Diksmuide: een Belgisch Mekka
0
m
Sociale rijles (1)
Denkwijzer
Onze taal
Een grasveld van enkele
voetbalvelden groot,
met in het midden een
afschuwelijk lelijke,
grauwe bakstenen
pilaar. Aan de voet
daarvan zo'n 50.000 of
meer mensen die uit
volle borst 'De Stem
van Suid-Afrika', het
Zuidafrikaanse
volkslied, zingen.
Even later volgt het
Nederlandse
Wilhelmus, waarvan de
massa de tekst heel wat
beter kent, en met meer
overgave zingt dan al
die Nederlanders die bij
voetbalwedstrijden van
Oranje meestal niet
verder komen dan de
eerste twee regels.
'De stem van
Suid-Afrika'? Het
'Wilhelmus'? Dit
tafereel speelt zich in
Nederland, noch in
Zuid-Afrika af, maar in
Diksmuide. Een gat in
het uiterste westen van
Belgie, dat dan ook de
'Westhoek' heet, op een
handvol kilometers van
de Franse grens. Elke
laatste zondag van juni
wordt daar, aan de
oevers van de IJzer, 'de
'Ijzerbedevaart'
gehouden. Morgen
gebeurt dat voor de
zestigse keer. Een
bijeenkomst met een
bijzondere
geschiedenis, waarbij
nuchtere Nederlanders
soms even moeten
slikken.
Boven de ruïne van de toegangspoort (Links) tot het bedevaartterrein staat in grote letters PAX vrede). Op de Uzertoren staat metershoog AVV-VVk. 'Allen
voor Vlaanderen, Vlaanderen voor Kristus'. (Folo GPD,
ZATERDAG 27 JUNI 1987
x\- Een heilige mis, een bloemenhul-
^de, dansmeisjes in mooie witte jurk-
gjes, gekruide politieke toespraken,
vendelzwaaiers en dat alles met een
bijna religieus fanatisme. De Ij
zerbedevaart. Een katholieke 'Paas-
heuvel'. Maar dan een, waaraan vol
gens socialisten, niet-katholieken,
en in het algemeen wat gematigder
Vlamingen, een luchtje zit.
Door Hans de Bruijn
'De Stem van Suid-Afrika' zet al aan
het denken. Dat doet ook Ijzerbede
vaart-voorzitter Paul Daels, wanneer hij
het over een uiting van 'volksnationalis-
me' heeft. En anders zijn het wel de hon
derden neo-fascisten en neo-nazisten uit
Duitsland, Engeland, Frankrijk en Ne
derland, die zich elk jaar weer in de mar
ge van de bedevaart ophouden.
De Ijzerbedevaart is anno 1987 de ge
legenheid voor dé Vlaamse (volks)natiö-
nalisten om zich even te laten gaan. Weg
met de Walen, weg met de regering die
zich door de franstaligen laat ringeloren,
weg met José Happart en zijn kliek,
Vlaanderen onafhankelijk. Het zal mor
gen zonder twijfel weer in alle toonaar
den klinken.
Vrede
Weg met de kernwapens, weg met de
oorlog. Dat geluid zal ook te horen zijn,
maar het klinkt al zwakker en zwakker.
Toch is dat de boodschap die de beden
kers van de Ijzerbedevaart meer dan 60
jaar geleden voor ogen stond. Het ging
hen immers in de allereerste plaats om
een manifestatie tegen de oorlog.
Boven de ruine van de toegangspoort
tot het bedevaartterrein staat in grote
letters PAX (vrede). Op de restanten van
de oude IJzertoren staat 'Nooit meer
oorlog'. Op deze plaats in dit deel van
België alleszins begrijpelijke uitingen.
Want dit is eigenlijk een van de grootste
massagraven uit de geschiedenis.
In de Eerste Wereldoorlog zijn in de
Westhoek de bitterste veldslagen uitge
vochten. Naar schatting 700.000 Franse,
Britse, Duitse en Belgische soldaten lie-
ten hier het leven. Tienduizenden van
hen zijn nooit geïdentificeerd.
In de muren van de Menenpoort in le
per staan 60.000 namen gegrift van sol-
daten van wie het lichaam nooit is terug
gevonden. AI tientallen jaren wordt daar
elke avond bij zonsondergang, weer of
geen weer, voor hen de 'Last Post' ge
speeld. Geen streek in West-Europa
heeft de laatste eeuwen zo onder het oor-'
logsgeweld geleden als deze. „Hier
wordt je pacifist tegen wil en dank", zei
onlangs de Poperingse dichter Gwij
Mandelinck over de Westhoek.
Bijna elk dorpje heeft zijn oorlogs-
kerkhof, zelfs Duitse. In het verder on
betekenende gehucht Lijssenthoek lig
gen op zo'n dodenakker 11.000 soldaten
begraven. De stilte van de Westhoek is
de stilte van de dood.
- Denkmaal
Geen Westylaams gezin, of het heeft
hier wel een familielid begraven liggen,
die viel in '14-'18. De 'IJzertoren' werd in
1926 opgericht om al die slachtoffers te
gedenken. Maar vooral de Vlaamse, zo'n
40.000, en vooral de katholieke. Voor
hen moest 'een grootsch denkmaal' ko-
men, zo schreef Frans van Cauwelaert al
in 1917.
„Hier liggen hun lijken, als zaden in
het zand. Hoop op de oogst, o Vlaander-
land", staat op een groot bord bij de in
gang van de weide. In de voet van de
oude toren bevinden zich nog graven
van bekende en onbekende Vlaamse sol
daten. Vlaamse, en geen Belgische.
Want niet alleen werden de grote veld
slagen op Vlaamse bodem uitgevochten,
het waren in de 'Grote Oorlog' ook voor
al de Vlamingen die aan Belgische kant
sneuvelden,
De gewone soldaat in het Belgische le
ger was in 1914 een Vlaamse boer. De
officieren waren Waals en van goede af
komst. Officieren, die geen Nederlands
spraken, joegen hun soldaten met voor
hen onverstaanbare bevelen de dood in.
Duizenden Vlamingen stierven node
loos, omdat zij de commando's van hun
officieren niet begrepen en recht in het
vijandelijke vuur liepen. De begrijpelij-
ke haat die hier na die oorlog tegen de
franstalige landgenoten groeide, is nog
steeds de drijfveer van veel bedevaart
gangers.
In 1946 werd de in 1928 gebouwde IJ
zertoren - hun symbool - opgeblazen.
Door francofonen weet iedereen zeker.
Was van Waalse zijde al niet jaren eerder
voorspeld dat „la tour boche de Dixmu-
de sera dynamitee" (de moffentoren van
Dixmuide zal worden opgeblazen)? In
1952 werd een nieuwe toren gebouwd.
Deze terreurdaad betekende het begin
van de na-oorlogse Vlaamse beweging,
die uiterst-rechtse militante organisaties
als het Vlaams Blok en de Vlaamse Mili
tanten Orde, maar ook de keurige demo
cratische Vlaams-nationalistische
Volksunie opleverde.
Aan de Waalse overheersing van Bel
gië, die meer dan een eeuw had geduurd,
diende een einde te komen. Dat gebeur
de uiteindelijk pas veertig jaar later, al
zeggen heel wat Vlaamse nationalisten
dat het nog steeds niet gelukt is. De 'Ij
zerbedevaart' werd de plaats waar de
Vlamingen hun frustraties en afkeer tot
uiting konden brengen.
Voor Kristus
In de eerste jaren was het een puur pa
cifistische bijeenkomst. Daarom de
spreuk: 'Nooit meer oorlog'. Een bijeen
komst voor iedereen die tegen de waan
zin van de oorlog wilde protesteren.
Daarom is ook nu nog het VAKA (het
Vlaamse IKV) elk jaar in Diksmuide
aanwezig.
Maar dat aspect verwaterde snel. In de
late jaren dertig kwam de Ijzerbede
vaart in bedenkelijk nazistisch vaarwa
ter. Frans Daels,toen bedevaart-voorzit
ter en vader van Paul, sprak in augustus
1940 nog zijn lof uit voor 'de nieuwe or
de', die de Duitsers hadden gebracht.
Vandaar ook het 'moffentoren' van de
Walen. Na de Tweede Wereldoorlog is de
bedevaart snel een super-Vlaams en an
ti-Waals gebeuren geworden, mede
dankzij het opblazen van de toren. Maar
het was en werd opnieuw vooral een su
per-katholieke bijeenkomst.
Op de IJzertoren staan niet voor niets
de metershoge letters AW-WK: „Allen
voor Vlaanderen, Vlaanderen voor Kris
tus". Lange tijd nam niemand daar aan
stoot aan. Vlaanderen was door en door
katholiek. In de jaren vijftig mochten
niet-katholieken zelfs niet aan de bede
vaarten meedoen. Pas de laatste tijd
groeit het verzet daartegen. Dat kwam
tot een climax, toen de Vlaamse deeire-
gering eind vorig jaar, onder impuls van
de christen-democratische CVP, de IJ
zertoren uitriep tot 'Vlaams memoriaal'.
Een nationaal Vlaams monument dus.
Socialisten en vrijzinnigen kwamen in
het geweer. Het AW-VVK is een puur
christelijk symbool, daar mag men niet
een heel volk dat ook niet-christenen
omvat, mee indentificeren, zo luidde de
kritiek. Maar de invloed van de katholie
ke machtshebbers is in Vlaanderen
groot. Diezelfde CVP is altijd duidelijk
vertegenwoordigd op de Ijzerbedevaar
ten. Maar prominenten uit de nationale
politiek zal je er zelden aantreffen. Daar
voor is de bedevaart gewoon te anti- Bel
gisch.
Apartheid
Geen Martens in Diksmuide dus. Wel
wat lokale kopstukken en nationale
CVP-partijbestuurders van de tweede
rang, die als het Zuidafrikaanse volks-
U roept uw dochter voor het eten. Er
gaan tien minuten voorbij en het meisje,
veertien jaar oud, komt nog altijd niet. U
roept nog een paar keer. Eindelijk komt
ze dan, minstens twintig minuten te laat,
aan tafel. Hoe vaak is u dit of iets soort
gelijks al overkomen? En hoe effectief
bent u tot nog toe geweest in het verande
ren van zulk. hinderlijk gedrag van uw
kinderen? Als het antwoord op beide
vragen weinig verheffend is, dan behoeft
u zich bepaald niet- eenzaam te voelen.
Uit verschillende studies blijkt, dat het
merendeel van de ouders met hun kinde
ren problemen hebben over orde, netheid,
het zich aan regels houden en het uitvoe
ren van taken, die ze verondersteld wor
den uit te voeren. Vooral met tieners zijn
deze zaken vaak een bron van conflict en
de inzet van machtsstrijd, die pas ein
digt als het kind, niet zelden tot opluch
ting van beide partijen, het huis uitgaat.
Aan een groep van meer dan vierhon
derd ouders, die soms of vaak zulke pro
blemen met hun kinderen hadden, werd
gevraagd uit een lijst die woorden uit te
kiezen, die naar hun mening vooral op
hun kinderen van toepassing waren. Het
hoogst scoorden uitdrukkingen als kop
pig, snel verongelijkt, onvoorspelbaar en
egoïstisch. Natuurlijk kozen de meeste
ouders ook positieve uitdrukkingen zoals
lief, behulpzaam, vlijtig, serieus. Maar
als ze disciplineproblemen met hun kin
deren hadden, kwamen de positieve kan
ten altijd op een lagere plaats dan de ne
gatieve. Opvoeding is blijkbaar geen on
verdeeld genoegen en voor nogal wat ou
ders zijn kinderen lastig geluk. Maar
dan vaker meer last dan geluk. Gelukkig
maar dat veel ouders uit de minder vaak
voorkomende gelukkige momenten vol
doende moed putten om de meer frequen
te moeilijke momenten te tolereren.
Uit hetzelfde onderzoek bleek ook, dat
veel ouders geneigd zijn zich schuldig te
voelen over de problemen die ze in de op-
lied gezongen wordt krampachtig pro
beren niet te laten merken dat zij niet
meezingen.
Die 'Stem van Suid-Afrika' is ook zo'n
verschijnsel waardoor de Ijzerbede
vaart in een kwaad daglicht staat. Het
wordt al sinds 1957, toen Zuid-Afrika
zijn onafhankelijkheid verkreeg, gezon
gen. Uit culturele verbondenheid met
het Zuidafrikaanse volk, zegt het bede-
vaart-comité. Maar in deze tijd ligt dat
toch wat gevoeliger. Het zingen van het
„Uit die blou van ons hemel, uit die
diepte van ons see" zou wel eens als in
stemming met het apartheidsbewind ge
zien kunnen worden. Hoewel heel wat
IJzerbedevaarders daar weinig moeite
mee zouden hebben, ging dat ook het co
mité toch wat te ver. In het bedevaart-
boek wordt daarom nu duidelijk afstand
genomen van de apartheid.
Het zingen van de Stem en het Wilhel
mus bevestigt de waarde van de culture-
voeding van hun kinderen hebben. Ze le
ven met het idee, dat hun kinderen min
der moeilijk zouden zijn en het beter zou
den doen thuis, op school of in de maat
schappij, als zij zelf maar betere ouders
geweest zouden zijn. Maar hoe word je
een betere ouder?
Opvoeden is een ambacht en zoals alle
andere ambachten moetje dat dus leren.
Vroeger bestonden er voor ambachten
geen scholen. Je ging bij een meester in
de leer om van hem de kunst af te kijken
en over te nemen. Had je het geluk een
goede leermeester te hebben, dan werd je
ook zelf vaak een goed ambachtsman.
Omdat in de loop van de afgelopen 100
jaar de meeste ambachten steeds inge
wikkelder werden - denk maar aan het
verschil tussen het repareren van een
koets en van een auto - was een leermees
ter niet meer genoeg en dus ontstonden er
scholen.
Op een ambachtsschool of beroepsop
leiding krijg je les van allerlei leermees
ters en die toetsen ook geregeld hoe zeer
je gevorderd bent. Alleen voor het am
bacht van ouder-opvoeder zijn er nooit
scholen gekomen, terwijl ook opvoeden
steeds ingewikkelder is geworden. Voor
het beroep van ouder, dat toch zoveel
mensen hebben, is de opleidingssituatie
dus nog altijd middeleeuws. Je enige,
min of meer toevallige, leermeesters zijn
je eigen ouders, die er zelf ook nooit voor
naar school zijn geweest, laat staan dat
ze geleerd hebben hoe anderen tot opvoe
der op te leiden.
De fouten die je maakt, zo merk je
vroeger of later, zijn daarom vaak de
zelfde die je ouders met jou maakten.
Omdat je geen training hebt gehad in
opvoedingsmethoden, ben je als ouder
vaak niet goed opgewassen tegen de ei
sen die het omgaan met jouw kinderen in
deze tijd stellen. Hoeveel ouders worste
len bijvoorbeeld niet met de vraag of te
levisie kijken nu wel of niet goed is voor
le banden en historische betrekkingen
met Nederland en Zuid-Afrika, „die
dieper liggen dan een scheuring, onbe
grip en tragische tegenstellingen in poli
tieke regimes". In plaats van helemaal
aan het slot, wordt de 'Stem' daarom nu
voor het eerst „ergens in het midden"
gezongen. Weggemoffeld, samen met
het Wilhelmus. Maar beide volksliede
ren zullen worden ingeleid met een 'vin
gerwijzing'.
'Zwart'
Het Wilhelmus gaat dus gepaard met
kritiek op de Nederlandse houding ten
aanzien van de taalunie met België, ter
wijl nu ook het apartheidsregime een
veeg uit de pan zal krijgen. Het IJzerbe-
devaartcomité heeft echter niet de in
druk kunnen wegnemen dat dit allepiaal
niet met erg veel overtuiging gepaard
gaat. Daarvoor blijven aan de hele ge
beurtenis toch teveel 'zwarte' smetjes
hun kinderen en wat wel en niet verant
woord is ze te laten zien? De deskundi
gen, die voortdurend hun mening geven
in kranten en andere media, spreken el
kaar vaak tegen. Als ouder moetje maar
zelf beslissen wat het beste is en dus ver
keer je vaak in onzekerheid. Neem je dan
een verkeerde beslissing, dan is dat in
feite jouw schuld niet, maar de gevolgen,
dat wil zeggen de problemen met je kin
deren, komen wel op jouw hoofd en op
dat van je kinderen neer.
Juist omdat er geen belangrijkere taak
is dan het grootbrengen van nieuwe we
reldburgers, vind ik dat er een sociaal
rijvaardigheidsbewijs moet komen. Pa
ren die willen trouwen moeten zo'n be
wijs overleggen aan de ambtenaar van
de burgerlijke stand, anders vindt het
huwelijk niet plaats. Uit zo'n bewijs
moet blijken, dat ze bepaalde cursussen
in opvoedingspsychologie met succes
hebben doorlopen. Degenen, die denken
dat dit een truc is om psychologen werk
te verschaffen, vergissen zich mooi. Als
kinderen beter worden opgevoed, zullen
ze als volwassene in het algemeen min
der problemen hebben en dus ook minder
vaak een psycholoog of een psychiater
nodig hebben. Bovendien nemen daar
door spanningen in gezinnen af, zodat
ook ouders minder gauw op 'tilt' slaan,
overspannen worden. Voor psychologen
is het dus eerder broodroof.
kleven, ook al neemt het comité jaar na
jaar afstand van de uiterst rechtse, neo-
fascistische en militant aanwezige
groepjes die telkens weer naar Diksmui
de afzakken en daar de aandacht weten
te trekken.
Vlaanderen zit zelf vol met groeperin
gen als 'Voorpost' (dat fel protesteerde
tegen het wegmoffelen van het volkslied
van een 'stamverwant volk'), het Taal
Aktie Komitee, Were Di, Protea en de
Vlaamse Militanten Orde. Bijeenkom
sten waar het 'volksnationalisme' cen
traal staat, trekken dat soort lieden na
tuurlijk ook aan.
Maar bovenal blijft de Ijzerbedevaart
een bijeenkomst waar het gevoel „Wij
Vlamingen tegen de rest" overheerst.
Voor de praktische politiek heeft de be
devaart weinig betekenis. Na het bidden
en zingen en het verwensen van „al wat
Frans is", kunnen de meesten van de
50.000 er gewoon weer een jaartje tegen.
Voor artsen trouwens ook. Uit enkele
tientallen onderzoeken blijkt, dat men
sen met emotionele problemen, die licha
melijk niets mankeren, heel vaak in het
medische circuit terechtkomen. Daar on
dergaan ze dan allerlei lichamelijke on
derzoeken. Behandelingen, zoals met me
dicijnen en soms zelfs ziekenhuisopna
men of operaties, die volstrekt onnodig
zijn en vaak niets uithalen. Als ze dan
uiteindelijk toch bij een psycholoog of
een psychiater terechtkomen, is er vaak
al veel onnodig leed geleden en veel geld
verspild. Bovendien merkt de psycholoog
vaak, dat hij zijn patiënten dingen moet
aanleren die veel beter en veel sneller op
jonge leeftijd aangeleerd hadden kun
nen worden. Het leren spreken over ge
voelens, het leren voor zichzelf op te ko
men, het leren zichzelf lichamelijk en
geestelijk regelmatig te ontspannen, het
leren omgaan met angst, depressie en
agressie, om maar enkele dingen te noe
men, zijn zaken die we natuurlijk eigen
lijk niet pas dan moeten leren als er iets
misgaat.
In sommige landen, ook ons land, zijn
programma's ontwikkeld, waarmee kin
deren al op jonge leeftijd, vanaf 8 a 9
jaar, zulke vaardigheden geleerd kan
worden. Zelf heb ik zo'n emotionele op
voedingscursus met groepen kinderen en
met enkele groepen ouders uitgevoerd.
PAGINA 23
eu.
-j£"|
ij-
ui.
oe
DOOR JOOP VAN DER HORST
De provo is tweeëntwintig jaar. Als ik
goed ben ingelicht werd de naam in
1965 bedacht door W. Buikhuizen. Er
was toen een groep jongeren die een
naam nodig had, dit woord overnam en
zichzelf zo ging noemen. De provobe
weging is een tijdlang tot ver buiten on
ze grenzen bekender geweest dan onze
molens en onze klompen.
Ondertussen kennen we ook de ho
mo, de pedo, de aso, de Limbo en de
porno. Woorden die eindigen met een o
zijn erg populair. Wekelijks komen er
nieuwe bij, ook al zullen die niet alle
maal blijven bestaan.
Helemaal nieuw zijn de o-woorden
overigens niet. In de eerste plaats had
den we al heel lang een groep woorden
als blanco, bruto, conto, duo, echo, ka
no, lasso, lotto, porto, saldo, salto en
trio. Deze zijn veelal ontleend aan het
Spaans of het Italiaans.
Een andere groep van al langer be
staande woorden met -o wordt gevormd
door auto, foto, indo, porno, steno, me
tro, lino, intro, disco, stereo, mono, mi
cro. Dit zijn verkortingen van langere
woorden van vreemde herkomst.
Een derde groep o-woorden zijn zo
genaamde acroniemen of letterwoor
den: de eerste letters van een naam
worden samen als een woord uitgespro
ken.
Bijvoorbeeld havo, mavo, avro, abva-
kabo, amro. Verder bestonden er ook al
veel merknamen zoals Omo, Brillo,
Brasso, Gero, Vivo, Volvo, Bonzo, Iglo.
Alles bijelkaar genoeg om op de inge
slagen weg verder te gaan. Een demo is
de nieuwe aanduiding van een demon
stratie. Ik zal je wel even voordoen hoe
het gaat, ik zal je een demo geven. De
landelijke specialistenvereniging heeft
een eigen infolijn, een maso is een ma
sochist, een foco een fotokopie, een
memo is een herinneringsbriefje, de
macho een overdreven stoer en manne
lijk type. De toto (uit totalisator) en de
trafo (uit transformator) zijn al helemaal
ingeburgerd, net als de vlizotrap (uit
vliering/zolder).
Populair zijn op het ogenblik vooral
persoonsaanduidingen eindigend op o.
Naast de oudere homo en de klojo ho
ren we nu ook van hetero, lesbo, duffo
(duf persoon), glupo (gluiper), jippo
(links georiënteerd persoon), brambo
(dom dik meisje), aso (asociaal figuur),
realo, collabo, pedo, schizo, socio, posi
tivo, porno (post-moderne), Limbo (Lim
burger), Brabo (Brabander), Zeebo
(Zeelander).
ledereen heeft wel iets bijzonders.
Ben je geen lesbo, dan misschien wel
een duffo of een Zeebo. Zijn er nog ge
wone mensen? Zo ja, hoe moeten we
die noemen? De heer J.B. Drewes, sa
mensteller van het grote Koenen-woor
denboek, zucht ervan. In de inleiding
van zijn woordenboek schrijft hij over al
die o-woorden. Wat moet je ermee, als
woordenboekenmaker? Want zelfs voor
doodgewone mensen blijkt er een o-
woord te bestaan: de gewono.
De Nijmeegse professor in de taal
kunde M.C. van den Toorn heeft over
deze woorden kort geleden een geleerd
artikel geschreven. Veel van mijn voor
beelden heb ik aan hem te danken. Hij
behandelt onder andere de prachtige
oproep in studentenkringen tot een de
mo tegen de stufiplannen van Deet.
Stufiplannen, zo kunnen we bij hem le
zen, zijn plannen met betrekking tot de
studiefinanciering. Ook Deet wordt ver
klaard. Er is een voetnoot bij'zijn artikel:
"Deetman is de naam van een in de late
jaren '80 bij studenten ongunstig be
kend staande minister van onderwijs en
wetenschappen".
Uit het onderzoek vooraf bij de ouders
bleek, dat veel van hen de volgende on
juiste ideeën over opvoeden hebben:
a) Kinderen mogen de opvattingen
van hun ouders/ opvoeders/ leraren niet
tegenspreken of in twijfel trekken.
b) Kinderen moeten niet, of zo min
mogelijk, met frustraties geconfronteerd
worden.
c) Zware straf, en vooral directe zwa
re straf, is een effectieve opvoedingsme
thode.
d) Bij ruzies of emotionele conflicten
tussen ouder en kind moet eerst het kind
zich (leren) beheersen en dan pas de ou
der.
Dat laatste idee vraagt om enige toe
lichting. Een ouder die kwaad uitvalt te
gen een kind dat kwaad heeft gerea
geerd en van het kind verlangt zich rus
tig te gaan gedragen, geeft een zeer pro
blematisch voorbeeld. Hij verlangt im
mers van het kind iets te doen, namelijk
zich koest te houden, dat hij of zij zelf op
dat moment niet kan. Een kind leert
daarmee enerzijds dat kwaad worden
en schelden mdg (de ouder doet het im-
mers) en hoe je dat doet. Anderzijds
hoort het dat het niet mag (de ouder zegt
dat immers). Maar een ouder, die zich
niet volgens eigen richtlijnen gedraagt
loopt grote kans voor het kind ongeloof
waardig te worden. En dan lukt het
vaak alleen nog maar om met (zware)
straf gehoorzaamheid aan die richtlij
nen af te dwingen.
Het is overigens niet altijd gemakke
lijk om ouders deze vier ideeën af te le
ren. Want het betekent, dat ze zich ook
moeten bezighouden met hun eigen ge-
voelsreacties en deze beter moeten leren
kennen en eventueel veranderen. Maar
zoals een ouder uit een van de trainings
groepen het zei, is er één troost: "Als je
wil datje kinderen kritisch naar zichzelf
leren kijken, is de beste manier ze te la
ten zien dat je ook kritisch naar jezelf
kijkt". Gemakkelijk is dat niet. Daarom
zal ik in de komende weken wat sociale
rijlessen geven.
Reacties op deze rubriek naar Leidsch/Al-
phens Dagblad, postbus 54, 2300 AB Leiden.
door René Diekstra
hoogleraar psychologie te Leiden
c "ri fffP> 4 Wf*»
