'Wij kunnen mensen uit die
dure ziekenhuizen houden'
Kruiswerk en gezinshulp bundelen him krachten
Lucht boven Reagan
opgeklaard, met
dank aan Poindexter
Roep om vrouwenkerk wordt luider binnen 9kerk en Wereld9
PAGINA 2
DONDERDAG 16 JULI 1987
Interview
DRIEBERGEN - "De men
sen blijven liever thuis, als
dat maar enigszins kan".
Beter dan met die woorden
kunnen de plannen voor
nauwe samenwerking tus
sen kruiswerk en gezinsver
zorging nauwelijks worden
gerechtvaardigd. De twee
instellingen dragen, nu nog
onafhankelijk van elkaar, er
samen toe bij dat ouderen
thuis kunnen blijven wo
nen. Daarmee bewijzen zij
niet alleen de direct betrok
kenen een dienst, maar ook
de samenleving als geheel:
verzorging thuis is een stuk
goedkoper dan in een te
huis.
Versterking van de 'extra
murale' eerste lijn voor
komt vaak dure, 'intramura
le' verpleging in een zieken
huisbed, zo heet dat in jar
gon. Geen overbodige luxe
in een tijd van vergrijzing
en economisch gekwakkel.
Kees Cornelisse sprak met
de directeur A. B. Roda (56)
van de Centrale Raad voor
gezinsverzorging en diens
collega L.H.G. Hoornweg
van de Nationale Kruisver
eniging.
door
Kees Cornelisse
"De toenemende vraag naar thuis
zorg kan beter worden beantwoord
als beide organisaties hun krach
ten bundelen", zo luidde de verkla
ring waarmee de landelijke bestu
ren van kruiswerk en gezinsverzor
ging officieel besloten de onderlin
ge banden aan te halen. Als een
verrassing komen de plannen be
paald niet. Op plaatselijk niveau is
er allang sprake van nauwe samen
werking. Het oudste voorbeeld is
Alkmaar, waar kruiswerk en ge
zinsverzorging al sinds jaar en dag
onder één bestuur vallen.
Maar meer dan de behoefte van
binnenuit, lijkt de druk van boven
af verantwoordelijk voor de sa
menwerkingsplannen op landelijk
niveau. "Regering en parlement
zien voor de toekomst geen andere
mogelijkheid dan krachtenbunde
ling", erkennen Roda en Hoorn
weg. "Er komt meer werk op ons
af, er is al een tekort aan personeel
en er zijn grote veranderingen in
de gezondheidszorg op til. De men
sen blijven liever thuis. Wij moeten
trachten te helpen, zodat ze hun
manier van leven zo zelfstandig
mogelijk kunnen voortzetten en
tot aan het eind van hun dagen in
vertrouwde kring blijven".
Hoornweg spreekt van een 'uit
daging', omdat er nu nog sprake is
van een sterke verbrokkeling. "Ie
der doet wat op eigen houtje. Geen
wonder dat het allemaal zo duur is,
want er wordt te veel intramuraal
opgevangen. Het kan anders, daar
om moeten we in de eerste lijns-
zorg een vuist maken. We moeten
erop mikken de substitutie, waar
over zoveel wordt gepraat, te ge
ven: de patiènt buiten de muren
van de instellingen te houden door
hem of haar thuis de zorg te geven
die nodig is".
Even voor de leek: Hoornweg be
doelt dat bijvoorbeeld een bedplas-
sende bejaarde met reuma niet
meteen naar een verzorgingstehuis
hoeft, als er dagelijks maar even ie
mand langs komt om de boel te
verschonen.
Ongeluk
Het gaat er intussen niet alleen
om bejaarden langer thuis te hou
den. Doel is uiteindelijk het geheel
verleggen van de zogeheten patiën
tenstromen. Roda: "Een voor
beeld. Op straat is een ongeluk ge
beurd en de ambulance is gearri
veerd. De gewonde wordt dan naar
een ziekenhuis gebracht, maar het
is denkbaar dat die gewonde naar
de huisarts gaat. Die kan namelijk
in eerste instantie veel opvangen.
Van de 35 miljard die jaarlijk omgaat in de volksgezondheid verdwijnt veel geld naar ziekenhuizen en verpleeginrichtingen. Door
ouderen meer verzorging en hulp aan te reiken, kunnen zij langer thuis blijven. (foto anp>
Zo moet het dus: bij niet-ernstige
gevallen naar huis en niet automa
tisch dat ziekenhuis in".
De twee directeuren spreken van
'positieve ontwikkelingen', waar
bij de mogelijkheden vooralsnog
onbeperkt lijken. Zo zijn er ook ge
zinnen met gehandicapte kinde
ren, die nu vaak sneller dan ge
wenst worden opgenomen in een
inrichting. Wil dat echter verande
ren, dan is professionele verster
king nodig van kruiswerk en ge
zinshulp. Dat kost geld.
De samenwerking tussen kruis
werk en gezinsverzorging levert op
zo ook niet direct een besparing
op. Door samenwerking kan, den
ken Roda en Hoornweg, bijvoor
beeld wel worden voorkomen dat
een huisvrouw in een ziekenhuis
wordt opgenomen. Maar het is niet
zo dat dan kan worden volstaan
met alleen een verpleegkundige of
een gezinsverzorger.
De laatste kan niet maar klakke
loos verpleegkundige handelingen
verrichten. En het is ook niet doel
matig dat wijkverpleegkundigen
huishoudelijk werk gaan doen.
Hoe benut je de beschikbare man
kracht het meest doelmatig, dat
moet volgens de twee directeuren
de vraag zijn.
Hoornweg: "Dan krijgt het gezin
vaak met twee personen te maken,
dat kan niet anders. Maar die hoe
ven elkaar niet voor de voeten te
lopen. Het streven moet zijn niet te
veel 'mensen rond het bed' te krij
gen. Dat is het grote verschil met
vroeger. We gaan nu praten over
dezelfde patiënt of cliënt. Dat ge
beurde eerder niet. Ook de huisarts
en het maatschappelijk werk moe
ten daarbij worden betrokken. Met
die twee vormen wij samen im
mers de eerstelijnszorg".
Uitdaging
Hoornweg: "Het is beter voor de
patiënt en er kan worden be
spaard". (foto GPD)
Hoornweg: "De uitdaging heb
ben we aangenomen. Nu komt het
erop aan die samenwerking zo ge
stalte te geven dat onze cliënten -
en de critici - haar de moeite waard
gaan vinden. Zodat er meer in de
eerste lijn wordt geïnvesteerd uit
dat totale bedrag van 35 miljard
gulden dat jaarlijks aan gezond
heidszorg wordt uitgegeven. We
moeten aantonen dat wij het geld
beter kunnen besteden op deze
Het verleggen van patiëntenstro
men moet derhalve ook gepaard
gaan met verlegging van de geld
stroom, zo is althans het streven
van Roda en Hoornweg. "De zie
kenfondsen de particuliere verze
keraars vinden dat de patiënten te
lang in het ziekenhuis liggen, dat
kost gemiddeld 500 gulden per
dag. Nu komen er mogelijkheden
voor thuisverpleging en -verzor
ging, die ook zeer intensief is. Daar
kun je afspraken over maken. Dat
is beter voor de patiënt en er kan
worden bespaard".
Vooralsnog is er slechts sprake
van een gebrek aan geld, nog zon
der dat er sprake is van nieuwe
werkterreinen voor het gebundel
de kruis- en gezinswerk. Roda: "Er
zijn problemen te over. De budget
tering bijvoorbeeld levert ons veel
knelpunten op. Er zijn wachtlij
sten. Er zijn bijvoorbeeld klachten
van mensen die ernstig gehandi
capt zijn en al meer dan een half
jaar op hulp wachten. In sommige
gevallen berust dit gebrek gewoon
op overmacht en dat is een afschu
welijke zaak. Bij de gezinsverzor
ging kampen we met een hoog
ziekteverzuim, mede door onder
grote spanning werken".
Volgens Hoornweg lijdt ook het
verzorgende, preventieve kruis
werk momenteel onder de toene
mende druk van de directe hulp
verlening. "Het is snel werken,
snel wegwezen, er staat eeh te gro
te spanning op. Eigenlijk onaan
vaardbaar. Wat dat betreft kan be
tere samenwerking voor verlich-
Roda: bij niet-ernstige ongeval
len niet automatisch dat zieken
huis in.
ting zorgen, door de zorg beter op
elkaar af te stemmen".
De commissie-Dekker heeft
voorgesteld de financiële 'schot
ten' weg te halen tussen de ver
schillende vormen van gezond
heidszorg en de maatschappelijke
dienstverlening. Daarmee is even
wel nog niet gezegd dat er dan plot
seling meer geld van ziekenhuizen
en verpleeginrichtingen vloeit naar
die eerste lijn. Sommigen zien bo
vendien in de thuiszorg een gat in
de markt. Min of meer commer
cieel getinte organisaties dienen
zich aan. Roda en Hoornweg zijn er
niet bang voor.
Concurrentie
Hoornweg: "Wij bestrijken het
hele land, we hebben de deskun
digheid om het werk te doen. Ook
voor het kruiswerk geldt dat we
aan de gestelde eisen kunnen vol
doen. Zogeheten particuliere bu
reaus zijn daaraan niet gebonden,
doen wat water in de wijn. Zij zul-
len moeilijk op kunnen tegen het
netwerk dat we al tijden hebben.
Ik word niet zo zenuwachtig van
die concurrentie. Op den duur zul
len zowel de verzekeraars als de
cliënten toch waar voor hun geld
willen zien".
Roda: "Men moet het vertrou
wen hebben dat kruiswerk en ge
zinsverzorging samen voor elk pro
bleem een antwoord hebben. Een
concurrerend pakket kunnen aan
bieden, zodat dure voorzieningen
kunnen worden ontlopen. Eniger
lei vorm van concurrentie is niet
slecht voor het prikkelen van pro
fessionele organisaties. Zeg maar
als een vorm van permanente dijk
bewaking. Het is tenslotte wel zo
dat er de afgelopen jaren te veel is
geregeld en gepland. Een competi
tief element kunnen we wel ge
bruiken. Zolang er maar geen
Amerikaanse toestanden, uitbre
ken, moet er speelruimte zijn voor
vernieuwingen".
WASHINGTON - Wist president
Reagan af van de doorsluizing
van Iraanse betalingen voor
Amerikaanse wapens naar de
Contra's? Dat is altijd de ham
vraag geweest van de razend ge
compliceerde Iran-Contra's-af-
faire. Die vraag is gisteren beant
woord door de voormalige natio
naal veiligheidsadviseur vice-ad-
miraal John Poindexter.
door
Henk Dam
Hij zei dat hijzelf toestemming
had gegeven voor de doorslui
zing, en daarvan de president
nooit op de hoogte had gebracht.
De reden: Poindexter wilde de
president beschermen. Want de
nationaal veiligheidsadviseur
voorzag dat er grote problemen
zouden ontstaan, als de doorslui
zing ooit bekend zou worden. De
president had daarom, in de
woorden van Poindexter, 'plau
sibele ontkenbaarheid' nodig.
Dus dat is dan dat. Het was
Poindexter die het politiek
hoogst dubieuze besluit nam om
geld dat Amerika stiekem van de
ayatollah had gekregen, stiekem
te gebruiken voor het legertje re
bellen in en rond Nicaragua. De
inschatting dat er op het Witte
Huis hier en daar gejuicht zal
zijn, en dat daar gisteravond wel
wat feestflesjes zullen zijn open
getrokken, lijkt niet al te ge
waagd. De presidentiële woord
voerder Marlin Fitzwater zei 's
ochtends al met enig understate
ment dat de president 'dankbaar'
was. Want er is zeker een molen
steen rond Reagans nek wegge
haald.
Er is nu geen enkele kans meer
op, dat hij smadelijk zal moeten
aftreden dankzij eenzelfde 'im-
peachment'-procedure die zijn
voorganger Nixon tot opstappen
dwong. Dat neemt niet weg, dat
er nog wel vragen rond Reagans
persoon overblijven. Want ken
nelijk werd er op het Witte Huis
beleid gemaakt buiten Reagan
om. Dat roept allerlei vragen op
over zijn alertheid, controle en
gezag.
Er zit ook een constitutionele
kant aan de zaak. Reagan is, als
gekozen functionaris, reken
schap verschuldigd aan de kie
zers, rechtstreeks en via het Con
gres. Aan die aanspreekbaarheid
wordt natuurlijk zwaar ge
knaagd als allerlei figuren in zijn
regering maar zaken gaan doen
waarvan hij niets afweet.
Op eigen houtje
Is Poindexters verklaring ge
loofwaardig? Met andere woor
den: is het denkbaar dat hij in
derdaad nooit aan de president
heeft verteld wat er met de Iraan
se betalingen gebeurde? Heeft
hij het echt allemaal op eigen
houtje beslist? De taak van een
nationaal veiligheidsadviseur is
om als èen soort sluis tussen de
president en de buitenwereld te
dienen.
Hij heeft dagelijks bijeenkom
sten met de president waarin, hij
hem vertelt wat hij voor 's lands
hoogste gezagsdrager van belang
acht. Dat brengt automatisch
met zich mee, dat de nationaal
veiligheidsadviseur de president
ook een hoop niet zegt. Immers:
de kostbare en beperkte tijd van
de president moet zo rationeel
mogelijk gevuld worden; veel in
formatie'kén hem dus niet eens
beréiken.
En dus: Poindexter had het
recht - de taak zelfs - om Reagan
selectief in te lichten. Maar kan
zoiets belangrijks als de door
sluizing van de Iraanse betalin
gen op Poindexters zeef zijn ach
tergebleven? Eigenlijk niet. De
implicaties van dit spelletje vest
zak-broekzak op mondiale
schaal waren - zoals de afgelopen
zeven maanden afdoende bewe*
zen hebben - Zo groot dat de na
tionaal veiligheidsadviseur na
tuurlijk nooit in zijn eentje had
mogen beslissen.
Poindexter legde gisteren uit,
dat hij dat wél had gedaan, om
dat hij meende in Reagans geest
te handelen. Het was van Reagan
bekend dat hij er alles voor over
had om de Contra's te steunen in
de tijd dat dat van het Congres
niet mocht, zo zei hij. En het gaf
daarbij niet, waar het geld van
daan moest komen. Of dat nu
derde landen waren, of particu
liere geldschieters, Reagan vond
het prima, zolang de Contra's
maar in leven gehouden werden.
Dat, aldus Poindexter, was mijn
rechtvaardiging.
Het blijft allemaal een beetje
wankel. Want niet alleen Poin
dexter, maar ook Oliver North en
de directeur van de CIA, William
Casey, wisten van de doorslui
zing af. Hebben die dus allemaal
Reagan erbuiten gehouden om
dat ze dachten dat de zaak mis
schien wel ooit zou uitlekken en
de president beschermd moest
worden?
Vernietigd
Dat is moeilijk voor te stellen,
maar veel doet die mening er niet
toe, want er is nu geen enkele
manier meer om het tegendeel te
bewijzen, namelijk: dat Reagan
het wél wist. Immers: North
heeft al getuigd, en gezegd dat
hij nooit over de affaire met de
president gesproken heeft.
North zorgde er ook voor dat alle
documenten die Reagan eventu
eel in ernstige moeilijkheden
zouden kunnen brengen, vernie
tigd zijn.
Er zijn ook geen andere docu
menten - inclusief de dagboeken
van de president die ter beschik
king van de Congrescommissie
zijn gesteld - die Poindexters
versie van het verhaal weerspre
ken. En Casey is dood.
De vraag dus, of Poindexter
zichzelf heeft opgeofferd terwille
van de president of echt de waar
heid heeft gesproken, zal nooit
helemaal met volledige zeker
heid kunnen worden beant
woord. Als het een kwestie van
opoffering is, dan zou dat niet in
tegenstelling zijn met wat over
de vice-admiraal bekend is.
Poindexter staat bekend als
een uitermate loyale militair bij
wie het er in gestampt is hiërar
chisch te denken. Wat dat betreft
steekt hij niet veel anders in el
kaar als Oliver North, voor wie
bescherming van superieuren en
het opvolgen van ook levensge
vaarlijke bevelen een levenswij
ze is, getuige zijn verklaringen
van vorige week. Maar voor het
overige kon het verschil tussen
North en Poindexter niet groter
zijn.
North is de flamboyante, emo
tionele ras-acteur en daden-man,
Poindexter de droge, ambtelijke,
voorspelbare Dorknoper, een
echte apparatsjik. Wie wil weten
Wat voor soort man Poindexter
is, leze dit citaat van zijn moeder
Ellen: „John was nooit een klei
ne jongen. Hij werd als een oude
man geboren. Hij was nooit
stout, zoals andere jongens. Hij
nam het leven ernstig, wilde al
tijd iets opbouwends doen".
Hij was nooit stout. Hij wilde
altijd iets opbouwends doen. Het
zijn kwaliteiten waarmee men
ver kan komen in het leven. Het
zijn ook kwaliteiten die voor een
peilloos diepe val kunnen zor
gen.
Poindexter: nooit stout...
DRIEBERGEN (ANP) - Kunnen
vrouwen op alle niveaus in de
kerk meepraten en hebben ze
binnen de kerk ook enige
macht? Terugblikkend op tien
jaar vrouw en geloofwerk komt
het hervormde vormingscen
trum Kerk en Wereld in Drieber
gen tot de conclusie dat er niet
echt reden tot juichen is. „Er zijn
in die tien jaar wel meer vrouwen
actief geworden in de kerk, maar
op beleidsniveau is het aantal
vrouwen afgenomen", vertelt
Monica Wolffensperger, coördi
natrice van de sectie geloof, sa
menleving en educatie, waaron
der het vrouw en geloofwerk res
sorteert.
Niet voor niets is met het oog
op de tweede lustrumviering ge
kozen voor het thema „Vrouw en
macht - Vrouwenmacht". Op de
vierdaagse jubileumbijeenkomst
(26-30 augustus) worden de deel
neemsters aan de forumdiscus
sie de volgende vragen voorge
legd: 1. wat is er bereikt en wat
moeten vrouwen doen om alsnog
meer voet aan de grond te krij
gen? Of moeten de vrouwen de
strijd voor een betere positie in
de kerk maar opgeven en des
noods een eigen kerk oprichten?
Werkgroepen nemen een be
langrijke plaats in op de bijeen
komst, waarvoor vrouwen uit al
le-geledingen van het kerkelijk
vrouwenwerk zijn uitgenodigd:
christelijke vrouwenverenigin
gen, vrouwen uit het netwerk
van vrouw en geloofgroepen en
vrouwen uit de kerkelijke be-
leidssfeer.
De thema's van de werkgroe
pen lopen sterk uiteen: 'de hoek
steen in de hoek','vrouwen als
wisselgeld in de oecumene','les
bische vrouwen verhalen',
'vrouw-kerk-beleid' en 'vrouw en
geloofwerk, wie zal dat betalen'
en nog andere onderwerpen.
De leidsters van de diverse
werkgroepen stellen concept
aanbevelingen op die de werk
groepen eventueel kunnen
amenderen. De aanbevélingen
die de synode aanneemt, worden
aan de kerken en aan vrouwen
groepen gestuurd. „En juist om
dat de deelnemers verschillend
van pluimage zijn en een grote
achterban vertegenwoordigen,
hebben die uitkomsten van de
synode wel degelijk zeggings
kracht", aldus Wolffensperger.
„Een novum" overigens, die
vrouwensynode. De Wereldraad
van Kerken is van plan over twee
jaar een dergelijke bijeenkomst
te houden in Europees verband.
Een waarneemster van de raad
woont dan ook de synode bij.
Dat de ruim 2500 uitnodigin
gen voor deelneming aan het
symposium niet alleen naar de
eigen achterban zijn gestuurd, is
een bewuste keuze. Wolffensper
ger: „We willen een breed plat
form creëren waar vrouwen die
op wat voor manier dan ook en al
dan niet vanuit feministisch-
theologisch gezichtsveld met
vrouwenwerk bezig zijn, elkaar
kunnen ontmoeten".
Als een van de eersten begon
Kerk en Wereld tien jaar geleden
met cursussen voor kerkelijke
vrouwen vanuit feministisch-
theologische invalshoek. Drie
vrouwen stonden aan de wieg
van dit vrouw en geloofwerk, dat
in tegenstelling tot de net begon
nen cursussen feministische
theologie aan de universiteiten
bestemd was voor de vrouwen
aan de 'basis'. Het drietal, Gijsje
van den Akker, toenmalig direc
teur van Kerk en Wereld, Mia de
Vlieger van de hervormde vrou
wendienst en Thea Rienksma,
cursusleidster bij Kerk en We
reld, werkte vlak bij elkaar in de
buurt en vond elkaar in de ge
dachte dat er nodig iets moest
gebeuren op het terrein van
vrouw en geloof. Directe aanlei
ding tot het opzetten van de cur
sussen was een conferentie van
de Wereldraad in Berlijn over
seksisme en de seksuele revolu
tie en de gevolgen daarvan voor
de kerk.
Actie
Nu de oriëntatiefase al lang
achter de rug is, willen de vrou
wen willen in actie komen.
„Daarom is het symposium eind
augustus ook zo goed. Dan gaan
we inventariseren wat er aan
plannen bij de diverse vrouwen
bestaat en gaan we lijnen uitzet
ten voor de toekomst", aldus
Wolffensperger.
Als een van de belangrijkste
doelstellingen voor de toekomst
noemt Wolffensperger het „zoe
ken naar verbindingen tussen fe
ministische theologie en politie
ke onderwerpen". Doorgaan met
de aandacht voor „vrouw-kerk-
beleid" is een tweede doelstel
ling. Vrouwen die op beleidsni
veau zitten moeten meer worden
betrokken bij de feministische
theologie en verder zouden er
meer vrouwen beleidsbepalende
functies moeten innemen. „We
willen vrouwen in de kerk trai
nen om voet aan de grond te krij
gen", aldus Mattijsen. Ook op dit
vlak is volgens Wolffensperger te'
zien dat de vrouwen zich liever
met eigen activiteiten min of
meer los van de kerk bezighou
den, dan dat ze zich met de kerk
bemoeien. „De kerken hebben in
de afgelopen tien jaar lang niet
overal last van vrouwengroepen
gekregen. De vrouwen kiezen
bijvoorbeeld liever twee of drie
keer per jaar voor een aparte
vrouwenliturgie dan dat ze in de
werkgroep liturgie zitting nemen
om ingrijpende veranderingen in
de liturgie teweeg te brengen".
Andere vrouwen hebben het wel
in de kerk geprobeerd, maar zijn
het nu zat, vertelt Wolffensper
ger. „Er verandert niets, wat we
ook doen", is hun noodkreet.
Van die groep kapt een gedeelte
definitief met de kerk, anderen
willen een eigen vrouwenkerk
oprichten, waar ze niet meer af
hankelijk zijn van synodes of bis
schoppen. Wolffensperger: „Het
is niet goed te schatten of zo'n
kerk er ooit komt. Je hoort over
al verzuchtingen; eind augustus
kunnen we alles eens goed gaan
doorpraten".
Amerikaanse protestanten
vrijgeviger' dan katholieken.
Hoewel hun inkomen gemiddeld
iets lager ligt, geven protestanten
in de Verenigde Staten bijna
tweemaal zoveel aan de kerk als
de katholieken. Dat blijkt uit het
rapport 'Giften van katholieken:
sociologische factoren en het be
leid', dat de onderzoeken van
vier wetenschappelijke instellin
gen omvat.
De socioloog pater Andrew
Greeley meent dat vele katholie
ken bewust minder geld spende
ren aan hun kerk. „Zij uiten hun
ongenoegen over het leergezag
van de kerk, vooral op het gebied
van de voorbehoedmiddelen en
de seksualiteit. En dat doen ze
door een naar verhouding laag
bedrag op hun cheque in te vul
len".
Nederlandse Hervormde
Kerk. Beroepen door de PKF
Friesland tot predikant buiten
gewone werkzaamheden, missio
nair toerusten mevrouw H. G.
Stavenga van der Waals, voor
heen predikant te Engwierum,
wonende te Buitenpost.
Aangenomen naar Vrouwen
parochie, part-time: mevrouw A.
G. Hoogerbrugge, kandidaat te
Leiden.
Bedankt voor Moerkapelle: K.
van Meijeren te Ooltgensplaat.
Gereformeerde Kerken Vrij
gemaakt. Aangenomen naar
Rouveen: R. de Graaf te Middel
burg.
Doopsgezinde Broederschap.
Benoemd tot pastoraal mede
werkster te Stiens. parttime: me
vrouw L. van Wijk-Hoekstra, wo
nende te Damwoude die deze be
noeming heeft aangenomen.
