Fiir Elise was het meest gevraagde muziekwerkje e® Elektronica vervangt Leidse stadsbeiaardier Rien Ritter Eerste paal voor twee bedrijven in sciencepark Bridgeclub niet-rokers geeft cursus Al sinds 1460 een carillon acliel in vrije lijd Medewerkers Duitse tv bestolen Mishandeling Jongen (14) verdacht van ontucht Meisje (10) maakt val r.?r— WOENSDAG 27 MEI 1987 LEIDEN LEIDEN - Beethovens 'Für Elise' was verreweg het meest gevraagde werkje. Maar ook de klanken van 'Yesterday' van de Beatles werden met een zekere regelmaat vanuit de stadhuistoren over de stad rond gestrooid. Ach, stadsbeiaardier Rien Ritter speelde eigenlijk alles als het er op aan kwam. "Als het maar niet te veel van hetzelfde is, dat gaat de mensen snel vervelen. Maar als iemand me vroeg 'Annie, hou m'n tassie effe vast' op het ca- rillion te spelen, nou dan deed ik dat ook". door Gert Visser De stadsbeiaardier heeft Leiden inmiddels verlaten. Het dienstver- Leiden beschikt sinds 1460 over een carillon. Het eerste klokken spel bestond uit een klein aantal klokken die met behulp van een houten hamer werden bespeeld. Dit gebeurde door de klokken luider die op deze wijze de aan dacht vestigde op de naderende slagen van het uurwerk. Later werd deze 'voorslag' gemechani seerd. In 1677 kreeg Leiden de be schikking over een echte beiaard dat was vervaardigd door de be roemde klokkengieter Pierre He- mony. De stadhuisbrand van 1929 verwoestte dit carillon. De grotendeels uit hout opgetrok ken stadhuistoren stortte inclu sief de 38 klokken in de vuurzee. In 1938 werd besloten tot de aanschaf van een nieuw carillon. Bij de firma Van Bergen te Heili- gerlee werden 47 klokken gego ten die in de nieuwe, geheel uit beton vervaardigde, stadhuisto ren een plaats kregen. De aanwezigheid van dit klok kenspel was van korte duur. De meeste klokken werden in 1942 door de Duitse bezetter geroofd LEIDEN - Wethouder Jos Fase van economische zaken slaat 5 juni de eerste paal voor het gezamenlij ke pand van de bedrijven CAM en Servier-Nederland in het science park in de Leeuwenhoek. Het ge bouw, dat 650 vierkante meter meet, is het vierde biotechnologi- sche bedrijf dat zich in de Leeu wenhoek vestigt. CAM (Ceramic Artificial Medical Implants), dat in 1984 is opgericht door twee hoogleraren, is op dit moment nog gehuisvest in het Aca demisch Bedrijven Centrum. De onderneming legt zich toe op het fabriceren van keramische implan taten, die onder meer worden ge bruikt bij middenoor-operaties en voor heup- en kaakprothesen. Bij CAM werken op dit moment vijf werknemers. Verwacht wordt dat het aantal personeelsleden door de grotere onderzoeks- en produktie- capaciteit in hét nieuwe gebouw, snel zal toenemen. Het tweede bedrijf dat in het nieuwe pand onderdak zal vinden is een dochteronderneming van het Franse Laboratoires Servier. Dit bedrijf legt zich toe op de ont wikkeling en de fabricage van ge neesmiddelen. Deze onderneming vestigt zich nieuw in Leiden. DIEFSTAL - Uit zeven her en der in de binnenstad geparkeerd staan de auto's zijn gisteren radio-casset terecorders gestolen. De auto's stonden onder meer in de Sanders parkeergarage, de Kaardesteeg en bij molen De Valk. band tussen de gemeente en Rien Ritter loopt deze maand ten einde, in zijn woonhuis in Delft worden de laatste vakantiedagen opgesou peerd. Ritter is 65 geworden en zo doende - of hij wil of niet - gepen sioneerd. Omdat er bezuinigd moet worden en het carillionspel niet tot het hoogste cultuurgoed in Leiden wordt gerekend, is de gemeente niet van plan een nieuwe beiaar dier in vaste dienst aan te trekken. Ook op het hoogste niveau in het stadhuis slaat de automatisering toe: de beiaardier wordt vervangen door een volautomatische speel- band. Wellicht dat er nog wat geld over schiet voor een incidenteel concert van een gevorderde leer ling van de beiaardschool. 35 jaar lang bespeelde Ritter de Leidse beiaard. Twee maal per om omgesmolten te worden tot oorlogstuig. Enkele klokken, waaronder de grote bourdon van zes ton die het hele uur slaat, ble ven hangen omdat de Duitsers wijs werd gemaakt dat deze niet van hun plaats konden. Vijf jaar na de oorlog besloot de Leidse gemeenteraad tot het laten gie ten van nieuwe klokken. Dezelf de firma Van Bergen zette zich aan dit karwei en leverde 43 klokken af. De inscripties die op de oude klokken stonden, werden ook op de nieuwe aangebracht. Op vele klokken waren namelijk de na men van inwoners en organisa ties aangebracht die de desbe treffende klok aan de stad had den geschonken. Eén klok kreeg een nieuw opschrift waarin de voorbije oorlog werd herdacht 'Hier luidt vernieuwing en her stel, 't en waar' symbool van 's lands bestel'. Het nieuwe carillon beviel ech ter niet zo best. Ruim 10 jaar na de ingebruikname waagde de klokkenspeler zich met gevaar voor eigen leven naar boven om- LEIDEN - De bridgeclub voor niet- rokers De Schrandere Vos organi seert in de maanden juni tot en met augustus zomerbridge. Gespeeld wordt op de maandagavonden in de zaal van La Salie aan de Rhijn- geesterstraatweg 43 in Oegstgeest. Aanvang 19.45 uur. week beklom hij de stadhuistoren om van achter het klavier in het kleine speelkamertje onder de klokken zijn gehoor op de begane grond op een concert te verhalen. Op feestdagen maakte hij een extra klim langs steile en smalle trap petjes om speciaal voor de bijzon dere dag uitgekozen wijsjes ten ge hore te brengen. Ritter had bovendien tot taak twee maal per jaar een speelband voor het carillion te vervaardigen. Met behulp van deze band - een soort draaiboek zoals die men ook op een draaiorgel aantreft - speelde het carillion zijn dagelijkse wijsjes: vier maal per uur, kort op de kwar tieren, iets langer op het hele en het halve uur. 68 keer per dag klon ken de klokken, in de nachtelijke uren werd de speelautomaat uitge- dat de brokken ijzer uit de klok ken vielen. In 1968 besloot de ge meenteraad daarom 31 nieuwe klokken te laten gieten en de overige bij te laten stemmen. Aan het carillon werden boven dien drie nieuwe klokken toege voegd waarmee de beiaard over vier octaven beschikte en voor het eerst in zijn bestaan werkelijk compleet was. Tegelij kertijd werd ook de oude speel- trommel vervangen door een elektro-magnetisch speelwerk. Op de speeltrommel duurde het twee dagen voordat het carillon van een nieuw melodietje was voorzien, het moderne speel werk kon in een kwartiertje tijd aangepast worden. De grote speeltrommel bevindt zich als curiositeit nog steeds in de stad huistoren. Na de installatie van de nieuwe beiaard werd in het keuringsrap port van de Nederlandse Klok kenspelvereniging vastgesteld dat 'Leiden met dit spel beschikt over één van de meest represen tatieve exemplaren in de rij van zingende torens in Nederland'. De vorig jaar augustus opgerich te club kan voor het nieuwe sei zoen weer nieuwe deelnemers no teren. Vanwege de grote belang stelling voor de bridge-avonden op maandag wordt begonnen met een avond op de donderdagen. Moge lijk kunnen enkelen nog terecht op de maandagavond. Belangstellen den kunnen zich opgeven (liefst schriftelijk) bij voorzitter H.I.J. Schrandt, Louise de Colignylaan 17, 2341 CH Oegstgeest, tel. 175420 of bij secretaris mevrouw M.L. Vo gel-Muller, Dwergwier 5, 2318 AD Leiden, tel. 071-218599. zet ten behoeve van de nachtrust van de omwonenden. Instrument Het afscheid is voor Ritter te vroeg gekomen. Hij had nog wel tien jaar door willen spelen. "Ik heb nog wel gevraagd om door te mogen gaan. Maar dat mocht niet. Terwijl de meeste beiaardiers nog lang na hun pensionering blijven spelen. Wanneer een violist 65 wordt, nemen ze zijn instrument toch ook niet af. Het probleem is dat ik mijn beiaard moeilijk mee kan nemen. Zo'n prachtig instru ment, dat laatje toch zo niet staan, die banden kunnen uiteindelijk niet alles spelen. Maar misschien komt er nog wel eens een gelegen heid dat ik gevraagd wat om nog eens een uurtje in Leiden te komen spelen"? Leiden is niet de enige stad waar in Ritter zijn muzikale kwaliteiten als beiaardier ten toon spreidde. Ook in Delft, Rijswijk en Alphen aan de Rijn beklom hij wekelijks de toren om zich aan het hamer- spel te zetten. Maar Leiden, vindt Ritter, bezit toch wel één van de mooiste beiaards. Niet zo mooi als dat in Dordrecht maar wel beter bespeelbaar: de verbinding tussen de toetsen en en de klepels is erg kort en dat maakt het spelen erg direct. "Het is nogal een zware beiaard, het geeft nogal wat geluid en de klanken dragen ver. Het zou eigen lijk wat hoger in de toren moeten hangen", zegt Ritter. Vele omwonenden zullen het met hem eens zijn. In de voorbije jaren keerden zich nog al wat men sen tegen de herrie die hen 68 keer per dag vanuit de stadshuistoren werd voorgeschoteld. Het concert van de beiaardier werd niet door iedereen gewaardeerd en bijna kwam het ooit tot de oprichting van een 'Komité tegen het caril lion'. T-shirt Ritter kan de kritiek op het door dringende geluid van de klokken wel begrijpen. "Omdat de klokken relatief erg laag hangen, klinken ze voor de mensen die er vlak bij wo nen, erg hard. Dat is wel te verhel pen wanneer de klankborden in een andere stand gezet worden. Dan wordt het geluid in de directe omgeving wat minder". Als tege moetkoming aan zijn 'buren' pro beert Ritter de wijsjes die het car- rillion vier maal per uur ten gehore brengt, zo kort mogelijk te houden. "Maar je kunt zo'n deuntje natuur lijk niet halverwege zo maar afbre ken. Het moet weer niet zo kort zijn dat het helemaal nergens op lijkt". Hoewel het dichtst van iedereen bij de klokken gezeten, heeft hij zelf niet zo'n last van het muzikale lawaai. Alleen in de zomer, als het warm is en de deur van de speelka mer open gaat, zet hij ter bescher ming van de trommelvliezen zijn 'koptelefoon' op: de felgekleurde oorschelpen die ook in de wegen bouw een noodzakelijk onderdeel van de uitrusting zijn. "De klokken hebben namelijk hele sterke bo ventonen. Die hoor je niet maar on dertussen wordt je gehoor er wel door beschadigd". De zomer is voor Ritter zo-ie-zo al niet zo'n geliefd seizoen om zijn arbeid te bedrijven. Dan is het warm en benauwd boven in de to ren en "gaat alles uit voordat ik naar boven ga". Maar ook in de winter volstaat het T-shirt. De in spanning van het slaan op het kla- Aangifte aanranding LEIDEN - Een 18-jarig Leids meis je heeft aangifte gedaan van een poging tot verkrachting in de fiet- senkelder van een flat aan de Opaalstraat. Zij zou, nadat zij haar fiets had gestald en de kelder was uitgelopen, opgewacht zijn door man van ongeveer 25 tot 30 jaar die haar onder bedreiging van een groot slagersmes dwong de kelder weer in te gaan. Daar zou hij heb ben gedreigd haar te verkrachten. Het meisje zou aan haar belager zijn ontsnapt door stevig op hem in te praten, waarna hii vertrok. Deze speeltrommel met 37920 gaatjes die in 1939 in Amsterdam werd vervaardigd, staat (buiten ge bruik) nog steeds in de stadhuistoren. (archieffoto» LEIDEN - Burgemeester Goekoop heeft gisteren negen echtparen die dit jaar 60 jaar en twee echtparen die 65 jaar getrouwd zijn, ontvangen voor een feestelijke bijeenkomst. De echtparen kregen oude Leidse stadsfilms te zien, onder andere over de stadhuisbrand en de Kaasmarkt. In de burgerzaal werd opgetreden door het Trio Dorien Mijksenaar, die liedjes zongen uit de jaren twintig en dertig. Op de foto wordt het echtpaar Tegelaar geïnterviewd door Dorien Mijksenaar. (f0t0 Henk Bouwman» Vrouwen Het Vrouwencentrum Leiden houdt vanavond een thema avond over de positie van Turk se, Marokkaajise en Surinaamse vrouwengroepen. Vertegenwoor digsters van de verschillende groepen zullen een inleiding hou den, waarna een videovoorstel ling en discussie over de overeen komsten, verschillen en samen werking tussen de groepen vol gen. Aanvang: 20.00 uur in het Vrouwencentrum, Doezastraat 34. Muziek In het kader van het Studium Generale van de Leidse Universi teit over hedendaagse muziek wordt vanavond een concert door het Lesko onder leiding van Ernst van Tiel gegeven. Aanvang 20.00 uur; Centrale Voorzienin gengebouw, Cleveringaplaats 1. Superbingo Extra grote prijzen zijn te win nen bij de superbingo-avond in buurthuis Morschwijck aan de Topaaslaan, die komende vrij dag wordt gehouden. De avond begint om 20.00 uur. Rommelmarkt Peuterspeelzaal Ot en Sien houdt zaterdag een rommel markt. Van tien uur 's ochtends tot drie uur 's middags is er van alles te koop. Het rad van avon tuur zal de hele dag draaien en tussen de middag kunnen er pan nekoeken worden gegeten. Ot en Sien zit aan de Pieterskerkchoor- steeg 15. Platenbeurs Verzamelaars en liefhebbers van grammofoonplaten die niet meer in de handel zijn, kunnen zaterdag in het Antoniusclub- huis aan de Lange Mare 43 te recht. Daar wordt van tien uur tot vijf uur een platenbeurs ge houden. Fietstocht Werkgemeenschap De Ratel houdt komende zondag haar jaarlijkse fietspuzzeltocht. De start is tussen 9.15 en 9.45 uur bij het Leidse Volkshuis. De route voert onder meer door park Cro- nestein, Zoeterwoude, Hazers- woude, Koudekerk en Hoogma- de. Wie op tijd (vóór 14.00 uur) binnenkomt en bovendien de meeste vragen goed heeft beant woord, maakt kans op de wissel beker. Nadere inlichtingen en in schrijving bij J. Louwrier, tele foon 411037. Inschrijven op de dag zelf kan ook. Meidenopvang Het Meiden Opvang Huis houdt maandagavond 1 juni een informatie-avond over meide nopvanghuizen. Een gastspreek ster van het meidenwegloophuis in Den Haag zal haar medewer king verlenen. De avond wordt gehouden in het JAC, Noordeinde 2, en begint om 20.00 uur. Amerikanisme In het kader van de door de Leidse universiteit georganiseer de serie lezingen over Amerika nisme wordt maandagavond door profdr. M.C. Brands van de Universiteit van Amsterdam een lezing gehouden over beeldvor ming en de verhouding tussen de Verenigde Staten en West-Euro pa. Aanvang: 20.00 uur, Cleve ringaplaats 1. Koets De Leidse Koets-OTheek geeft woensdag 27 mei een Roman To ga Party. Naast dat de Ram jam Band die vanavond optreedt, is de discotheek in Romeinse stijl versierd. Voor de gasten is het verplicht om in aangepaste kle ding te komen. Aanvang vanaf 21.00 uur. Hengelsport Visvereniging Hengelsport hield een wedstrijd in de Leidse- vaart. Uitslag: 1 W. Verhoef, 10 stuks, 3700 gr; 2 H. Boelee. 10 st, 3220 gr; 3 A. Beij, 9 st, 2500 gr; 4. A. Beij sr., 5 st, 1500 gr; 5 A. Le- vahrt, 3 st, 1150 gr; 6. C. van der Berg, 8 st, 800 gr; 7. W van Edel, 1 st, 590 gr; 8. Th. Blansjaar 6 st, 550 gr. Hengelsportvereniging Zuid- West viste haar eerste wedstrijd in het Amsterdam-Rijnkanaal. De uitslag: 1 H. v.d. Laan, 3 pnt, 32 st, 7100 gr; 2 J. Mark, 4 pnt, 33 st, 4350 gr; 3 J. Boef, 5 pnt, 31 st, 5000 gr; 4 R. Ijzerman, 9 pnt, 22 st, 3900 gr; 5 A. Ruis, 10 pnt, 22 st, 3800 gr; 6 H. Slimmers, 11 pnt, 24 st, 3450 gr; 7 H. Rijsbergen, 16 pnt, 15 st, 3500 gr; 8 R. Schoon- derw. 16 pnt, 18 st, 2900 gr; 9 D. Molenaar, 17 pnt, 20 st, 2600 gr; 10 W. Moenen, 19 pnt, 15 st, 28oo gr; 11 J. Benning, 19 pnt, 17 st, 2600 gr; 12 C. Arbouw, 22 pnt, 15 st, 2150 gr: 13 R. Zuidmeer, 27 pnt, 5 st, 1500 gr; 14 P. Smit, 27 pnt, 9 st, 1200 gr; 15 H. Moenen, 29 pnt, 5 st, 1100 gr; 16 P. Ver schuren. 32 pnt, 4 st, 750 gr. Visvereniging Tip viste even eens de eerste wedstrijd in het Amsterdam-Rijnkanaal. De uit slag: 1 H. Moenen, 39.500 gr; 2 H. Rijsbergen, 22.000 gr; R. IJzer man, 20.000 gr; 4 P. Smit, 16.000 gr; 5 W. Moenen, 12.000 gr; 6 H. v.d. Laan, 4000 gr. LEIDEN - Twee medewerkers van de Duitse televisieomroep NDR zijn gistermiddag in het museum van Oodheden bestolen. Eén me dewerker werd ontdaan van een evenloppe met ongeveer 8000 gul den, die in een enveloppe in een koffer zaten. Uit de tas van de an der werd 250 gulden gestolen. De spullen stonden onbeheerd in eèn kamer. LEIDEN - Een 36-jarige Leidenaar heeft aangifte gedaan van mishan deling. Hij zou gisteravond rond kwart over elf bij zijn woning aan de Van 't Hoffstraat door een man zijn opgewacht. Die zou de Leide naar, nadat hij zijn identiteit had vastgesteld, in elkaar hebben ge slagen. De man is met onbekend letsel overgebracht naar het Diaco- nessenhuis. LEIDEN - De politie heeft een 14- jarige Leidenaar gearresteerd we gens het plegen van ontucht met een 5-jarig meisje en een even oud jongetje, gistermiddag in een plantsoen in de Lage Mors. De jon gen heeft zich in het verleden twee keer eerder aan hetzelfde feit schuldig gemaakt en is hiervoor onder behandeling bij een arts. Hij is aangegeven door een van de ou ders van het meisje, die de jongen bij het plegen van de ontucht be trapte. LEIDEN - Een 10-jarig meisje is gisteravond rond half acht in de Rie Cramerlaan gewond geraakt nadat zij met een bromfiets tegen een geparkeerd staande auto was opgereden. Zij is met kneuzingen, een gebroken tand en letsel aan haar hp overgebracht naar het Dia- conessenhuis. Het meisje was ondanks een ver bod hiertoe van haar familie op de Maria Voskade aan de haal gegaan met de bromfiets. Ze had het voer tuig evenwel niet onder controle en kon de bocht naar de Rie Cra merlaan niet goed nemen. Waarna ze in volle vaart tegen een gepar keerd staande auto opreed. ir Voormalig stadsbeiaardier Rien Ritter op zijn thuisbeiaard: Ik kijk e i dan speel ik het gewoon vier van het carillion veschaft het lichaam meer dan voldoende warmte en energie. Weliswaar staat er in de speelkamer een kacheltje maar dat is meer om beschadiging van de apparatuur door sterke tem peratuurwisselingen te voorkomen dan ten gerieve van de beiaardier. Ter bescherming van de gewrich ten is de beiaardier uitgerust met polsbeschermers; pinkbescher- mers moeten beschadigingen aan dit deel van de hand waarmee het klavier wordt aangeslagen, voorko- Ritter: "Het is me wel eens ge beurd dat ik tijdens een strenge winter vergeten was mijn pinkbe- schermers om te doen. Na afloop van het concert lag mijn rechter pink er zowat van af. Door de kou waren mijn handen verdoofd en had ik niets gemerkt". Geratel Ter demonstratie speelt Ritter enkele riedeltjes op het oefenkla vier waarop hij in zijn woning zijn concerten voorbereid. Met zijn vuisten mept hij rap en hard op de stokken van het klavier, slaat links en rechts om zich heen en veroor zaakt daarmee een indrukwek kend geratel van hout op hout dat wordt vermengd met heldere klan ken van de ijzeren (xylofoon)staaf- jes die de aanwezigheid van klok ken suggereren. Het bespelen van de beiaard vereist overduidelijk een woeste lichamelijke inspan ning. "ik merk nog geen verschil met dertig jaar geleden", zegt Ritter na afloop van dit korte concert: "Ook al die trappen beklim ik met het grootste gemak. In Leiden valt dat wel mee, je kan er met de lift vrij hoog komen en uiteindelijk hoef ik maar 20 meter te klimmen, in ande re torens is dat wel anders, daar moet ik 60 meter omhoog. Ik neem wel eens iemand mee naar boven, vaak staan ze halverwege al te hij gen". "Je kan wel zeggen dat ik rede lijk gehard ben. Het beklimmen van de toren is een tochtige aange legenheid. Het is niet erg gezond als je bezweet van het spelen de trappen af moet. Maar ik ben het gewend, ik doe het van jongs af aan". Van jongs af aan betekent sinds 1939 toen Ritter met zijn beiaardstudie een begin maakte. Waarom hij nu juist dat instrument koos, weet hij eigenlijk niet onder woorden te brengen. "Tja, waarom bakt een bakker brood, daar kan je ook niet zo makkelijk antwoord op geven. Het klokkenspel heeft me gewoon van jongs af aan geinteres- seerd. Muziek is als het ware een taal voor me". Improvisatie Ritter beperkte zijn uitvoeringen niet altijd tot de afgesproken uren. Op verzoek zette hij zich ook op an dere tijden wel eens aan de beiaard. Ten behoeve van de stu dentenvereniging Minerva bijvoor beeld die zijn feestje op de Burch theuvel 's nachts om 12 uur muzi kaal omlijst zag door het carillion. Bij trouwerijen liet Ritter de beiaard speciale verzoeknummer- tjes spelen en wethouder Piet Heyn Schoute hoorde zijn vertrek naar Wassenaar opgeluisterd met de Thorbecke-cantate. Op verzoek van PvdA-voorman Paul Borde- wijk speelde Ritter op 1 mei ooit een serie socialistische wijsjes. "Je hebt beiaardiers die onbe kende werken helemaal op papier uit moeten zetten voordat ze die op het carillion kunnen spelen. Bij mij is het een kwestie van improvisatie en harmonisatie. Ik zie aan de ori ginele pianobewerking op papier al of het lekker klinkt op het caril lion. Ik kijk even en dan speel ik het gewoon".

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1987 | | pagina 19