Vakbonden, werkgevers en
regering wachten op elkaar
Nederlandse kijker wordt als
onmondige idioot beschouwd?
Pessimisme aan vooravond voorjaarsoverleg
Fredikanten terug na bezoek aan Zuid-Afrika
PAGINA 2
MAANDAG 1 JUNI 1987
Morgen moet het dan toch gebeuren; het veelbesproken
en reeds vele malen aangekondigde 'voorjaarsoverleg'
tussen werkgeversorganisaties, vakbonden en regering
over het sociaal-economisch beleid van de komende ja
ren. In het informele vooroverleg is de datum al vele
malen verschoven en de lijst met te bespreken onderwer
pen steeds langer geworden. Centraal staat echter de
werkloosheid en de bestrijding daarvan.
Erg veel illusies over een gunstige afloop van het over
leg, in de vorm van een akkoord of op zijn minst vergaan
de afspraken, bestaan er echter niet. De sombere voor
spellingen van het Centraal Planbureau over de ontwik
keling van de economie hebben bovendien de financiële
speelruimte van het kabinet er niet groter opgemaakt.
En werkgevers en werknemers hebben al laten weten
dat er geen akkoord komt als de concessies alleen van
hun kant moeten komen.
de komende jaren zouden worden
vastgelegd.
door
Nicole Lucas
Het is inmiddels al meer dan een
jaar geleden dat een kabinetsdele
gatie onder leiding van premier
Lubbers met vertegenwoordigers
van werkgevers en werknemers
het befaamde '500.000-akkoord' af
sloten. Op 2 mei 1986 kwamen de
partijen overeen te streven naar
een vermindering van de werk
loosheid tot een half miljoen in
1990. De '500.000'-doelstelling
werd ook opgenomen in het re
geerakkoord. Daarin werd ook af
gesproken dat de regering zou pro
beren met werkgevers en werkne
mers te komen tot een 'sociaal con
venant' waarin de hoofdlijnen van
het sociaal-economisch beleid voor
Mislukking
Op 31 oktober vorig jaar zat het
nieuwe kabinet voor het eerst offi
cieel met werkgevers en vakbon
den om de tafel. Het werd een vol
strekte mislukking. Voor de vak
beweging was een akkoord onmo
gelijk zolang het kabinet bleef
vasthouden aan de bevriezing van
ambtenarensalarissen en de uitke
ringen. En volgens de werkgevers
viel er na 2 mei eigenlijk niets meer
te bespreken.
De verbazing bij de 'sociale par-
ters' was dan ook groot toen Lub
bers eind vorig jaar toch weer voor
stelde om nog maar eens te gaan
praten over het sociaal-econo
misch beleid voor de jaren 1988 tot
en met 1990. Dat moet dus morgen
beginnen. Grote dramatische over
eenkomsten hoeven niet te worden
verwacht. Daarvoor lopen de
standpunten over essentiële kwes
ties te ver uiteen.
Zo is de verhouding tussen vak
bonden en regering er sinds okto
ber niet beter opgeworden. Het
conflict over de arbeidsvoorwaar
den voor de ambtenaren bestaat
nog steeds en een oplossing is
voorlopig niet in zicht. De bonden
blijven vasthouden aan meer loon
ruimte voor de ambtenaren, maar
de regering wil die niet geven. De
voorspellingen van het CPB over
een oplopend tekort bij de over
heid maken het onwaarschijnlijk
dat het kabinet het advies van de
commissie-Albeda zal opvolgen.
Die stelde vorig week dat ambtena
ren en overheid moeten onderhan
delen op basis van het bod dat mi
nister De Koning (toen nog bin
nenlandse zaken) in maart deed,
voordat hij werd 'teruggefloten'
door de andere leden van het kabi
net.
Lijnrecht
Ook werkgevers en werknemers
staan op essentiële punten lijn
recht tegen over elkaar. FNV-vice-
voorzitter Jan Stekelenburg heeft
de werkgevers al diverse keren
-verweten te weinig te doen aan de
werkloosheidsbestrijding. „De
vakbeweging voelt er weinig voor
om opnieuw extra loonruimte in te
leveren voor de versterking van
het bedrijfsleven, als daar geen
doeltreffend werkgelegenheidsbe
leid tegenover staat", waarschuw
de hij in april.
Hij verwees daarmee naar het ak
koord dat werkgevers, werkne
mers en overheid in 1982 sloten in
de Stichting van de Arbeid. Afge
sproken werd toen dat door middel
van arbeidstijdverkorting en her
stel van de winsten van het be
drijfsleven de crisis moest worden
bestreden. De vakbeweging koos
toen, aldus Stekelenburg, voor
werk boven inkomen. De loonma
tiging heeft geleid tot herstel van
de winsten in de bedrijven. De
werknemers hebben nu genoeg ge
daan, vindt de FNV-man, laat nu
de werkgevers maar over de brug
komen.
Onbespreekbaar
De werkgevers blijven echter ha
meren op verlaging ('matiging')
van de loonkosten. Op het eerste
gezicht lijkt het daarom vreemd
dat de werkgevers bereid blijken
cao's af te sluiten waarin loonsver
hogingen worden geboden van 1
tot 5 procent per jaar. Ze proberen
daarmee de arbeidstijdverkorting
'af te kopen'. Atv als middel om de
werkloosheid te verminderen is
voor de werkgevers inmiddels na
genoeg onbespreekbaar geworden.
Het leidt volgens hen in bepaalde
bedrijven en bedrijfstakken tot een
ernstig tekort aan vakbekwaam
personeel.
De werkgevers zien meer heil in
een drastisch verlaging of zelfs af
schaffing van het minimumloon.
Dat is volgens hen de enige manier
om het bedrijven aantrekkelijker
te maken langdurig werklozen in
dienst te nemen.
Scholing
Daarnaast hameren de werkge
vers voortdurend op de noodzaak
van scholing om langdurig werklo
zen weer perspectief op een baan
te geven. Dat is dan ook zo'n beetje
het enige punt waar alle partijen
het over eens zijn. Maar zelfs op dit
punt lijken concrete afspraken
moeilijk te maken. CNV-voorzitter
Henk Hofstede stelde enkele we
ken geleden voor een deel van de
investeringssubsidies voor bedrij
ven (de zogenaamde wir) te gebrui
ken voor scholing. De Vereniging
van Nederlandse Ondernemers
(VNO) heeft zich onder leiding van
voorzitter C. van Lede echter
steeds fel verzet tegen iedere aan
tasting van de wir. Even leek het
erop dat de spreekwoordelijke
eensgezindheid op dit gebied on
der de werkgevers werd doorbro
ken toen begin mei de christelijke
werkgeversorganisatie NCW voor
stelde een deel van de wir in te rui
len voor verlaging van het mini
mumloon. De rijen werden echter
al snel weer gesloten. Minister De
Korte (economische zaken) stelde
de werkgevers twee weken gele
den op een congres van de VNO
gerust: de subsidies op investerin
gen blijven in ieder geval tot 1990
intact.
Ruil
Vanuit de Tweede Kamer is ge
suggereerd om te komen tot cen
trale afspraken over loonmatiging
in ruil voor lastenverlichting, waar
door de koopkracht toch gehand
haafd kan blijven. Het kabinet ziet
voor lastenverlichting voorlopig
echter weinig ruimte en weet zich
daarbij onder meer gesteund door
de president van de Nederland-
sche Bank. Wim Duisenberg acht
zelfs maar de geringste verlaging
van belasting en/of premies uit den
boze. Opmerkelijk^ overigens dat
volgens de voorlopige ramingen
van het CPB lastenverlichting de
economische terugval kan afrem
men. Minister Ruding (financiën)
wil echter eerst de definitieve cij
fers van het CPB afwachten, die
waarschijnlijk pas in juli komen.
Toezeggingen nu over lastenver
lichting zullen er dan ook niet ko-
Er hoeven dan ook geen concrete
resultaten te worden verwacht van
het vooijaarsoverleg. Hooguit zal
worden besloten tot het instellen
van een paar werkgroepen die zich
gaan buigen over zaken als scho
ling en de langdurige werkloos
heid. Wellicht dat op basis daarvan
in een 'najaarsoverleg' dan toch
wat spijkers met koppen kunnen
worden
Parlementair redacteur Cees Gravendaal (44) ver
laat de omroep om directeur voorlichting en pu
blic relations te worden op het ministerie van
landbouw en visserij. Een min of meer gedwon
gen vertrek, veroorzaakt door grote interne moei
lijkheden binnen de redactie van de parlementai
re tv-rubriek van de NOS, Den Haag Vandaag.
Gravendaal is 20 jaar journalist geweest en
heeft onder meer gewerkt voor de KRO, de NCRV
en de NOS. Bij het publiek staat hij bekend om
zijn harde, directe vorm van interviewen. Binnen
de omroep wordt hij door velen beschouwd als
een lastpak, een relschopper. Bij zijn vertrek
maakt hij die faam waar door uit de Hilversumse
school te klappen en hard uit te halen naar de
verantwoordelijken bij Den Haag Vandaag.
"Er zit een eindredacteur, Ferry Mingelen, die
absoluut geen kaas heeft gegeten van het me
dium. Hij deelt als een kruidenier-op-de-hoek or
ders uit. Dan heb je een heel slechte aan Cees Gra
vendaal. Want die heeft een iets ander niveau".
Maar degene die hem het meest dwars heeft geze
ten, is Ed van Westerloo, hoofd van de NOS-dienst
televisieprogramma's. Gravendaal noemt zich
het slachtoffer van diens 'machtsdenken'. "Een
man als Van Westerloo zou in het bedrijfsleven
binnen een jaar op zijn bek liggen".
Verslaggever Cees Gravendaal verlaat Den Haag Vandaag
Cees Gravendaal.
door
Renate van Iperen
Volgens Gravendaal zijn de in
terne problemen rond de parle
mentaire rubriek van de NOS-tele-
visie vorig jaar november begon
nen, na een geprek van de redactie
met eindredacteur Mingelen. "We
hebben toen gezegd: Ferry, met
jou, op deze wijze, wordt Den Haag
Vandaag nooit een goede rubriek.
We hebben beslist niet gezegd: wij
willen met jou niet verder. We heb
ben hem uitgenodigd om eens vol
waardig leiding te geven. Die op
merkingen, gemaakt op een redac
tievergadering in Den Haag, heeft
Mingelen opgevat als een opstand.
Als een klein jongetje is hij naar
Van Westerloo gestapt: "mijn me
dewerkers zijn stout. Ze hebben
kritiek op me".
"En toen heeft Van Westerloo,
die niet verder denkt dan zijn eigen
kamer, gezegd: 'is er een opstand?
Dan zal ik die opstand eens neers
laan'. Wij, dat zijn de drie verslag
gevers Cees Sorgdrager, Ton Elias
en ik, hebben toen van hem een
brief gekregen waarin stond dat
wij een proeftermijn hadden van
drie maanden. Zo werkt Van Wes
terloo: gelijk dreigen. We moesten
in die maanden aantonen dat we
wilden werken aan de verbetering
van de werksituatie. Maar dat toon
ik toch al jaren aan? Eerst bij de
NCRV en later bij de NOS. Ik heb
om die brief gelachen hoor. Maar
echt leuk is het niet".
Toen duidelijk werd dat de werk
sfeer binnen de redactie van Den
Haag Vandaag allesbehalve beter
werd - in het Haagse perscentrum
Nieuwspoort aten verslaggevers en
eindredacteur bijvoorbeeld conse
quent aan gescheiden tafeltjes -
ging Van Westerloo volgens Cees
Gravendaal op alle slakken zout
leggen. Dingen die zich in het
verleden hadden afgespeeld, wer
den weer boven tafel gehaald.
Ook het feit dat hij bij de presen
tatie van het tweede kabinet-Lub-
bers in augustus vorig jaar een niet
helemaal gelukkig uitgevallen in
terview had gemaakt met de pre
mier, werd hem maanden daarna
nog voor de voeten geworpen. Niet
door de verantwoordelijke redac
teuren van die uitzending, Minge
len en Arninkhof, maar door Van
Westerloo. "Ik heb zelf meteen toe
gegeven dat dat interview niet de
schoonheidsprijs verdiende. Ik
maakte veel fouten, maar ik werk
ook veel. Dus heb ik aangeboden
dat interview opnieuw te maken,
maar volgens Mingelen en Arnink
hof was dat absoluut niet nodig".
Gravendaal vreest dat Den Haag
Vandaag een zeer moeilijke toe
komst tegemoet gaat. Niet alléén
hij houdt het voor gezien. Ook
Sorgdrager vertrekt op korte ter
mijn. Binnen de NOS gaat hij
werken voor de afdeling cultuur.
Alleen verslaggever Ton Elias blijft
vooralsnog zitten. "Als de NOS in
staat is een paar goede verslagge
vers aan te trekken, krijg je gega
randeerd precies dezelfde moei
lijkheden. Want kwaliteit laat zich
absoluut niet leiden door hol lei
derschap en botte machtsuitoefe
ning. Waarbij het woord leider
schap niet van toepassing is op
Mingelen, want die kan niet eens
leiding geven".
Cees Gravendaal staat bij vele
kijkers en luisteraars met name be
kend om zijn geheel eigen manier
van vragenstellen. Hard en scherp,
dat in ieder geval. Soms haast op
het botte af. "Ik sta daar toch na
mens de kijker, de luisteraar? En
ik laat me niet, nooit, voorliegen.
Bij ons in de uitzending zijn vorig
jaar dingen gebeurd, waarbij de
politicus, zichtbaar voor de kijker,
gewoon stond te liegen. Ja, dan
kan zo'n interview inderdaad hard
zijn. Ik zou het echter onaanvaard
baar vinden als de kijker, de luiste
raar. zou merken dat ik leugens en
halve waarheden laat passeren.
Dan kan hij bezwaar maken".
"En draaien, dat accepteer ik van
geen enkele politicus. Hij moet mij
ook niet gaan staan te vertellen dat
ik het niet begrijp. Hard? Het is
niet meer dan feitelijk. Zeker in
vergelijking met het buitenland, de
Verenigde Staten, Duitsland, zijn
we helemaal niet zo hard, daar gaat
men met het grootste gemak in op
particuliere zaken. Zo werd mij
hoogst kwalijk genomen dat ik
staatssecretaris Brokx van volks
huisvesting bij zijn gedwongen af
treden in oktober vorig jaar, de
vraag stelde: 'U wordt binnen uw
eigen partij ook kwalijk genomen
dat u een te nauwe relatie hebt met
een journaliste'.
"Ik heb het woord buitenechte
lijke relatie niet eens genoémd! En
ik word dan een beetje ziek van de
hypocriete wijze waarop de veront
waardiging losbarst. Dat vraag je
toch niet, wordt me dan gezegd.
Nou, ik zou niet weten waarom ik
dat niet zou vragen. Het gaat me
om de manier waarop je hard bent.
Als ik tegen hem gezegd had: Ja,
maar u hebt toch een buitenechte
lijke relatie? Dan gaat het niet
meer om hardheid, maar om de
sensatie. Of Den Haag Vandaag
dan zoveel invloed heeft? Helaas
heeft deze rubriek geen enkele in
vloed meer. In ieder geval niet
meer bij de mensen in het land,
want de kijkdichtheid neemt dra
matische vormen aan".
"Je moet 's avonds met iets ko
men waaraan de mensen wat heb
ben. Je moet de kijkers niet be
schouwen als een onmondig stel
letje idioten, waaraan je de politiek
op het niveau van een kleuterklas
moet uitleggen. Als je zó werkt,
ben je tegenover het publiek gauw
je geloofwaardigheid kwijt. Daar
distantieer ik mij van. Ik schaam
me er zelfs voor".
Onvolwassen
Wie voor zijn politieke informa
tie louter aangewezen is -op de tele
visie, is volgens Gravendaal slecht
af. Radio en vooral kranten slaan in
dat opzicht een veel beter figuur.
"Door de grote verbrokkeling van
zendtijd is de televisie een abso
luut onvolwassen medium als het
gaat om informatie. Het NOS-jour-
naal komt niet veel verder dan de
nieuwskoppen-benadering". Gra
vendaal meent dat een groot aantal
televisiemedewerkers geleid wordt
door een alles overhéersende
drang om met het gezicht op de
buis te komen. "De hele tv-wereld
gaat daar mank aan. Dat geldt ook
voor het NOS-journaal in Den
Haag. Wat een treurigheid en ij del
heid".
"Het hervormingsproces van
de regering-Botha werpt goede
vruchten af'. "Er is sprake van
een grote mentaliteitsverande
ring onder de blanken". "De
apartheid is nagenoeg verdwe
nen". "De regering is bezig de
laatste restanten uit de weg te
ruimen".
Tot die conclusie kwamen 22
hervormde en gereformeerde
predikanten na een bezoek aan
Zuid-Afrika. Het Comité Overleg
Zuid-Afrika (Coza) had hen hier
toe uitgenodigd en ook een deel
van de reiskosten betaald.
De situatie in Zuid-Afrika is
lang niet zo erg als in Nederland
wordt gedacht, verklaarde de le-
gerpredikant F. W. Fokkema uit
Harderwijk bij terugkeer op
Schiphol. "De kerkleiders met
wie wij hebben gesproken kun
nen niet begrijpen dat de band
met Nederlandse kerken nog
steeds niet is hersteld, ondanks
de koerswijziging vorig jaar van
de Nederduits Gereformeerde
Kerk. Ze betreuren het, dat in
Nederland alleen wordt geluis
terd naar mensen als Beyers
Naudé en aartsbisschop Tutu.
Gematigde geluiden van mensen
als Mokoena worden hier niet ge
hoord". (Deze zwarte bisschop is
voorzitter van een verband van
kleine behoudende kerken).
"De mensen in Nederland wor
den vanuit de kerk en de politiek
onvoldoende, onvolledig en on
juist voorgelicht", zei de gerefor
meerde predikant T. Zuidema
uit Apeldoorn. Pogingen van de
22 predikanten om ook dr. Allan
Boesak van de Sendingskerk en
aartsbisschop Tutu te spreken
zijn mislukt. Zuidema: "Schrifte
lijke verzoeken voor een ontmoe
ting bleven onbeantwoord. Toen
wij ze belden, zeiden ze dat ze het
te druk hadden". Maar een van
de predikanten liep Boesak toch
ergens tegen het lijf. Die zei -
volgens Zuidema - dat hij be
paalde Nederlandse groepen 'to
taal onbetrouwbaar' vindt.
Veel van apartheid hebben de
predikanten niet gemerkt.
Zuidema: "Wel leven de verschil
lende bevolkingsgroepen nog
erg langs elkaar heen. Maar dat
duizenden kinderen gevangen
zitten, is niet waar. Er zijn alleen
zestig kinderen tijdelijk opge
borgen om hun een betere be
stemming te geven". Zijn collega
Fokkema: "Thuis groeien ze op
met geweld en worden ze beïn
vloed door het communisme".
In de zwarte woonstad Soweto
zijn de 22 niet geweest. Ze zijn er
wel langs gereden, maar een be
zoek werd afgeraden. Wel waren
ze in Crossroads bij Kaapstad.
Daar raakte het gezelschap 'diep
onder de indruk' van de ellende.
Volgens de legerpredikant Fok
kema ziet een groot deel van de
blanke bevolking in, dat er in het
land wat moet gebeuren en dat
de tijd daartoe dringt. "Een grote
middengroep streeft naar een ge
meenschappelijk draagvlak van
blenk en zwart in de samenle
ving".
"Te lang hebben ze bepaalde
ontwikkelingen tegengehou
den", erkende hij. Vooral een
ontmoeting met niet-blanke stu
denten maakte dat duidelijk.
"Die studenten waren erg onte
vreden over de ontwikkelingen
in hun land. Ze vinden dat het
allerpaal veel te langzaam gaat".
Trots
In Nederland gaan de predi
kanten zich Sterk maken voor
een 'kritisch-solidaire' houding
tegenover de hele Zuidafrikaar,-
se samenleving. Fokkema: "Kri
tisch is men hier in Nederland
Solidair-zijn hebben_we in Zuid-
Afrika geleerd".
Ds. P. Ravensbergen uit Wijn-
jewoude had in Zuid-Afrika ge
zegd dat hij trots zou zijn als hij
Zuidafrikaan was. Dat kwam ui
teraard in de publiciteit. De pre
dikant verklaarde nu, dat hij de
ze uitspraak alleen had gedaan
om het Zuidafrikaanse volk een
hart onder de riem te steken. "Ik
wilde deze mensen laten weten
dat wij ze niet hebben afgeschre
ven en dat we biddend naast hen
staan".
Geërgerd had hij zich aan het
rumoer over zijn uitspraak. Ook
uit Ravensbergens eigen kerk in
Wijnjewoude kwamen afkeuren
de reacties. Kerkeraadslid M.
van der Wal distantieerde zich er
onmiddellijk van en secretaris S.
van den Akker verklaarde dat de
predikant een toelichting op zijn
uitspraak zal moeten geven.
Volgens Ravensbergen doen
zich in Zuid-Afrika ontwikkelin
gen voor, "waar Nederlandse
journalisten eens wat beter ken
nis van moesten nemen". Of dit
ook geldt voor de politiek, kon
hij niet zeggen. "Ik ben predi
kant, geen politicus".
Jhr. mr. J. E. van de Does de
Willebois is zaterdag bij zijn af
scheid als voorzitter van de Ver
eniging voor Latijnse Liturgie
onderscheiden met het ridder
schap in de Orde van de Heilige
Gregorius. Hij kreeg de onder
scheiding van bisschop Bar van
Rotterdam voorzitter van de
bisschoppelijke commissie voor
liturgie, liturgische muziek en
kerkelijke kunst, tijdens de vie
ring van het vierde lustrum van
de vereniging in Den Bosch.
Van der Does - die de vereni
ging sinds de oprichting in 1967
heeft geleid - wordt opgevolgd
door mr. H. Schreur (27), advo
caat in Rotterdam, sinds 1982 be
stuurslid.
'Risk 87'. Naar het voorbeeld
van de oecumenische klooster
gemeenschap Taizé in Frankrijk
zijn ruim 800 jongeren uit het he
le land de afgelopen dagen bij
een geweest op de camping 'Oc-
kenburg' bij Den Haag rond het
thema 'God de Vader, de Zoon
en de Geest'. Organisator van
'Risk 87', zoals dit samenzijn
heette, was 'Youth for Christ' Ne
derland, dat nu voor de vierde
keer een dergelijke manifestatie
rond de Hemelvaartsdag hield.
"Godsbeelden zijn niet sta
tisch of abstract, maar functione
ren in de gemeenschap. Dóór
ontdekt de mens wie God is. Dit
samen ontdekken en beleven is
een trend die jongeren enorm
aanspreekt. Wij spelen daarop in
en hopen dat ook de kerk dat zal
doen". Zei Youth for Christ-di-
recteur ds. N. van Exel.
Het ging op 'Risk 87' vooral om
actieve betrokkenheid van de
deelnemers. Jongeren worden
vooral naar dergelijke samen
komsten getrokken door de ge
zamenlijke beleving van het ge
loof in vieringen en gesprekken,
zo bleek uit opmerkingen van
deelnemers. In gedichten, liedjes
en toneel passeerden tal van
godsbeelden de revue en sneu
velden er diverse. Want dót was
het 'risico' dat de deelnemers aan
'Risk 87' moesten nemen: het ei
gen godsbeeld en de eigen bele
ving laten bijschaven door kri
tiek en correctie van anderen.
In Rome. Kardinaal Simonis
heeft deze week in het Vaticaan
gesprekken over de situatie in de
.Nederlandse kerkprovincie
sinds de synode van 1980. Tot de
delegatie behoren ook bisschop
Ernst van Breda en de Belgische
kardinaal Danneels.
Hervormde Kerk: beroepen
te Hoogeveen H. F. Klok Rijssen,
te Urk (deelgemeente 'De Bron')
A. W. van der Plas Bergambacht,
door de synode voor de hervorm
de gemeente in Paramaribo kan
didaat P. R. Middelkoop Oegst-
geest. Gereformeerde Kerken:
beroepen te Aalten R. Faber
Kootstertille; aangenomen naar
Geleen W. Bisschop Bredevoort.
Gereformeerde Kerken Vrijge
maakt: beroepen te Berkum H.
J. Siegers Leek-Roden; bedankt
voor Mariënberg R. T. Urban
Gropingen.
