voor de Volkskrant over
film en was redacteur van het universiteitsblad Folia Civitatis. Fransen: 'Daar
heb ik me bekwaamd in het interviewen. Eigenlijk moest ik er ook schrijven over
de bestuurlijke kwesties die de letterenfaculteit betroffen, maar dat deed ik nooit.
De pakken papier die ik op mijn bureau kreeg flikkerde ik altijd ongezien de
prullemand in.'
Ad Fransen schrijft ook voor Vrij Nederland en NRC Handelsblad en was een
tijdlang redacteur van het literair tijdschrift 'Optima'.
6(8) Alone-Heart
7 (17) Right next door-Robert
Cray Band
8 (12) Nothing's gonna stop me
now-Samantha Fox
9 5) I wanna dance with so
mebody-Whitney Hous
ton
11 (11) The living daylights-A
Ha
12 7) Diamonds-Herb Alpert
13 (18) Een kopje koffie-VOF De
Kunst
14 (31) Sweet Sixteen-Billy Idol
15 (20) The Pleasure Principle-J
Jackson
16 (10) I still haven't found-U2
17 (32) Star Trekkin'-The Firm
18 (16) Serious-Donna Allen
19 (28) Head to toe-Lisa Lisa
And Cult Jam
20 (24) Bring Back-Mixed Emo
tions
21 (21) Gente Di Mare-Tozzi
Raff
22 (14) When smokey sings-ABC
23 (13) Walking together-Piet
Veerman
24 (22) No sleep till Brooklyn-
Beastie Boys
25 (23) Ik verlang naar jou-Cor-
ry en Koos
26 (26) Viktor should have been-
Grace Jones
27 (15) Don't dream it's over
crowded House
28 Balla Balla-Francesco
Napoh
29 (34) Mag het licht uit-De Dijk
30 Fake-Alexander O'Neal
31 (19) F.L.M.-Mel Kim
32 (29) The slightest touch-Five
Star
33 Seven wonders-Fleet-
wood Mac
34 Sold-Boy George
35 Rhythm is gonna-Gloria
Estefan+MSM
36 Seacruise-John Spencer
37 Misfit-Curiosity Killed
The Cat
38 (25) You want love-Mixed
Emotions
39 (30) Viva America-George
Baker Selection
40 (27) Hold me now-Johnny Lo
gan
(Stichting Ned. Top 40)
1(2) Who's that girl-Madonna
2 C 4) Papa Chico-Tojiy Espo-
sito
3(3) It's a sin-Pet Shop Boys
4 1) I want your sex-George
Michael
5(9) Helene-Julien Clerc
Ad Fransen en het radioprogramma 'Boeken'
LONDEN (AP) - Acteur Timothy
Dalton, de nieuwe James Bond,
heeft een onbekend bedrag aan
smartegeld toegewezen gekregen
door een rechtbank omdat het zon
dagsblad News of the World had
geschreven dat hij ontslagen was
als de nieuwe vertolker van de
Britse geheim agent 007.
Dalton wil het geld bestemmen
voor het National Youth Theater in
Groot-Brittannië.
De advocaat van Dalton, David
Beuselinck, zei dat de onthullin
gen in de krant op niets gebaseerd
waren. In maart vorig jaar schreef
de krant het gewraakte artikel on
der de kop .Tijd van komen en
gaan voor 007'. De advocaat van de
uitgever van News of the World en
de toenmalige uitgever David
Montgomery hebben het artikel in
middels betreurd.
HILVERSUM - Grote euforie
heeft de toekenning van de Zilve
ren Reiss-microfoon, aan het pro
gramma 'Boeken', bij de makers
niet teweeg gebracht. "We zijn niet
zulke feestvierders", zegt Ad Fran
sen nuchter, "maar voor de VPRO
is het natuurlijk wel mooi, én de
Nipkow-schijf én de Reiss-micro
foon. En ik wil best toegeven dat
die prijs ons stimuleert om er in
het nieuwe seizoen weer fris tegen
aan te gaan".
door
René 't Sas
Terwijl in de zomermaanden een
aantal hoogtepunten uit 'Boeken'
wordt heruitgezonden zijn de ma
kers druk in de weer met het be
denken van een nieuwe aanpak
voor het komende seizoen. De eer
ste twee maanden van het nieuwe
seizoen zal het eerste uur (met
daarin actualiteiten en korte inter
views) live uitgezonden worden.
Het tweede uur blijft gereserveerd
voor de portretterende interviews.
Ad Fransen: "Het eerste uur willen
we graag nog wat meer vaart ge
ven. Het moet wat feller, polemi-
scher. Tot nog toe zijn we nogal
aan de brave kant geweest, vind
ik". Veel meer wil hij over de ver
nieuwde aanpak nog niet loslaten.
"Er moet nog zoveel besproken
worden".
Van een echte concurrentie tus
sen 'Boeken' en de literaire bijla
gen van dag- en weekbladen is vol
gens Fransen geen sprake. "Het is
natuurlijk leuk om af en toe eens
een primeurtje te hebben, maar
over het algemeen is er eerder
sprake van kruisbestuiving dan
van concurrentie. Als ik iets in de
rubriek van Diny Schouten (Vrij
Nederland) lees denk ik soms: aar
dig, maar wellicht zit er meer ach
ter. En het omgekeerde zal ook wel
gebeuren neem ik aan".
Nieuwe invalshoek
Specifieke selectiecriteria om
aan het ene boek wel en aan het
andere boek geen aandacht te be
steden hanteert 'Boeken' niet.
"Medewerkers komen meestal met
een voorstel naar aanleiding van
een pas verschenen boek dat ze net
gelezen hebben. Schrijvers worden
door ons nooit geïnterviewd op
grond van het simpele feit dat er
een nieuw boek is verschenen. We
moeten het boek eerst, om een of
andere reden, de moeite waard vin
den. Dat heeft niet direct met kwa
litatieve criteria te maken. Bij boe
ken die al veel aandacht in de lite
raire pers gekregen hebben probe
ren we een nieuwe invalshoek te
verzinnen. Toen onze medewerker
Lejo Siepe hoorde dat iemand had
geklaagd over 'Meander' van Tessa
de Loo, omdat het boek geen fictie
zou zijn maar op werkelijkheid zou
berusten, hebben we de man die
dat beweerde geïnterviewd én Tes
sa de Loo. Dat is dan aardiger dan
Tessa de Loo voor de zoveelste
keer te laten vertellen hoe het boek
in elkaar zit en hoe het schrijfpro
ces verliep".
Met vrij grote regelmaat besteedt
'Boeken' ook aandacht aan debute
rende en onbekende schrijvers.
Fransen vertelt hoe op een keer,
door een kleine advertentie in het
Limburgs Dagblad, zijn aandacht
werd gewekt voor het 'Dagboek
van een boer', van ene Sjeng
Schrijvers. Het boek leek hem zo
aardig dat hij naar het zuiden toog
voor een interview met de schrij
ver-boer. Schrijvers voelde zich
dermate vereerd dat hij, in Fran-
sens exemplaar de volgende op
dracht noteerde: "Wandel door het
leven en praat met iedereen".
Interne zaken
Buitenlandse boeken, indien
niet vertaald, komen in 'Boeken'
over het algemeen weinig aan bod.
"De meest geëigende vorm om
zo'n boek voor te stellen", aldus Ad
Fransen, "is toch door middel van
een interview met de schrijver. En
het budget van het programma laat
vele en verre buitenlandse reizen
nu eenmaal niet toe". Wat het pro
gramma kost wil hij niet zeggen.
"Dat zijn interne zaken".
In tegenstelling tot wat men wel
eens geneigd is te denken lopen de
grote uitgeverijen de deur van
'Boeken' niet plat om een werk uit
hun fonds in het programma te
krijgen. Fransen: "Volgens de uit
gevers bevordert een radio-pro
gramma ook nauwelijks de ver
koop van een boek. Televisie is wat
dat betreft een veel beter me
dium".
Fransen vraagt zich af waarom
de Nederlandse televisie het nog
steeds zondereen goed boekenpro
gramma moet stellen. "Als in het
buitenland een interview van een
uur met Marquez of met Günter
Grass uitgezonden kan worden,
waarom kan dat hier dan niet? Wat
ik aan de boekenprogramma's op
de Duitse televisie zo boeiend
vind, is dat men rustig de tijd
neemt om het werk van een schrij
ver, in zijn bijzijn, grondig te analy
seren en te bespreken. Nederland
heeft wat dat betreft geen ttf-tradi-
tie. Misschien heeft het te maken
met het feit dat wij de televisie nog
steeds in de eerste plaats als de
treurbuis beschouwen, en dat
mensen als K.L. Poll of Carel Pee-
ters, die best een goede conversatie
zouden kunnen voeren, zich liever
niet met het medium willen enca
nailleren".
Niet serieus
Óver het programma 'Büch' van
Boudewijn Büch (dat eigenlijk
geen exclusief boekenprogramma
meer is) is hij trouwens best te
spreken. 'Het is best een aardig
programma voor een bepaald pu
bliek. Boudewijn wil de kijkers tot
het boek brengen en dat lukt hem
als geen ander. Het is typisch Ne
derlands vind ik wanneer sommi
gen gaan roepen dat hij de litera
tuur niet serieus genoeg behandelt.
Dat mensen dat zeggen heeft, denk
ik, vooral te maken met hun aver
sie tegen Büch persoonlijk. Voor
het gemak wordt dan vergeten dat
die man in tal van bladen voortdu
rend prachtige stukken schrijft
over literaire onderwerpen. En het
is toch heel goed dat iemand zo'n
enthousiasme weet op te wekken
voor boekenStel je voor dat een of
andere droogkloot zo'n program
ma zou presenteren. Zou dat zo
veel beter zijn?"
Op de vraag of hij, naast het vol
gen van wat alle kranten en week
bladen, zowel in binnen- als bui
tenland, nog wel tijd genoeg over
houdt om alle boeken te lezen die
hij zou moeten lezen, antwoordt
Fransen: "Ik lees zelden recensies.
Alleen bij het verschijnen van be
langrijke nieuwe romans neem ik
even door wat de belangrijkste re
censenten ervan vinden. Maar voor
ik iemand ga interviewen neem ik
nooit de al verschenen recensies
door".
De vakantieperiode gebruikt
Fransen om alle achterstallige lite
ratuur weg te werken. Dit jaar gaan
bijvoorbeeld 'De geschiedenis van
de Russische literatuur' (Karei van
het Reve), 'Madame Bovary' (in de
nieuwe vertaling van Hans van
HILVERSUM (ANP) - De NCRV-
radio begint in oktober een groot
project mef en ten bate van Neder
landse jongerenkoren. Aanleiding
is het. volgens de NCRV. matige
muzikale niveau van deze koren
Via selectie, begeleiding en uit
eindelijk uitzending van de muziek
van de koren voor de radio wil de
NCRV het muzikaal niveau verho
gen.
De protestants-christelijke
omroep heeft een projectgroep in
gesteld die de inzendingen beoor
deelt en de koren selecteert en be
geleidt. De opnamen worden uitge
zonden in het wekelijkse radiopro
gramma .Water en vuur'.
De redactie van dit programma
over jongeren en geloof, dat in de
cember 1985 voor het eerst werd
uitgezonden, nam zich voor elke
uitzending op te luisteren met mu
ziek van jongerenkoren. Ze zag in
de afgelopen anderhalf jaar echter
weinig kans muziek van Neder
landse jongerenkoren te laten ho
ren. Uitzending was vaak niet ver
antwoord omdat volgens de NCRV
„de teksten onverstaanbaar waren,
de begeleidingsband de dirigent
wegdrukte of bijvoorbeeld de so
pranen vals zongen".
De voorzitter van de 11.000 leden
tellende landelijke groep jeugdko
ren en gospelgroepen, Rob Gijbeis,
schreef de NCRV daarop dat er
steeds minder jongerenkoren in
.Water en vuur' te beluisteren zijn.
Gijbeis heeft zitting in de project
groep die de koren gaat selecteren
en begeleiden.
De NCRV nodigt in het kader
van het project tekstdichters en
componisten uit teksten en muziek
voor liederen voor jongerenkoren
te schrijven.
Pinxterenj, een roman van Inge
borg Bachmann en 'Publiek Ge
heim' van Bernlef in de vakantie
koffer mee. "Maar dat laatste moet
je niet schrijven. Waarom niet? Ik
heb het ooit maar voor een kwart
kunnen uitlezen. Tijdgebrek. Dat
is voor Bernlèf toch niet leuk om te
horen?"
Eindredacteur Ad Fransen: 'Volgend jaar willen we 'Boeken' wat minder braaf maken'
schrijvers zijn wii hij wgl Kwijt:
Van der Heijden, Reve en Kees Ou-
wens. Later in het gesprek vallen
ook nog de namen van Jan Em-
mens, Nescio en Hugo Claus.
"Claus roept op een prachtige ma
nier de benauwenis van het katho
lieke verleden op. Denk maar aan
'Omtrent Deedee' en 'Het verdriet
van België'. Het feit dat ik zelf uit
het katholieke zuiden (Limburg)
kom heeft zeker met die voorkeur
voor Claus te maken, ja".
Pratend over buitenlandse
schrijvers noemt hij T.S. Eliot, Na-
Langspeelplaat
verliest steeds
meer terrein
het repertoiregebruik op de dure
cd gebaseerd is op de lagere lp-
prijs. De sterke opmars van de cd
heefdt daarom voor de auteurs nog
geen voordeel opgeleverd, want de
dramatische teruggang van de an
dere categorieën geluidsdragers
deed de totale opbrengst van au
teursrechten aanzienlijk dalen, zo
wordt geconstateerd. Voor de ver-
bokov en J.D. Salinger. "'The Cat
cher in the rye' is een boek waar ik,
net als van 'De Avonden' van Reve,
zeer onder de indruk van was.
Toen ik dat boek las ging ik er hele
maal in op. Op zo'n moment zit je
niet meer op je stoel maar loop je
met Holden Cauldfield door New
York. Je herkent iets in zijn onte
vredenheid. Dat geldt ook voor
Frits Egters in 'De avonden'. De
gevoelens van deze personages zijn
universeel".
Elk najaar slaat bij Ad Fransen
de boekenkoorts weer toe, Speu-
ve omzetstijging van de compact
disc. De omzet van de langspeel
plaat daalde ten opzichte van 1985
met 13 procent. Dit betekent dat
nu nog slechts de helft van de om
zet van 1980 wordt gehaald. De ver
koop van muziekcassettes, die
dere toekomst is de organisatie
„gematigd optimistisch", omdat
vanaf dit jaar een verhoging van de
cd-vergoeding wordt verwacht.
Daarbij wordt er van uitgegaan dat
de verdere groei van de cd-verko-
pen de voortgaande daling bij de
andere soorten geluidsdragers zal
overtreffen.
Volgens Buma/Stemra moeten
echter voor eén blijvende verbete
ring van de cd-markt de cd-appara-
tuur en vooral de compact discs
wel 'goedkoper worden en zo bin
nen het bereik van grotere groepen
consumenten komen.
(foto GPD»
rend naar boeiende, fascinerende
en mogelijk spraakmakende
werken waar 'Boeken' aandacht
aan zou kunnen besteden, maakt
hij dan zijn rondgang langs de di
verse stands van de uitgeverijen op
de 'Vers voor de pers'-boeken-
markt. Over de beroemde Frank
furter Buchmesse is hij minder en
thousiast. "Daar heb ik een hekel
aan. Ik ben er ooit één keer ge
weest, maar nooit weer. Daar over
valt me eerder een ontmoedigende
dan een stimulerende 'Bücherfie-
ber'. Toen ik die gigantische hoe
veelheid boeken daar'zag dacht ik:
wat heb ik maar bitter weinig gele
zen in mijn leven, en: dit kan ik
toch nooit behappen. Je ziet er
door de bomen het boek niet
meer".
Wanneer, tot slot, de vergelijking
ter sprake komt tussen literatuur,
en muziek zegt Ad Fransen: "Lite
ratuur haalt je op een heel andere
manier onderuit dan muziek dat
doet. Een boek pakt je bijvoor
beeld omdat je erin leest over din
gen waarvan je tot dan toe dacht
dat jij er alleen mee rondliep of
mee behept was. Een bepaalde
schrijver blijkt die gevoelens ook
te kennen, en bovendien raak te
verwoorden. Muziek ervaar je op
een eenzamer manier. Muziek gaat
veel sneller langs je ruggegraat. Li
teratuur blijft langer hangen en
sterkt je ruggegraat".
Geen lafheid
Over wat er aan Nederlandse lite-
rauur de laatste jaren gepubliceerd
wordt is Ad Fransen best te spre
ken. "In schrijvers als A.F.Th. Van
der Heijden en Frans Kellendonk
hebben we toch een aardige opvol
gers van Reve, Mulisch en Her
mans. Natuurlijk lees ik ook wel
eens boeken waarvan ik me af
vraag hoe ze geschreven, hoe ze
uitgegeven konden worden, maar
dat bederft mijn plezier in jiet le
zen niet, nee. Namen noem ik niet.
Echt niet, nee. Als ik een dergelijk
boek lees probeer ik toch nog enig
plezier te putten uit het speuren
naar een antwoord op de vraag
waarom precies dat boek niet goed
Ad Fransen werd 'met de literai
re bacil besmet' toen hij nog op de
middelbare school zat. De liefde
voor de muziek (hij speelde toen
ook in een bandje) moest al gauw
plaats ruimen voor wat zijn groot
ste en enige passie zou worden:
boeken.
Schrijvers aan wie hij een hekel
heeft wil hij, ook na aandringen,
niet noemen. "Dat is niet uit laf
heid, nee. Maar ik heb je al gezegd:
volgend seizoen willen we 'Boe
ken' wat minder braaf maken en ik
heb geen zin mijn kruit nu al te ver
schieten". Wel wil hij kwijt dat hij
een hekel heeft aan 'schrijvende ar
tiesten'. De namen Ton Lensink en
Youp van 't Hek vallen. "Die men
sen zijn toch al goed op een be
paald terrein. Waarom willen ze
dan ook nog per sé schrijven?"
Wie zijn favoriete Nederlandse
AMSTERDAM (ANP) - Terwijl de
compact disc een steeds grotere
aantrekkingskracht op het kopen
de publiek uitoefent, verliezen de
langspeelplaat en de single steeds
meer terrein. Dit blijkt uit het gis
teren verschenen jaarverslag 1986
van de auteursrechtorganisatie Bu
ma/Stemra.
Volgens het verslag heeft 1986
voor de geluidsdragersmarkt niet
gebracht wat er een jaar eerder van
werd verwacht. Weliswaar groeide
de totale geldomzet met ruim vijf
procent, maar dat was vrijwel uit
sluitend te danken aan de exDlosie-
sinds 1982 weer een groei vertoon
de, zakte weer in en verminderde
vorig jaar met 18 procent.
Geen opwekkend beeld, aldus
Buma/Stemra, zeker niet voor de
auteur, omdat de vergoeding voor
