Segovia: passie
voor de gitaar
LEST grijpt mis met 'Loot'
'Triumph der Liebe':
esthetisch genot
'Het paleis' heeft swingend slot
Tweelingavontuur bij Werkteater
DONDERDAG 4 JUNI 1987
PAGINA 23
in de rondte, iedereen en alles
terroriserend. Het is werkelijk
een bezoeking om zijn onder
koelde, zelfgenoegzame spel dat
op één acteertruc gebaseerd is,
de understatement, te verdragen.
Hij neemt eindeloos de tijd voor
zijn teksten, trekt aan zijn pijpje,
handen op de rug, handen in de
zakken, wippend op de hakken
van zijn schoenen en zeurt in
gekmakende monotonie verder.
En alle andere personages staan
erbij en kijken ernaar als naar die
beren die broodjes smeren.
Er wordt veel te ingehouden
geacteerd. Het begin is al lauw-
tjes maar uiteindelijk valt ieder
een stil en wordt het een soort
hoorspel. En het ligt niet aan de
tekst want die is leuk. Iedereen
heeft in potentie een rol met gro
te komische mogelijkheden
maar niemand slaagt erin een ko
misch personage neer te zetten.
Nana Leigh als de moordzuchti
ge verpleegster moet meer vamp
en heks zijn, Jeremy Bentham -
gezegend met een zeer komische
uitstraling - moet alle schroom
van zich afzetten, net als
Christopher Buck die krachtig
begon en in slow-motion eindig
de. Er is een publiek dat ver
overd moet worden. En de regie
moet het gezeul met het lijk veel
beter stileren, zoals ook de snel
heid van de op- en afkomsten.
Dat kleine deurtje in het decor is
een ramp, terwijl de aankondi
ging van Inspector Truscott mid
dels een schaduw van zijn houd
en pijp hel even mooi is maar
daarna langdradig. Het is jam
mer dat de regie niet heeft dur
ven schrappen in de tekst van
Orton, zoals het ook jammer is
dat er bijna niet van het licht ge
bruik werd gemaakt. De paar ke
ren dat het licht veranderde wa
ren werkelijk een verademing.
RADBOUD ENGBERSEN
LEIDEN - Het Werkteater gal
gistermiddag zijn eerste kinder
voorstelling van deze zomertour-
nee in een grote tent op het
Schuttersveld. 'Door dik en dun'
'is de titel van de voorstelling
naar het boek van Tonke Dragt
(Verhalen van de tweeling
broers).
Het was dringen voor de in
gang van de grote rood-gele tent.
Kleine kinderen renden doorel-
kaar; gillend en duwend wie er
het eerst naar binnen kon. De
tent waar zo'n 800 personen in
kunnen, was met een kleine 150
mensjes gevuld. Toch nog een
herrie van jawelste. Een dikke
vrouw zat midden in de 'zaal'
aardappelen te schillen en een
oude man poetste de schoenen
van sommige kinderen. Daar
door werden de druktemakers
nog enigszins afgeleid.
Om drie uur kwamen er zes in
het zwart met wit geklede muzi
kanten binnen om vervolgens op
een apart podium plaats tene-
men. Saskia Koning aan de cello,
Ben Herman (altsax), Nico Se-
venhuyzen (hobo), Kees van
Zeist (slagwerk), Saskia Diel
(viool) en Josef Willems achter
de synthesizer. Willems schreef
tevens de fantastische muziek
die bijna constant tijdens de uit
voering aanwezig was.Dat er
weinig werd gesproken was dui
delijk een voordeel voor de kin
deren.
Het verhaal verloopt vlot. Er
wordt een tweeling geboren,
twee jongens die veel lol samen
beleven. De tweeling moet naar
school waarbij het publiek erg
leuk wordt betrokken. De leraar
die voor de klas komt staan
Fred Vaassen speelt tevens de
heer op het kasteel) geeft de kin
deren het idee dat ze op school
zijn en laat ze zelfs meezingen.
Na school trekken de jongens er
op uit. Een bosbewoonster (Her-
ma, gespeeld door Carla Riets-
ma) raadt de jongens aan ieder
een weg te kiezen. Een van de
jongens, Lorenze, gespeeld door
Marc Krone, wil een mooi vak le
ren. De andere jongen, Jiacomo,
gespeeld door Flip Filz, gaat op
avontuur. Beiden maken vanal-
les mee totdat ze elkaar weer ont
moeten op het kasteel waar Jia
como ,die in les is gegaan bij een
dief, een beker moest stelen. Jan-
nez zijn leermeester (Herman
Verbeeck die ook de rol van va
der speelde) heeft Jiacomo dat
opgedragen. De beker wordt
door de vrouw des huizes (Daria
Mohr) onder haar rok gedragen.
Jiacomo steelt de beker en zou
met de dochter (Sabine Heres)
mogen trouwen, maar wordt ge
vangen gezet als blijkt dat alle
bekers weg zijn. Broer Lorenzo,
die het vak van goudsmid was
gaan leren, vindt de dader (Vino
de wachter van het kasteel ge
speeld door Pim Lambeau). Hij
redt zijn broer en na enig moei
lijkheden over wie er nu met de
dochter mag trouwen komt alles
tot een goed einde. De dochter
trouwt met haar neef (Peter
Blok).
Deze laatst wist zijn rollen zo
goed te spelen dat je nauwlijks
door had dat hij ook een van de
meesters speelde en de leermees
ter van Lorenzo. Het is ook de
neef die tegen het einde de mi
crofoon pakt en een lied voor zijn
geliefde zingt. Dit gebeurt echter
op een moderne, frisse manier
zodat je er weer helemaal wakker
van wordt. Want na een uur gaat
de voorstelling lang duren. Ook
Fred Vaassen liet de kinderen
geheel in het verhaal opgaan
door het zo echt mogelijk spelen
van zijn rollen. Het was opval
lend dat de vrouwelijke rollen
met minder inspanning werden
gespeeld.
De kinderen die helemaal in
het verhaal meedoen, roepen en
geven raad aan de spelers op het
toneel. Dat er bijna geen decor
was, deed er weinig toe. De be
trokkenheid met het publiek was
uniek en vervaagde alles erom
heen. Tessa Lute heeft alle kos
tuums ontworpen, die eenvoudig
maar toch zeker de moeite waard
Zaterdagmiddag is er nog een
kindervoorstelling in de tent op
het Schuttersveld.
EVELINE VAN VLIJMEN
MADRID (ANP) - Vingers die over
de snaren dansen, ogen die scherp
hun bewegingen volgen en een bij
na kinderlijke glimlach van vol
doening aan het slot van het spel.
De talloze minnaars van de klassie
ke gitaar die de vele honderden re
citals hebben bijgewoond die de
begin deze week ovrerleden And
res Segovia over de hele wereld
heeft gegeven, zullen deze herinne
ring bewaren aan de man die de
wat verwaarloosde klassieke gitaar
een geëerde plaats in de concertza
len bezorgde.
Wanneer hij de snaren beroerde
en de eerste tonen liet klinken,
leek het of Segovia zojuist een
schitterend instrument had ont
dekt waaraan hij, als door een won
der dat hij zelf niet kon verklaren,
de schitterendste akkoorden ont
lokte.
Het leven van de op 18 februari
1894 in Linares, in het zonnige An-
dalusië, geboren Spaanse virtuoos
is één lange periode geweest van
liefde tussen mens en instrument.
Al op zeer jonge leeftijd ontstond
zijn passie voor de gitaar. Als jon
gen van een jaar of vijf, hij werd
door een oom en een tante in Gra
nada opgevoed, luisterde hij graag
naar de vurige zigeunermuziek van
zuidelijk Spanje en de vrolijke
Spaanse 'zarzuela', een luchtige
opera. Onder de invloed hiervan
besloot hij reeds op zeer jeugdige
leeftijd zich voortaan uitsluitend
aan de muziek te wijden. Zijn fami
lie was niet muzikaal en zij pro
beerde hem van het idee af te bren
gen en hem er toe te bewegen een
praktischer beroep zoals dat van
apotheker te kiezen. Ten slotte
kreeg hij zijn zin en mocht hij
vioolles nemen, geen gitaar, want
in dit „ellendige instrument" zagen
zijn opvoeders al helemaal geen
toekomst voor de jonge Andres.
Zijn leraar pakte de zaak flink aan -
„zo flink dat ik hem en de muziek
ging haten", zei hij eens. Hij pro
beerde daarna de piano, maar dit
instrument kon hem niet erg beko
ren. „Ten slotte koos ik de gitaar
omdat zelfs in de ruwe handen van
de stadsmensen de melancholieke
klank en de schoonheid ervan be
houden blijven".
Toen hij geen leraar kon vinden
die hem beviel, besloot hij zichzelf
les te geven. Terwijl Segovia zich
uitsluitend hiermee bezig hield,
ontwikkelde hij geleidelijk zijn ei
gen techniek.
Terwijl hij een steeds grotere
perfectie bereikte, raakte Segovia
bezeten van één verlangen - een
hoger aanzien te geven aan de gi
taar, die sommige mensen be
schouwden als een instrument dat
alleen geschikt was voor het café.
Hij zag de gitaar als een edel instru
ment dat hij uitermate geschikt
achtte om ermee op concertpodia
werken van meesters der klassieke
muziek te vertolken.
Het probleem was echter dat het
repertoire voor de klassieke gitaar
zich beperkte tot enkele stukken
van Paganini, Fernando Sor of
Giulianini. Toen hij echter in aan
raking kwam met muziek voor luit
van Johann Sebastian Bach open
den zich nieuwe perspectieven.
Op 15-jarige leeftijd gaf Segovia
in Granada zijn eerste openbare
uitvoering voor een gehoor dat
hoofdzakelijk bestond uit nieuws
gierige en sceptische mensen. Stap
voor stap kwam hij evenwel dich
ter bij zijn doel en binnen enkele
jaren had hij in Spanje veel be
kendheid en waardering gekregen.
Hij gaf toen ook recitals in andere
Europese landen. Later ging hij
ook naar landen buiten Europa.
„Ik heb in mijn leven vier be
langrijke doelen gesteld: op de eer
ste plaats de gitaar verlossen uit
het getto van de flamenco, wijn en
vrouwen. Vervolgens de gitaar een
repertoire verschaffen, de schoon
heid van het instrument tonen en
ten slotte het instrument zijn intre
de te laten doen op de conservato
ria, scholen en universiteiten", zei
Segovia vaak. Niemand zal ontken
nen dat hij hierin is geslaagd. Tal
van componisten hebben gehoor
gegeven aan zijn verzoek muziek
voor gitaar te maken, zoals Heitor
Villa-Lobos, Manuel de Falla, Joa
quin Rodrigo, Albert Roussel, Ale
xander Tansman en de Amerikaan
se toondichter Castelnuovo-Tedes-
co, die zijn Platero y Yo speciaal
aan Andres Segovia opdroeg. Tos-
canini werd een goede vriend en
Strawinsky liet zich lovend uit
over de subtiele bekoring die Sego
via van zijn gitaar deed uitgaan.
Segovia trouwde op jonge leef
tijd. Uit dit huwelijk, dat door echt
scheiding werd ontbonden, kwa
men een zoon en een dochter
voort. In 1962 hertrouwde hij. In
1970 kreeg hij op 75-jarige leeftijd
nog een zoon. Hij genoot tot op ho
ge leeftijd een uitstekende gezond
heid en zat nog boordevol plannen.
r zijn zoontjede jongste van zijn drie
Nana Leigh (midden) als de moordzuchtige verpleegster in Loot
'Loot' door het Leiden English Spea
king Theatre (LEST). Tekst: Joe Or
ton, regie: John Hartnett, decor: Li
lian Dool. Gezien op 3 juni in de
Leidse Schouwburg, daar nog te zien
op 4, 5 en 6 juni.
LEIDEN - De bezoeker, van
'Loot' krijgt bij de deur een
rouwkaart dat als programma
fungeert. Als we de toneelzaal
betreden zien we de overledene,
de gelefde moeder en echtgenote
Mrs. Mary Mcleavy, opgebaard
in een doodskist liggen. In de
pauze, als we ons drankje nutti
gen, duwen twee acteurs ons op
zij, haar lijk in een laken meezeu
lend. LEST heeft zijn theatrale
effecten blijkbaar buiten de
voorstelling willen houden. Het
resultaat is een voorstelling die
van A tot Z niet deugt.
Het decor is een reusachtige,
'ouderwets ingerichte huiskamer,
waarin elk personage verloren
ronddrentelt; je wordt er duizelig
van. Er wordt op een minimale
wijze geacteerd. Rick van Vliet
als Inspector Truscott zet wat dat
betreft de toon. Als een autoritai
re padvinder-hopman ijsbeert hij
'Triumph der Liebe' van Marivaux
door de Schaubühne am Lehniner
Platz' uit Berlijn. Regie: Luc Bondy.
Decor: Karl-Ernst Herrmann. Dra
maturgie: Dieter Sturm. Met: Jutta
Lampe, Peter Simonischek, Libgart
Schwarz, Ernst Stótzner e.a. Gezien
op 3 juni in Carré, Amsterdam. Al
daar nog 4 en 5 juni te zien.
AMSTERDAM - De eersteklas
kwaliteit van spel, regie en to
neelbeeld was deze produktie
van dit gezelschap uit West-Ber-
lijn al ver vooruitgesneld. Dat
kon ook gemakkelijk, omdat de
ze opmerkelijke Marivaux-ens-
cènering al in mei 1985 in pre
mière ging. In West-Duitsland
(evenals in de DDR trouwens)
functioneren theaters en hun
'Spielplan' nu eenmaal anders
dan in Nederland. Ze kunnen bo
vendien over een budget be
schikken, waarvan wij in ons
land slechts kunnen dromen.
Pas in zo'n situatie zijn dergelij
ke produkties mogelijk. Alleen al
het spraakmakende toneelbeeld
van 'Triumph der Liebe' kost on
getwijfeld een paar ton.
Het verhaal is gesitueerd in
een doolhof, dat door een me
tershoge heg is omgeven. In die
heg zitten tal van gangen en ka
mertjes verborgen. In het mid
den bevindt zich een vijver
(waarin met gemak gezwommen
kan worden) met daarin weer als
centrum een eilandje met een
paar klassieke zuilen. Vanwege
dit indrukwekkende decor met
theatrale architectuur van su
perklasse kon deze produktie al
leen staan in Carré, dat hiervoor
in de zaalopstelling de nodige
aanpassingen onderging.
Voor de spelers waren er aan
vankelijk enige aanpassings
moeilijkheden. Wie niet het ge-
'Het paleis om vier uur in de morgen
(Spinoza Variaties)', door Ton Si
mons Dancers, Reflex en The Or-
dinaires. Choreografie: Ton Simons;
muziek: The Ordinaires; kostuums:
Roe Alderada. Gezien op 3 juni in de
Doelenzaal, Amsterdam. Aldaar ook
vanavond en morgen.
AMSTERDAM - Ton Simons is
een Nederlandse danser en cho
reograaf die al een aantal jaren in
New York woont en werkt en
daar ook een eigen groep heeft.
De afgelopen jaren werden stuk
ken van zijn hand geregeld door
Werkcentrum Dans uitgevoerd.
Het Holland Festival stelde hem
dit jaar in staat een nieuw avond
vullend werk te maken voor zijn
eigen groep en de dansers van
Reflex uit Groningen. 'Het paleis
om vier uur in de morgen (Spino
za Variaties)' wordt life begeleid
door de negenkoppige rockband
The Ordinaires.
Openingsscènes zijn van cru
ciaal belang. Ton Simons heeft
een hele mooie bedacht: op het
toneel staat een 'olauwgepoederd
figuurtje. Het van voren open
hangend jurkje verraadt maar
amper dat het een danseresje is.
Aan haar voeten kronkelt een zo
te zien sportieve, gewone jongen.
Tussen hen groeit een tedere ver
houding, vol breekbare gebaren.
Al minnekozend raken ze voor
een schot verzeild. Pats, daar
breken twee handen door de
wand en grijpen naar de keel van
het danseresje. Licht uit.
De scène is illustratief voor
'Het Paleis om vier uur in de
morgen'; Simons schept er een
zichtbaar behagen in de toe
schouwer op het verkeerde been
te zetten, combineert graag uiter
sten als Spielberg en Cunning
ham. Het eerste deel van het stuk
lijkt een schets te zijn van het
hectische straatbeeld van New
York, waarbij de aandacht van
de kijker absoluut niet wordt ge
stuurd, diens blik moet maar wat
rondzwerven door alle overdaad
en stuit daarbij op een vrouw
met een kop en schotel voor haar
ken de theatrale elementen
plaats voor een lange, energieke
dans, waaruit een sterke invloed
van Merce Cunningham spreekt.
Simons maakt hier steeds con
stellaties, zowel bewegend als in
stilstand. De dansers volgen el
kaar met flitsende sprongen en
draaien snel op, staan zelden lan
ger dan een halve minuut op de
dansvloer. Eensklaps verkeert
de chaos hier in een zorgvuldige
ordening, die ook ruimte laat
voor een subtiel spel van rekken
en trekken. De dans oogt alsof de
eerste stenen voor een groot
bouwwerk worden gelegd. Een
prachtige solo van danseres
Brenda Daniëls - die eerder ook
het bepoederde danseresje was -
legt dan weer de link met het be
gin. Met hooggeheven benen pa
radeert ze uitdagend in het rond,
dompteur en tijger tegelijk.
Ook de boven de dansvloer op
een brug geposteerde band The
Ordinaires raakt op dreef. Hun
rockmuziek, die eerst braaf en
nogal slordig klonk, krijgt
scherpte. De mogelijkheden van
de bezetting met blazers, strij
kers en gitaren worden meer uit
gebuit en het begint te swingen.
Die swing, dat is precies hetgene
waar deze produktie van Ton Si
mons het van moet hebben. Die
moet ervoor zorgen dat de slordi
ge kantjes er weinig toe doen en
dat de energie van de dansers
een juiste richting krijgt. Naar
mate de voorstelling vordert lukt
dat steeds beter en gaan ook de
dansers zich meer op hun gemak
voelen.
Overigens speelt 'Het paleis
om vier uur in de morgen' zich af
in een theater dat eigenlijk niet
geschikt is voor een dergelijke
produktie. De Doelenzaal heeft
een kleine dansvloer, er zijn geen
coulissen en de dansers hebben
geeft uitloopmogelijkheid. Min
stens even erg is dat de band
vanwege het burengerucht niet
met het gewenste volume mag
spelen.
ARIEJAN KORTEWEG
Co-produktie Ton Simons en Reflex
Reflex in 'Het Paleis om 4 uur in de morgen', tijdens het Holland Festival te zien.
borsten, een ander met een stie-
rekop voor haar kruis en een der
de die alleen in een verticale sjaal
is gehuld. Een groepje vrouwen
doet een dans in razend strakke
rokjes. Het is een carnaval van
freaks in vaak prachtige kos
tuums, met een onverhulde be-
langsteling voor seks als enige
leidraad. In dit eerste deel doet
Simons verder weinig meer dan
een flauwe afspiegeling van de
chaos van de straat binnen het
theater halen. Het rammelt van
jewelste, niet in het minst door
geklungel met attributen.
Na de pauze laat hij zich van
een heel andere en minder dilet
tanterige kant zien. Eerst is er
nog een tamelijk gestoord inter
mezzo waarin actrice Els Rijper
als een opdringerige drag-queen
door vier luidsprekers tegelijk
kreunt en loeit. Maar daarna ma-
luk had om in de loge te kunnen
zitten, zal met de verstaanbaar
heid moeite hebben gehad. Er
werd in het begin een keer "lau-
ter, bitte!" geroepen, maar daar
op was het uiterst fijnzinnige
taalgebruik nu net weer niet
goed berekend. In weerwil van
het in ons land heersende cliché
beeld kan Duits namelijk ook ui
terst verfijnd en beschaafd klin
ken. Met name de gestileerde,
bijna artificiële aanpak van deze
regie is nu juist zo kenmerkend
voor dit stuk.
Afgesloten van de buitenwe
reld en zich verre houdend van
enig zinnelijk genot leven in deze
idyllische ruimte een filosoof en
zijn zuster Leontine. Hun pleeg
zoon Agis wordt er tevens in de
ze zin opgevoed. Prinses Leoni-
da wil deze Agis haar liefde
schenken en tevens zijn ontno
men troon teruggeven. Maar
daarvoor zijn heel wat listen no
dig, en moet eerst de celibataire
denkwereld van deze mensen
doorbroken worden.
Jutta Lampe, één van de grote
namen in de Duitse theaterwe
reld. speelt met veel virtuositeit
de rol van deze prinses, die (als
man verkleed) Leontine van haar
standpunt afbrengt en (als
vrouw) Agis en de filosoof ver
leidt. De toegepaste verleidings
tactieken zijn nauwelijks fysiek,
maar vrijwel uitsluitend verbaal.
Door de erotiek van de verfijnde
overredingskunst laat dit geslo
ten wereldje zijn principes uit
eindelijk vallen. Als alles echter
uitkomt, zit het 'happy end' er
voor Agis misschien nog net in,
maar voor de filosoof en zijn zus
ter is de nasmaak van het nog
maar nauwelijks begonnen avon
tuur bitter. Aan het slot sluiten
zich de metershoge hegwanden -
de beoogde trouwjurk van Leon
tine raakt daardoor verfrom
meld, wat aan duidelijkheid
niets te wensen overlaat.
Dat op grond van de titel de
liefde zou triomferen, mag je dan
ook wel met een korreltje zout
nemen. Wat deze voorstelling be
treft, is het meer de triomf van de
theateresthetica. De schitterende
enscènering en het eerder diep
zinnige dan frivole spel bieden
puur esthetisch theatergenot, dat
gebaseerd is op een uitgebreide
dramaturgische studie, waarvan
de rijk gedocumenteerde pro
gramma-map een indruk geeft.
WIJNAND ZEILSTRA
Beeld uit 'Triumph der Liebe', welke voorstelling in Carré is te z
