Tk heb nog geen catastrofes veroorzaakt'
AJ
«s?Nacho Duato maakt ballet op Boléro van Ravel
Arbeidsbureau
gesloten op 29 mei
Fantasierijke
1 'Pitis Orbiter'
Horowitz poetst zijn juwelen op
Collegium Musicum
Sfeervol feest op z'n Zuidamerikaans
j MEI ANDAG 25 MEI 1987
KUNST
PAGINA 21
f t Holland Festival omvat dans uit Frank- laatste jaren te pas en te onpas is gebruikt.
j 7x, de Verenigde Staten, Hongarije en
e0/fJst-Duitsland. Maar één van de op voor-
Bo Derek gedroeg zich verleidelijk op de
klanken van de 'Boléro', Claude Lelouch
m. o/ind meest risicovolle produkties komt uit maakte er in de film 'Les uns et les autres'
vrüj'7ien land. De Spanjaard Nacho Duato, een melodrama van, collega-choreograaf
coBJöioreograaf en danser, staat centraal in het Maurice Béjart maakte er een succesvol
aikeWp.tival-programma van het Nederlands ballet op. De 'Boléro' is het klankgeworden
ien°sbuns Theater. Zijn 'Synaphai' op muziek cliché van Spaanse erotiek. Het ballet van
io Biokh Xenakis wordt uitgevoerd. En hij Nacho Duato zal zo sterk moeten zijn, dat
2oöli5rkt aan een nieuw ballet op de 'Boléro' associaties met eerder gebruik van de 'Bo-
3e ma Maurice Ravel, een compositie die de léro' geen kans krijgen.
-N HAAG (GPD) Statige Nacho Duato loopt naar de casset-
terecorder en zet de band af. Nog
een paar seconden blijft de Boléro
naklinken in de ruimte. 'Netsjoo",
zegt een Amerikaanse danser. "We
komen niet uit met de passen.
Steeds als we Katherine moeten
liften houden we één pas over".
Nacho Duato danst hun bewegin
gen na, verlengt één stap en maakt
zo dans en muziek weer passend.
En voort gaat de Boléro, nu met
tien mannen in formatie. Met trot
se, rechte rug veren ze door de stu
dio, stipt op Ravel's maat. Precies
gelijk schudden ze het hoofd van
links naar rechts en terug. Ze waai
eren uit en formeren weer een lijn.
Het Nederlands Dans Theater zit
middenin de verhuizing naar het
io wissempetten schallen en trom-
roffelen. Een danseres in
hooi nd wapperende rode jurk rent
j j- onpT de studio. Het is de Fran-
.Katherine Allard, die
o/i6aks in het Circustheater ook
o»-?7i Première zal dansen. Twee
innen benaderen haar van
j. citeren, rennen om haar heen
haar de lucht in- Links
dat trio is een eenzame
bezig. Zijn imitatie van
rugjbewegingen van de mannen
Rik igt schamel. Hij is de tweede
en wordt geacht zo veel
nik i.0>gelijk van de bewegingen af
1.25.6; kijken.
ADVERTENTIE
Op vrijdag 29 mei zijn alle arbeidsbureaus en Centra
voor Vakopleiding de hele dag gesloten.
In een aantal gevallen is ook het uitzendbureau Start
op die dag gesloten. U kunt dan altijd terecht bij het
hoofdkantoor van Start in Gouda, tel. 01820-63911.
De arbeidsbureaus
door
Ariejan Korteweg
nieuwe onderkomen aan het Spui.
De kantoorruimtes zijn leeg, op en
kele bureau's en stoelen na. Op het
prikbord hangen oproepen aan de
dansers om toch vooral tijdig eraan
te denken hun spullen op te rui
men en mee te nemen. Nu het pand
aan de Koningsstraat goeddeels
ontruimd is, valt pas goed op in
wat een sjofel onderkomen het Ne
derlands Dans Theater jaren heeft
gewerkt.
Toch is Nacho Duato blij dat hij
zijn 'Boléro' nog in het oude pand
kan voltooien. Want om in het
nieuwe onderkomen de laatste
hand aan zijn ballet te leggen, dat
had hem erg moeilijk geleken. De
overgang zou te groot zijn. Hij zegt
één van de weinigen bij het NDT te
zijn wiens hoofd meer bij het Hol
land Festival is dan bij het nieuwe
theater.
„Iedereen was verbaasd toen ik
zei de 'Boléro' te willen gebrui
ken", vertelt Duato. „Er werden
stomme grappen over gemaakt. Zo
in de trant van: 'Goh, Nacho, wat
knap van je dat je deze muziek
hebt weten te achterhalen'. Het is
raar om de 'Boléro' te nemen, een
tikje morbide zelfs. De muziek is al
zo vaak gebruikt en iedereen heeft
er al zoveel beelden bij. Men be
schouwt de compositie als een af
gedragen jas".
Nacho Duato kent de gevaren
van de 'Boléro' en hield toch voet
bij stuk. Waarom? "Heel simpel: de
'Boléro' is een prachtige composi
tie. Ik loop al twee jaar met plan
nen rond om er wat mee te doen.
Er zijn choreografen die in een mu-
Nacho Duato: 'De Boléro is een prachtige compositie'
ziekbibliotheek gaan zitten en
plaat na plaat beluisteren, op zoek
naar iets wat voor hen geschikt is.
Dat is een werkwijze die ik haat. Ik
verkeer in de gelukkige omstan
digheid dat ik tot op heden mijn
dansen maak op muziek waar ik
thuis ook veel naar luister. Elke
muziek houdt een risico in".
„Maak je een dans op de 'Boléro',
dan moet die heel sterk zijn. Het is
een viering van die muziek. Een
feestelijke dans, ook als contrast
met 'Synaphai'. Aan het ballet valt
verder niet te begrijpen".
„Mensen denken bij deze muziek
aan Spanje en erotiek. En inder
daad: Ravel schreef het stuk in
Spanje. Sommige delen ervan
doen mij denken aan processies in
Andalusië. Maar als geheel klinkt
het mij eerder Oosters in de oren.
En de trompetten en saxofoon her
inneren aan Amerikaanse jazz. In
de jaren twintig was men erg ec-
clectisch, men voegde sterk uiteen
lopende elementen samen".
een compositie die alles in zich
heeft. Je hoeft nergens naar te zoe
ken. Ik heb de laatste jaren geleerd
om meer op m'n intuitie te vertrou
wen; de eerste keuze is vaak de
beste. Ik heb de neiging om de cho
reografie ingewikkelder te willen
maken, maar deze muziek is nu
eenmaal zo datje er niet intellectu
eel over kunt doen. De bewegingen
worden niets meer of minder dan
Duato baseerde zijn choreografie
op een nogal onbekende uitvoe
ring van de Boléro, gespeeld dooor
het Halli Orchestra uit Engeland,
onder leiding van Lou Grand. Hij
vond die uitvoering in de uitver-
koopbakken van een Haags waren
huis. Daarna heeft hij versies van
heinde en verre vergeleken, van
beroemde componisten als Boulez
en Bernstein, maar kwam toch
steeds bij de Britten uit. Het is een
relatief snelle uitvoering; de com
positie wordt in enkele tellen meer
dan een kwartier voltooid, terwijl
Ravel zelf in de jaren dertig een uit
voering dirigeerde die meer dan ze
ventien minuten duurde. „De 'Bo
léro' moet swingen", zegt de cho
reograaf.
Catastrofes
Vier jaar geleden bleek bij toeval
dat de danser Nacho Duato over
choreografisch talent beschikt. Hij
had een ballet voor een workshop
gemaakt - 'Jardi Tancat' - dat zo
goed bleek uit te pakken, dat het
Nederlands Dans Theater het op
het repertoire nam. Nadien is het
snel gegaan. Duato maakte zes bal
letten voor het NDT, op muziek die
uiteenloopt van Respighi tot Xena
kis en van Purcell tot Jankowski.
Hij wordt gevraagd door gerenom
meerde gezelschappen als het Cull-
berg Ballet uit Zweden, het Stutt-
garter Ballett en het Australian
Ballet. Het Koninklijke Ballet van
Madrid studeert binnenkort een
tweede werk van hem in.
Behalve choreograaf is Duato
voorlopig ook nog één van de
meest optredende dansers van het
NDT. Dat betekent dat de dansers
de ene keer als gelijke met hem in
de studio een stuk instuderen en
een andere keer zijn aanwijzingen
moeten opvolgen als hij de choreo
graaf is. Duato vertelt dat die twee
rollen juist de laatste tijd proble
men beginnen op te leveren. „Ik
merk dat ik me er zeuwachtiger om
maak. De dansers zijn heel goed.
Ze vertrouwen me; ik heb per slot
nog geen catastrofes veroorzaakt.
Toch gedragen ze zich tegenover
mij als choreograaf anders dan te
genover Jiri Kylian. Ze kennen
m'n zwakke plekken. Als je de rol
verdeling vaststelt, moet je keuzes
maken uit je collega's. Dat is ook
lastig. Maar ik zie het als een na
tuurlijk proces. Uiteindelijk heeft
iedereeen de kans om een choreo
grafie te maken. Of je slaagt heeft
met talent te maken, maar vooral
ook met hard werken".
Perspectief
Het gaat Duato voor de wind. Hij
danst veel belangrijke rollen bij
het NDT en wordt door artistiek
leider Kylian als een choreografi
sche belofte gezien. Zijn perspec
tief lijkt heel wat gunstiger dan dat
van veel dansers, die rond hun
veertigste - als de sprongen en
draaien moeite gaan kosten - met
de handen in het haar zitten. Toch
heeft hij niet het vaste voornemen
om in de dans te blijven werken.
Hij zou bij het theater willen, als
acteur of regisseur. Maar ook beel
dende kunst heeft zijn belangstel
ling. Maar ook wordt hij genoemd
als opvolger van Jiri Kylian als ar
tistiek leider van het Nederlands
Dans Theater.
„Dat laatste is uit de lucht gegre
pen. Er is geen sprake van dat Jiri
vertrekt, laat staan dat ik hem zou
opvolgen. Ik ben er nog niet zo van
overtuigd dat ik mijn dagen in bal
letstudio's wil slijten".
'Pitis Orbiter' van Karin Teske,
spelers: Rik van Wetten, Peter
Vink, Mireille Verhoeven, Betsy
i Wijk, Astrid Groot en Karin
LEIDEN - 'Pitis Orbiter' is het
afstudeerproject van Karin
Teske in de richting handvaar
digheid aan de Delftse leraren
opleiding. De voorstelling
wordt als 'performance' aange
kondigd, een weinig bevredi
gende benaming waar het gaat
om een voorstelling waarin 6
spelers/dansers een rol hebben
en waarin duidelijk een verhaal
wordt verteld. Toch zijn betere
benamingen moeilijk te vinden
of het moeten hybridische for
muleringen zijn als 'muziek-
dansmime-theater'. Kleding,
muziek, maskers, decor en cho
reografieën spelen een bepa
lende rol in 'Pitis Orbiter' en ze
worden door originaliteit en
fantasie gekenmerkt.
De voorstelling schuwt het
pathos niet, maar van vals pa
thos is nergens sprake. In cho
reografieën wordt het verhaal
verteld van een hoofdpersoon
die zich afvraagt hoe hij met de
vaak ontluisterende werkelijk
heid moet omgaan. Eerst zoekt
hij aansluiting bij de starre ri
tuelen van een mysterieuze, ge
maskerde gemeenschap, later
laat hij zich de - korstondige -
geborgenheid van een relatie
voorspiegelen. De voorstelling
eindigt met een derde alterna
tief, indivualiteit, op prachtige
wijze uitgebeeld door schilder
achtige sprookjes- en teken
filmfiguren.
Er kunnen vraagtekens ge
plaatst worden bij de 'oplos
sing' die 'Pitis Orbiter' lijkt aan
te reiken, hoewel nadrukkelijk
gezegd moet worden dat de
drie houdingen zonder gemora
liseer getoond worden. De kij
ker mag zijn keuze maken. De
voorstelling balanceert ook
voortdurend op de grens van
het cliché door de vele half-reli-
gieuze referenties (in kleding,
muziek en decor) aan 'het Oos
ten', zonder die grens te over
schrijden. Het persoonlijke van
de voorstelling maakt het aan
vaardbaar en bovendien wordt
weer eens gedemonstreerd dat
een bepaalde vorm van kitsch,
mits integer toegepast, grote
dramatische kracht heeft.
De hoofdpersoon, evenals de
anderen geen geschoold dan
ser, zette een voortreffelijke rol
neer. Het moet gezegd dat de
mannen in hun bewegen een
grotere expressiviteit kenden
dan een aantal vrouwen die le
ken te lijden aan overconcen-
tratie. Dat neemt niet weg dat
zonder uitzondering iedereen
aan zijn optreden intensiteit en
lading gaf, wat de voorstelling
iets intrigerends gaf. En dat
roodblauwe kostuum en mas
ker van die haremvrouw was
fantastisch mooi.
RADBOUD ENGBERSEN
Een uitverkocht Concertgebouw applaudiseert voor de Amerikaanse pianist V/ladimir Horowitz.
Pianorecital door Vladimir Horo
witz. Werken van W.A.Mozart, Fr.
Schubert, Fr. Liszt, R. Schumann en
Fr. Chopin. Concertgebouw Amster
dam, 24 mei 1987.
AMSTERDAM - Een volle zaal
in afwachting van Wladimir Ho
rowitz: het lijkt alsof we pause
lijk bezoek verwachten. Sup
poosten bewaken de deur waar
door hij binnen zal komen. Zijn
pad naar het podium is afgezet
met een rood koord. Zijn nade
ring wordt aangekondigd door
demping van het licht.
En wanneer de maestro dan
eindelijk verschijnt staat het pu
bliek, onder wie de zojuist uit
Zweden teruggekeerde koningin
Beatrix en prins Claus, als een
man op om hem een donderende
ovatie te bezorgen. De eer die
men een musicus kan bewijzen
kent blijkbaar geen grenzen.
Gezegd moet worden dat Ho
rowitz zich in zijn optreden wei
nig 'showy' gedraagt. Hij brengt
het applaus gauw tot zwijgen
door achter de vleugel te gaan
zitten en rond te kijken: kunnen
we beginnen?
Aan de eerste tonen van Moz-
arts Rondo in D, KW 485, her
ken je meteen de meester van het
coloriet. „Met alleen toetsen in
drukken kom je er niet, soms
moet je ze strelen; elke noot
moet anders gekleurd zijn", een
typerende uitspraak van de man
met het geraffineerde toucher.
Hij is nu 83 en beschikt nog al
tijd over een fabelachtige tech
niek. Laag en onbeweeglijk ach
ter de toetsen gezeten, kijkt hij
strak op zijn gestrekte vingers
die een prachtig zingende klank
en parelende loopjes weten te to
veren.
Het is hetzelfde beeld als een
half jaar geleden, toen hij op dit
podium zijn herrijzenis vierde na
een afwezigheid van vijftig jaar.
Maar is er meer dan klank
schoonheid en virtuositeit te be
wonderen? Gistermiddag was
dat helaas niet het geval.
Mozarts Rondo en zijn Sonate
in Bes, KW 333, klonken heel
subtiel maar ook alsof ze onder
een glazen stolp waren gezet, zo
bedeesd, zo weinig spontaan.
In Schuberts zachtmoedige
lied zouden waarderen, dat Im
promptu in Ges heet, brak even
iets van bewogenheid door.
Liszts grillige Soire'es de Vienne
werden als koud vuurwerk afge
stoken.
Schumanns Kinderscenen
trokken zonder een vonk dich
terlijkheid voorbij. Ja zelfs de
Mazurka in b en de Polonaise in
As van Chopin leden onder een
gebrek aan geladenheid.
Had Horowitz zijn dag niet? Of
is hij zo gefixeerd op het cultive
ren van zijn klank en techniek
dat de musiceervreugde eronder
is gaan lijden?
Je hooft het wel meer van ou
der wordende musici met we
reldfaam: ze poetsen hun succes
nummers steeds mooier op,
maar de ziel flipt eruit. Kokette
rie en manierisme komen ervoor
in de plaats.
Het publiek kon van zijn idool
echter niet genoeg krijgen en
werd bediend met toegiften: Mo
ment Musical in f van Schubert
en E'tincelles van Moszkowski.
Ik ben thuis een plaat gaan
draaien waarop Horowitz Schu
manns Kinderscenen speelt, 35
jaar geleden. Zo mooi!
ALBERT BRUGGEN
Het Leids Studentenkoor en -orkest
Collegium Musicum. Ge
hoord op 24 mei in de Stadsgehoor
zaal.
LEIDEN - Ondanks het zonnige
weer bevolkten gistermiddag ve
le bezoekers de Stadsgehoorzaal
om te genieten van een uitge
breid en afwisselend concert
door het Collegium Musicum.
Orkest en koor hebben een hoog
niveau zoals werd aangetoond in
een programma van Oosteurope-
se muziek, dat al eerder tijdens
een tournee in Engeland ten ge
hore was gebracht. Voor Jules
van Hessen was dit het laatste
concert met dit orkest. Hij zal
zich voortaan tot louter profes
sionele orkesten beperken.
De goede samenwerking diri
gent-orkest werd meteen al gede
monstreerd in de Hary Janos
Suite van Kodaly. Het groteske
karakter van hoofdpersoon Hary
Janos werd treffend uitgebeeld
in de ritmische gedeelten waarin
vermakelijke glissando's in de
trombones voorkomen. De lyri
sche delen uit de suite uiten zich
in subtiele melodieën in houtbla
zers en altviool terwijl het cym-
baal het geheel een Hongaars ca
chet geeft.
S lotmanifestatie
S treekmuziekschool
Slotmanifestatie van het project La-
tijnsamerikaanse Muziek van de
Streekmuziekschool Leiden. Bijge
woond op 23 mei in de Stadsgehoor-
LEIDEN - Muziekmaken is
leuk! Nog leuker wordt het, als je
met je instrument in een groot
orkest speelt en een uitvoering
geeft op een groot podium. Ook
zingen in een koor is een beleve
nis. Dat was wel te zien aan de
plechtige en opgewonden ge
zichtjes van de leden van het kin
derkoor die soms hogelijk ver
wonderd de zaal in keken. Een
stampvolle Stadsgehoorzaal
waar zich ouders, vrienden en
belangstellenden hadden verza
meld om het concert bij te i
nen aan het eind van deze feest
dag.
's Ochtends vroeg was de ope
ning met Zuidamerikaanse
volksmuziek door de groep 'Aya-
richi' vanaf het balkon. Tegen
het middaguur was er een regel
matige, niet al te overdadige,
stroom bezoekers die de ver
schillende activiteiten bijwoon
den. Afgaande op het geluid
kwam je als vanzelf naar de grote
zaal, waar elk uur muziekgroe
pen optraden. Volksdansgroe
pen, zang- en muziekgroepen,
die door hun vaak indringende
voordracht alle aandacht voor
zich opeisten. De zaal bood een
fleurige aanblik door de verschil
lende vlaggen die vanaf de bal
kons naar beneden hingen en
door de kraampjes van de Latijn-
samerikaanse markt, waar kleur
rijke waren lagen uitgestald. De
Chileen Rene Gutierrez bijv.
leerde een aantal nieuwsgierige
kinderen weven op zijn Indiaans.
Rondom het stalletje van Arturo
Godoy met zijn 'campanas' (slin
gers van keramieken belletjes)
was voortdurend een groepje be
langstellenden te vinden.
Eén speciale groep solisten
kreeg jammergenoeg niet altijd
die belangstelling die ze ver
diend had. Met wat meer aan
kondiging en wegbewijzering
zouden meer bezoekers de weg
naar het open podium in de foyer
hebben gevonden. Daar traden
leerlingen van de muziekschool
op, die in het kader van dit pro
ject Latijnsamerikaanse compo
sities hadden ingestudeerd.
De Streekmuziekschool Lei
den heeft met dit project duide
lijk de spreekwoordelijke ivoren
toren de rug toegedraaid. Boven
dien heeft ze op deze manier haar
eigen bijdrage geleverd aan de
ontwikkelingssamenwerking. Ie
der kind, iedere volwassen leer
ling heeft via de muziek (taal
zonder woorden!) kennis ge
maakt met de Latijnsamerikaan
se cultuur. Zo was er 's avonds
de 'Latijnsamerikaanse Suite' te
horen door Nico van Zadel - do
cent lichte muziek - voor deze
gelegenheid gecomponeerd en
met veel plezier uitgevoerd door
het 'Latinade orkest' van de mu
ziekschool. Ontroerend, maar
misschien nog wat 'westers' ge
zongen was de Missa Criolla van
de Argentijnse componist Ariel
Ramirez, van wie eerder op de
dag 'Alfonsina' heel beeldend
was uitgevoerd op het open po
dium.
Het is niet te hopen dat de Mu
ziekschool door de dreigende be
zuinigingen gedwongen wordt
dit soort projecten aan de kant te
zetten en weer in haar ivoren to
ren terug te kruipen.
MONICA SCHIKS
Dirigent Jos Vermunt leidde
op ingetogen maar doorleefde
wijze het koor in vier liederen
van Tsjaikowski zonder orkest
begeleiding. De warme klank
van de mannenstemmen zorgde
samen met sopranen en alten
voor een sonore klank waarin de
melancholieke teksten goed tot
hun recht kwamen. Ook al tra
gisch van inhoud waren de drie
Russische volksliederen voor
koor en orkest van Rachmani-
nov, maar dit werd verzacht door
het dichterlijke karakter van de
tekst en de aristocratische hu
mor van de componist. Koor en
orkest riepen eensgezind de juis
te afkeer op onder leiding van de
exact dirigerende Jules van Hes
sen. Het koor zong alles origineel
in het Russisch en schakelde na
de pauze over op Hongaars en
Pools. Een hele prestatie.
Na de pauze was het 16 man
sterke kamerkoor te horen in
werken van Bartok en Strawins-
ky. Het Pater Noster en Ave Ma
ria stammen uit de tijd dat Stra-
winsky van het roomskatholieke
geloof was teruggekeerd naar de
Russisch-orthodoxe kerk en
daarvan getuigt het introverte
karakter van deze motetten. Het
kamerkoor zong ingetogen waar
door dit karakter goed naar vo
ren kwam. Beter dan in Bartoks
vier Slowaakse volksliederen die
meer temperament hadden mo
gen hebben.
Sluitstuk van het uitgebreide
programma was het Stabat Ma
ter van Szymanowski, geheel in
het Pools gezongen door koor en
de drie solisten. De sopraan Ma
rianne van Laarhoven sloot met
haar warme timbre goed aan bij
de zuiver zingende alt Sasja Hun-
nego en de hartstochtelijke inter
pretatie van de bariton Frans
Lambour. Jos Vermunt leidde al
les samen met het orkest, dat
aanvankelijk even onzuiver was
maar verder voor een betrouw
bare instrumentale ondersteu
ning zorgde.
FRANK DEN HELDER.
