TAD LEIDEN 'Negatieve imago van radiotherapie wegnemen Nieuwe vuilverbranding rond 1992 in gebruik Opening De Put: 'Historische vergissing weer goedgemaakt' LEIDSCH if' DAGBLAD Dr. J.W.H. Leer hoogleraar in de klinische oncologie: Tekort parkeerplaatsen bij nieuw'Stevensbloem Nl it Zoetermeer, Den Haag en Gevulei eens: Jubilaressen Druk en Papier College stemt in met sloop huizen Morsweg s ZATERDAG 9 MEI 1987 LEIDEN - Radiotherapie, in de volksmond bestralen genoemd, wekt bij velen gevoelens van angst en afschuw. Radiotherapie is im mers een behandelingsmethode voor kankerpatiënten, een vrij be lastende behandeling die soms ge paard gaat met misselijkheid en andere vervelende bijverschijnse len. Prof.dr. J.W.H. Leer, hoogleraar in de klinische oncologie aan de Leidse universiteit met een bijzon dere opdracht in de radiotherapie, aanvaardde gistermiddag zijn ambt met het uitspreken van een oratie, getiteld 'De behandeling van kanker, een keuze voor het le ven', een titel die op twee manieren is uit te leggen. Leer gaf tijdens zijn spreekbeurt aan dat het behandelen van kan kerpatiënten door middel van ra diotherapie een keuze voor het le ven is. "Je probeert het leven van door Annemiek Ruygrok de patïènt te behouden. Het belang van radiotherapie is om in elk ge val de kwaliteit van het leven te verbeteren. Ook als de ziekte niet te genezen is". Hij ziet zijn vak als een levensvervulling: "Het geeft je zelf ook veel voldoening met deze patiënten te mogen werken. Het is dus ook een keuze voor je eigen le- Wie veronderstelt dat radiothera peuten een deprimerend vak heb ben, wordt door Leer snel uit die boze droom geholpen: "Het geeft ëen enorme voldoening als het ziekbed van een patiënt door een goede verzorging menswaardig is verlopen. Ook al is het leven verlo ren. Je steltje in op een ander doel. Mensen gaan er nog steeds van uit dat je als arts zieke mensen beter maakt. Lukt dat niet, dan zou je je doel hebben gemist. Maar de hele gezondheidszorg is gebaseerd op het gegeven de patiënt een dienst te bewijzen! Het is een heel nuttig vak". In het algemeen valt de behande ling van een patiënt door middel van radiotherapie mee. "Radiothe rapie is niet belastender, maar an ders. Veel mensen denken aan 20 jaar geleden, toen de behandeling nog gepaard ging met een bestra lingskater. Per definitie was je dan hondsberoerd. Maar de apparatuur is inmiddels veranderd. De stralen kunnen dieper in het lichaam drin gen, waardoor voldoende doses worden geleverd zonder dat de goede weefsels worden aangetast. Vroeger ging je huid kapot van het bestralen. Men noemde dat ver branding, maar dat was het niet". "Dat wil niet zeggen dat mensen er helemaal niets van merken. Dat hangt van de gevoeligheid van mensen af Het ligt er ook aan waar bestraald wordt en hoe hoog de do sis is. Bij het bestralen van een borst gaat de straal schuin in de borstheuvel; het lichaam wordt dan nauwelijks getroffen. Praat je over een ruggewervel, dan moet er dwars door de buik worden be straald, wat belastender is". De helft van de behandelde patiënten krijgt na de behandeling even een katterig gevoel, maar van echte misselijkheid en overgeven is vol gens Leer tegenwoordig geen spra- ke meer. De vakgroep klinische oncolo gie, waar prof. Leer tot hoogleraar is benoemd, kent verschillende be handelingsmethoden voor lcanker. Radiotherapie is er één van. In sommige gevallen wordt een ge combineerde behandeling van cy- tostatica en radiotherapie gegeven. Soms wordt een tumor met cytos- tatica kleiner gemaakt, waardoor het te bestralen oppervlak wordt verkleind. Leer: "Elke tumor van welk orgaan dan ook is te bestra len. Een gevoelige tumor, ook al is hij groot, is vaak toch weg te krij- -gen. Het "hangt er van af: bij de ene tumor is bij elke bestraling 60 pro cent weg te krijgen. Dan krijg je dat telkens 60 procent van 60 pro cent wordt wegbestraald. De kans op totale uitroeiing van de tumor is dan groot. In andere gevallen kan bij elke bestraling slechts 20 pro cent worden verwijderd. Dan wordt het al moeilijker". De radiotherapeutische behan deling neemt zes tot acht weken in beslag. In die tijd moet de patiënt elke dag naar het ziekenhuis ko men voor een bestraling. Over de duur daarvan bestaan ook fabel tjes. In werkelijkheid neemt de be handeling met voorbereiding en al niet meer dan vijf minuten in be slag. De bestralingstijd zelf va rieert van een halve tot één minuut per keer. Leer: "Voor sommige tumoren is zoveel straling nodig dat er schade aan het gezonde weefsel wordt toe gebracht. Dat is een domein waar nog ontwikkeling in zit. Dat moet nog verbeterd worden. Of dat zal lukken, is moeilijk te voorspellen". Waarschuwing Door precieser te bestralen is er dus nog veel winst te boeken. De lokale behandeling van tumoren, onder meer door het steken van ir- ridiumdraden in de (borst)tumor, zal volgens Leer in de loop der ja ren in belang toenemen. In zijn oratie waarschuwt hij de overheid om zich wat dit betreft niet door de tijd te laten inhalen. "Het is geen verkapte trap naar de overheid. Maar het kan geen kwaad om nog eens op de noodzaak te wijzen, dat we nu écht stappen moeten onder nemen, willen we aan de toene mende vraag naar radiotherapeuti sche behandeling in de toekomst kunnen voldoen". in 1984 kwam de Gezondheids raad al met het advies om het aan tal bestralingsapparaten van 38 in 1983 uit te breiden tot 91 in het jaar 2000. Professor Leer is van mening dat Den Haag dat advies ter harte neemt. "Maar schaf je nu de appa ratuur aan, dan staat het er nog niet". Hij toont een bestralingsap paraat in aanbouw. Nadat de nieuwbouw van het Academisch Ziekenhuis in gebruik werd geno men, was het de bedoeling dat dit apparaat al snel operationeel zou zijn. Maar de ingewikkelde elektro nica van dergelijke apparaten vergt een lange installatietij d, waarna uiterst nauwkeurig de do ses straling moeten worden afge steld. Pas van de zomer zal het gloednieuwe apparaat gebruikt kunnen worden. "Bestel je een der gelijk apparaat, dan moet je reke nen op een levertijd van twee a drie jaar". Vergrijzing Dat de vraag naar radiotherapeu tische apparatuur zal toenemen heeft volgens Leer twee oorzaken: de bevolking vergrijst. En aange zien kanker nu eenmaal een ziekte is die zich veelal op oudere leeftijd manifesteert, zal het aantal kanker patiënten in de toekomst toene men. Was het aantal, dat met be straling behandeld moet worden in 1983 nog 21.000, in het jaar 2.000 zal dit aantal zijn opgelopen tot 37.000. Ook wanneer de overheid besluit tot een bevolkingsonderzoek naar borstkanker zal de radiotherapie in belang toenemen. Wanneer borst kanker in een vroeg stadium wordt ontdekt, is via radiotherapie een borstbesparende behandeling mo gelijk. Leer waarschuwde in zijn oratie overigens ook voor de toenemende werkbelasting voor chirurgen, pa tholoog-anatomen en radiothera peuten wanneer het tot een bevol kingsonderzoek naar borstkanker komt: "Het gaat namelijk om de opsporing van uiterst kleine ge zwellen, die niet voelbaar zijn. Op sporen van verdachte afwijkingen in de borst is niet genoeg. Er moet een bewijs komen dat het om een kwaadaardig gezwel gaat en hier voor is een vaak tijdrovende heel kundige ingreep nodig, gevolgd door zorgvuldig pathologisch-ana- tomisch onderzoek. Tenslotte moe ten de opgespoorde tumoren ook behandeld worden". Op dit moment is er al een tekort aan radiotherapeutische appara tuur. Wachttijden van vier weken zijn geen uitzondering. "Dat is bio logisch misschien nog te verdedi gen, maar psychologisch niet", al dus Leer in zijn oratie. Wie voor be handeling in aanmerking komt, wil er immers het liefst zo snel moge lijk vanaf zijn. Radiotherapie is een dure aange legenheid. De prijs van dergelijke apparaten loopt in de miljoenen. Toch is volgens Leer de radiothera peutische behandeling relatief niet veel duurder dan een bevalling: "Als je ziet hoeveel mensen door één zo'n apparaat kunnen worden behandeld en als je bedenkt dat het apparaat zeker tien jaar mee gaat, dan komen de kosten per be handeling op nog geen 4.000 gul den. Terwijl de gemiddelde beval ling net onder de 3.000 gulden komt". De helft van de radiotherapeu tisch behandelde mensen geneest. In de andere gevallen wordt de kwaliteit van het leven verbeterd: "Pijn is door radiotherapie op te lossen. Wanneer de slokdarm door een gezwel wordt dichtgedrukt, is normaal eten niet meer mogelijk. Dat kan door radiotherapie wor den verholpen. Benauwdheid, om dat een gezwel de luchtwegen af sluit, kan door radiotherapie wor den opgelost". Geen gerek Leer bestrijdt de veelgehoorde uitspraak dat door radiotherapie het leven wordt gerekt. "Rekken, wat niet zinvol is, denken veel mensen. Maar dat gebeurt nooit. Iemand die ondragelijke pijn lijdt, kan er door radiotherapie vanaf worden geholpen. Dan is het winst als hij daardoor langer leeft, maar het is geen doel op zichzelf. Wat wij proberen is om te bepalen wat je aan voordelen van een behande ling kunt verwachten en tevens de nadelen taxeren". Hij komt nog eens terug op de duur van de therapie, die in veel gevallen toch als belastend wordt ervaren. "Wat men vaak niet be grijpt is dat de bestraling niet in één dag kan gebeuren. Dat het elke dag moet en dan zes of zeven we ken lang. De verklaring daarvoor is dat de gezonde cellen de schade die ze voor een deel bij de behan deling oplopen zelf kunnen her stellen. Zieke cellen kunnen dat slechter dan gezonde. Elke dag worden na een bestraling de be schadigde gezonde cellen weer to taal hersteld, terwijl de zieke cellen klap na klap krijgen. Hoe meer de behandeling wordt uitgesmeerd, des te beter is het resultaat. Hoe vervelend het ook is, deze werkwij ze is nadrukkelijk in het belang van de patiënt". Leer en zijn medewerkers vra gen zich voortdurend af welke me chanismen dit proces bewerkstelli gen. Men komt dan op het terrein van de moleculaire biologie. "Kun nen de herstelmechanismen van gezonde cellen worden beïn vloed?" is de vraag die de onder zoekers zich hierbij stellen. Door nieuwe ontwikkelingen in de mo leculaire biologie is het mogelijk in zo'n cel te kijken. Een van de op drachten die Leer zichzelf stelt is om dit proces te onderzoeken. Eventuele resultaten kunnen dan weer ten bate van kankerpatiënten worden gebruikt. "Nogmaals: ik wil zo graag het negatieve imago van radiotherapie wegnemen. Het is al erg genoeg als je ziek bent. Bang zijn voor de be handeling is echt niet nodig. Daar om ben ik zo blij dat we hier in dit nieuwe gebouw op de parterre en niet in de kelder zitten. Vanwege de dikke muren - om de straling van de apparatuur tegen te houden - kunnen we natuurlijk niet op de bovenste verdieping zitten, want dan zou het gebouw instorten. Maar ik ben al zeer tevreden met deze lichte wachtkamer met uit zicht naar buiten". Wethouder Fase opent het winkelcentrum door een doek weg te trekker waarachter de naam Stevensbloem was verborgen. Dat ging niet gehee vlekkeloos. De wethouder trok het doek in tweeën. (foto Jan Holvast LEIDEN - Het gisteren officieel geopende winkelcentrum Stevens- bloem kampt met een tekort aan parkeerplaatsen. Met name tegen het weekeinde is het erg druk in het winkelcentrum in de wijk Ste venshof. Bovendien maken winke liers zich zorgen over de westen wind die in het centrum vrij spel heeft. Dat zei voorzitter M. Bakker van de winkeliersvereniging Stevens- bloem gisteren tijdens de officiële opening die werd verricht door wethouder Fase van economische zaken. Hoewel alle sprekers het er over eens zijn dat de bouw van de 19,2 miljoen gulden kostende Ste vensbloem (winkels en woningen) zeer geslaagd is, zie.t Bakker toch nog wel twee negatieve kanten. Doordat het winkelcentrum een 'open' karakter heeft en de westzij de aan een park grenst, kan vol gens Bakker een gure westenwind i het winkelplezier danig verminde- ren. Maar door door architect A. Ganev is bewust gekozen voor een luifelconstructie die naar buiten is gericht. Dat zou meer uitnodigend zijn, zo was de gedachte. Bakker heeft de laatste weken ook geconstateerd dat op drukke dagen zoals vrijdag en zaterdag, het parkeerterrein geheel vol is. "Voor veel bezoekers is er nu al geen ruimte meer om de auto te parkeren. Hoe moet dat als de Ste venshof straks helemaal is volge bouwd", zo vroeg hij zich gisteren af. Over deze ongemakken is door de winkeliers nog geen contact met de gemeente opgenomen. Over de mogelijke oplossingen hebben de ondernemers nog niet gesproken. Daarover zal eerst bin nen het bestuur van de winkeliers vereniging overleg gepleegd moe ten worden. Pas dan zal een en an der bij gemeentelijke - instanties worden aangekaart. Ambtenaar D. Halfwerk zegt dat de architect wel rekening heeft ge houden met de westenwind. Vol gens hem kan in de wintermaan den tijdelijk een scherm van door zichtig kunststof worden neerge zet, die de klanten tegen de wind beschermen. De luifels van het winkelcentrum zijn van hetzelfde materiaal gemaakt. De parkeerpro blemen zijn een stuk moeilijker op te lossen. Volgens Halfwerk is de I huidige parkeercapaciteit bere kend op een winkelcentrum dat 14.000 inwoners moet bedienen. "Nu blijkt dat het' winkelcentrum in trek is bij inwoners uit andere wijken zoals het Morskwartier en Zuid-West. Er is wel een mogelijk heid om in de omgeving parkeer plaatsen te scheppen, maar wie weet ebt de overmatige belangstel ling straks weer weg. Dan zit de Stevenshof met teveel parkeer plaatsen". Wethouder Fase toonde zich heel tevreden over het winkelcentrum dat door Noorlander bv is ge bouwd en dat nu eigendom is van Philips Pensioenfondsen. "Het is een mensvriendelijk gebouw met prachtig uitzicht op een park. De bezoekers lopen buiten en hebben geen donker dak boven hun hoofd. De Stevenshof heeft met dit win kelcentrum een hart in de wijk", zo zei ze. De officiële openingshandeling door de wethouder verliep overi gens niet echt vlekkeloos. Van de naam op het dak moest een doek worden getrokken. Dat lukte pas in tweede instantie. Bij eerste po ging trok Fase te hard aan het touwtje, zodat het doek in tweeën scheurde. LEIDEN - Wethouder J. Peters (verkeer) heeft gisteren, met onver wachte steun van zijn collega Tes- selaar (volkshuisvesting), de her bouwde molen De Put bij de Rem- brandtbrug officieel in werking ge steld. Het tweetal deed dat door zakken graan vanaf een schip van de stichting Historische Haven Leiden naar de zolder van de mo len te sjouwen, waarna de wieken aan het werk werden gezet en de molen z'n eerste twee zakjes meel afleverde. Die werden cadeau ge daan aan een Leidse bakker. Zowel Peters als voorzitter ir. J.H. Du Prie van de stichting Mo len De Put menen dat met de her bouw van de molen een 'histori sche' vergissing is goedgemaakt. De molen werd in het begin van de vorige eeuw gesloopt omdat er geen geld was voor reparatie. Met de herrijzenis is volgens Peters "het bijna onmogelijke mogelijk gemaakt". "Toen dit initiatief werd gelanceerd in de gemeenteraad in verband met een werkgelegen- heidsregeling, zeiden vrijwel alle partijen: dit mag de gemeente geen geld kosten, het is een waanzinig plan". "Maar als je nu deze omgeving ziet, is het prachtig wat tot stand is gekomen: de Rembrandtbrug, de molen en de historische haven, die wat mij betreft ook blijft. Dit wordt, denk ik, een toeristische trekpleister". En, in het kader van de discussie die thans over ver plaatsing wordt gevoerd: "Sommi gen willen ook dat het beeld van Rembrandt in het plantsoentje hier wordt geplaatst. Rembrandt kan er denk ik nog wel bij, maar hij kan ook aan de overkant blijven". Volgens Peters is met de her bouw van de molen een 'stukje Leidse geschiedenis terugge bracht'. Een historische vergissing waarvan hij vindt dat die ook voor goedmaken in aanmerking komt, betreft het verdwijnen van de tram uit de Breestraat. Spottend gelach van zijn gehoor was zijn deel, maar volgens Peters is het een zaak die waard is om voor te lobbyen. "Van het plan voor deze molen zei men ook dat het onmogelijk was". Molen de Put is vandaag, Natio nale Molendag, voor het publiek te bezichtigen. LEIDEN - Het huisvuil in het noordelijke deel van Zuid-Holland kan het best worden verwerkt door in dit deel van de provincie een nieuwe vuilverwerkingsinstallatie te bouwen. Dat is de conclusie van een werkgroep bestaande uit amb tenaren van de gemeenten Zoeter meer en Den Haag en de Gemeen schappelijke Vuilverwerking Lei den en omstreken (Gevulei). De werkgroep heeft vier geschikte plaatsen op het oog waar deze in stallatie kan worden gebouwd. Het toekomstig bedrijventerrein in Roomburg is één van de mogelijk heden. De andere oplossing, het afvoe ren van het vuil naar de Afvalver werking Rijnmond (AVR) in Ro zenburg vindt de werkgroep min der aantrekkelijk. Deze mogelijk heid is duurder dan de bouw van een eigen installatie. Bovendien is nog steeds niet duidelijk of de AVR in de toekomst wel voldoen de capaciteit beschikbaar heeft. De AVR heeft, ondanks verschillende verzoeken, nog steeds geen duide lijk aanbod gedaan. Op korte termijn wordt een com missie in het leven geroepen waar in bestuurders zitting zullen ne men uit Zoetermeer, Den Haag en Leiden en uit enkele gemeenten die vuil zullen afvoeren naar de nieuwe installatie. Geprobeerd wordt ook de nieuwe gedeputeer de voor milieuzaken in deze com missie te krijgen. De commissie komt al deze maand bijeen. Het is de bedoeling dat de bestuurders voor de zomervakantie een advies uitbrengen over de toekomst van de vuilverwerking in dit deel van de provincie, waarna alle betrok ken gemeenten en de provincie een beslissing moeten nemen. De ambtelijke werkgroep, die gisteren haar eindverslag presen teerde, is eind vorig jaar in het le ven geroepen nadat de Gevulei, Zoetermeer en Den Haag hadden besloten de handen ineen te slaan. Dat deden zij omdat de huidige vuilverbrandingsinstallaties in Leiden en Den Haag aan het begin van de jaren negentig moeten wor den gesloten. Ook Zoetermeer wil iets nieuws omdat de huidige huis- vuil-scheidingsinstallatie in deze gemeente niet rendabel is. De werkgroep heeft nu uitgere kend dat de aangesloten gemeen ten na de bouw van een nieuwe in stallatie voor de verwerking van hun huisvuil een bedrag van 85 tot 71 gulden per ton kwijt zijn. Een en ander afhankelijk van het feit of de nieuwe vuilverwerking een capaci teit krijgt van respectievelijk 350.000 of 450.000 ton per jaar. Hoe meer vuil, hoe goedkoper de ver- werkingsprijs per ton. Ambtenaren van de werkgroep hebben in het noordelijk deel van Zuid-Holland 24 plaatsen onder zocht die mogelijk geschikt zijn voor de bouw van een dergelijke installatie. Uiteindelijk zijn vier plaatsen overgebleven die in de ogen van de werkgroep het best ge schikt zijn. Behalve Roomburg zijn dat twee plaatsen in Leidschen- dam (nabij het Clausplein) en één in Zoetermeer. Het gemeentebestuur van Leid- schendam heeft overigens al laten weten dat één van de twee beoogde plekken onaanvaardbaar is. Vol gens de werkgroep hebben Leiden en Zoetermeer zich weliswaar kri tisch, maar niet negatief over het advies uitgelaten. Deze medede ling staat haaks op een eerder ge dane uitspraken van de Leidse mi lieu-wethouder Peters en de raads commissie voor ru de- ning, die Roomburg niet bespreek baar vinden. Als alles een beetje meezit, kan de nieuwe installatie - waar deze ook komt te staan - rond 1992 in bedrijf worden genomen. Volgens W.A. de Lange, lid van de werk groep en directeur van de Haagse gemeentereiniging, wordt het een hypermoderne installatie, voorzien van de laatste snufjes. De uitstoot van verontreinigende stoffen zal minimaal zijn, met de energie van de verbrandingsinstallatie wordt zo zuinig mogelijk omgesprongen en het uiterlijk van de vuilverwer king zal bovendien redelijk onop vallend zijn. LEIDEN - Burgemeester en wet houders zijn het in principe eens over de aankoop en sloop van 44 woningen aan de Morsweg. Na de sloop wordt op deze plaats een be drijventerrein aangelegd. De kos ten voor dit alles, ongeveer zes mil joen gulden, denkt het college on der meer te kunnen betalen door verschillende gemeentelijke fond sen aan te spreken. Er hoeft niet direct geld uit de gemeentekas te worden gehaald. Een grote meerderheid van de bewoners van de huizen - die tus sen de Dr. Lelylaan en het Wer- ninkterrein liggen - wenst dat de woningen worden gesloopt, zo is in april uit een enquête gebleken. De overlast rond de woning wordt on houdbaar, zeker nu de spoorlijn langs de huizen wordt verbreed. Waarschijnlijk nog voor de zomer buigt de gemeenteraad zich over deze zaak. Als die akkoord gaat, begint de gemeente onderhande lingen met de afzonderlijke bewo ners over de aankoop van de hui zen. LEIDEN - Bondsvoorzitter Jacob Draijer heeft gisteravond in het Antho- nius Clubhuis 34 leden van de afdeling Leiden van Druk en Papier FNV gehuldigd die respectievelijk 25, 40, 50, 60 en 70 jaar lid zijn. De leden die een 40-jarig jubileum hebben te vieren zijn: J. Wolwing. N. Zandvliet, W. van As, A. Gordijn, D. Ouwerkerk, J.C. van Kesteren, H. van der Zijs, P.J de Groot, A. van der Zeeuw, I. Baard, A. Sierag, J. Beekman, J.J. van der Veer en D. Bekooij. Vijftig jaar lid zijn P. Zierikzee, J.J. Brugman, J.P Onsteenk en A. Hannaart. Zestigjarige lidmaatschappen staan op naam van T.J.A. Driessen, J. Vogelenzang en J. Jasper. Veteranen die 70 jaar lid zijn: I. Beurze en W. Eikerbout. STAD LEIDEN STAD LEIDEN STAD LEIDEN STAD LEIDEN STAD LEIDEN STAD LEIDEN STAD LEIDEN

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1987 | | pagina 9