World Trade Center
.nieuwe blikvanger
in hartje Rotterdam
Weg naar ondernemerschap
is voor vrouwen vaalt langer
Paus benoemt opvolger aartsbisschop Seattle
Reportage
PAGINA 2
VRIJDAG 29 MEI 1981 V
ROTTERDAM - Ze staan er nog net niet voor in de rij,
maar het heeft niet veel gescheeld. Pas in november
gaat het officieel open, maar nu al is het World Trade
Center vlak achter de Coolsingel in Rotterdam door z'n
opvallende bouw en de plek in het hartje van de Maas
stad een begeerde kantoortoren en een eerste klas blik
vanger. Het heeft de ovale vorm van een enorme talk
poederdoos, die als een zilver-groene spiegeltoren bo
ven alles uitsteekt. Alleen de Euromast, die vanaf de
20-ste verdieping van het gloednieuwe zakendorp bin
nen handbereik lijkt te liggen, is hoger.
Wie zo'n 80 miljoen gulden kos- ter is dat in het Rotterdamse han-
tend glaspaleis durft neer te zet- delscentrum juist de kleinere
stad vol met lege kan
toorruimte, moet wel van een
gokje houden. Toch beweert di
recteur ing. H. J. van Engelen
burg de afgelopen maanden niet
door nachtmerries te zijn gehin
derd. Meer dan driekwart van de
ruimte is al verhuurd. Het eerst
waren de aantrekkelijke aller
hoogste verdiepingen weg. Bij
fan-
door
Bas Hoppel
Je kunt niet alleen vanuit het
restaurant op de bovenste ver
dieping in de werkkamer van
burgemeester Peper in het stad
huis gluren, maar ook het hele
havengebied tot aan Hoek van
Holland overzien. Of in de verte
Moerdijk, Zoetermeer of Den
Haag zien liggen. „Alles boven
de zesde verdieping is ver
huurd", zegt Van Engelenburg
trots. „Voordat het november is,
heeft ook de overige ruimte een
huurder gevonden. We zijn vol
als we dan opengaan", aldus Van
Engelenburg zelfverzekerd.
„De binnenstad heeft z'n aan
trekkingskracht terug. De trend
van enkele jaren geleden dat
kantoren zich aan de rand van de
stad vestigden of er juist buiten,
is voorbij. Vooral de kleinere
kantoren willen weer in de bin
nenstad zitten".
Woonkamer
kantoren sterk zijn vertegen
woordigd. De grootste klant is
het reclame-bureau Ara dat drie
verdiepingen bezet. De kleinste
huurder heeft niet meer ruimte
dan een kleine woonkamer. Toch
kan ock deze mee profiteren van
de ultramoderne telecommuni-
catie-faciliteiten en andere ex
traatjes die in het nieuwe ge
bouw zijn ondergebracht.
Eenmaal vol zal de 'Groene
Smagard', zoals het gebouw in
de volksmond wordt genoemd,
zo'n 200 merendeel kleinere han
delskantoren, dienstverlenende
instellingen of steunpunten van
elders gevestigde hoofdkantoren
huisvesten met in totaal rond de
2000 mensen. Terwijl in de cen
trale hal de laatste hand wordt
gelegd aan de glanzende grijs-
wit-zwarte marmeren vloer, zijn
de eerste huurders al bezig er
hun intrek te nemen.
In meerdere opzichten is het
een opvallend business-centrum.
Zo is het gebouwd dwars door
het dak van het bestaande beurs
gebouw. Zoiets was nog nooit
eerder vertoond in ons land. Het
was de enige keus. Het oude,
saaie en uit 1925 stammende
beursgebouw naar links uitbrei
den kon niet, evenmin als naar
rechts. De enige keuze was de
hoogte in.
Straalverbinding
Als het aan Van Engelenburg
had gelegen, was de toren niet 93
maar meer dan 100 meter hoog
geworden. Bouwtechnisch zou
dat geen probleem zijn. Merk
waardig genoeg gooide echter
een buitenstaander als de PTT
roet in het eten. Nog twee verdie
pingen erbovenop zou hebben
betekend dat de straalverbin
ding op 100 meter hoogte vanaf
de Waalhaven in Rotterdam naar
Alphen aan de Rijn zou worden
verbroken. Die twee met scho
tels uitgeruste straaltorens, die
er o.m. voor zorgen datje naar en
van Rotterdam kunt telefoneren,
moeten elkaar kunnen blijven
'zien' om de verbinding in stand
te houden.
Behalve dat het WTC dwars
door een dak is gebouwd, viel
het tijdens de bouw op omdat de
bijna 100 meter hoge. maar smal
le betonnen kern er onverwacht
snel stond. Daaromheen zouden
later de afzonderlijke verdiepin
gen en de 'glazen jas' komen.
De binnenstad van Rotterdam
biedt met het WTC een begin van
een Manhattan-achtige aanblik.
Een begin, want er staan nogal
wat andere ambitieuze hoog-
bouw-plannen voor de Rotter
damse binnenstad op het pro
gramma.
Van Engelenburg: ,.Er straalt
natuurlijk iets af van dit gebouw.
Daar hebben we bij de vormge
ving ook naar gestreefd. Het ge
bouw geeft Rotterdam niet al
leen een internationale sky-line,
het wijzigt vooral het karakter
van de binnenstad. Het centrum
krijgt hiermee de allure van een
City, een stedelijk zakencentrum
waar alles aanwezig is voor het
succesvol zakendoen".
De lucht in
Was de richting waarin ge
bouwd moest worden, de lucht
in, geen probleem, met het ont
werp lag de keus wat moeilijker.
Toch viel ook hierin snel een be
slissing. Van Engelenburg: „We
hebben eerst binnenskamers 17
varianten voor o.a. de plaats en
de hoogte van de toren doorge
licht. Uiteindelijk hebben we
drie Rotterdamse architecten de
opdracht gegeven om binnen zes
weken een toren te ontwerpen
die harmonieerde met de omge
ving. Die korte tijd hebben we
bewust aangehouden om druk
op de ketel te zetten. Binnen de
aangegeven tijd waren ze klaar.
De drie tekeningen hebben we
op de muur geprikt, maar na 1
minuut wisten we het al: deze
stak er zo met kop en schouders
bovenuit, dit moest 'm worden".
Hoewel het om en nabij de 66
miljoen kilo zware gebouw op 't
oog een geheel vormt met het be
staande beursgebouw, staat het
op eigen benen. Vlak boven het
'gesloopte' beursdak bevindt
zich bouwtechnisch een interes
sant onderdeel: de 'dikke doos',
het betonnen ovale tafelblad
waarop de toren rust. Anders ge
zegd: een 'betonplak' ter grootte
van een volledige verdiepigng.
Deze 'bunker' dient als draag
vlak voor de toren.
Door z'n enorme gewicht is de
toren sinds het begin van de
bouw een jaar geleden al zo'n
drie centimeter gezakt. De ko
mende dertig jaar zakt het nog
eens enkele centimeters. Geen
paniek, er is geen gevaar. Het
was uitgerekend en ter gerust
stelling: niet alleen het gebouw
zelf zakt maar ook de rest in de
omgeving.
Met z'n 75.000 vierkante meter
vloeroppervlak is dit WTC veel
kleiner dan de 110.000 meter die
het Amsterdamse handelscen
trum telt. De verhuurbare netto
kantoorruimte bedraagt daar
echter minder dan de helft:
48.500 vierkante meter. In Rot
terdam is die 40.000 m2.
Tot een uitspraak welke van de
twee het mooist is, laat Van En
gelenburg zich niet verleiden.
Diplomatiek antwoordt hij op
die vraag: „Ach, ik geloof dat ie
dereen 't meest van z'n eigen kin
deren houdt".
Vrouwelijke ondernemers zijn in
opmars. Was in 1980 een op de tien
ondernemers een vrouw, inmid
dels is dat aantal toegenomen tot
een op zes. In totaal zijn nu er on
geveer 50.000 door vrouwen gelei
de bedrijven in Nederland. Grote
werkloosheid, toenemende inte
resse voor het ondernemen in het
algemeen en de voortschrijdende
emancipatie hebben tot gevolg dat
steeds meer vrouwen gaan denken
over het opzetten van een eigen be
drijf.
Tussen denken en doen ligt ech
ter vaak een enorme kloof. In de
praktijk blijken er nogal wat obsta-
door
Nicole Lucas
kels te liggen op de weg naar het
zelfstandig ondernemersschap.
Het ontbreekt vrouwen vaak aan
de juiste opleiding en de nodige
contacten. Wie een bedrijf wil be
ginnen heeft daar bovendien geld
voor nodig. Banken komen echter,
zo is de indruk, voor vrouwen (en
zeker vrouwen met kinderen) min
der snel over de brug dan voor
mannen, omdat er al snel wordt ge
twijfeld wordt aan een zekere toe
komst van het bedrijf.
Om toch voor financiering in
aanmerking te komen is een goed
onderbouwd ondernemersplan
een eerste vereiste. Daaraan wordt
tijdens de opleiding algemene be
drijfsvoering die aan de Lena de
Graafschool in Den Haag wordt ge
geven, dan ook ruim aandacht be
steed. Deze school is vorig jaar ge
opend -op initiatief van de Vrou
wenbond FNV. In Nederland zijn
inmiddels zes van dergelijke 'vrou
wenvakscholen', waarvan de eer
ste, de Alida de Jongschool in
Utrecht, in 1984 van start is gegaan.
De school in Den Haag, waar ook
cursussen over informatica wor
den gegeven, is bestemd voor
vrouwen die na een aantal jaren
voor het huishouden en de kinde
ren te hebben gezorgd weer willen
gaan werken. „Dan moetje natuur
lijk wel kijken welke opleidingen
de meeste mogelijkheden bieden.
En vrouwen zijn in het bedrijfsle
ven nog steeds sterk onderverte
genwoordigd, dus daar liggen kan
sen", vertelt coördinator Marjo
Andriessen.
In principe kan iedere vrouw van
25 jaar en ouder uit het noordelijk
deel van Zuid-Holland (dus ook
Leiden. Alphen en omgeving) mee
doen. Een vooropleiding is geen
vereiste. De kosten (125 gulden in
totaal) zijn door vrijwel iedereen
op te brengen. Bovendien is er een
crèche, zodat ook vrouwen met
kinderen aan bod kunnen komen.
Vrouwen die leven van een uitke
ring krijgen over het algemeen
zonder veel problemen toestem
ming om de opleiding te volgen.
Ervaringen met de andere vak
scholen hebben namelijk geleerd
dat zij daarna vrij snel aan de sla£
kunnen.
Concreet
„De enige eis die we stellen is dat
vrouwen nagedacht hebben over
het bedrijf dat ze willen beginnen
en doordachte plannen hebben.
Dus het is niet bedoeld voor vrou
wen die vaag denken van 'dat lijkt
me wel wat'. Voor de laatste groep
zou de opleiding ook niet zinvol
zijn, want het is de bedoeling dat
iedere cursist heel concreet werkt
aan het opzetten van een onderne
mingsplan," aldus docente mid
denstandsvakken Marlice Uiden-
willigen.
Wil van Stijn (39) wilde een ca-
deaqwinkel beginnen toen ze in
september vorig jaar voor het eerst
sinds heel lange tijd weer in de
schoolbanken plaatsnam. „Ik heb
nu echter geleerd dat het erg be
langrijk is te kijken of daar eigen
lijk wel vraag naar is." De cadeau
winkel is dan ook inmiddels veran
derd in een wolwinkel. Door con
tacten die ze via de school heeft ge
legd, is zeer achter gekomen dat
daar in een bepaalde Haagse win
kelstraat plaats voor is. Coby
Schepman (30) wil een juweliers
zaak opzetten. „Dat betekent dat ik
hierna nog verder zal moeten leren
voor het vakbekwaamheidsdiplo-
Het eerste deel van
voor het middenstandsdiploma
hebben ze inmiddels achter de rug.
Ze zijn nu hard aan het blokken
voor het tweede deel, dat op 10 juni
wordt afgenomen. Het is hard
werken, vinden ze allebei. Gedu
rende tien maanden 2,5 dag per
week naar school en daarnaast nog
gemiddeld zo'n vijftien uur huis
werk. Coby, die twee kleine kinde
ren heeft, redt dat niet altijd.
Maijo Andriessen: „We besteden
daar vanaf het begin van de oplei
ding ook aandacht aan. Hoe kun je
zo efficiënt mogelijk met je tijd j
omgaan. Time-management heet I
dat. Bovendien moeten vrouwen
ook vaak leren tijd en ruimte voor
zichzelf ou te eisen."
Uedulct
Van de zeventien vrouwen die
vorig jaar zijn begonnen, zijn er
nog veertien over. Van sommigen
zijn de bedrijfsplannen inmiddels
grondig gewijzigd. Marjo Andries
sen: „Een aantal vrouwen is er ach
ter gekomen dat hun idee niet haal
baar is. Dat is natuurlijk ook posi
tief, want je hebt er niets aan als
bedrijven na een jaar weer failliet
gaan. Maar die vrouwen gaan wel
door, alleen wordt het accent ver
legd. Het is echt verbazingwek
kend met wat voor inzet ze bezig
blijven."
Ondanks de grote hoeveelheid
werk hebben Wil en Coby er abso
luut geen spijt van aan de oplei
ding te zijn begonnen. Wil: „In het
begin heb je natuurlijk wel je twij
fels. Je denkt toch zal ik het wel
redden, waar begin je aan. Maar de
sfeer is hier enorm goed." „En je
krijgt op een prima manier les."
vult Coby aan. „Ik heb echt bewon
dering voor het geduld van de do
centen. Want ook als er bijvoor
beeld vijf keer iets wordt gevraagd
blijven ze het uitleggen." Wil:
„Zelfs al slaag ik niet voor het mid
denstandsdiploma, dan heb ik hier
enorm veel geleerd. En dat is nooit
weggegooid."
Voor informatie: 070-635963.
Aan het werk op de Lena de Graafschool. Van links naar rechts: coördi
nator Marjo AndriessenWil van Stijn, docent middenstandsvakken Mar
lice Uidenwilligeri en Coby Schepman. (fotoGPD)
VATICAANSTAD (AFP/Rtr)
Paus Johannes Paulus II heeft
bisschop Thomas Joseph Mur
phy benoemd tot bisschop-coad
jutor van het aartsbisdom Seatt
le. Dat betekent dat Murphy, nu
nog bisschop van Great Falls-
Billings in de staat Montana, het
recht heeft gekregen aartsbis
schop Raymond Hunthausen op
te volgen.
Vorig jaar ontnam het Vati-
caan Hunthausen een deel van
zijn bevoegdheden. De hulpbis
schop Donald Wuerl, die in het
Vaticaan werkzaam was tot hij
eind 1985 in Seattle werd be
noemd, kreeg de verantwoorde
lijkheid voor onder meer kwes
ties als geboortecontrole en ho
moseksualiteit. Ook verloor
Hunthausen zijn bevoegdheden
inzake priesters die het ambt wil
den verlaten, de priesteroplei
ding, de kerkelijke rechtbank en
de liturgie.
De ontneming van de bevoegd
heden vloeide voort uit een on
derzoek door het Vaticaan naar
de opvattingen van Hunthausen
over onder meer seksuele vraag
stukken. Eind 1985 kreeg hij van
het Vaticaan een officiële verma
ning „meer waakzaamheid" te
betrachten.
Mgr. Hunthausen weigerde in
1981 een deel van zijn inkom
stenbelasting te betalen uit pro
test tegen de voorgenomen bouw
van een basis voor nucleaire on
derzeeërs in het aartsbisdom. Hij
wekte nog meer verontwaardi
ging bij conservatieve rooms-ka-
tholieken door in 1983 de kathe
draal van Seattle af te staan aan
de zogenaamde Dignity-bewe-
ging, die zich verzet tegen de
houding van de RK-Kerk inzake
homoseksualiteit. Het Vaticaan
dwong Hunthausen in 1984 zijn
goedkeuring in te trekken aan
een boek over de seksuele mo
raal, waarin sterilisatie onder be
paalde omstandigheden niet
werd afgewezen.
De affaire-Hunthausen heeft
de verdeeldheid tussen progres
sieve en behoudende rooms-ka-
tholieken in het aartsbisdom Ver
sterkt. Een commissie van de
Amerikaanse RK-bisschoppen-
conferentie heeft onlangs na een
onderzoek het Vaticaan opgeroe
pen een einde aan de verdeeld
heid te maken om een schisma te
voorkomen.
Bronnen in het Vaticaan zien
de benoeming van Murphy als
een poging de spanningen bin
nen de Amerikaanse RK-Kerk te
verminderen aan de vooravond
van het bezoek van de paus aan
de Verenigde Staten in septem
ber dit jaar.
Nieuwe opleiding theologie.
De Vrije Universiteit in Amster
dam begint in september met
een nieuwe opleiding theologie.
Tevens wordt de bestaande pre
dikantenopleiding enigszins ge
wijzigd. De nieuwe 'algemene
studierichting godsgeleerdheid'
duurt vier jaar en is bedoeld voor
personen die wel geïnteresseerd
zijn in theologie, maar die niet de
ambitie hebben predikant te
worden
De belangrijkste wijziging in
de bestaande studie is dat de
aparte vooropleiding Grieks en
Latijn wegvalt. Inplaats daarvan
komen beide talen tijdens de stu
die aan bod. Voorts worden de
vakken in delen aangeboden,
waarvoor de studenten een be
paald- aantal punten moeten ha
len overeenkomstig het al in het
buitenland bekende 'credit-pun-
ten systeem'.
Afscheid ds. Bade. In ver
band met zijn emeritaat neemt
dr. H. Bade zondagmiddag om
15.00 uur afscheid van de Gere
formeerde Kerk Koudekerk aan
den Rijn/Hazerswoude-Rijndijk.
Bade, op 14 mei 1922 geboren in
Sneek, studeerde in zijn jeugdja
ren Engels in Amsterdam. Eerst
in 1947 besloot hij theologie te
gaan studeren in Kampen; in
1953 deed Bade zijn kandidaats.
Zijn eerste beroep nam hij aan
van de Gereformeerde Kerk Val-
thermond in Drente, waar hij tot
1959 verbleef. Daarna werkte hij
geruime tijd in Canada. Terug in
Nederland accepteerde de domi
nee in 1971 het beroep van de Ge
reformeerde Kerk van Lands
meer, waaraan hij tot 1980 was
verbonden. Zeven jaar geleden
werd Bade door de Gereformeer
de Kerk van Koudekerk aan den
Rijn/Hazerswoude-Rijndijk aan
gezocht om dominee Nierop op
te volgen.
Nuntius spreekt bij Katho
lieke Charismatische Vereni
ging. De pauselijke nuntius in
Nederland, dr. E. Cassidy,
spreekt zaterdag 6 juni in
Utrecht tijdens de tiende natio
nale bijeenkomst van de Katho
lieke Charismatische Vernieu
wing. Hij zal spreken over de
geestelijke aspecten van 'bou
wen aan de nieuwe aarde'. Kardi
naal dr. A.J. Simonis zal voor
gaan tijdens de eucharistievie
ring, waarmee deze bijeenkomst
wordt besloten.
Vacature vervuld. De Raad
voor de Zending der Nederland
se Hervormde Kerk denkt de va
cature van missionair toeruster
voor de provincies Groningen,
Friesland en Drente -die op 1 ju
ni ontstaat door het vertrek van
M. Verkade- te kunnen vervullen
met de aanstelling van twee part
time medewerkers. Verkade die
22 jaar in dienst van de hervorm
de zending heeft gewerkt, gaat
op die datum met pensioen.
Per 1 juli begint mevrouw ds.
H.G. Stavenga-Van der Waals als
missionair toeruster voor de pro
vincie Friesland. Een maand la
ter treedt ir. E.E. Kling (44) uit
Roden officieel in dienst van de
hervormde zending. Na een pe
riode van twee maanden studie
en stage zal hij beschikbaar zijn
als missionair toeruster voor de
provincies Groningen en Drente.
Symposium. Van maandag 1
juni tot en met zaterdag 6 juni or
ganiseert de faculteit voor wijs
begeerte een symposium in het
centrale faculteitsgebouw van de
Rijksuniversiteit in Leiden (Doe
lencomplex, Witte Singel). Het
thema van het symposium dat
past in de zogeheten 'Hongaarse
maand', luidt: 'Individu en Sa
menleving'.
Moeder Teresa opent tehuis
voor daklozen in Vaticaan. Nog
dit jaar opent Moeder Teresa
voor de daklozen in Rome de
deuren van het Vaticaan. Paus
Paulus II heeft het plan goedge
keurd om in de schaduw van de
Sint Pieterskerk een "tehuis
voor de armsten der armen" te
bouwen. In Rome zijn er ruim
2000 daklozen.
Oud-voorzitter KRO overle
den. De oud-voorzitter van de
KRO, pater drs. Van Waesberge,
is deze week op 75-jarige leeftijd
in Nijmegen overleden. Bij de
omroep was hij twee jaar (van
1959 tot 1961) als voorzitter in
functie.
Nederlandse Hervormde
Kerk. Bedankt voor Lunteren: J.
van Rossum te Waarder.
Gereformeerde Kerken. Be
roepen te Doornspijk: D. Beijers-
bergen, kandidaat te Rotterdam
die dit beroep heeft aangeno
men.
Christelijke Gereformeerde
Kerken. Beroepen te Vlaardin-
gen: H. R. H. A. de Boer te Eem-
dijk.
Gereformeerde Gemeenten.
Beroepen te Barneveld: G.
Mouw te Genemuiden; te Gorin-
chem: J. de Pater te Krabbendij-
ke; te Katwijk aan Zee: J. Mijn-
ders te Veenendaal.
Na Amsterdam heeft ook Rotterdam zijn World Trade Center. Vooral de bovenste verdiepingen zijn
m\\ vmj
mmy
Waw
