"Natuurlijk ben ik een beetje gek"
Aeolus vertelt verhaal van de wind
Nijmeegse filosoof componeert concert voor 100.000 schapen
Nieuw attractiepark in Sexbierum ter lering en vermaak
Drs. Clemens van der Ven uit Nijmegen bekent bet
zonder schroom: "Ik ben een beetje gek". En wie
zijn project aanschouwt moet dat wel beamen. De
fiiosoof-musicus wil volgend jaar in Australië een
concert geven voor 100.000 schapen. "Om te kijken
hoe die beesten reageren, want dat is nog nimmer
uitgedokterd".
Eeuwen is Sexbierum een rustig
dorpje geweest in de wat stille
noordwesthoek van Friesland. De
zeedijk als een vertrouwde horizon
in de nabijheid en aan de andere
kant de contouren van Franeker en
Harlingen. Daartussen de weilan
den en de bouwgrond, waar de in
spanningen van de boeren voor de
enige verstoring van de stilte zor
gen.
doorTeake Zijlstra
Met die rust is het straks gedaan. Het
wind-attractiepark Aeolus heeft on
langs zijn poorten geopend en dat heeft
volgens de berekening van deskundigen
tot gevolg dat er per jaar 140.000 mensen
naar Sexbierum komen. Aeolus is klaar
voor de dagjesmensen, vakantiegangers
en schoolgroepen en het dorp Sexbie*
rum moet dat dus ook maar zijn.
Het afgelopen jaar hebben de Sexbie-
rumers al wat kunnen wennen aan de
extra belangstelling voor hun dorp. De
drukte rond de bouw van de opvallende,
21 meter hoge, glazen piramide en de
aanleg van het attractiepark zorgden al
voor extra beweging in het dorp. Of het
ook inderdaad erg druk zal worden in
Aeolus moet nog blijken.
Directeur ir. Bas de Way van Aeolus
twijfelt er echter niet aan dat de mensen
komen. Hij heeft hier en daar de wat
sceptische geluiden gehoord over de be
zoekersaantallen. maar zelf zegt hij: „Ik
ben echt optimistisch en geloof zeker in
een rendabele exploitatie".
In 1982 kwam de regering met de nota
Windenergie en Opslag, waarin de wen
selijkheid van een proef-windcentrale
werd uitgesproken. De uitvoering kwam
vervolgens in handen van de Samenwer
kende Electriciteits-Produktiebedrijven
(SEP). De keuze viel op het terrein bij
Oosterbierum, waar nu de achttien hoge
torens voor de windturbines staan te
wachten op hun wieken. De SEP vrees
de een grote belangstelling voor het
proefpark en langzamerhand werd het
idee geboren om in de buurt van het
windmolenpark een bezoekers-en infor
matiecentrum in te richten.
Haalbaar
De behoefte aan toeristische ontwik
keling van het gebied leidde tot de eer
ste gedachten aan een wind-attractie
park in plaats van zo'n bezoekerscen
trum. In 1984 werd daartoe een 'haal
baarheidsonderzoek' gedaan en daar
kwam uit dat zo'n park, gekoppeld aan
de al bestaande toeristische trekkracht
van Harlingen en Franeker, kan rekenen
op een jaarlijkse bezoekersstroom van
tussen 100.000 en 150.000 mensen.
"Er zit een verhaal in het attractiepark
Aeolus", zegt Bas de Way als hij de aan
trekkingskrachtvan het park uitlegt.
"Het verhaal van de wind in al zjjn facet
ten. Aeolus is een themapark ter lering
en vermaak". In de hal van de piramide
valt meteen de verrassende ruimtelijke
werking op van het puntige bouwwerk.
Het lijkt allemaal van binnen veel groter
dan je bij aankomst bij het park ver
wachtte. "Op de begane grond is de pira
mide dertig bij dertig meter en er is een
vloeroppervlakte van maar liefst twee
duizend vierkante meter", verduidelijkt
De Way.
Wie als volwassene f9,50 of als kind f8
neertelt, kan aan het'uiterst boeiende en
fascinerende avontuur' (aldus de kleu-
renfolder) beginnen. De bezoeker wordt
via de hal naar een eveneens ruime bio
scoopzaal geleid waar een diashow
wordt vertoond over het verschijnsel
wind en waar in beknopte vorm alle rele
vante informatie wordt gegeven. Vanuit
de zaal kan men in een grote lift stappen
delste verdieping waar de rol van de
wind voor de mensheid centraal staat.
De zeilvaart en het gebruik van molens
in vroegere eeuwen is daar verbeeld met
onder meer een masttop met kraaienest
van een oude driemaster. Verhalen over
Aeolus, de god van de wind, en andere
aspecten van de Griekse mythologie zijn
aardig tot leven gekomen met kunststof
creaties.
Op de begane grond is de moderne
toepassing van wind het hoofdthema. Er
staan meetinstrumenten en bedieninsg-
panelen 'waar men aan mag zitten' en
verleden, heden en toekomst van wind
molens worden uit de doeken gedaan.
Daar is ook de informatie te krijgen over
"de bouw, de werking en de exporzie-
ning", laat De Way weten.
Buiten de piramide, in het park, is al
les nog kaal: "De aanplant is nog maar
pas aangebracht. Over drie jaar ziet het
er al heel anders uit", aldus de directeur
geruststellend. Op de looproute valt het
oog eerst op de grote modellen van mo
lens uit alle delen van de wereld. Op een
fiets kan de eigen energie worden geme
ten en een modelwatermolen is in wer
king te zien. Verderop in het park kan
gespeeld worden met instrumenten en
vervolgens komt men bij de grot van
Aeolus terecht. De mechanische God
vertelt daar zelf zijn verhaal in een zeven
meter lange grot waar hevige winden
gieren.
Halve dag
Aeolus moet volgens De Way gezien
worden als een halve dag-attractie: "De
mensen worden hier tussen anderhalf
uur en drie uren 'netto' beziggehouden.
Zo is een bezoek aan Aeolus aardig te
combineren met een bezoek aan Harlin
gen en Franeker".
De Way hamert er op dat Sexbierum
slechts een uur van de Coentunnel in
Amsterdam ligt. "Toen ik hier voor het
eerst kwam, heb ik me daar zelf eerlijk
gezegd ook over verbaasd. Sexbierum is
vanuit de Randstad beslist niet ver".
Van een excentrische ligging is geen
sprake, wil hü er maar mee zeggen.
Wanneer je de gang van zijn twee-
kamer-woninkje in Nijmegen bin
nenstapt bots je tegen een stapel
bierkratten op. Een stap verder
struikel je over een omgevallen stof
zuiger. De deur naar de huiskamer
heeft geen kruk. Om toch binnen te
kunnen komen is er een stuk uit het
kozijn gezaagd.
door Ed van Ham
"Dat is net zo handig", zegt ex-kweek
scholier, ex-student pedagogiek, afge
studeerd filosoof, mislukt zakenman,
ex-cafébaas, wereldreiziger en musicus
(„Ik kan geen noot lezen") drs. Clemens
van der Ven, telg van een bakkersgezin
uit Boekei. Na een stap in de huiskamer
weet je dat het waar is.
Het gemekker van twee weldoorvoede
schapen komt je tegemoet. De wolletjes
zitten en liggen, alsof het de normaalste
zaak van de wereld is, in de slaapkamer
van de Nümegenaar. In een provisorisch
geknutselde schaapskooi. Jopie, de wit
te, en Menzo de zwarte voelen zich thuis
in het op de grond uitgespreide stro.
Maf idee
Drie jaar geleden kreeg Clemens een,
naar hij zelf zegt, maf idee. Een concert
geven voor een kudde van 100.000 scha
pen. „Ik was op bezoek bij mijn broer in
de Midden-Beemster. Op een vroege
ochtend maakte ik een wandeling door
de weilanden. Daar stuitte ik op een
kudde schapen. Met het natte gras rond
de enkels begon ik in een opwelling te
zingen. Blues. Tien minuten lang. De
schapen bleven stil staan en keken naar
me. Ik kreeg de indruk dat ze het mooi
vonden. Daarna heb ik een diepe bui
ging voor de beesten gemaakt en ben
weggelopen. Heel voldaan. Het was een
fantastische gewaarwording. Als blijk
van waardering begonnen de schapen te
blaten".
"Vanaf dat moment kreeg ik de drang
om iets groots te doen. Het geven van
een concert voor 100.000 schapen. A con
cert for animals".
In de te kleine huiskamer ("Ik woon
hier lekker goedkoop") staan een piano
en een vleugel. Het zijn niet de nieuwste
exemplaren, maar het geluid wat eruit
komt klinkt alleszins redelijk. Gezeten
in een van zijn drie tot op de draad ver
sleten fauteuils vertelt de 33-jarige filo-
soof-musicus over zijn dromen ("Daar
barst ik van"), zijn ideeën, zijn leven,
maar vooral over schapen.
"Natuurlijk ben ik een beetje gek.
Maar dat moetje wel zijn om zo'n project
van de grond te krijgen", zegt hij, terwijl
Jopie instemmend blaat vanuit de slaap
kamer zonder deur.
Jopie en Menzo zijn proefdieren. Een
maal per week levert een vriend, die ze
ven schapen heeft, beide dieren plus een
baal stro bij Clemens af. Het vervoer ge
beurt in een "eendje". In de slaapkamer
mogen ze een dag lang luisteren naar het
Concert for Animals, dat de Nijmege-
naar voor hun soortgenoten voorbereidt.
Herdersmuziek
Reageren op de wervelende tonen uit
de oude vleugel doet de mini-kudde
niet. "Ik ben nog aan het zoeken" zegt de
componist. "Er staat nog geen noot op
papier, maar ik heb alles in mijn hoofd".
Ondanks het feit dat de filosoof-musi-
cus al jaren leider en zanger van de
bluesformatie Narrow Escape is en in
middels twee LP's op naam heeft staan,
kan hij geen muzieknoot lezen of op pa
pier zetten. "Ik sla het in mijn hoofd op
en een vriend zet het op blad".
Voor het schapenconcert laat de doc
torandus zich inspireren door Boliviaan
se en Peruaanse herdersmuziek. Sinds
mensenheugenis krijgen schapen via
hun herders pentathonische geluiden
toegespeeld. De dieren blijken op dit
vijftonig muziekstelsel positief te reage
ren. Welke instrumenten het meest in
aanmerking komen voor de uitvoering
van het dierenconcert in wording, weet
Clemens nog niet. "Vermoedelijk zachte
trommels, fluiten, een harp, hoorns. Die
hebben een diepe klankkleur. Maar in
elk geval geen getrompetter. Dat is veel
te schel. Daar houden schapen niet van".
Ook van pianoklanken lijken schapen
niet onder de indruk. Met Menzo op de
vleugel en Jopie daaronder brengt de
musicus een stukje van zijn concertaan-
zet ten gehore. Volgens het pentatho-
nisch geluidenstelsel laat Clemens op
romantische wijze een rustige beek door
de kamer kabbelen. Af en toe is het ge
luid van een twinkelend, sprankelend
watervalletje hoorbaar. Daarna ver
wordt de beek tot een woeste golvenpar-
tij. De toehoorders vinden er geen moer
aan, maar het enthousiasme van Cle
mens zelf is ontembaar. "De muziek
heeft een thema. Dat keert telkens terug.
Net zoals bij de Bolero van Ravel. In dat
stuk begin je met bijna niets, totdat
steeds meer instrumenten invallen".
Dan rijst de vraag hoe je in hemels
naam aan honderdduizend schapen
komt. Die krijg je in Nederland niet bij
een, maar Clemens blijkt over een uniek
organisatietalent te beschikken en is
voor geen kleintje vervaard. Ook daarin
heeft zijn droom voorzien. "In Australië
natuurlijk", zegt hij spontaan.,, Dat land
telt 176 miljoen van die beesten. Het
moet toch niet al te moeilijk zijn er
100.000 bij elkaar te krijgen".
Witte ruggen
Clemens ziet het al helemaal voor zich.
In zijn versleten fauteuil en met een
nieuwe sigaret tussen de lippen zegt hij
dromerig: "Zie je het voor je?. In een val
lei, zover het oog reikt, van horizon tot
horizon, alleen maar de witte ruggen van
schapen. En in het midden een draaiend
podium. Daarop een groot orkest met
muziek, waar de beesten naar luisteren.
Boven het podium een luchtballon.
Daarin de hoornblazers. Als die begin
nen te spelen, kijken alle schapen om
hoog. Een natuurlijke reactie, lijkt me.
En om het schouwspel te verhogen,
moet het langzaam draaiende podium
telkens van kleur veranderen".
De grootste verrassing van Clemens
"droom" komt echter nog. Het Concert
for animals moet zeven dagen duren. Ie
dere dag moet er zeven minuten worden
gespeeld. Te beginnen bij zonsopgang.
Totdat op de zevende dag de zon lang
zaam achter de de bergen sterft. Je krijgt
dan een prachtig kleurenspektakel". En
alsof zijn twee huisgenoten het er mee
eens zijn, klinkt er een blij gemekker uit
de stal annex slaapkamer.
De voorbereidingen voor het wolcon
cert zijn in volle gang. Clemens is ervan
overtuigd dat het lukt. De kosten? "Och,
zo'n slordige vijf miljoen. Maar", gaat hij
gehaast verder, "als het lukt verdienen
Repetitie met een aantal schapen. De dieren lijken niet geinteresseerd.
we een veelvoud terug. Denk maar aan
de tv-rechten, een lp van het schapen
concert, een fotoboek en noem maar op.
Het zal een uniek wereldsucces wor
den".
Voorlopig heeft zich een sponsor bij
de filosoof gemeld. Maar omdat die geen
slordige vijf mijoen uit zijn achterzak
kan trekken, is Clemens tal van bedrij
ven aan het aanschrijven. "En gek hè. Er
is niemand die zegt: wat een maf idee.
Daar doe ik niet aan mee. Iedereen
neemt me serieus en denkt dat het plan
kan slagen".
Mekkeren
Toen de doctorandus zijn idee voor
het schapenconcert voor het eerst we
reldkundig maakte, waren de reacties
wel anders. "Ik vertelde aan vrienden in
de kroeg wat ik van plan was. Nijmegen
is een kleine gemeenschap en binnen de
kortste keren was de halve stad er van
op de hoogte. Toen ik een keer met Nar
row Escape een uitvoering gaf, begon
het publiek voor het podium te mekke
ren. Toen heb ik me de vraag gesteld,
wie is er gekker. Ik of het publiek?. Ik
heb toen geconcludeerd dat het publiek
nog net iets gekker was. Maar voor de
rest heb ik er toch schijt aan", zegt hij
recht voor z'n raap.
Clemens beseft maar al te goed dat hij
de miljoenenoperatie 'concert voor scha
pen in Australië niet in zijn eentje kan
uitvoeren. "Ik ben de man van de
ideeën", zegt hij. Voor de kunstzinnige
uitvoering heeft hü zich verzekerd van
de kennis van zijn vriend en beeldend
kunstenaar Michiel van der Loo en van
de medewerking van Bert van Baar, re
dacteur van een tienerblad en musicus.
Het draaiende podium valt onder ver-
antwoordelijkheid van Van der Loo.
"Het krijgt de vorm van een mandala",
zegt hij niet zonder trots. "Die vorm
werd al gebruikt door de eerste Indianen
en is een combinatie van een circel, een
kruis en een vierkant".
Na deze uitleg loopt Clemens weer
eens naar het slaapvertrek. Hü kriebelt
Jopie achter het oor en zegt nadenkend:
"De dieren zün hier om ik van ze wil le
ren. Ik wil hun natuurlijk gedrag leren
kennen. Hoe ze op bepaalde klanken
reageren. Daar is nog weinig studie naar
gedaan. Wel is bekend dat paarden rus
tig worden van klassieke muziek en het
is ook mogelijk dat koeien met Brahms
meer melk gaan geven. Maar hoe scha
pen op de pentathonische muziek reage
ren is nog nimmer uitgedokterd".
Gesmeerd
De zaken moeten goed worden voor
bereid. Want als het wolspektakel in Au
stralië van start gaat moet het gesmeerd
lopen. Tüd om met de dieren te repete
ren is er niet. Zonder er een circustent
van te maken, moeten de schapen alle
tegelijk bepaalde dingen doen: omkij
ken, liggen, opküken - naar de ballon
met hoornblazers - en gaan staan alsof ze
intens van het concert genieten. Aan het
einde mogen ze hun waardering kenbaar
maken door een ovatie van geblaat".
"Ik wil gebruik maken van het natuur-
üjk gedrag van het schaap. Als een
schaap heeft gegeten gaat zij na een tijd-
je liggen herkauwen. Als we ze dus alle
maal tegelük eten geven, gaan ze ook
allemaal tegelük liggen", zegt Clemens.
Organisator en ideeënfabrikant drs.
Van der Ven duldt verder geen tegen
spraak. Zün Concert for animals gaat ze
ker door, zegt hü en hij onderbouwt zijn
overtuiging ook. "Drie jaar geleden,
kreeg ik spontaan een opwelling om
voor schapen te zingen. In Australië
struikel je bü wüze van spreken over die
beesten. Datzelfde Australië viert toeval
lig in 1988 het tweehonderdjarig be
staan. Onder de naam Living Together
wordt een jaar lang feest gevierd. Alleen
een goede slotmanifestatie in december
ontbreekt. Wat kan Australië dan beter
doen dan zijn exportartikel nummer één
- het schaap - door middel van zo'n uniek
gebeuren te promoten? Over de hele we
reld zal het door tv-stations worden uit
gezonden. Australië moet dus wel mee
werken. Daarvoor zijn de. eerste contac
ten via de ambassadeur in Nederland al
gelegd. Ook die man is enthousiast".
Eten
Het bü elkaar halen van een kudde
van 100.000 schapen hjkt Clemens geen
enkel probleem. "Iedere middelmatige
farmer in Australië heeft zo'n kudde.
Het project moet düs gewoon slagen.
Het probleem is alleen dat we die dieren
een week lang te eten moeten geven.
Een vallei, waar we ze in willen stoppen,
is zo kaal gevreten". "Of niet soms",
spreekt -hü zün mini-kudde in de slaap
kamer toe.
Maar waarom schapen? Waarom geen
koeien, paarden of een flinke ren met
kippen? Clemens lachend: "Het hjkt me
onmogelijk om 100.000 paarden of
koeien bü elkaar te krügen. Bovendien
is al onderzocht hoe die beesten reage
ren op pentathonische klanken. Met kip
pen is zoiets nog nooit uitgehaald. Maar
ik heb toch gekozen voor het schaap.
Niet omdat ik daar een zwak voor heb.
Een kip vind ik even lief. Maar een
schaap is een velddier. Daardoor kan het
tot op een afstand van ruim vijfhonderd
meter (vüftonige) geluiden horen. Het
gehoor van kippen is aanzienlük min
der. Ik zou het zielig vinden als kippen
op de achthonderdste rij niets van het
concert zouden kunnen horen".
Het Concert for animals is niet de eer
ste droom die de filosoof wil verwezehj-
ken. Ooit begon hij een postorderbedrijf
in originele Mexicaanse hangmatten, die
hü in Zwitserland aan de man wilde
brengen. Tot zün verbazing flopte de on
derneming en was hü een illusie en vele
duiten armer.
Clemens is nog niet uitgedroomd. "Ik
barst van de dromen. Ik heb er honder
den. Ze zün alleen niet allemaal uit te
voeren". Een droom die hü na het scha
penconcert wil realiseren, geeft hü pas
na lang aandringen prijs. „Een ander zou
met mün idee aan de haal kunnen gaan".
Clemens wil een film van een half uur
maken over een brandende piano die hü
bespeelt.
Brandende piano
Hij laat zün fantasie de vrije loop:
"Midden in het bos staat een schitteren
de vleugel, besprenkeld met benzine. De
pianist speelt, terwül het instrument
langzaam in vlammen opgaat. Totdat de
laatste snaar knapt gaat hü door. Lükt je
dat niet fantastisch?"
Hü wacht het antwoord niet af, maar
zegt: "Ik geloof wel dat ik dan een as-
bestpak moet aantrekken. Want mün
droom vertelde me niet hoe het met de
pianist afliep".
die naar de top van de piramide voert.
Daar begint de gast aan de route langs
de 'binnententoonstelling'.
Op de hoogste verdieping van de pira
mide, heeft men een fraai uitzicht op de
achttien windmolens van het vlakbü ge
legen proef-windmolenpark, die nog dit
De route voert via de trap naar de mid-
jaar gaan draaien. Ook heeft men vanaf
de vloer in de top een overzicht over de
hele tentoonstellingsruimte in de pira
mide en op een enorme wereldbol. Daar
op worden met moderne audiovisuele
middelen de bewegingen van weer en
wind zichtbaar gemaakt.
Directeur ir. Bas
de Way voor de in
gang van het
park. "Dit is een
halve dag-attrac
tie. De mensen
worden hier tussen
anderhalf en drie
uur 'netto' bezig
gehouden. Zo is
een bezoek aan
Aeolus aardig te
combineren met
een bezoek aan
Harlingen en Fra
neker". (foto GPDI
Op de hoogste verdieping wordt ver
der uitgelegd wat de kenmerken van
wind zijn. Er staan panelen en appara
tuur die dat op aanschouwelijke wijze
duidehjk maken. De eigen blaaskracht
kan gemeten worden en het verschil tus
sen windkracht twee en twaalf wordt
voelbaar gemaakt in een windsimulator.
