'Bier enige wapen tegen
de grenzeloze verveling'
'Altijd die ogen in je rug'
mm
Duitse dorpelingen uitgekeken op Jan Soldaat
Voorzitters katholieke organisaties tegenover Gijsen
PAGINA 2
VRIJDAG 19 JUNI 1987
SEEDORF - Ta-Töff is een gi- sen waar je rustig kunt stud
dlSCOtheek- De Plan?'°- Er is weer deinine rond het heelrt von I.»., in den zÜ.n. er veel te weinig", meldt
SEEDORF - Ta-Töff 61-
gantische discotheek. De planolo
gen moeten even een oogje hebben
dichtgeknepen toen de disco werd
neergezet in het kale boerenland
vlak voor Bremer-Vórde dat net zo
min als Ta-Töff zelf prat kan gaan
op architectonische hoogstandjes.
Een uitgediende stoomlocomotief
voor de uitspanning moet duide
lijk maken hoe de gelegenheid aan
haar naam is gekomen. Herr
Mayer, de eigenaar, woont ertegen
over. Hij doet aardig zaken in zijn
disco, zo blijkt, 's Avonds staat het
enorme parkeerterrein stampvol
met auto's. Duitse auto's, want de
Nederlanders uit het tien kilome
ter verderop gelegen plaatsje See-
dorf komen er niet meer in.
door
Willem van Hamertsvelt
Herr Mayer, een goed geconser
veerde vijftiger, heeft de buik vol
van de soldaten. Een jaar geleden
ging de deur dicht voor de Neder
landse soldaat en dat blijft wat
hem betreft ook zo. Want 100 solda
ten kosten hem op een avond 500
Duitsers, legt hij uit. „Sie waren
sehr unangenehm". Altijd maar
vechten en knokken. ,,Und da ha-
ben sie immer die Madel ange-
fasst", meldt de discobaas. Ter ver
duidelijking onderstreept hij zijn
betoog met gebaren die een beetje
feminist doen gruwen.
Mayer is niet de enige. Er is in de
regio nog een aantal disco's waar
de aanwezigheid van 'Jan Soldaat'
niet meer op prijs wordt gesteld. Er
valt hier niets te beleven. Seedorf
is uiterst landelijk gelegen. Wie
noodgedwongen is aangewezen op
georganiseerd vertier komen de
eindeloze akkers al snel de neus
uit. Wat rest, is de drank. Wat er
ook op Seedorf aan te merken mag
zijn, over de aanvoer van alcoholi
ca mogen de jongelui beslist niet
klagen. Elk onderdeel heeft een ei
gen bar waar voor zestig cent een
pilsje wordt geschonken. Zo geef
je nog eens een rondje weg.
Slaperig
Op vijf kilometer afstand ligt Ze
ven, een kruising tussen een boe
rendorp en een slaperig provin
ciestadje. 15 kilometer de andere
kant op ligt nog zo'n nederzetting:
Bremer-Vörde. Er is niets te doen,
luidt het oordeel van de dienst
plichtigen. Beide plaatsen zitten
ruim in de horeca, maar voor het
grootstedelijk vermaak moet je in
Hamburg of Bremen zijn, zo'n 60
en 90 kilometer ver van de kazerne.
Voor Michel Kant, dienstplichtig
soldaat, is dat niet zo'n probleem.
Hij zwaait over twee weken af.
Heeft er dan een klein jaar Duits
land opzitten. Hij hoefde toch al
niet zo nodig mee te doen met zijn
maten. Zo af en toe wel eens een
avondje mee uit, maar massaal aan
de zuip en de beest uithangen, dat
ligt hem niet zo. Michel heeft zijn
eigen weg gevonden. Hij heeft er
een meisje leren kennen; beslist
geen scharreltje voor een avond,
verzekert hij heftig. Michel met
zijn Duitse vriendinnetje is een uit
zondering.
Zo zouden de Duitsers het vaker
willen zien, evenals de Nederland
se legerleiding. De Asser brigade
generaal A. J. van Vuren weekte
een zondvloed aan publiciteit los
met zijn uitlatingen in De Rams-
kop, het blad van de 42e Pantserin
fanteriebrigade. Van Vuren spuw
de zijn gal over het gedrag van zijn
ondergeschikten tijdens oefenin
gen in Duitsland. Een bloemlezing:
Er is weer deining rond het beeld van ons leger in den vreemde.
Een generaal constateert liederlijk gedrag van Jan Soldaat en zijn
superieuren. De militaire vakorganisaties schreeuwen moord en
brand. En Defensie reageert paniekerig op de interesse die de Ne
derlandse pers eensgezind aan de dag legt voor de krijgsmacht.
Willem van Hamertsvelt keek een dag rond in Seedorf, met een
slordige 3000 man de grootste Nederlandse legerplaats in Duits
land.
„Niets stoot zo af als haveloze,
slecht verzorgde lawaaierige en
compleet dronken militairen".
„Vrouwen zitten niet te wachten
op buitenlandse militairen die een
avond in de stad passagieren".
„Onverzorgd en soms in de meest
verschrikkelijke tenuen wordt er
gewinkeld tussen huismoeders".
De generaal riep zijn manschappen
op om elkaar in de gaten te houden
en kondigde tegen 'liederlijk ge
drag', harde maatregelen aan.
De militaire vakbonden reageer
den als door een adder gebeten. De
ACOM, de CNV-bond van beroeps
militairen, eiste zelfs het aftreden
van de generaal omdat hij de Ne
derlandse militair voor joker zou
hebben gezet. Ook bij de organisa
ties van dienstplichtigen, de
AVNM en de WDM, zijn de rapen
gaar. De constatering van de gene
raal wordt niet aangevochten.
Maar wel zijn aanpak. De bonden
vinden dat de generaal alleen maar
aan heilloze symptoombestrijding
doet met zijn harde lijn. Volgens de
bonden is verveling de drijfveer
achter de uitspattingen. En daar
moet iets anders tegen worden on
dernomen dan het aanslepen van
fusten goedkoop bier.
Bij Defensie zijn ze niet zo blij
met de aandacht die de oprispin
gen van Van Vuren in de media
hebben gekregen. "Natuurlijk
wordt er veel gedronken", zegt een
woordvoerder. „Maar dat is in Ne
derlandse kazernes niet anders. In
Nederlandse kazernes is echter het
voordeel dat de meesten dan 's
avonds naar huis kunnen of in de
weekeinden, een wezenlijk ver
schil dus".
Veel bier
Hij vertelt verder dat de generaal
wel gelijk heeft. Alleen een beetje
ongelukkig gebracht en de gevol
gen niet goed overzien. Het is na
tuurlijk wel zijn goed recht om de
'mannetjes' eens ferm toe te spre
ken. En vergeet niet dat een oefe
ning iets heel anders is dan een le
gering op een permanente kazerne.
Te velde wil het commando nog
wel eens vergeten om iets te rege
len in het weekeinde. Dan zitten de
jongens daar maar in een grote tent
met veel bier. Misschien is het wel
een oplossing als er twee piek voor
een pilsje moet worden betaald.
Dan is de lol er snel vanaf.
Vrijdagavond is het om vijf uur
einde dienst en maandagmorgen
pas hoeven de jongens weer aan te
treden.' Maar naar huis kunnen ze
niet. Dat mag twee keer in de twee
maanden; één periode van tien en
één periode van vier dagen. Maar
in de praktijk wordt dat schema
herhaaldelijk verstoord. „Zes we
ken achter elkaar in Seedorf is
geen uizondering", zegt één van de
jongens. Dat is een lange ruk.
De dienst kent van hogerhand
georganiseerd vermaak in de vorm
van de WZZ, de Dienst Welzijns
zorg. Men vertoont films en organi
seert hobbyclubs. In Seedorf ge
niet het militaire verenigingsleven
een bloeiend bestaan in vergelij
king met de Nederlandse kazernes.
Maar voor de meeste jongens biedt
dat toch geen soelaas tegen de im
mense verveling. Een enkeling
brengt de zelfdiscipline op om een
studie te volgen. „Je moet wel heel
sterk in je schoenen staan. Er
wordt vaak raar aangekeken tegen
jongens die het proberen. En plaat
je rustig kunt studeren
zijn er veel te weinig", meldt een
soldaat.
Ergernis
Duitsland begint moe te worden
van de buitenlandse militairen.
Dat heeft niet alleen met het ge
drag van de soldaten te maken.
Tien, twintig jaar geleden waren de
maten ook al niet vies van een
glaasje. In die tijd wilde een dorp
nog wel eens verlekkerd uitlopen
als er een colonne voorbijtrok. Of
werden de maten in de dorpskroeg
op de schouders gebonkt door een
originele veteraan in een weemoe
dige bui. Dat wordt minder.
In de gebieden waar veelvuldig
wordt geoefend neemt de irritatie
over kapot gereden wegen, verniel
de akkers en huilende straaljagers
toe. ook al wordt de schade over
wegend vlot vergoed. Dat komt
wellicht door een verandering in
mentaliteit, zoals een beroepsmili
tair denkt. „Nederlanders zijn
nooit zo happig geweest op militai
ren. In Duitsland was dat altijd an
ders, maar dat lijkt te veranderen".
In Ta-Töff is de jacht gesloten.
Zover is het in Bremer-Vörde nog
niet. Het stadje is rond elf uur 's
avonds volledig uitgestorven in
schril contrast met Der Holzwurm,
de locale disco. Nou mogen onze
Jannen nog zo schreeuwerig zijn,
boven het gedaver van de geluids
installatie komen ook zij niet uit.
De communicatie speelt zich dan
ook nauwelijks af op het verbale
vlak. In wolken goedkope parfum
doen jonge Madel hun uiterste best
de bedoelingen van de maten ook
zonder veel tekst te begrijpen.
„Da haben sie immer die Madel
angefasst", zo zei de baas van Ta-
Töff misprijzend. Maar in Der Hol
zwurm maken de plaatselijke scho
nen niet de indruk erg veel be
zwaar tegen te hebben tegen die
aanpak. Met een krachtige omhel
zing neemt een van de jongens af
scheid van zijn Duitse periode.
„Wir gehen zondag zurück", zegt
hij in gebrekkig Duits. Buiten
leunt een maat tegen de gevel. „Ge
zellig, hè", spreekt hij met zware
tong.
Van een tank in het struikgewas kijkt de bevolking in Seedorf
bepalen het beeld in deze landelijke streek, die het soldatenvolk op een disco
omgeving niet op. Oefenende militairen
niets aan vertier te bieden heeft.
(foto ANP)
Roddel achtervolgt Turkse jonge vrouwen
„Nooit, nooit voel je je eens
vrij! Altijd maar voel je ogen in je
rug, ook al loop je alleen! Het is
net een open gevangenis. Ik
word er gek van, van al die be
moeiallen, hartstikke gek". De
19-jarige Gülten woont nu der
tien jaar in Nederland. Zij is een
van de 25 jonge vrouwen die wer
den geinterviewd door de socio
loge Mariene de Vries. Dinsdag
verschijnt haar onderzoek in
boekvorm met als titel 'Ogen in
je rug' en ondertitel 'Turkse
meisjes en jonge vrouwen in Ne
derland'.
door
Thea van Beek
Meest opzienbarende uitkomst
van het onderzoek is het enorme
roddelcircuit van Turkse landge
noten, waaronder meisjes en jon
ge vrouwen gebukt gaan. Achter
grond van die roddel is de eer
baarheid van jonge vrouwen.
Want, wie maar even de schijn op
zich werpt een stap buiten de on
geschreven voorschriften te zet
ten is verdorven. Zomaar praten
met een mannelijke kennis op
straat, betekent al gauw de eerste
stap op weg naar verlies van de
maagdelijkheid in de ogen van
de oudere landgenoten.
Het onderzoek begon in 1983
in opdracht van het ministerie
van WVC. Aanleiding was de ge
zinshereniging van Turkse en
Marokkaanse 'gastarbeiders' die
aan het eind van de jaren zeven
tig haar beslag kreeg. Hoe het die
kinderen is vergaan en in welke
mate zij vernederlandsten, werd
onderzocht door Mariene de
Vries en Willem van Schelven.
Door geldgebrek moest het on
derzoek beperkt blijven tot de
Turkse jongeren. Mariene de
Vries nam het onderzoek onder
jonge vrouwen tussen de 16 en 25
jaar voor haar rekening. Het on
derzoek onder Turkse jongens
door Willem van Schelven ver
schijnt eind dit jaar.
Voor Mariene de Vries aan
haar onderzoek begon, had zij
nooit kunnen denken dat het
roddelcircuit in vrijwel alle ge
sprekken als belangrijk onder
werp naar voren zou komen. De
roddel onder in Nederland ver
blijvende Turken is zo groot, dat
vooral meisjes daarmee in alles
rekening dienen te houden.
Doen zij dat niet, dan is de schan
de die over hun ouders komt niet
te overzien. Hoewel de meesten
al die regels en voorschriften als
zeer beklemmend ervaren, hou
den zij zich toch daaraan. Geen
van de meisjes wil hun ouders de
Vaak wordt al bij voorbaat aan
genomen dat bepaalde zaken
verboden zijn, zonder dat daar
over in het gezin ooit is gespro
ken. Niet zelden worden Neder
landse meisjes door Turkse ou
ders als losbandig beoordeeld en
dus niet geschikt als gezelschap
voor de dochter. Schoolreisjes
van een dag kunnen nog net door
de beugel. Overnachtingen zou
den te grote risico's voor de eer
baarheid met zich meebrengen.
Een van de ondervraagde meis
jes vertelt over een jongen in
haar klas waarmee zij redelijk
vriendschappelijk omgaat. Een
maal buiten de school 'kent' zij
hem niet meer.
Aanstoot
De verboden zijn velerlei en in
elk gezin weer verschillend. Niet
naar de bioscoop of disco, niet al
leen naar een verjaardagsfeestje,
niet 's avonds alleen over straat,
niet op straat rondhangen met
vriendinnen, geen kleding dra
gen die aanstoot zou kunnen ge
ven of niet op straat praten met
mannen die je kent. De roddel
over dit soort 'misdragingen' van
Turkse meisjes begint rond het
vijftiende levensjaar.
De leeftijd ook waarop zij ge
slachtsrijp zijn. Vanaf dat mo
ment is het van het grootste be
lang dat de maagdelijkheid
wordt behouden tot de huwe
lijksdag. Want, wie niet als
maagd in het huwelijk treedt is
een verdorven vrouw. De kans is
groot dat het huwelijk wordt af
gelast en dat het meisje of nooit
zal trouwen of met een slechte
man. De opgelegde verboden
zijn vanuit het standpunt van de
ouders niet bedoeld de meisjes te
pesten maar uit pure bescher
ming van het maagdelijkheidsi-
deaal»
Die bescherming kan er ook
toe leiden dat meisjes van school
worden gehouden. Mariene de
Vries: „Vaak gebeurt dat uit
angst dat de dochters zullen
nederlandsen. Volgens veel
Turkse ouders hebben Neder
landse meisjes andere ideeën,
gaan vanaf hun twaalfde jaar met
jongens naar bed en zijn punk.
Ouders vinden de Nederlandse
moraal 'losgeslagen'. Ze vinden
Nederlanders onbeschoft en
den dat zij een gebrek aan
peet voor ouderen hebben. Soms
ook denkt men dat alle Neder
landers aan partnerruil doen".
Geen enkel meisje voelt zich
Nederlands. Hooguit ambiëren
zij 'modern-Turks' te zijn. Marie
ne de Vries: „Het gevoel m
Turks dan Nederlands te zijn
leeft heel sterk. Op het eerste ge
zicht denk je, dat meisje is hele
maal vernederlandst. Dat is
vergissing. Belangrijk zijn hun
normen en waarden, waarin
zich laten leiden door wat Turks
is. Wat dat nu precies inhoudt
blijkt voor hen moeilijk in wc
den uit te drukken. Gaan ze naar
Turkije op vakantie, dan zier
daarentegen dat daar veel m
kan dan hier. Vooral in de grote
steden bezoeken meisjes de dis
co of gaan naar de bioscoop. Er
wordt moderne kleding ged
gen, die hier aanstootgevend z
zijn. Dan ontstaat een soort v
warring".
Dubbele moraal
Uit het-onderzoek van Willem
van Schelven onder 25 Turkse
jongens is inmiddels gebleken
dat deze veel minder hebben te
lijden onder het roddelcircuit.
Ook hun vrijheden zijn veel gro
ter. De jongens gaan uit en heb
ben meer contacten met Neder
landers. „Je kunt hier zeker spre
ken van een dubbele moraal",
zegt Mariene de Vries. „De man
mag doen wat hij wil en de
vrouw heeft zich neef'te leggen
bij een groot aantal regels. De
meisjes zelf vinden dat vaak zeer
onrechtvaardig. Overigens wa
ren zij zeer verbaasd te horen dat
hier in Nederland nog niet zo
lang geleden een zelfde moraal
heerste. Nog in de jaren vijftig
had je hier toch ook nog zwem
baden waar jongens en meisjes
gescheiden moesten zwemmen.
Ik denk dat zij het hier veel ge
makkelijker .zouden hebben als
zij in die tijd naar Nederland wa
ren gekomen".
'Ogen in je rug-, Samsom Uit
geverij, 248 pagina's, prijs: 32
gulden.
"De voorzitters van de hier
onder genoemde katholieke or
ganisaties kunnen zich niet vin
den in de visie van de bisschop".
Het gaat hier om negentien orga
nisaties, waarvan de voorzitters
contact met elkaar onderhouden
in een 'voorzittersoverleg', en de
bisschop over wie ze het hebben
in hun verklaring van vandaag is
mgr. Gijsen van Roermond.
Die heeft in een 'geruchtma
kend artikel' in zijn bisdomblad
'De Sleutel' een 'hard oordeel'
geveld over de katholieke maat
schappelijke organisaties en hun
invloed op het leven van de ka
tholieke gemeenschap. Gijsen
vindt, dat deze organisaties te
veel oog hebben voor politiek-so-
ciale bevrijding en 'wezenlijke
evangelische waarden' verwaar
lozen. Ze geven een beeld van
christendom en kerk dat niet
waarheidsgetrouw is en distan
tiëren zich van de leer en leiding
van de kerk, ja verzetten zich
zelfs daartegen. De 'k' van katho
liek in hun naam is. nog steeds
naar het oordeel van bisschop
Gijsen, als identiteitsaanduiding
niet méér dan een overblijfsel uit
het verleden, zonder vitale en
verantwoorde inhoud.
De voorzitters wijzen er in hun
verklaring op, dat ze sinds begin
1985 met elkaar in gesprek zijn
juist over de identiteit van hun
organisaties. Op hun verzoek
heeft de Katholieke Raad voor
Kerk en Samenleving een analy
se gemaakt van de situatie in de
Nederlandse katholieke geloofs-
gemeemschap. Op grond daar
van formuleerde een onafhanke
lijke strategiecommssie voorstel
len om het-levensbeschouwelij
ke karakter van de organisaties
reüëf te geven en katholieken -
al dan niet georganiseerd - te in
spireren tot betrokkenheid in de
maatschappij.
'Gevoelig'
De voorzitters hebben het ad
vies van deze commissie over de
positie en verantwoordelijkheid
van de katholieke organisaties
inmiddels aanvaard als uitgangs
punt voor verdere samenwer
king. Zij constateren, dat analyse
en oordeel in deze tekst 'gevoe
lig' afwijken van die van bis
schop Gijsen.
"Naast diens visie, waarin alle
aandacht uitgaat naar bescher
ming en behoud van leer en ka
rakter van de kerk, moet de kerk
open zijn voor mensen die er een
tehuis in willen vinden". De
voorzitters herinneren aan een
recente uitspraak van bisschop
Ernst van Breda: "Is er alleen
openheid voor mensen zoals zij
zijn, dan gaat het eigen karakter
van de kerk verloren. Is er alleen
zorg voor de kerk zelf, dan raakt
de mens en zijn wereld buiten
het bereik van de kerk".
"Al is het evenwicht moeilijk
te vinden, een combinatie van
zorg voor het eigen kartakter van
de kerk mét openheid voor men
sen is noodzakelijk", zeggen de
voorzitters. "Katholieke organi
saties hebbén niet de pretentie
hun identiteit feilloos en opti
maal waar te maken, maar blij
ven van oordeel dat de gegroeide
openheid moet blijven". De
voorzitters pleiten voor een 'vol
wassen en open geloofsgesprek'
over de 'inderdaad niet zo een
voudige positie van de katholie
ke gelovige in onze samenle
ving'. "Opdat evangelie en belij
denis niet te schande worden ge
maakt door de manier waarop
dat gesprek in onze geloofsge
meenschap wordt gevoerd".
Tot de negentien onderteke
naars behoren de voorzitters van
de Katholieke Schoolraad, de
Unie van Katholieke Bonden
van Ouderen, de Unie Neder
landse Katholieke Vrouwenbe
weging, de Katholieke Vereni
ging van Ziekeninrichtingen, de
Katholieke Önderwijs-Vakorga-
nisatie, de KRO, Pax Christi Ne
derland, de Katholieke Boeren-
en Tuindersbond, de Mariën-
burg-vereniging, de Katholieke
Sportfederatie, Justitia et Pax en
de Katholieke Raad voor Kerk
en Samenleving.
Synode
De hervormde synode be
noemde gisteren drs. L. J. Hoge-
brink (44) tot secretaris van de
Raad voor de zaken van Over
heid en Samenleving (Ros).
Sinds het vertrek van zijn voor
ganger, ds. J. E. van Veen, per 1
april '86 nam hij het secretariaat
al waar.
In 1969 kwam Hogebrink bij
de Ros als medewerker voor vre
deswerk. Hij hield zich ook bezig
met ontwikkelingssamenwer
king. Namens de Hervormde
Kerk is de nieuwe secretaris van
de Ros - die theologie in Utrecht
studeerde - lid van het IKV (In
terkerkelijk Vredesberaad).
Ds. R. van den Beid (42) uit
Maastricht werd benoemd tot
voorzitter van de Landelijke Her
vormde Jeugdraad in Drieber
gen. Hij volgt ds. J. van Melle op
die in januari van dit jaar aftrad.
Binnenkort neemt hij afscheid
van Maastricht om predikant te
worden in Bloemendaal-Aerden-
hout.
Sinds november vorig jaar is
ds. Van den Beid lid van de her
vormde synode. Hij is ook be
trokken bij het beraad in deze
kerk over de verhouding tot de
Rooms-Katholieke Kerk.
- De synode wil van de Raad
voor Overheid en Samenleving
(Ros) een onderzoek naar de po
sitie van buitenlandse gevange
nen in ons land die na hun straf
het land worden uitgewezen.
"Deze vorm van rechtsongelijk
heid is ongetwijfeld waard nader
onderzocht te worden", zei secre
taris-generaal dr. R. J. Mooi. Op
zijn voorstel onthield de synode
zich van een beroep op de rege
ring om op korte termijn een
eind aan deze rechtsongelijkheid
te maken.
Vele uren besteedde de synode
gisteren aan een rapport van de
Ros over 'Gemeente zijn in de
mondiale samenleving'. Met 38
stemmen voor en 16 tegen aan
vaardde de synode de strekking
van dit stuk. Wel vond ze het
stuk 'onvoldoende leesbaar' voor
'gewone gemeenteleden' en te
weinig bijbels onderbouwd.
Daarin wordt nu alsnog voor
zien, en als dat klaar is gaat de
nota als 'pastorale handreiking'
naar de plaatselijke gemeenten.
In de nota worden plaats en
taak van de kerk beschreven in
een samenleving die onkerkelij-
ker wordt en zich steeds meer op
problemen in de wereld richt.
Duidelijke kritiek kwam uit de
rechterflank van de Hervormde
Kerk. Ds. Kieskamp uit Leer
dam: "De nota ziet de kerk te
veel als doé-kerk, terwijl geloven
in Christus het ware doen is". Ds.
Hoekert uit Enkhuizen was niet
minder duidelijk. Hij noemde
het droevig, "dat men in bepaal
de kringen alleen eigen woorden
en begrippen zoekt om te wor
den geraakt". 'Het euvel der ver
eenzelviging', zoals hij zei.
De tegenstanders pleitten -
voor de herschrijving van het
stuk - nog voor een redactiecom
missie uit de hele breedte van de
kerk, maar voorzitter Huting en
secretaris-generaal Mooi hielden
dat tegen.
Hervormde Kerk: aangeno
men naar Rotterdam-Zuid (deel
werk) J. de Heer Gemert-Boekel.
Gereformeerde Kerken: aange
nomen naar Amsterdam-Sloter-
vaart (deelwerk) kandidaat H.
Spoelstra aldaar. Gereformeerde
Gemeenten: beroepen te Ooster-
land (Z.) A. Bac Bodegraven; be
dankt voor Katwijk aan Zee en
voor Nieuwerkerk (Z.) J. Mijn-
ders Veenendaal, voor Barne-
veld en voor Wageningen G.
Mouw Genemuiden.