Lasse Viren: het rennende mysterie
Bloeddoping? Ik wist niet eens wat het was'
Finse atleet verbaasde
met 'dubbele dubbel'
'Ik was
de beste
dus ik
moest
op mijn
bek gaan'
ZATERDAG 9 MEI 1987
EXTRA j
PAGINA 31
Tijdens de Olympische Spelen van 1976 sloot
Lasse Viren aan in het rijtje van de grootsten uit
de atletiekgeschiedenis. Nu, ruim tien jaar later,
hangt er nog altijd een waas van
geheimzinnigheid rond de atleet die de wereld
verbaasde met het leveren van een unieke
prestatie, het behalen van een 'dubbele dubbel'.
Zowel in München als in Montreal won de
politieagent uit het Finse dqypje Myrskylae de vijf
en de tien kilometer, zonder dat hij in de
tussenliggende vier jaar een wedstrijd van
betekenis won. Viren verdween vervolgens weer
netzo snel van het internationale podium als hij er
op was verschenen. In Montreal werd hij door
collega-atleten en journalisten beschuldigd van
het gebruik van bloeddoping. "Maar ik wist niet
eens wat dat was", houdt de laatste van de grote
Finse hardlopers nog altijd vol. De
verdachtmakingen aan zijn adres waren voor
Viren lange tijd reden om buitenlandse
journalisten te ontlopen. Maar de tijd heelt alle
wonden en tijdens zijn recente bezoek aan
Nederland, waar hij afgelopen zondag deelnam
aan een internationale wegwedstrijd over tien
kilometer, toonde de nu 38-jarige legende zich
bereid om terug te blikken op een korte, maar
grootse internationale carrière en uitgebreid stil
te staan bij zijn vier enerverende Olympische
finaleraces.
Lasse Viren toont na de gouden tien kilometer-race zijn schoenen aan het Canadese publiek: "Dat had niets te maken met commercie, ik had last van
blaren". (archieffoto ANP)
Geen wonder dat Lasse Viren zich
al op jeugdige leeftijd ontpopte als
een gretige kilometervreter. Hardlo
pen en langlaufen waren pakweg 25
jaar geleden namelijk de enige spor
ten die de inwoners van de talloze
Finse dorpjes konden beoefenen. In
Myrskylae, een gehucht dat tachtig
kilometer ten noordoosten van Hel
sinki ligt, legde de jonge Lasse in de
zomermaanden te voet grote afstan
den af die hij 's winters op de smalle
latten overbrugde. "Wat moest je
anders", kijkt hij nuchter achterom,
"behalve in de steden waren er ner
gens faciliteiten voor andere spor
ten. Dus ging iedereen hardlopen en
langlaufen".
door Jaap Visser
Als hardloper bleek Viren toch het
beste uit de voeten te kunnen en op 15-
jarige leeftijd besloot hij atleet te wor
den. Twee jaar later werd hij Fins junio
renkampioen op de 3000 meter en nog
eens twee jaar later zou hij nationaal
kampioen op de 5000 meter Worden.
"Tot op dat moment had ik alles zelf ge
daan, zonder trainer. Ik deed gewoon
wat ik dacht dat goed voor mij was, ik
luisterde naar mijn lichaam en dat ben
ik eigenlijk altijd blijven doen".
Daarnaast luisterde hij ook nauwgezet
naar de aanwijzingen van zijn coach Rolf
Haikkola die op het talent afstapte na
diens onstuimige doorbraak in eigen
land. "Het klikte meteen tussen ons",
kan Viren zich de eerste ontmoeting met
de vermaarde Finse atletiektrainer nog
levendig herinneren. "Mijn basis was
goed, ik had altijd rustig maar wel heel
veel getraind. Soms liep ik 250 kilometer
per week. Mijn conditie was uitstekend,
maar Haikkola heeft mij leren versnel
len en in tactisch opzicht gevormd".
Agent
Na zijn schooltijd gaf Lasse Viren zich
op voor de politieschool met als doel
agent te worden in zijn eigen woon
plaats. "Politieagent in Myrskylae, dat
leek mij een ideale baan. Bij ons in de
omgeving gebeurde toch nooit wat, dus
zou ik alle tijd hebben om te trainen".
Viren kreeg zijn zin en als agent van po
litie legde hij op 20 mei 1971 in Rome de
5000 meter af in een tijd van 13 minuten
en 35,2 seconden, zijn eerste Finse senio
renrecord.
In datzelfde jaar nestelde Viren zich in
de Europese top door op de Europese
kampioenschappen in eigen land als ze
vende te eindigen op de 5000 meter.
"Dat was voor mij het bewijs dat ik de
wereldtop zou kunnen halen.. Niet om
dat die zevende plaats zo goed was, maar
omdat ik het gevoel had dat ik nog veel
meer uit mijzelf kon halen". Hij zou het
een jaar later ondubbelzinnig bewijzen.
Op 3 september 1972 liep Viren zijn
eerste Olympische finale en de tiendui
zenden toeschouwers in het Münchener
stadion hielden hun adem in toen de 23-
jarige Fin na 4600 van de af te leggen
10.000 meter tegen het tartan klapte. Zo
maar, zonder te zijn aangeraakt. De Tu
nesiër Mohammed Gammoudi kon hem
niet meer ontwijken en ging eveneens
onderuit. De Afrikaanse medaillekandi
daat bleef kreundend van de pijn liggen,
maar Viren krabbelde pijlsnel overeind
en zette het op een lopen. Ruim drie
rondjes verder passeerde hij de Engelse
leider David Bredford en .maakte van de
laatste kilometers een afvalrace die hij
voltooide in de wereldrecordtijd van
27.38,4.
De verbetering van het zeven jaar ou
de record van de Australiër Ron Clarke
dankte Viren aan zijn supersnelle laatste
kilometer waarvoor hij slechts twee mi
nuten en 29 seconden nodig had. "Ik
was stomverbaasd", kan hij zich zijn eer
ste reactie nog voor de geest halen. "Een
wereldrecord had ik niet voor mogelijk
gehouden, zeker niet na die val. De oor
zaak daarvan was dat het tempo in de
kopgroep plotseling omlaag ging. Ik
moest inhouden en struikelde. Mijn ge
luk was dat de concurrentie er niets van
heeft gemerkt anders had ik het wel
kunnen vergeten. Ik kon weer aanhaken
omdat het op dat moment verschrikke
lijk langzaam ging. Ik deed bijna zeven
tig seconden over dat rondje. En dan
toch een wereldrecord lopen, ik kan het
eigenlijk nog niet geloven".
Circusaap
Door zijn winst op de tien kilometer
was Viren prompt de favoriet en de te
kloppen man op de vijf kilometer. Maar
die druk bleek de nog maar 23-jarige
Scandinaviër prima aan te kunnen. "Na
die tien kilometer voelde ik me heel ont
spannen en ik had geen enkele moeite
om de concentratie te bewaren". Met als
gevolg dat hij op 5 september na zijn
landgenoot Hannes Kolehmainen, de
Tsjech Emil Zatopek en de Rus Wladi-
mir Kuts de vierde atleet werd die op de
Spelen de 'dubbel' veroverde.
De twee gouden medailles verander
den het leven van Viren die zich bij te
rugkeer in Finland "een circusaap" voel
de. Ik werd overal naar toe gesjouwd en
had geen moment rust meer. Iedereen
wilde goede sier met mij maken en daar
dreigde ik knettergek van te worden.
Vandaar dat ik een tijdje ben ondergedo
ken. In financieel opzicht hebben die
gouden medailles nauwelijks iets opge
leverd, wat dat betreft ben ik tien jaar te
vroeg geboren. Wie nu zowel de vijf als
de tien kilometer wint, kan miljonair
worden. Maar dan moet hij wel de hele
wereld rond trekken. Inderdaad, als een
circusaap en daar zou ik niet zoveel voor
hebben gevoeld. Het succes van Mün
chen heeft me alleen een stuk grond in
Myrskylae opgeleverd. Een geschenk
van het dorp. Later heb ik daar een mooi
huis op laten bouwen".
Opmerkelijk genoeg slaagde Viren er
na München nauwelijks in zijn Olympi
sche faam waar te maken. De 1 meter 80
lange en nog geen 60 kilo lichte stayer
leed nederlaag op nederlaag. Bij de Eu
ropese kampioenschappen van 1974 in
Rome werd hij teleurstellend zevende
op de tien kilometer. Op de vijf kilome
ter bracht hij het er aanzienlijk beter van
af, maar moest hij uiteindelijk achter de
Engelsman Brendan Foster en de Oost-
duitse winnaar van de tien kilometer,
Manfred Kuschmann, genoegen nemen
met het brons.
Blessures
Het jaar 1975 werd voor Viren geken
merkt door blessures. Op een operatieve
ingreep aan een bovenbeenspier volgde
een enkelblessure die hij opliep bij het
jagen, zijn favoriete vrijetijdsbesteding.
Toen hij uiteindelijk weer was opgelapt,
leed Viren een serie smadelijke nederla
gen en ook het Olympische seizoen '76
opende hij bija dramatisch slecht.
Zijn collega's gingen steeds minder re
kening met hem houden en zijn in Mün
chen opgebouwde naam had hij al zo
vaak te grabbel gegooid dat van zijn
marktwaarde nog nauwelijks iets over
was. Maar op het moment dat bijna ie
dereen Lasse Viren had afgeschreven,
sloeg hij meedogenloos toe.
Op 26 juli 1976 nam Carlos Lopes in de
eindstrijd van de 10.000 meter al snel de
benen. Alleen Lasse Viren kon het hoge
aanvangstempo van de Portugees vol
gen. In de laatste ronde dankte de pupil
trainer Haikkola voor de wijze lessen,
schakelde over op een hogere versnel
ling en legde voor de derde keer beslag
op Olympisch goud.
"Op het moment dat ik bij Lopes kon
aanhaken, wist ik dat zou winnen", blikt
Viren terug. "Carlos kon namelijk maar
in één tempo lopen en was niet in staat
te versnellen. Ik dus wel, dankzij Haik
kola".
Met zijn overtuigende zege stelde Vi
ren zijn concurrenten en de buitenland
se journalisten voor een raadsel. "Hoe is
het toch mogelijk dat hij hier goud pakt,
die man heeft vier jaar lang geen wed
strijd gewonnen?", vroeg men zich har
dop af. Op sensatie beluste verslagge
vers en afgunstige atleten vonden elkaar
al snel in de verklaring dat Viren zich
schuldig zou hebben gemaakt aan het
gebruik van bloeddoping.
Bloeddoping
'Blood boosting', zoals de internatio
nale term luidt, is een onnatuurlijke pro
cedure waarbij iemand het zuur-
stoftransporterend vermogen van het li
chaam aanzienlijk vergroot door een
flinke hoeveelheid bloed (één tot ander
halve liter) te laten aftappen, in te vrie
zen en pas weer in te spuiten als het li
chaam zich weer heeft hersteld. Het ge
volg is dat het hemoglobine-gehalte en
de capaciteit van de zuurstofopname
toeneemt en het uithoudingsvermogen
groter wordt. Bloeddoping zou leiden
tot de verbetering van een duurprestatie
met zestien tot vijfentwintig procent en
bij geoefende atleten nog altijd tussen
de 6 en 9 procent. Bloeddoping wordt
beschouwd als een Scandinavische uit
vinding waarmee vooral in Finland drif
tig werd geëxperimenteerd.
Geconfronteerd met de beschuldiging
dat hij vlak voor de Spelen zijn natuurlij
ke hoeveelheid bloed zou hebben aange
vuld, beet Viren in Montreal van zich af.
Rendierenmelk zou het geheim zijn van
zijn opmerkelijke krachtsexplosies op
dagen dat er Olympisch goud was te del
ven.
Onschuld
Nog altijd is Viren overtuigd van zijn
eigen onschuld. "Want ik wist niet eens
wat het precies inhield, bloeddoping. Ik
had er natuurlijk wel van gehoord, maar
bij ons in Finland was het niet eens mo
gelijk om er mee te experimenteren. We
hadden namelijk niet de verfijnde appa
ratuur om het bloed in te vriezen, daar
voor moest je naar Zweden. Bovendien
is het effect van bloeddoping hetzelfde
als van het langdurig trainen op extreme
hoogte en dat was precies wat ik in mijn
voorbereiding op de Spelen van '76 had
gedaan".
Zijn trainingsstages van een maand in
Columbia (op 3000 meter hoogte), een
maand in Porto Rico (op 2500 meter),
een maand in de Zweedse bergen en vier
weken in Kenia (op 2300 meter), hadden
Viren inderdaad een perfecte aanloop
naar Montreal bezorgd. "Maar ik heb wel
al mijn organisatorische talenten moe
ten aanwenden om dat voor elkaar te
krijgen. In Finland krijgt elke topatleet
jaarlijks een budget dat naar eigen goed
dunken mag worden besteed. In '76
kreeg ik 5000 gulden, maar daar kan je
natuurlijk niet vier maanden van naar
het buitenland. Daarom ben ik heel erg
zorgvuldig geweest in het aanvaarden
van uitnodigingen voor buitenlandse
wedstrijden. Ik heb alleen daar gelopen
waar de organisatie mijn retourticket
wilde betalen en ik op eigen kosten lan
ger zou kunnen blijven voor het afwer
ken van een hoogtestage".
"Dat was ook de reden dat ik voor
Montreal zo weinig internationale wed
strijden heb gelopen. Dat wekte de jaloe
zie van mijn concurrenten, maar kon ik
het helpen dat ik het slimmer had aange
pakt dan zij? De enige wedstrijden die
voor mij telden, waren de Olympische
wedstrijden, de andere ontmoetingen in
teresseerden mij niet zoveel".
Tot ergernis van Jos Hermens, die
stad, land en zelfs werelddeel afliep om
internationale wedstrijden over vijf en
tien kilometer op te luisteren. De Nijme-
genaar, die tegenwoordig furore maakt
als atletenmakelaar, won veel, maar stel
de op grote wedstrijden steevast teleur.
Zoals in Montreal waar hij er op de tien
kilometer niet aan te pas kwam en zijn
grootste teleurstelling beleefde toen hij
bemerkte dat de zuinige Fin wéér met de
gouden medaille aan de haal was ge
gaan. "Ik had iedereen het goud ge
gund", bazuinde Hermens na de finale
van de 10.000 meter rond, "behalve die
Viren, want over een maand loop ik hem
er weer uit".
Laster
Om die opmerking kan de atleet uit
het land van de duizend meren nu harte
lijk lachen. "Maar toen niet. Ik was
kwaad op al die collega's die laster over
mij spraken. Maar achteraf kan ik het
wel verklaren. Als er één duidelijk de
beste is, zijn de anderen er op uit om
hem op zijn bek te laten gaan".
Zoals de Zweden die een protest tegen
Viren indienden omdat hij de Olympi
sche gedragsregels zou hebben overtre
den door blootsvoets een ereronde af te
leggen en opzichtig met zijn schoenen te
zwaaien. Viren werd voor zijn afwijken
de gedrag door het Internationale Olym
pische Comité op het matje geroepen.
"Maar ik heb de IOC-leden er van kun
nen overtuigen dat ik mijn schoenen
had uitgetrokken omdat ik last had van
blaren bij mijn achillespezen. Het had
niets met commercie te maken. Natuur
lijk zal mijn sponsor het best aardig heb
ben gevonden, maar ik heb er zelfs
achteraf niets extra's voor gekregen".
De incidenten rond zijn persoon kon
den Viren in de drie dagen tussen de tien
en vijf kilometer niet uit zijn balans
brengen. "Al die onzin die er toen over
mij gezegd en geschreven is, heeft mij
alleen maar ongelooflijk gemotiveerd
voor de 5000 meter. Ik had een gevoel
van: 'kom maar op dan zullen we eens
zien wie de beste is'. Ik barstte van het
zelfvertrouwen".
Tot vlak voor de dramatische finale,
één van de boeiendste uit de Olympi
sche geschiedenis. Viren: "Bij aankomst
in het stadion begon ik te twijfelen. Ik
wist dat ik niet meer zo snel was als in
'72 en dat iedereen de jacht op mij zou
openen. Maar Haikkola zei: 'Maak je niet
ongerust, er is maar één mogelijkheid: jij
wint'. Ik heb toen de beste race uit mijn
carrière gelopen, bijna perfect".
Schaduw
Zoals Viren had verwacht, joeg het he
le veld achter hem aan en bij het ingaan
van de laatste ronde werd hij door maar
liefst zes concurrenten op de hielen ge
zeten. Zeven lopers, onder wie de geheel
in het zwart gehulde Nieuwzeelandse
wereldrecordhouder Dick Quax, stort
ten zich in de laatste 200 meter. Viren:
"Ik keek om me heen en ik wist dat ik
moest lopen alsof mijn leven er van af
hing. Vlak voor de finish zag ik iets
zwarts naast me. Ik moest nög harder,
maar voor mijn gevoel kon ik niet meer
harder. Ik klapte bijna uit elkaar. Toch
lukte het, want langzaam zag ik die
zwarte schaduw verdwijnen".
Zijn tweede Olympische dubbelslag
leverde Viren opnieuw een lap grond op,
maar nu een stukje verder van huis. "In
Lapland, op de poolcirkel en 850 kilome
ter van Myrskylae. Daar staat nu mijn
zomerhuisje. Het is daar heerlijk in de
zomer, altijd dag".
Na Montreal kon Viren nauwelijks
meer de motivatie opbrengen om net zo
veel trainingsarbeid te verrichten als hij
in de tien jaar daarvoor had gedaan. De
Europese kampioenschappen van 1978
liet hij lopen als gevolg van een knie
blessure en in 1980 maakte hij nog wel
deel uit van de Finse Olympische ploeg,
maar zijn vijfde plaats op de 10.000 me
ter en opgave op de marathon spraken
niet bepaald tot de verbeelding. "Ik had
er nooit aan moeten beginnen", ziet Vi
ren met de nodige wrok naar zijn laatste
Spelen om. "Ik had mij laten overhalen
door de publieke opinie. Daar heb ik be
hoorlijk spijt van gekregen, want in
Moskou beleefde ik de afgang die ik
vreesde".
Te gemakkelijk
Met het internationale afscheid van
Viren kwam er ook een eind aan de Fin
se stayersdynastie. Na Viren is het alle
maal minder geworden en de huidige pr-
en marketingmedewerker van een Finse
bank wijt dat aan de verhoogde levens
standaard in zijn land. "Het wordt de
jeugd tegenwoordig veel te gemakkelijk
gemaakt. Vroeger gingen wij naar
school lopen of langlaufen, in het meest
gunstige geval fietsen. Tegenwoordig
worden ze gehaald en weer thuis ge
bracht met de bus of zelfs met een taxi.
Het gaat de mensen goed, zelfs in de
kleine dorpjes is tegenwoordig van alles
te doen. De hogere levensstandaard mag
dan een zegen voor het land zijn, voor
het hardlopen en langlaufen is het dat
beslist niet".
Lasse Viren heeft
de zwarte scha
duw Dick Quax
van zich afge
schud en voltooit
zijn tweede dub
bel. Klaus-Dieter
Hildenbrand
werpt zich als der
de over de finish.
(archieffoto ANP)
