Waarom is er zoveel lelijks
Kostbare kunst door de lucht
'Raad voor de Kunst voert een
vendetta tegen Ronald Klamer'
PAGINA 14
RADIO-TV-KUNST
DINSDAG 14 JULI ^Ng.
Vijf tentoonstellingen over vormgeving in Holland
Het grijze en witte lampje
(foto Wim Dijkm
Schouwburgen in brief aan minister:
ROOSENDAAL (GPD) - De
Raad voor de Kunst heeft een
tijdbom gelegd onder de laat
ste regionale toneelvoorzienin
gen. Dat schrijven de Brabant
se en Zeeuwse schouwburgen
in een felle brief aan minister
Brinkman. Volgens hen is er
sprake van een vendetta door
de Raad tegen Ronald Klamer,
artistiek leider van het
Zuidelijk Toneel Globe.
Volgens de schouwburgen (onder
gebracht in de stichting Contact
Brabantse Culturele Centra:
CBCC) gaat de Raad met het ad
vies helemaal voorbij aan overeen
komsten die drie jaar geleden zijn
gesloten tussen rijk, provincie en
gemeenten. Destijds werd afge
sproken dat de zes gesubsidieerde
gezelschappen (waaronder Globe
en Theater) niet ter discussie
mochten staan.
De stichting meent dat de vorig
jaar aangestelde artistiek leider
Ronald Klamer geen echte kans
heeft gehad om zich te profileren
en een artistieke identiteit te ver
werven. Het CBBC verdenkt de
Raad voor de Kunst van stem
mingmakerij: „Vanaf het eerste
moment heeft de Raad voor de
Kunst via uitspraken en brieven
aan de minister het klimaat rond
Klamer verdacht gemaakt en on
dermijnd."
„In een merkwaardig eensgezin
de 'samenwerking' met de Rand
stedelijke dagbladpers - met name
De Volkskrant en NRC Handels
blad - is de artistieke crisis rond
het Globe van Gerardjan Rijnders
aangegrepen voor een bijna per
soonlijke vendetta tegen de figuur
Ronald Klamer".
„Het dédain waarmee de raad
het cultuurklimaat in de regio
schetst is niet alleen beledigend
maar gespeend van iedere kennis
en inzicht", aldus de schouwburg
directies. „Het eventuele stopzet
ten van de subsidies aan Globe en
Theater kan alleen maar gezien
worden als een volstrekte minach
ting van de theatercultuur buiten
de Randstad en een nieuwe aan
slag op de afbrokkelende regionale
infrastructuur".
De Raad voor de Kunst gaat vol
gens het CBCC voorbij aan het ge
geven dat Rijnders bij Globe be
gon tijdens een zeer turbulente pe
riode en zeker tien jaar de tijd heeft
gekregen om zich te 'profileren als
een belangrijk vaderlands theater
maker'.
Onmisbaar
LEIDEN - Kijk voordat u dit stuk
gaat lezen eens even zorgvuldig om
u heen. Het zal u moeite kosten iets
te vinden, dat niet is vervaardigd;
meestal door een machine. Het be
gint al met deze krant: een paar uur
geleden gedrukt. De foto's, die bij
deze tekst staan: ruim een week ge
leden gemaakt. Het flesje, waaruit
u uzelf zojuist een glaasje pils hebt
ingeschonken: ooit door iemand
ontworpen en bij honderdduizen
den uit verhitte glaspasta ge
stampt. De boeken in de boeken
kast: stuk voor stuk ontworpen.
Zo zouden we kunnen doorgaan,
in steeds grotere kringen: de lan
taarnpaal voor de deur; de rij nieu
we marktkraampjes schuin tegen
over de Waag; het verkeersplein bij
Leidschendam; de treinen van de
NS. Laten we maar halt houden bij
onze landsgrenzen. Om dan vast te
stellen: Nederland is van voor tot
achter en van onder tot boven uit
gemeten, vóórgevormd en dóórge-
structureerd.
Een jaar of wat geleden ontstond
er in een aantal musea - de vijf, die
in het kader worden opgesomd - de
gedachte om via een gezamenlijk
project aandacht te besteden aan
wat 'ontwerpen' in .Nederland nu
eigenlijk inhoudt. Gedurende de
zomermaanden staat het resultaat
van die samenwerking opgesteld:
tentoonstellingen in Amsterdam,
Rotterdam, Den Haag, Utrecht en
Arnhem.
'Holland in Vorm' heet het pro
ject. Het heeft niet alleen tot vijf
exposities geleid, maar ook tot een
prachtig verzorgd boek - eveneens
'Holland in Vorm' gedoopt. Over
dat boek zullen we het hebben. Op
die manier wil ik u aanmoedigen
één of meer van de tentoonstellin
gen te gaan bezoeken.
Maar laten we om te beginnen
een één concreet geval van indus
triële vormgeving wat uitvoeriger
bekijken. Twee kleine lampen
staan er bij dit artikel afgebeeld:
een grijze en een witte. Eén keer
intact, één keer uit elkaar gehaald.
Het grijze lampje, indertijd ge
kocht bij Indoor (een bekende ver
lichtingsartikelenwinkel van het
duurdere soort in Amsterdam) wil
doorgaan voor een object waarvan
aan de uiterlijke vormgeving be
wust veel aandacht is geschonken.
De trechter herbergt een (dure) re
flectorlamp van Philips; aan de bo
venkant komt het zwarte electrici-
teitssnoer (wit zou 'ordinair' zijn
geweest) uit zijn 'huisje' tevoor
schijn om een eindje verderop de
stang in te duiken; die stang is be
vestigd aan een onopvallend u-vor-
mig balkje van metaal, waarin twee
gaten zitten, die het mogelijk ma
ken het object aan de muur vast te
schroeven; onder uit het balkje
hangt het zwarte snoer dan naar
beneden, op weg naar het stopcon
tact.
Het geheel ziet er onopvallend
genoeg uit om smaakvol te worden
genoemd. Maar nu: haal dat lampje
eens uit elkaar. Het ding blijkt zo
in elkaar te zijn gezet dat je merkt
aan iets bezig te zijn waarvan de
ontwerper moet hebben gedacht
dat niemand dat ooit in zijn hoofd
zou halen. Je houdt namelijk een
zooitje ongeregeld over: een losse
trechter, een beugeltje, drie
schroefjes, een porseleinen fitting,
een cylindertje, waarin een soort
dekseltje met gaatjes zit vastgesol-
deerd of vastgeklonken; voorts een
bolvormig schaniertje dat bijeen
wordt gehouden door een schroef,
en tenslotte nóg een schroef, waar
mee je op het horizontale stangetje
Yvonne van Baarle, secretaris kunt bewerkstelligen dat de cylin-
van de Raad oor de Kunst geeft der ten opzichte van de stang kan
desgevraagd te kennen dat er 'ab-
soluut geen sprake is van een ven
detta of iets waar daar op lijkt'.
„Uiteraard is het onlangs uitgege
ven advies tamelijk ingrijpend,
maar van een vendetta of samen
werking met die dagbladen is ze
ker geen sprake".
burgdirecties. „Een regionaal re
pertoiregezelschap heeft meer op-
bouwtijd nodig dan een Randste
delijk gezelschap dat zich kan
nestelen in een gerieflijke culturele
infrastructuur. Maar juist vanwege
die infrastructuur zijn de regionale
toneelgezelschappen onmisbaar."
DEN HAAG (GPD) - Kunstschat- Het Haags Gemeentemuseum
ten met een verzekerde waarde van verwacht donderdagavond de eer
totaal zevenhonderd miljoen gul- ste zending. Dan kan een begin
den worden de komende dagen worden gemaakt met de inrichting
omvangrijke tentoon-
van Chicago naar het Gemeente
museum in Den Haag vervoerd. De
kunstwerken worden door de
KLM met vijf verschillende vluch
ten van de Verenigde Staten naar
Sehiphol gevlogen van waar ze via
de weg naar Den Haag worden
getransporteerd.
stelling 'Het Mysterie der Abstrac
ted, waarvoor inmiddels de hele
bovenverdieping is ontruimd en
aangepast. De opening is 1 septem
ber.
Op deze expositie over het ab
stracte schilderen in de periode
van 1890 tot 1985 zijn werken te
zien van bekende Europese en
Amerikaanse vertegenwoordigers
van 'het nieuwe schilderen', zoals
Mondriaan, Kandinsky, Malevich,
Klint, Dove, O'Keeffe en Hartley.
Medewerkers van het Los Angeles
County Museum hebben tien jaar
onderzoek in deze tentoonstelling
verwerkt. Zij had enorm succes in
Los Angeles en Chicago. Den Haag
is de derde en tevens laatste pleis
terplaats voor deze kunstmanifes
tatie die het Gemeentemuseum
ruim anderhalf miljoen gulden
kost. De KLM en de Amrobank tre
den op als sponsors,
vcu, ,.Van de mi™ 20° kunstwerken
De stad Antwerpen stuurde deze die wo£den getoond is een vijfde
- deel afkomstig uit Nederlandse
musea. Het overgrote deel is in
Amerikaanse bezit. De samenstel-
Boulevard niet
naar Antwerpen
AMSTERDAM (ANP) - Het festi
val Boulevard of Broken Dreams
dat van 24 juli tot en met 2 augus
tus in Antwerpen zou worden ge
houden, gaat definitief niet door.
Dit heeft de Stichting Reizend Fes
tival, de organisator van het festi
val, laten weten. De gemeente Ant
werpen en Reizend Festival kon
den het niet eens worden over de
hoogte van het subsidiebedrag.
Iers hebben een verantwoording
neergelegd in een catalogus van
ruim 400 pagina's met een gewicht
van twee kilo. Van dit boekwerk,
dat in de VS is bekroond, komt
geen Nederlandse uitgave. Wel zal
er voor de expositie in Den Haag
een Nederlandse, minder kostbare
handleiding worden gemaakt.
Van donderdag tot en met zon
dag zullen in totaal 161 kisten (to
taal gewicht: negen ton) van Chica
go naar Den Haag worden overge
bracht. De kunstschat wordt niet
in één keer overgevlogen om te
voorkomen dat bij een ongeval het
puik van de abstracte schilder
kunst in één klap verloren zou
kunnen gaan.
Simpel
Ik hoop dat u uit deze beschrij
ving al kunt opmaken dat ik dit be
lachelijk vind. En wel hierom, om
dat bij het demonteren van het wit
te lampje blijkt hoe simpel en doel
treffend een constructie ook kan
zijn.
Deze bureaulamp werd een jaar
of drie terug bij de Bijenkorf ge
kocht; er werd niet opvallend mee
geadverteerd. Maar als je dit ont
werp uit elkaar haalt blijven over:
de voetplaat inclusief de buigbare
arm hecht aan elkaar verbonden,
het halfronde kapje, drie stukken
fitting, een klein gloeilampje en
een paar witte ringetjes. De grap zit
hem hierin dat je met behulp van
de fitting het kapje aan de buigza
me arm bevestigt, en dan kan het
-kapje vrij ronddraaien.
Het ontwerp blijkt bij nader in
zien ook op andere plaatsen heel
subtiel te zijn: het kapje is uit een
halve bol gestanst, maar door het
naar binnen omzetten van de rand
werd het niet alleen een stevige
vorm uit dun metaal, maar kreeg
het ook een visueel interessante
vorm; in het verzwaarde voet-
week een telex waarin zij schrijft
„tot ieders spijt af te zien van de
komst van het festival naar Ant
werpen". Een woordvoerster van
de Boulevard toonde zich uiterst OVERLEDEN
teleurgesteld over de gang van za
ken. „Maar er is wel een lichtpun
tje omdat we in bespreking zijn
met Maastricht. Als die gesprekk-
ken succes hebben gaat het festival
in september naar die stad terug",
aldus de woordvoerster.
De Amerikaanse
fotojournalist en filmproducer Pe
ter Gimbel is op 59-jarige leeftijd
aan kanker overleden. Gimbel
werd met name bekend door het
werk dat hij maakte over de in 1956
gezonken Italiaanse stoomboot
Andrea'Doria.
Meer bezoekers Nat. Ballet
AMSTERDAM (ANP) - Het aantal bezoekers van de voorstellingen van
Het Nationale Ballet is in het afgelopen theaterseizoen verdubbeld. Deze
.spectaculaire groei' lijkt zich ook in het seizoen 1987/1988 voort te zetten:
de abonnementenverkoop voor het nieuwe .balletjaar' is nu al met 25
procent gestegen. Het Nationale Ballet heeft dit vandaag bekendge
maakt.
Van de totaal 120.000 beschikbare plaatsbewijzen tijdens de 75 voor
stellingen die Het Nationale Ballet in het Muziektheater geeft, zijn er
34.000 aan abonnementshouders verkocht. Voor de losse verkoop blijven
er 86.000 beschikbaar. Daarmee spreekt het gezelschap nadrukkelijk een
vaak geuite klacht tegen dat het bijna onmogelijk is .losse' kaarten te
kopen tegen.
Voor het nieuwe balletseizoen, dat op 8 september in het Muziektheater
begint met een Van Dantzig/Van Manen-uitvoering, zijn negen verschil
lende programma's met in totaal 113 voorstellingen gepland. Hiervan
zullen er 75 in het Muziektheater worden uitgevoerd en 38 in zestien
andere Nederlandse steden.
In vijf musea is deze zomer een tentoonstelling over indus
triële vormgeving en design te zien. In alle gevallen wordt
de periode 1945-1987 bestreken. De verzameltitel is 'Holland
in Vorm'.
In het Stedelijk Museum in Amsterdam gaat het over in
stitutioneel ontwerpen en over grafische vormgeving. Mu
seum Boymans van Beuningen in Rotterdam houdt het op
'tussen uitvinding en ontwerp'. Het Haags Gemeentemu
seum gaat in op ontwerpen voor woningen. Het Centraal
Museum in Utrecht brengt van alles wat onder de noemer
'gemengd nieuws' valt, en het Gemeentemuseum van Arn
hem toont sieraden.
Het begeleidende boek heet ook 'Holland in Vorm' en be
vat 25 opstellen, geschreven door de leden van het tentoon
stellingsteam, dat uit vijf musea afkomstig was (prijs 49.50
gulden).
Het Witte Bijenkorf-lampje uit elkaar.
(foto Wim Dijkman)
plaatje zit een knik, zodat een klein
gedeelte van het circelvormige op
pervlak visueel als basis van de
buigzame arm dienst doet; en aan
de onderkant is daardoor ruimte
ontstaan voor het hier tevoorschijn
komende snoer. De lamp kan op
die manier toch stevig op zijn voet
stuk blijven staan zonder dat daar
een ingewikkelde oplossing voor
nodig is. Kortom hier is sprake van
een wèldoordacht ontwerp.
door
L.D. Couprie
Twee anoniem gebleven ontwer
pers zijn aan het werk geweest en
het lijkt me duidelijk dat de maker
of maakster van de staande lamp
de prijs mag wegdragen: het sub
tiele uiterlijk (door de buigzame
stang, die vrijwel alle standen toe
laat, herbergt het geheel als het wa
re ook nog een 'eigen' leven) en de
weldoordachte constructie verster
ken elkaar. Bij het wandlampje is
het armoe troef: voor zover het de
makelij betreft, maar ook in visu
eel opzicht door de verscheiden
heid aan gebruikte materialen.
Moeilijke keus
We hebben wat uitvoerig bij deze
lampjes stilgestaan, zodat het
boek, waarover het hier moest
gaan, wat in de verdrukking komt.
Maar misschien is dat toch niet zo
erg, want zo hebben we wat kijk
gekregen op industriële vormge
ving en design.
Het boek is om te beginnen een
boek om in te bladeren. Allerlei be
kende dingen kom je dan tegen: de
belettering die bij de PTT in ge
bruik is, koffiezetapparaten, ont
werpen voor bankbiljetten, tafels
en stoelen, treinstellen - werkelijk
te veel om op te noemen.
Honderden, zo niet duizenden
uren van ontwerpen,-bijstellen van
het eerste idee, verder ontwerpen
enz. gaan dikwijls schuil achter
ogenschijnlijk de simpelste objec
ten. Dat wordt niet bij elk afge
beeld stuk uit en te na verteld.
Maar al je hier en daar zo eens een
stuk tekst leest wordt dat al snel
duidelijk.
Het moet een ontzettend
ke keus geweest zijn vooi
teurs, die samen het boek heb!
volgeschreven, om voor het spe
fieke onderdeel dat zij elk afzil
derlijk dienden te behandelen,
juiste voorbeelden te kiezen
wat Nederlandse ontwerpers en
dustriële vormgevers in de afge
pen veertig jaar - sinds de twee
Wereldoorlog dus - hebben gepr
teerd.
Als vervelende vraag kun je d
stellen: hoe zit dat nu in Arnht
waar speciale sieraden worden te
toongesteld? Namelijk alleen
nogal uitzonderlijke en soms
meer dan prototypes gebleven pi
jecten van een stuk of wat edei
meden, die misschien eerder ku
stenaar zijn dan ambachtsman, t€|
wijl er in Rotterdam bijvoorbeel
landbouwwerktuigen het museul
zijn binnengehaald?
En als je sieraden tentoonste
waarom dan geen kleding? En g
steld dat je je wel had laten verlt
den om kleding te exposeren, ha
den dan alleen de werkstukke
van gerenommeerde modeontwe
pers mogen zijn, of ook onze all.
daagse kledingstukken, die in c
loop van de afgelopen decennia h<
straatbeeld hebben bepaald?
Veel lelijks
Als je spreekt van een geheel
al ontworpen en doorgestructi
reerd land, zoals ik aan het begi
deed. dan zou je om niets te
sen, binnen het concept van
manifestatie het beste Nederlan
in zijn geheel tot tentoonstellin
kunnen verklaren. Dat gaat n;
tuurlijk niet en de concentrati
heeft nu plaats in de vijf
tijdelijk - en in het begeleiden
boek - blijvend.
Wat hier getoond en besprokei
wordt gaat ons allemaal aan, bijn
ieder moment van ons bestaan
Met het getoonde nog
geheugen ben je in eerste instanti<
geneigd te denken: waarom zorger
al die duizenden ontwerpers
met elkaar niet eens voor dat Ne
derland van voor tot achter en v:
onder tot boven toont waartoe ze
staat zijn, en waarom is er nog z
veel lelijks rondom ons?
Kijk bijvoorbeeld eens naar wal
men straatmeubilair noemt: lan
taarnpalen, vekeersborden, recla
mezuilen, lichtreclames. 'Visuele
vervuiling' heeft iemand het ooit
genoemd. Maar een volgende ge
dachte is: toch ook niet alles wa
mee we ons omringen hoeft
mooi en appetijtelijk uit te zien,
Om één voorbeeld te noemen: toen
indertijd de verkeerstekens
den bedacht heeft men duidelijk
alleen maar aan onoverzichtelijk
heid aandacht geschonken. Rood,
wit en zwart - met af en toe als het
geen kwaad kan een ander kleurtje
- zijn de standaardkleuren gewor
den. Het is een foeilelijke maar nu
iedereen vertrouwde kleurencom
binatie. Jammer dat het zo foeile
lijk is, maar het zij zo. Overal staren
die monsterlijke borden ons aan,
maar het werkt, en je moet er niet
aan denken dat een ontwerper er
eens iets anders van maakt.
Op de openbare weg woekert het
zo voort. En de huizenbouw woe
kert voort, soms opmerkelijk mooi,
soms wanstaltig lelijk. En de mode
woekert voort, soms prachtig,
soms niet om aan te zien.
Geen vat
Eigenlijk is het iets heel ingewik
kelds. Aan de ene kant maken en
ontwerpen we tegenwoordig onze
hele leefomgeving - en de tentoon
stellingen laten zien hoezeer dat
het geval is - maar tot op zekere
hoogte hebben we er, gelukkig
maar, nauwelijks meer vat op en
kunnen en willen we alleen maar
ingrijpen als het te erg wordt.
Industriële vormgevers en 'des
igners' (zoals dat heet) zijn kunste
naars die altijd aan hun medemen
sen moeten denken als zij aan het
werk zijn, en dat ook willen. Het
zal- de nog levenden onder hen
goed doen dat ze nu eens 'en bloc'
mogen laten zien wat hen beweegt
bij hun dagelijkse arbeid en dat het
publiek nu eens een kijkje in de
keuken kan
Het grijze Indoor-lampje uit elkaar.
(foto Wim Dykmai
