1475
3.95
6.98
1795
1795
11.95
13.95
1900
9.95
4.95
4.98
6.95
1295
„*1795
3.49
,13.45
14.90
750
9.50
1.25
11.00
2250
29.50
22.50
14.95
Financiële armslag
hindert snelle groei
Japanse ruimtevaart
Daar kom je voor jezelf en voorde lage prijzen.
WOENSDAG 17 JUNI 1987
Japan hoopt een graantje mee te pikken in de, zich volop
ontwikkelende, internationale ruimtevaartindustrie. Op
het zuidelijke eiland Tanegashima, waar het landschap nu
nog wordt beheerst door velden met suikerriet, rijst en
theestruiken, zijn bouwvakkers druk in de weer met het
bouwrijp maken van de grond voor de aanleg van een
nieuwe raketlanceerbasis. Het nieuwe type raket, de H-II,
dat daar zijn ruimtereis moet beginnen, bestaat voorlopig
echter nog alleen op de tekentafel.
In de buurt van de bouwplaats ligt
Japans enige, al operationele lan
ceerbasis, waar onlangs de laatste
raket van de oude N-II serie werd
gelanceerd. De raket bracht een
waarnemingssatelliet van de mari
ne in een baan om de aarde om on
der meer metingen en observaties
te doen naar de toestand van de
oceanen.
Japan is betrekkelijk laat begon
nen met de ontwikkeling van zijn
ruimtevaartindustrie. De voor
naamste reden daarvan is de mili
taire beperking die het land kreeg
opgelegd door de geallieerde
strijdkrachten na de Japanse ne
derlaag in de Tweede Wereldoor
log. Maar de laatste jaren is een am
bitieus ruimtevaartprogramma
ontwikkeld, waarmee de achter
stand snel zal worden ingelopen en
al indrukwekkende resultaten zijn
geboekt. Na vijftien lanceringen
van projectielen uit de N- en H-se-
rie, die alle met succes verliepen,
heeft Japan nog geen enkele tegen
slag hoeven te incasseren.
Volgens Westerse deskundigen
is het nog slechts een kwestie van
tijd vóór Japan zijn intrede doet op
de markt van de commerciële
ruimtevaart. Met als onvermijdelij
ke gevolg dat de internationale
concurrentie op te drijven, zoals
door
Stephen Paulson/AP
dat eerder al het geval was in de
automobiel-, computer- en elektro-
nica-branche.
Functionarissen van de regering-
Nakasone ontkennen dat Japan nu
al commerciële doelstellingen
heeft met zijn ruimtevaartpro
gramma. Naar hun zeggen gebiedt
de beperkte opzet hun zich geheel
toe te leggen op het plan van de
regering, om in de 21-ste eeuw de
eerste Japanners' in de ruimte te
brengen, daar een permanent we
tenschappelijk station te beman
nen en zoveel mogelijk te streven
naar samenwerking met de Ver
enigde Staten.
De Japanse bedrijven, die bij de
uitvoering van het ruimtevaartpro
gramma zijn ingeschakeld, zien
wel degelijk mogelijkheden om
geld te verdienen. Zij menen dat
Japan zich over een jaar of drie een
positie kan verwerven op de com
merciële ruimtevaartmarkt en alle
bij het project betrokken deskun
digen geven hoog op van de com
merciële mogelijkheden van de ra
ketten die zij aan het Ontwikkelen
zijn.
Of Japan doordringt op de com
merciële markt zal vooral afhangen
van de vraag of de technologen er
in slagen een raket te ontwerpen
die een lading van tenminste twee
ton kan vervoeren. Voor de meeste
bedrijven die commerciële satellie
ten in de ruimte willen is Japan
nog niet interessant, omdat de ver
voerscapaciteit van de huidige ra
ketten beperkt is tot-550 kilo. Wes
terse deskundigen geloven niet dat
Japan vóór 1992 in staat is tot die
grote sprong voorwaarts zoals het
zichzelf ten doel stelt.
Op het moment maakt Japan
nog gebruik van door de VS ter be
schikking gestelde technologie. Bij
de ontwikkeling tot dusverre stond
een afgeleide versie centraal van
de Rocketdyne MB-3, de eerste
traps-motor van de Amerikaanse
Delta-raket. Japan heeft bij de op
zet van een eigen ruimtevaartpro
gramma zeer geprofiteerd van der
gelijke Amerikaanse hulp.
Maar de verdere expansie zal Ja
pan zelf ter hand moeten nemen,
omdat van de VS niet kan worden
verwacht dat zij een nieuwe con
current in het zadel helpen. Uit de
uitlatingen van Mochizuki valt op
te maken dat Japan ook geen be
hoefte meer heeft aan bijstand van
anderen en dat de meeste techni
sche problemen rond de nieuwe
motor onder de knie zijn. Belang
rijkste obstakel voor de bouw is nu
nog de financiering.
Ook dit jaar zullen weer enkele
projecten blijven liggen, omdat de
regering de ruimtevaartbegroting
niet heeft opgevoerd, is de klacht
van veel ruimtevaartfunctionaris
sen. In 1985 gaf de regering 1,55
miljard gulden uit aan ruimtevaart-
projecten. In datzelfde jaar had het
Europese ruimtevaartbureau ESA
de beschikking over 1,9 miljard
gulden en de Amerikaanse NASA
en aanverwante organisaties over
15,3 miljard gulden.
Beperkt
Japanse bedrijven en project
functionarissen zien voorlopig nog
geen einde komen aan de opstel
ling van de regering om beperkte
financiële middelen ter beschik
king te stellen. Hen rest daarom
weinig anders om samenwerking
te blijven zoeken met soortgelijke
projecten in andere landen. Die
zijn er in de vorm van het Ariane-
project van het ESA, dat al 42 or
ders heeft geboekt om kunstma
nen in de ruimte brengen. Ook Chi
na begint zich op deze markt te
Japan moet het wat ruimtevaart betreft nu nog zoeken in samenwerking
met bijvoorbeeld de ESA, die kan bogen op enige (commerciële) s
met de Ariane-raket.
roeren en het industrieconcern
'Grote Muur' heeft ook al vijf op
drachten binnengehaald om satel
lieten te lanceren uit onder meer
Zweden en Iran.
Verwacht mag worden dat de
Sovjet-Unie, die nu nog vrij passief
toeziet, in de toekomst eveneens
een aandeel op deze markt zal opei-
(fot.gpd)
sen. De meest aangewezen weg
voor Japan lijkt om de contacten
met de VS te continueren. Ver
schillende Japanse bedrijven heb
ben dan ook al in same'nspraak met
de regering geïnformeerd naar de
mogelijkheden om gebruik te ma
ken van Amerikaanse raketten en
lanceerbases.
Maar aan de andere kant hebben
de tegenslagen die het Ariane-pro-
ject en vooral het Amerikaanse
ruimtevaartprogramma - met de
ramp met het ruimteveer Challen
ger en niet functionerende Titan
en Delta-raketten - troffen Japan
niet onberoerd gelaten. Daardoor
realiseert Japan zich dat op de lan
ge termijn een eigen, onafhanke
lijk ruimtevaarprogramma het
meest wenselijk is.
Bescheiden
Vice-president Sonoyama van
het Nationale Ontwikkelinsgbu-
reau voor Ruimtevaart vertelt dat
Japan bij zijn ruimtevaartprogram
ma blijft streven naar verbetering
van prestaties en vooral betrouw
baarheid. Doelstellingen die het te
rugdringen van de kosten niet di
rect zullen bevorderen. Om in de
commerciële ruimtevaart te kun
nen concurreren zullen de kosten
echter beter moeten worden be
heerst, stelt ook hij vast. Japan
geeft nu bijvoorbeeld drie keer zo
veel uit per kilo lading als de con
currenten op de markt van satel
lietlanceringen, aldus Sonoyama.
Japan moet daarom genoegen
nemen met de bescheiden doelstel
ling om zich "gereed te maken
voor de tijd van de ruimtestations
in de 21ste eeuw". Dat zal volgens
Sonoyama al een hele klus worden
omdat een eigen bemand ruimte
vaartuig nog volledig moet worden
ontwikkeld. Daarbij gaan de ge
dachten uit naar een ruimteveer
naar Amerikaans voorbeeld. Er
zullen daarbij nog tal van techni
sche problemen moeten worden
Een reden te meer om het ruim
tevaartprogramma uitsluitend te
richten op de bescheiden doelstel
lingen van de regering is het verzeg
van vissers bij het eiland Tancgas-'
hima. De regering heeft de vissers
de toezegging gedaan voorlopig
niet méér dan maximaal vijf lance
ringen per jaar uit te voeren.
Hoewel het Japanse bedrijfsle
ven staat te popelen om in te sprin
gen op de nieuwe ontwikkelingen
in de ruimtevaart geeft Sonoyama
er de voorkeur aan het bescheiden
programma niet te versnellen. Hij
wenst bovenal op safe te spelen en
de staat van dienst van 100 procent
succes bij de tot op heden uitge
voerde lanceringen te handhaven.
"Meer dan iemand anders houden
wij niet van mislukkingen."
Reagan: geen
harde reden
voor aftreden
WASHINGTON (Rtr/UPI) -
Volgens Reagan zijn er geen
bewijzen die een impeach
ment-procedure, die in 1974
leidde tot het aftreden van pre
sident Nixon naar aanleiding
van de Watergate-affaire, tegen
hem rechtvaardigen. „Er zijn
geen harde bewijzen", zei de
Amerikaanse president giste
ren in een reactie op uitlatingen
van Lee Hamilton, die voorzit
ter is van de onderzoekscom
missie van het Huis van Af
gevaardigden naar de Iran-con-
tra-affaire.
Hamilton zei maandag voor
de televisie dat de president in
staat van beschuldiging zal
worden gesteld en wellicht
moeten aftreden als wordt be
wezen dat hy inzage heeft ge
had in een memo over het door
sluizen van een deel van de
winst op de Amerikaanse wa
penverkopen aan Iran naar de
Nicaraguaanse rebellen, en
daaraan zijn fiat heeft gegeven.
„Dan hebben we harde bewij
zen", zei Hamilton.
Tijdens de hoorzittingen over
de Iran-affaire die de onder-
zoekscomissies van Senaat en
Huis de afgelopen zes weken
hebben gehouden is geen be
wijs boven tafel gekomen dat
de president op de hoogte was
van de indirecte steun aan de
contra's in 1985 en 1986. Die
steun was in die periode verbo
den door het Congres. De trans
acties waren het werk van over
ste Oliver North, een functiona-
ijs van Reagans Nationale Vei
ligheidsraad die eind novem
ber 1986 werd ontslagen toen
het schandaal aan het licht
kwam.
De onderzoekscommissies
willen graag weten of de presi
dent het door North geschre
ven memo over de wapenle-
verantiës onder ogen heeft ge
had. Reagans stafchef, Howard
Baker, ontkende eerder op de
dag dat daarvan sprake is ge
weest. Reagan zei zelf verder
dat veel verklaringen die zijn
afgelegd tijdens de hoorzittin
gen geruchten zijn die voor een
rechtbank niet als bewijs zou
den worden geaccepteerd.
Etos heeft veel manieren om
Taikhouvanje teze
Adidas
Eau de Toilette Spray.
25 ml
Amando Wit
Aftershave.
38 ml
Nieuw
Axe Eau de Toilette/
Deo Spray.
Bus a 150 ml ^45-
Blue Stratos Kadoset.
After Shave a 50 ml
Zeep a 100 gram
-me
Blue Stratos
After Shave.
100 ml -m?
gratis vapo
Denim After Shave.
5oml
Deodorantroller «44
Denim Kadoset.
After Shave a 50 ml
Zeep in plastic
doos J445
Fresh-Dp After Shave.
Depper ofRoller
a 100 ml JF95-
Fresh-Up Kadoset.
After Shave a 35 ml
+Flakon Douche
a 300 ml
Fresh-Up Kadoset.
Deostick Douche
a 300 ml. -te^i
gratis spons
Gillette Contour Plus Scheerset.
Apparaat 2 mesjes
busje scheerschuim /I
a 60 ml
Nieuw
Björn Borg
After Shave. 50 ml
Nieuw
Björn Borg 6
After Shave.50 ml
jo ml 24.00
1795
Old Spice Kadoset.
After Shave a 50 ml /~v p-
Deodorant Stick UUS
1445 I7il/U
Ciaz Eau de Cologne.
Spray a 40 ml of
After Shave a 60 ml.
per flakon
Men's Own Zeep.
150 Gram in luxe doos
£95"
Men's Own
After Shave.
100 ml J445-
Mennen Kadoset
(Wild Moss of Musk).
After Shave a 100 ml
Zeep a 125 gram
in plastic doos me
Old Spice
Shaving Foam.
200 ml 4rFr.
Old Spice
AfterShave.
100 ml J045
- 33% extra
Yardley Gold
After Shave.
75 ml ms
Otélo Kadoset.
After Shave a 50 ml.
Zeep a 100 gram
Vaccin pour Fiomme
Zeep.
150 Gram
Vaccin pour Fiomme
Deostick.
Nieuw
Vogue Pour FFomme
Deodorant.
Minispray J^e-
Yardley Black Label
After Shave.
50 ml me
Borsalino After Shave.
50 ml
Cacharel Pour Homme Kadoset.
After Shave a 20 ml f Zeep
a 25 gram Gel
Douche a 30 ml
Nieuw
Cacharel Pour Homme
Verzorgende
Gezichtscrème.
50 ml
DrakkarNoir
AfterShave.
Atomiseur a 25 ml
Monsieur Carven of
Carven VétiverEau
de Toilette. 30 ml
III T
mme
Alphen a/d Rijn, Aarhóf 49, Gouda, Kleiweg 9, Katwijk aan Zee, Badstraat 7, Leiden, Donkersteeg 11, Leidschendam, Kornoelje 2, Oegstgeest, Lange Voortplein 18 - 20, Sassenheim, Hoofdstraat 256.
