'Politieke smaakmakers
ontbreken in Den Haag'
Ane van der Hek (PvdA) na 14 jaar Tweede Kamer:
Ontwilikelingshulp
via wereldhandel:
pessimisme is troef
Simonis:9wel emancipatiegéén radikaal feminisme9
Van der Hek: „De Kamer heeft
zijn controlerende taak de afge
lopen jaren aanzienlijk weten te
versterken, maar wat me tegen
gevallen is dat er zo weinig wordt
gedebatteerd over de vraag waar
we met de samenleving naar toe
moeten. Daar lijden alle partijen
onder. En het is niet alleen een
Nederlands probleem. Het speelt
in heel West-Europa".
„Europa is niet in staat zelf op
lossingen te bedenken voor de
problemen die op ons afkomen.
De maatschappij ondergaat een
geweldige verandering. Dat
klinkt als een cliché, maar is
daarom niet minder waar. West-
Europa is niet in staat daar zelf
oplossingen voor te vinden. Men
reageert verkrampt op wat ande
ren, Japan en de Verenigde Sta
ten, bedenken. Maar eigen, hout
snijdende, initiatieven zijn daar
niet bij".
DEN HAAG - Na veertien jaar Tweede Kamer vertrekt Arie van der
Hek (PvdA) naar de Noordelijke Ontwikkelingsmaatschappij (NOM).
Een 'uitdaging', daar laat hij geen misverstand over bestaan. Tussen
de beslommeringen door die een nieuwe werkkring onvermijdelijk
mee brengen, vond de scheidende voorzitter van de vaste kamercom
missie voor economische zaken nog tijd voor een bespiegeling over
de crisis in de West-Europese politiek. De sociaal-democratie mag
dan het meest in het oog springende slachtoffer van de malaise zijn,
zij laat andere stromingen evenmin onberoerd. „Niemand weet waar
we met de samenleving naar toe moeten".
door
Peter van Nuijsenburg
„De EG is daarvan natuurlijk
het meest sprekende voorbeeld.
Men hobbelt van crisis naar cri
sis. Het pappen-en-nat-houden
lijkt het leidende beginsel te zijn
geworden en het vooruitschui
ven van noodzakelijke beslissin
gen de hoogste wijsheid".
Primitief
„Het moet me van het hart,
maar inderdaad, alleen Thatcher
heeft een duidelijke visie. Als we
willen overleven, niet vermalen
willen worden tussen de VS en
Japan, zal er meer dynamiek
moeten komen. Maar haar bena
dering, Engeland en Europa, met
een grote schop de wereld inzet
ten, onder het motto,'zie maar
hoe je het redt', is te primitief, te
gevaarlijk. De maatschappij is te
gecompliceerd voor een shock
therapie la Thatcher. Dat wordt
mijns inziens in Engeland bewe
zen. De resultaten van haar
aanpak daar zijn bepaald niet om
te juichen".
„Wat moeten we dan? We heb
ben de keuze tussen het 'vrije
spel der maatschappelijk krach
ten', zeg maar de VS-benadering,
dynamisch maar tegen een te ho
ge maatschappelijke prijs, en de
Japanse benadering. Ik weet na
tuurlijk best dat er grote culture
le verschillen tussen ons en Ja
pan bestaan. Maar de manier
waarop ze de noodzakelijke dy
namiek organiseren, collectief,
past eerder in onze traditie. Wij
kennen ook een traditie van con
sensus, het samenwerken van de
maatschappelijke geledingen,
overheid, werkgevers, vakbewe
ging. Daar moeten we van profi
teren".
„Het zou inderdaad prachtig
zijn, als er figuren opstonden om
aan dat proces leiding te geven.
'Smaakmakers' die de macht
hebben om hun opvattingen in
politieke termen te vertalen. Ik
wil nu niet gelijk aankomen met
iemand uit mijn eigen kring,
maar aan het begin van de eeuw
had je Abraham Kuyper, de gro
te voorman van de Anti-revolu
tionairen. En na de oorlog Drees
(PvdA) en Romme (KVP). Geen
visionairen, maar ze hadden wel
op een visie op de wederopbouw,
die tot resultaten heeft geleid".
„De politiek heeft op dit mo
ment niet van dergelijke figuren.
Daarom moet men uitwijken
naar mensen als Wisse Dekker,
Wagner en Oort. Armoede vind
ik een te groot woord voor die
ontwikkeling, maar het is wel
een tekortkoming van de poli
tiek, dat men die mensen moet
inschakelen. De politiek moet
dat natuurlijk zelf kunnen".
Overgangsfase
Na deze blik op een naar 'nieu
we oriëntaties' zoekendë poli
tiek, schuift de PvdA en haar toe
komst weer in het gezichtsveld.
Het democratisch socialisme en
dus de PvdA verkeren in een
overgangsfase, erkent Van der
Hek. Een 'sociologisch pro
bleem', dat het gevolg is van de
'technologische revolutie'.
„De sociaal-democratie heeft
natuurlijk sterk te maken gehad
met de werknemers. Als de eco
nomische verhoudingen en daar
mee de arbeidsverhoudingen in
grijpend veranderen, heeft dat
onherroepelijk gevolgen voor de
standpunten van de sociaal-de
mocratische partijen. De 'tradi
tionele collectiviteiten' (vakbe
weging in klassieke vorm) be
staan niet meer. Ander voor
beeld. De sociaal-democratische
partijen worden geassocieerd
met de opbouw van de verzor
gingsstaat. Door de economische
Van der hek: Het moet me van het hart, maar inderdaad, alleen
Thatcher heeft een duidelijke visie". (Fo
problemen is die van karakter
veranderd. Ik geloof niet dat de
verzorgingsstaat zal verdwijnen,
maar de PvdA moet rekening
houden met dat andere karak
ter".
„De verandering in het econo
mische proces heeft tot een an
dere mentaliteit geleid. De PvdA
moet daar op in spelen. Meer
aandacht geven aan die verande
ringsprocessen zoals individuali
sering, de veranderde cultuur
binnen ondernemingen, die zich
uit in nieuwe vormen van mede-|
zeggenschap etc.. Niet uit oppor
tunistische overwegingen, zo
van: daar zit een nieuwe groep
kiezers, maar uit overtuiging".
„De PvdA is van oudsher ver
bonden met de arbeidende klas
se, komt op voor de uitkerings
trekkers en hecht grote waarde
aan de dienstverlening door de
overheid. Die traditie moet en
mag je niet overboord zetten. Dat
is een deel van je identiteit. Maar
je doet er evenmin goed aan je
blijvend in de hoek te laten zet
ten als de partij van de collectie
ve sector. Ik heb er na verloop
van fijd voor gepleit dat de PvdA
zich ging oriënteren op de markt
sector. Op de daar levende pro
blematiek. Die marktsector moet
niet gezien worden als een be
dreiging, maar als een uitdaging.
Juist voor de PvdA".
Wim Kok
„De PvdA heeft de ambities
om regeringspartij te zijn. Ik
weet het, er zijn periodes ge
weest dat het niet zo was. In 1977
was er een sterke stroming die
riep: 'we hebben geen zin'. Maar
daarvan is nu geen sprake meer.
Die vergelijking met de Italiaan
se communisten, die wel op
plaatselijk niveau mogen meebe
sturen, maar nooit mee mogen
regeren, daar zie ik niets in. Met
de Duitse SPD hebben we nog
de meeste overeenkomsten. Die
zijn ook bereid om te regeren,
maar komen ook niet aan de
bak".
Juist nu het grootste obstakel
voor regeringsdeelname, de
kruisraket, dankzij de VS en de
Sowjet-Unie van het toneel is
verdwenen, wordt de PvdA ge
confronteerd met een nieuw pro
bleem. Partijleider Wim Kok is
nog niet in staat gebleken de (te)
hoog gespannen verwachtingen
waar te maken. Hij zou geen lei
ding geven aan de discussies in
de fractie en het parlementaire
spel, zie het Braks-debat, (nog)
niet beheersen.
Aanloopmoeilijkheden of is-er,
zoals partijgenoten al openlijk
suggereren, sprake van onge
schiktheid? Van der Hek: „Geen
van beide. Kok wil een andere
aanpak dan Den Uyl. De discus
sies zijn opener. Iedereen kan
met zijn ideeën komen. Kok
grijpt later in. Maar de fractie
moet wel op één lijn komen. De
aanpak van Kok vraagt meer dis
cipline van de fractie. En de frac
tie moet die discipline maar op
brengen".
Volgende week begint in Genève
de zevende VN-conferentie over
handel en ontwikkeling oftewel
UNCTAD-VII (United Nations
Conference on Trade and Develop
ment). De vorige zes conferenties
leverden slechts mager resultaten
op. Ook de verwachtingen voor de
zevende zijn uiterst gering. Hier en
daar wordt zelfs al gesuggereerd
dat UNCTAD zijn Waterloo zal vin
den in de plaats waar het in 1964
allemaal begon.
door
Nicole Lucas
Het was overigens de bedoeling
dat Cuba het dekor zou vormen
voor UNCTAD-VII. Volgens een
persbericht van de VN in oktober
1986 werd 'deze uitnodiging inge
trokken toen duidelijk werd dat
een groot land niet aanwezig zou
zijn als de conferentie in Havanna
zou worden gehouden'. Het is teke
nend voor de problemen waarmee
UNCTAD voortdurend te kampen
heeft gehad.
Na de Tweede Wereldoorlog wer
den de meeste kolonies onafhanke
lijk. De nieuwe staten eisten een
belangrijker rol in de wereldecono
mie en drongen aan op eert brede
internationale handelsoonferentie,
speciaal gericht op de problemen
van de Derde Wereld. De eerste
UNCTAD-conferentie vond plaats
van maart tot juni 1964 in Genève.
De niet-geindustraliseerde landen
organiseerden zich daarbij in de
Groep van 77 (met inmiddels 127
leden). Ze legden daarmee de
grondslag voor de vorming van een
internationaal blok, dat opkomt
voor de belangen van de Derde We
reld.
Basis van de besprekingen was
een document van de Argentijnse
econoom Paul Prebisch. Hij pleitte
daarin voor drastische veranderin
gen in de wereldhandel, waardoor
ook de landen van de Derde We
reld hun welvaart zouden kunnen
vergroten. Actieve medewerking
van de rijke, geïndustrialiseerde
landen was daarvoor noodzakelijk.
Zij zouden, aldus Prebisch, bereid
moeten zijn gunstige prijzen te ga
randeren voor grondstoffen en
landbouwprodukten die de ont
wikkelingslanden produceren.
Ook zouden ze de invoerrechten op
uit Derde Wereldlanden geïmpor
teerde produkten moeten verla
gen.
Het document van Prebisch
werd uitvoerig besproken, maar
tot concrete afspraken leidde het
niet. Wel werd besloten de UNC
TAD een permanent overlegor
gaan van de VN te maken, speciaal
gericht op de belangen van de Der
de Wereld. Erg veel verder is de
UNCTAD sinds die tijd niet geko
men. Hoewel zeker in de beginja
ren de Derde Wereldlanden erg op
timistisch waren, is het sinds het
midden van de jaren zeventig berg
afwaarts gegaan met de dialoog
tussen Noord en Zuid.
Een aantal geïndustrialiseerde
landen blijkt er weinig voor te voe
len afspraken te maken en op pa
pier gedane beloftes ook na te ko
men. Zo beloofden ze in 1968 op de
tweede UNCTAD-conferentie in
New Delhi er naar te streven 1 pro
cent van het nationaal inkomen
voor ontwikkelingshulp te bestem
men. Dat percentage is (een enkel
land uitgezonderd) nog altijd niet
bereikt. De laatste jaren loopt de
hulp zelfs weer terug.
Grondstoffen
Op alle conferenties is veel aan
dacht besteed aan grondstof-over
eenkomsten. Veel Derde Wereld
landen zijn wat hun export betreft
in belangrijke mate afhankelijk
van grondstoffen. De prijzen daar
van wisselen echter nogal sterk.
Bovendien zijn ze, enkele jaren
daargelaten, sinds 1945 ten opzich
te van de prijzen van industriepro-
dukten veelal gedaald. De Derde
Wereldlanden hebben er dan ook
steeds op aangedrongen afspraken
te maken om stabielere prijzen te
garanderen. Alleen dan immers
zijn ze verzekerd van bepaalde in
komsten en kunnen ze daarop hun
beleid afstemmen.
Na jarenlang moeizaam onder
handelen werd in 1976 tijdens de
vierde UNCTAD-conferentie in
Nairobi een grondstoffenprogram-
ma aanvaard. Afgesproken werd
dat er voor achttien grondstoffen
(waaronder koffie, thee, suiker,
rubber, koper, nschappeljjk fonds
ingesteld, maar dat is nooit in wer
king getreden omdat de VS en de
Sowjet-Unie weigerden toe te tre
den.
Sinds 1980 is het' grondstoffen-
overleg nauwelijks een stap verder
gekomen. Voor de ontwikkelings
landen is dat zeer nadelig. Sinds
begin jaren tachtig zijn de prijzen
van de meeste grondstoffen ge-
daald tot een na-oorlogs diepte
punt. De ontwikkelingslanden ver
loren naar schatting tussen 1980 en
1986 zo'n 200 miljard aan exportin
komsten door de scherpe prijsda
lingen op de wereldmarkt. De lage
prijzen drukken de inkomsten van
de producenten, laten minder
Somber
Daardoor stagbeert de economi
sche groei in de Derde Wereld. Ter
wijl tussen 1980 en 1985 het natio
naal inkomen in het Noorden on
danks de depressie, toenam met
acht procent, bedroeg de groei in
het zuiden slechts een half procent.
Per hoofd van de (veel sneller
groeiende) bevolking betekende
dat een aanzienlijke daling: elf pro
cent in Afrika, 7,5 procent in La
tijns Amerika en het Caraibisch ge
bied.
Volgens het deze week versche
nen World Development Report
1987 van de Wereldbank zijn de
vooruitzichten voor 1987 al even
somber. Het beléid van de wester
se landen vergroot de problemen.
Zij werpen steeds vaker belemme
ringen op voor produkten uit Der
de-Wereldlanden. De teruglopende
hulp verergert de problemen nog.
Het resultaat van dit alles is dat er
sinds enkele jaren per saldo meer
geld van Zuid naar Noord gaat dan
andersom.
Doel van de UNCTAD-conferen
tie is wegen te vinden om groei en
handel weer nieuw leven in te bla
zen door internationale samenwer
king. Er zijn vier hoofdthema's: fi
nanciële en monetaire vraagstuk
ken (zoals de schuldencrisis),
grondstoffen, internationale han
del en de positie van de zogenaam
de Minst Ontwikkelde Landen (de
40 armste landen in de wereld).
Over het concrete resultaat van
de conferentie bestaan weinig illu
sies. De meeste geindustrialiseerde
landen voelen er weinig voor om
vergaande afspraken te maken. De
Nederlandse regering by voorbeeld
vindt dat er eerst maar eens een
goede analyse van de problemen in
de wereldeconomie moet komen.
Als er daarna nog bepaalde 'aanbe
velingen'komen gaat het wat haar
betreft al ver genoeg. In andere in
ternationale organen (IMF, Wereld
bank) kunnen die dan verder wor
den uitgewerkt. Maar daar voelen
de Derde Wereldlanden nu juist
weimg voor, omdat ze in die instel
lingen weinig in te brengen heb
ben.
Mooie woorden
Belangrijk struikelblok om tot
afspraken te komen is bovendien
dat de Groep van 77, die lange tijd
één blok vor,mde, er steeds minder
in slaagt op één hjn te komen. On
logisch is dat natuurlijk niet, want
de situatie in (en daarmee de belan
gen van) een land als Brazilië, dat
inmiddels al een behoorlijke in
dustrie heeft opgebouwd, is na
tuurlijk heel anders dan bijvoor
beeld Tanzania. Voor Latijns-Ame-
rika is by deze conferentie (een op
lossing voor) de schuldenproble
matiek het belangrijkste. De Afri
kaanse landen daarentegen willen
dat hun behoefte aan onmiddellij
ke hulp absolute voorrang krijgt.
De kans dat deze conferentie veel
meer oplevert dat een hoop mooie
woorden is dan ook uiterst gering.
"Tussen radikaal feministi
sche stromingen en de levens
houding van Maria lijkt geen gro
tere tegenstelling denkbaar. Het
sleutelwoord van Maria's levens
houding is: bèschikbaarheid in
geloofsgehoorzaamheid. Radi
kaal feminisme wordt geken
merkt door zelfbepaling in eigen
machtigheid".
Aartsbisschip Simonis van
Utrecht schrijft dat vandaag in
de Duitstalige weekeditie van
het Vaticaanse dagblad 'Osserva-
tore Romano'. Het artikel staat
vandaag ook in het informatie
bulletin van de Rooms-Katholie-
ke Kerk in Nederland.
Simonis maakt onderscheid
tussen emancipatie en feminis
me. Het eerste is noodzakelijk.
"Toegegeven moet worden, dat
in de geschiedenis, ook in de
kerkgeschiedenis, perioden zijn
aan te wijzen waarin de vrouw
werd achtergesteld, zelfs gemi
nacht. Een evenwichtig emanci
patieproces is dan ook positief te
waarderen. Het is heilzaam in-
zoverre het de juiste ordening
tussen man en vrouw beoogt te
bevorderen".
"Maar feminisme", zo vervolgt
bisschop Simonis, "bestaat wel
degelijk ook als ideologie die
geen genoegen lijkt te
met dat evenwicht tussen i
en vroiiw. In die zin lijkt femi
me te beginnen waar emancipa
tie ophoudt".
Simonis erkent, dat er gema
tigde vormen van feminisme
zijn. "Radikale feministen daar
entegen strijden voor bevrijding
uit afhankelijkheidsrelaties tus
sen man en vrouw, zowel seksu
eel als financieel. Het heeft ken
merken van een revolutionaire
ideologie, verwant aan andere
actuele bevrijdingsideologieën".
Instrument
Simonis ziet in de 'feministi
sche theologie' tendenzen die
met het feminisme overeenko
men. "Er zijn gematigde feminis-
tisch-theologische stromingen,
die een aanvullende betekenis
hebben voor de theologie en be
paalde facetten van Maria belich
ten die vroeger minder nadruk
kregen. Er zijn ook radikale stro
mingen, die tenderen naar on
derwaardering van het mannelij
ke en opwaardering van het
vrouwelijke door feminisering
van God en zelfs vergoddelijking
van het vrouwelijke"
Conclusie van aartsbisschop
Simonis: "De innerlijke houding
van de radikaal feministische
stroming en de levenshouding
van Maria zijn diametraal ver
schillend. Maria is de gehoorza
me. Deze beschikbaarheid
maakt haar tot 'instrument' bij
de bevrijding van de mensheid
uit de slavernij van de zonde. Ra
dikaal feminisme vecht voor be
vrijding van de mensheid uit de
slavernij van het patriarchaat".
"Maria is de zorgzame, met
aandacht voor anderen. Radikaal
feminisme vecht voor zelfont
plooiing, zelfverwerkelijking, ge
heel betrokken op de eigen zaak.
Evenwichtige emancipatie moet
het hier afleggen tegen vrouwe
lijke verzelfstandiging, waardoor
menselijke oer-relaties - huwe
lijks- en gezinsleven - dreigen te
worden beschadigd".
Simonis wil op geen enkele
manier ontkennen, dat de onvre
de van veel vrouwen een signaal
is. "Veel mannen treft schuld
door zucht tot overheersing,
minachting of onderwaardering
van de vrouw". "Feminisme ech
ter als radikale ideologie tracht
één duivel uit te drijven, maar
dreigt er zeven terug te bren
gen".
De 'heilsbetekenis' van Maria
schetsend, ziet bisschop Simonis
haar niet alleen als 'symbool'.
"Zij heeft in de concrete situatie
van haar leven volledig inge
stemd met de wil van God".
"Over Maria is weinig opgete
kend. Maar de schaarse gegevens
zijn fundamenteel. In haar wordt
gerealiseerd, dat gelovigen te
genover God in een antwoord ge
vende houding staan".
Martelaren
De herdenking van de Marte
laren van Gorcum in Brielle is dit
jaar op zaterdag 4 en donderdag
9 juli tijdens eucharistievierin
gen op het 'Martelveld' achter de
bedevaartskerk. De viering mor
gen (nationale bedevaart) is om
11 uur, op 9 juli (de eigenlijke
sterfdag) om half 8 's avonds.
Bisschop Bar van Rotterdam
leidt ze.
Op 9 juli 1572 vonden in Den
Briel negentien priesters en reli
gieuzen door ophanging de dood
omdat ze trouw hadden gezwo
ren aan de eucharistie en de
paus. De meesten werkten in
Gorkum en omgeving. Zij wer
den in 1867 heilig verklaard. De
bedevaartskerk en het daarbij
behorende 'Martelveld' in Brielle
worden als nationaal heiligdom
in stand gehouden en beheerd
door het bisdom Rotterdam.
Gereformeerde Kerken: aan
genomen naar Heemse, voor ver
pleeghuis te Hardenberg, J. Pop
ping Heerde, naar Rotterdam-
Pendrecht (deelwerk) mevrouw
C. L. Kraan Den Haag-Loosdui-
Gereformeerde Kerken Vrij
gemaakt: beroepen te Ureterp
(Fr.) R. T. de Boer Almkerk
Werkendam, te Rouveen R. de
Graaf Middelburg; bedankt voor
Drachten P. Groenenberg
Amersfoort.
Gereformeerde Gemeenten:
beroepen te Poortugaal R. Boog
aard Leiden; bedankt voor
Nieuw-Beijerland J. Mijnders
Veenendaal.
Evangelisch-Lutherse Kerk:
bedankt voor Den Haag W. Bleij
Amstelveen.
Eeuwfeest. De nieuwe secre
taris-generaal van de Nederland
se Hervormde Kerk, dr. K. Blei,
zal later deze maand in Mocam-
bique de herdenking van het 100-
jarig bestaan van de Presbyte
riaanse Kerk in dat land bijwo
nen. Dr. G. J. van Butselaar, alge
meen secretaris van de Neder
landse Zendingsraad, gaat met
hem mee. De viering is van 13 tot
19 juli in de hoofdstad Maputo.
De commissie Werelddiako-
naat van de Hervormde Kerk on
derhoudt nauwe contacten met
deze protestantse kerk en ver
leent haar ook hulp. Ook de Raad
van Kerken van Mocambique
kreeg in het verleden steun van
de Nederlandse kerk,
Hogeschool. Na het overlij
den van professor dr. J. Versteeg
is professor dr. W. van 't Spijker
nu benoemd tot rector van de
theologische hogeschool van de
Christelijke Gereformeerde Ker
ken in Apeldoorn. Professor dr.
J. van Genderen werd conrector
en professor dr. W. H. Velema se
cretaris van het college van
hoogleraren.
Koster. Deze week is de heer
A. van der Velden vijftig jaar
koster van de hervormde kerk in
Krimpen aan de Lek. Een zeld
zaam jubileum. Vanavond wordt
hem in het verenigingsgebouw
'De Rotonde' een receptie aange
boden. Dat is tevens een af
scheid, want Van der Velden, die
inmiddels 77 jaar is geworden,
houdt er nu mep op.
Kerkverlating. Op vrijdag 18
september zal in de Buitensocië
teit in Zwolle een 'landelijk oecu
menisch congres' worden gehou
den over 'kerkverlating en de
toekomst van de kerk'. Inleiders
zijn onder anderen C. Boerma,
staffunctionaris van de Wereld
raad van Kerken, H. Stoffels,
godsdienstsocioloog aan de Vrije
Universiteit, A. van der Meiden,
hoogleraar massacommunicatie
in Utrecht, S. Delhaas, actief in
de vrouwenbeweging, B. Rob
bers, functionaris van 'Kerk en
Jeugd' in de provincie Utrecht,
en M. Michon van de IKON-tv.
