Jan Blokker schrijft
boek over veertig
jaar Holland Festival
Borduren met gouddraad en zijde
Carolyn Carlson verstikt door overdaad
Oude Stijl
Jazzfestival
in Breda
'Compagnie van de XXe Eeuw' wil eerherstel acteur
Zacht zingen een probleem voor 'Sempre Crescendo'
DONDERDAG 7 MEI 1987
RADIO-TV-KUNST
PAGINA 23
Hoge prijs
voor werk
Andy Warhol
NEW YORK (UPI) - Een schil
derij van de onlangs overleden
popartiest Andy Warhol heeft
dinsdag op een veiling in New
York ruim 1.200.000 gulden op
gebracht, wat meer is dan ooit
voor een werk van zijn hand is
betaald.
Het schilderij uit 1963, "Whi
te car crashing 19 times", werd
door een Zwitserse kunsthan
delaar gekocht voor 1.320.000
gulden, bijna het dubbele van
de voorheen hoogste prijs voor
een Warhol, 770.000 gulden.
Andy Warhol is op 22 februa
ri in New York overleden.
AMSTERDAM (ANP) - „Wij zullen dan maar hopen dat we
er met een kleiner bedrag afkomen" is de titel van het
boek dat publicist Jan Blokker schreef over veertig jaar
Holland Festival en de Hollandse samenleving.
De titel is ontleend aan dezelfde bewoordingen die een
anonieme ambtenaar van het toenmalige ministerie van
onderwijs, kunsten en wetenschappen schreef op een sub
sidie-aanvraag van het eerste Holland Festival in 1947.
BREDA (ANP) - Op het 17de Oude
Stijl Jazzfestival in Breda zal een
groot aantal buitenlandse orkesten
en internationaal bekende jazzso-
listen optreden. Het Nachtconcert
op zaterdag 30 mei telt nagenoeg
alleen orkesten en solisten uit
Amerika, Engeland, West-Duits-
land en Scandinavische landen.
Het festival 1987 wordt gehouden
van 28 tot en met 31 mei. Aan de al
jaren bestaande opzet ervan is niet
getornd, wel zijn op onderdelen
verbeteringen doorgevoerd, aldus
de organisatie van het festival.
Bekende namen zijn onder meer
de tenor-saxofonist Arnett Cobb,
bassist-vocalist M^jor Holley (bei
den uit de VS), de gitaristen Fapi
Lafertin uit Nederland, Howard
Aldin en Marty Grosz (beiden uit
de VS), pianist Keith Nichols uit
Engeland, saxofonist Claus Jacobi
uit Duitsland, zangeres Lillian
Boutté (Engeland), trombonist
Dan Barrett (VS), the Swedish Jazz
Kings met Bengt Persson en Ken
neth Arnströn, The Red Rose Rag
Time band (VS), Hot Antic Jazz
band uit FYankrijk, Max Colie
Rithm Aces uit Engeland en de
Mari Gras Jazzband met dans
groep uit Engeland.
Uit Breda komen negentien
orkesten zoals de JoJo Swingband,
Dirty Dozen, Scat Cats en de Noot-
enkraaksters. Uit Nederland ver
der onder anderen de Sky Masters,
voor het eerst in Breda, het
Leidsch Studenten Jazzgezelschap
(vorig jaar concourswinnaar).
Friends of Swing met de Zwitserse
trompettist Oscar Klein, het Deep
River Quartet en Goodtime Revi
val.
Naast een groot aantal buiten-
concerten op vier podia in de Bre
dase binnenstad zijn er diverse
binnenconcerten. Belangrijke pro
gramma-onderdelen zijn het inter
nationaal concours voor amateur-
jazzorkesten, het thema-concert
Swingln'Europe op donderdag
avond, het At the Jazz Band Ball
en de kroegentocht op vrijdag
avond en het nachtconcert dat za
terdagavond begint.
Tot het internationaal concours
zijn dit jaar elf orkesten uit zes lan
den toegelaten. Hierin zal het eer
ste Italiaanse jazzorkest te horen
zijn dat Breda aandoet. De deelne
mers komen verder uit West-Duits-
land, Engeland, Zwitserland, Zwe
den en Nederland. Voor het eerst
in jaren doet er ook weer een Bre
dase formatie aan het concours
mee. Dat is het nog jonge orkest
(gemiddelde leeftijd 17 jaar) Hot
Bubble Gum Swing Band, dat vo
rig jaar verrassend een tweede
prijs behaalde op het jazzconcours
in Assen.
Fümnet
let op
gedenkdagen
WADDINXVEEN (ANP) - Het
speelfilmkanaal Filmnet zal in het
programmapakket voortaan meer
rekening gaan houden met natio
nale gedenkdagen als de doden
herdenking op 4 mei. Daarvan was
dit jaar helemaal geen sprake, want
op de abonneetelevisie werd op dat
moment rond het tijdstip van 20.00
uur zonder onderbreking de film-
musical Showboat uitgezonden.
Volgens Filmnet-adjunct-direc-
teur Hans Klap gistermiddag in
Waddinxveen was het een regel
rechte fout, en ook onzorgvuldig,
in de programmering geen enkele
rekening te hebben gehouden met
het nationale karakter van een dag
als 4 mei in Nederland.
Het voortdurende „gezeur" om
geld is dan ook een van de onder
werpen waar het boek om draait.
Een ander thema is de volgens
Blokker vijandige houding die de
Raad voor de Kunst voortdurend
ten toon spreidde tegenover alles
wat het Holland Festival onder
nam en wat uiteindelijk leidde tot
het advies aan de minister van
WVC in 1985 het Holland Festival
maar helemaal niet meer te subsi
diëren. Dat advies van de raad
heeft de bewindsman overigens
niet opgevolgd.
Blokker pretendeert niet dat hij
met dit door de Staatsuitgeverij
uitgegeven boek de volledige ge
schiedenis van veertig jaar Holland
Festival heeft verteld. Hij spreekt
wel de hoop uit dat ter gelegenheid
var. bij voorbeeld het gouden jubi
leum in het seizoen 1997-1998 een
„echte historicus" dat nog zal
doen.
Thematisch
Zijn tekst volgt niet zoals de fo
to's in het boek chronologisch de
geschiedenis van het Holland Fes
tival. Blokker heeft aan een thema
tische opbouw de voorkeur gege
ven, waarbij het politiek-cultureel
klimaat in Nederland na de Twee
de Wereldoorlog het uitgangspunt
vormde.
Wonder
„Om nu te zeggen dat in Neder
land altijd een innige relatie met de
Kunsten heeft bestaan - nee", al
dus Blokker. Dat in Nederland in
1947 een Holland Festival „voor
bijzondere kunstmanifestaties"
werd voorbereid noemt de schrij
ver een verrassing. Dat het festival
na veertig jaar nog altijd een vitaal
bestaan leidt mag naar zijn mening
een klein wonder heten. Eigenlijk
is dat te danken aan de „eigenzin
nige" mensen die altijd de leiding
over het Holland Festival hebben
gehad, zoals Peter Diamand. Jaap
den Daas en Frans de Ruiter, zei
Blokker gisteren op een bijeen
komst in Amsterdam ter gelegen
heid de presentatie van het boek.
Daar overhandigde bescherm
heer van het Holland Festival
Prins Claus de eerste exemplaren
aan Peter Diamand, die van 1949
tot 1966 de scepter over het Hol
land Festival zwaaide, en aan me
vrouw Reinink, de vrouw
van de twee initiatiefnemers, de
1979 overleden H.J. Reinink.
Op woensdag 3 juni zal de NOS een
documentaire impressie over veertig
jaar Holland Festival van Hans Heg en
Don Rook uitzenden onder de titel
„Oorlogsdroom van 'n stel heilige
Peter Diamandgrondlegger t
Werkgroep wil
geweld op tv
terugdringen
DEN HAAG (GPD>- Via een klach
tentelefoon 'TV-geweld' wil de
Landelijke Werkgroep TV-Geweld
in Haarlem zoveel mogelijk klach
ten verzamelen van kijkers die zich
ergeren aan en verontrust zijn over
het geweld op de televisie. De
werkgroep wil de klachten vervol
gens doorgeven aan de overheid en
de omroepen.
De werkgroep vindt het vreemd
dat veel mensen verontrust zijn
over de toenememde kriminaliteit,
terwijl televisieprogramma's die
bol staan van het geweld zeer po
pulair zijn. 'Haat, nijd en hebzucht
vormen belangrijke ingrediënten
voor heel wat tv-programma's en
helpen zo de omroepen aan kom-
fortabele kijkcijfers', zo luidt de
klacht. Volgens de werkgroep
krijgt met name de jeugd een
'rang-klets-boem-mentaliteit mee
waarvan de gevolgen reeds waar
neembaar zijn'. Het is de werk
groep er niet om te doen elk spoor
tje van geweld van het scherm te
weren, maar het 'geweld om het ge
weld' wordt categorisch afgewe-
Expositie in het Catharijneconvent in Utrecht
het Rijks
museum Het
Catharijne
convent
in Utrecht.
(foto ANP)
UTRECHT - Schilderijen met gouddraad en zijde is de
goed gevonden naam van de tentoonstelling die in het
Rijksmuseum Het Catharijneconvent in Utrecht te zien is.
Een catalogus van 250 pagina's met 150 illustraties bege
leidt deze expositie (verhoudingsgewijs lage prijs: f 32.50)
en dat geeft al aan dat het hier om een pretentieuze mani
festatie gaat.
zijn bijna allemaal te vinden op de
kleding van de roomskatholieke
geestelijke stand, zoals die gedra
gen werd van de middeleeuwen tot
en met de barok. De gewaden heb
ben verschillende vormen, die in
de loop van de eeuwen wel dege
lijk aan een zekere ,mode', om dat
wereldse woord maar te gebrui
ken, onderhevig zijn geweest. Aan
gezien de borduursels vaak zeer
duur waren - goud en parels zijn
altijd dure materialen geweest en
de borduurders waren er niet zui
nig mee - werd er omheen gesne-
Gouddraad en zijde wijst op bor
duren en inderdaad worden alleen
maar borduursels tentoongesteld.
Maar dan wel van zo'n kwaliteit,
dat zonder enig voorbehoud kan
worden gesproken van kunst. Ker
kelijke kunst, dat natuurlijk wel,
want het Catharijneconvent stelt
zich tot taak de cultuur van het
christendom in beeld te brengen.
Geestelijkheid
De borduursels
Dansgroep Carolyn Carlson met
'Still Waters'. Regie: Carolyn Carl
son; decor: Frédériic Robert, Euan
Burnet-Smith; Muziek: René Aubry,
Serge Aubry, Jean Schwarz. Gezien
op 6 mei in het Muziektheater, Am
sterdam. Aldaar ook op 8 en 9 mei.
AMSTERDAM - Het doek gaat
op. Of nee; het brandscherm
schuift omhoog. Een hels on
weer klinkt terwijl een in het wit
geklede vrouw steeds weer met
haar eigen armen als schichten
in haar buik priemt. Dan komen
meer dansers op. Ze bewegen
traag over het podium, steeds
van links naar rechts. Zes kleine
verhogingen worden zichtbaar,
drie aan elke kant. Het lijken
bruine doodskisten.
Uit die eerste taferelen van
'Still Waters' spreken verschil
lende stijlen. Naarmate de voor
stelling vordert worden dat er
steeds meer. In decorstukken,
belichting en traag verglijdende
passages is de invloed van Bob
Wilson te herkennen.
Dit avondvullende stuk van de
van oorsprong Amerikaanse cho
reografe Carolyn Carlson ken
merkt zich door overdaad. Die
spreekt niet alleen uit de veel
heid aan stijlen, maar nog meer
uit de manier waarop ze met
symbolen omspringt. Een uitdra
gerij maakt ze er van. Ze voert
een boogschutter, een koning in
een mantel, een door de bliksem
getroffen boom, een vrouwtje
met stok, een Fransman met
staartje, een meer dan levensgro-
Aanvankelijk maakt de wijze
waarop met die uiteenlopende
stijlen en symbolen wordt omge
sprongen toch indruk. Maar in
de scène na de eerste donkerslag
wordt de ban verbroken; Carlson
danst dan solo op muziek die als
een slechte imitatie van Mornco-
ne klinkt. Die solodans met wrie
melende, biddende, smekende,
afwerende handen is zo zelfver-
heerlijkend, dat het niet meer
goed komt. Hoe prachtig de ta
bleaux vivants ook zijn die de
dansers daarna op het podium
zetten, ze blijven kitsch-goden
en kosmonauten.
Twee keer ging ik bijna alsnog
door de knieën voor de kitsch
van Carlson. Er is een tweege
vecht met oneindig trage bewe
gingen, dat zeker het spannend
ste moment van de voorstelling
oplevert. Nog veel mooier is het
verstilde tafereel bij een meertje,
dat eindigt met Carlson om haar
as draaiend als een opwindpop.
Die scène is ook de enige waarin
er werkelijk iets gaat gonzen tus
sen dans en muziek en het niet
meer te zeggen is wie nu wie bij
de hand neemt.
Die muziek is overigens vol
gens dezelfde formule gemaakt
als de dans. Het is een collage
van minimale klankenreeksen,
natuurgeluiden, volkse deuntjes
en modulerende tonen, dat alles
elektronisch opgewekt. Je hoort
het hele repertoire aan walvis
sen, stormwinden,
regen dat tot het standaardpak
ket van iedere elektronische
componist uit de middenklasse
behoort. De muziek klinkt even
prachtig en nietszeggend als de
dans eruit ziet.
Natuurlijk is Carolyn Carlson
een vakvrouw. Dat heeft ze eer
der bewezen en dat blijkt ook uit
'Still Waters'. Zo weet ze hoe ze
door bewegingen te vertragen of
te versnellen de illusie van tijd
loosheid op kan wekken. Ook
kan ze op minimale muziek een
groep dansers als één groot,
zacht, vloeiend lijf laten bewe
gen. En de houdingen van de ar
men zijn bij haar vaak zeer sier
lijk.
Maar wat dan nog. Alle midde
len die haar ten dienste staan
kampen met inflatie omdat ze ze
tegen elkaar in laat schreeuwen.
'Still Waters' blinkt vooral uit
door effectbejag. Carlson mag
over enkele maanden een avond
vullend stuk maken bij het Na
tionale Ballet. Ik hou m'n hart
vast.
ARIEJAN KORTEWEG
'De paradox van de acteur' van De-
nis Diderot door de Compagnie van
de XXe Eeuw. Regie: Paul de Lussa-
net. Gezien op 6 mei in de Stads
schouwburg (Bovenzaal), Amster
dam. Aldaar nog geregeld tot en met
17 r
i te z
AMSTERDAM - De tranen van
een slecht toneelspeler komen
rechtstreeks uit zijn hart, die van
een goed acteur via koele, ratio
nele, effectvolle berekening van
uit zijn hoofd. Als na een voor
stelling het publiek bedroefd de
zaal verlaat, is de acteur alleen
maar moe. Al spelend moet de
acteur zich als het ware verdub
belen, zich opdelen in de eigen
persoon en het toneelpersonage.
Tijdens het spel houden de beste
acteurs er geen gevoelens op na
Zo kundig mogelijk imiteren zij
slechts de hartstochten en gevoe
lens van de personages.
Dit - vrij extreem geformuleer
de - standpunt brengt Denis Di
derot (1713 - 1784) naar voren in
zijn posthuum verschenen essay
in dialoogvorm: Paradoxe sur le
comédien. Een nieuwe toneel
groep met de deftige naam; Com
pagnie van de XXe Eeuw heeft
deze theoretische tweespraak tot
een voorstelling bewerkt, die als
visitekaartje voor de doelstelling
opgevat dient te worden. Alleen
al deze keuze maakt duidelijk,
dat het dit nieuwe gezelschap
hoofdzakelijk te doen is om een
eerherstel voor de vereiste vaar
digheden van het kunstenaars
schap van de acteur. Per slot van
rekening zet Diderot deze hou
ding van bewuste emotionele en
berekenende afstandelijkheid op
één lijn met die van scheppende
kunstenaars als dichters, schil
ders en componisten.
Niet voor niets meldt het pers
bericht, dat men de tot vedette
gemaakte toneelschrijfkunst wil
"laten dienen door klassiek geta
lenteerde acteurs". Vrij vertaald:
De Compagnie van de XXe
Eeuw, zelfs al deftig met een be
schermheer in de persoon van
Hugo Claus, vertoont een restau
ratieve tendens naar het grote
sterren-toneel. Ellen Vogel,
Charlotte Kohier, Loudi Nijhoff,
Albert van Dalsum, Lo van
Hensbergen - in het stuk worden
deze en andere grote namen al'
genoemd, want Dimitri Frenkel
Frank heeft in zijn bewerking
van Diderots tekst de voorbeel
den aangepast en naar de Neder
landse situatie verplaatst.
De ongeveer een uur durende
voorstelling toont een aantrekke
lijke. intellectualistische twee
spraak in een onvermijdelijk
ons-kent-ons sfeertje. Jéróme
Reehuis vertolkt met hier en
daar een extra toneelmatige dic
tie de rol van de gesprekspart
ner, die het standpunt van Dide
rot verwoordt. Zijn personage
laat Reehuis langzaam maar ze
ker onsympathieker en cliché
matiger worden; dat geeft het ge
heel iets van relativerende zelf
spot. Hidde Maas dient zich als
aangever voornamelijk te beper
ken tot het stellen van vragen, en
laat intussen enkele staaltjes van
tekstloos spel zien.
Prominente vertegenwoordi
gers van de Amsterdamse 'beau
monde', onder wie Hafry Mu
lisch en Adriaan van Dis, kwa
men gisteravond de verrichtin
gen van het gezelschap bekijken
Uit de wereld van het zogenaam
de regisseurstoneel daarentegen
waren opvallend weinig perso
nen aanwezig - maar dat kan toe
val zijn. In elk geval zegt zo'n vi
sitekaartje nog niet alles, en geeft
hoogstens een bepaalde richting
in de repertoirekeuze en metho
dische aanpak aan. Voorlopig
maar gewoon afwachten, wat de
groep gaat doen
WIJNAND ZEILSTRA
Voorjaarsconcert van het studenten-
muziekgezelschap 'Semfrre Crescen
do' orkestdirigent Bastiaan Blom
hert. koordirigent Piet Hulsbos,
mmv Suze van Grootel, sopraan;
Pieter Korteknie, bas-bariton; Mi-
rella Overbeek, hobo en Arjan Hage-
man, piano, gehoord 6 mei in de
foyerzaal van de Stadsgehoorzaal.
Met een selectie uit de 'Cantate
Campanae' van Wim Franken
opende het studentenmuziekge
zelschap 'Sempre Crescendo'
met koordirigent Piet Hulsbos
het voorjaarsconcert, waarbij het
koorlid Arjan Hageman zich een
virtuoze pianist toonde. Een con
cert overigens metfc hoogte- en
dieptepunten.
Om met de hoogtepunten te
beginnen spoed ik me naar het
slot: de vierde symphonie opus
120 van R. Schumann, waar het
orkest op zijn best voor de dag
kwam. Een hechte eenheid, vol
vuur gedirigeerd door Bastiaan
Blomhert. De violen hadden hier
een homogene en sterke klank,
slechts weinig door onzuiverhe
den ontsierd. Ook de blazers
kwamen uitstekend tot hun
recht in scherzo en finale. Helaas
lieten de celli het eigenlijk, wan
neer ze niet opgingen in een gro
ter klankgeheel, de hele avond
afweten. De contrabassist Hans
Vreeken, klein van gestalte maar
groot in zijn optreden, onder
steunend of richting gevend aan
de celli, speelde intens en geïn
spireerd, en was de man die veel
voor de rechterflank betekende.
Waren de sopranen in de 'Can
tate Campanae', een werk vol
welluidende verrassingen, nog
niet echt op dreef, met name bij
de inzet van 'de Cambray la
gent', spoedig werd duidelijk dat
ze zuiver en met een zeker ge
mak het hoge register hanteer
den. Het onverwacht snelle be
gin van 'Lux aeterna luceat eis'
in het Requiem van Fauré werd
met een prachtig aangehouden c,
goed gedoseerd opgevoerd van
dubbel piano naar piano. Tóch
was het subtiel en zacht zingen
voor dit koor een groot pro
bleem: ik heb nauwelijks drie
voudig of dubbel piano gehoord
hoewel ze vele malen in deze mis
staan genoteerd. Zeer verdien
stelijk vertolkte Pieter Korteknie
de baritonsolo 'Libera me, Domi
ne' waarin zijn stem tekort werd
gedaan door onzuivere cellobe-
geleiding.
Een verrukkelijk intermezzo
vormde het hoboconcert van Al-
binoni (1671-1750) waarin de
strijkers in het eerste allegro een
stralende boventoon voerden en
waarin het orkestlid Mirella
Overbeek debuteerde als solo
hoboïste. Het eerste allegro en
het adagio speelde zij evenwich
tig, muzikaal en redelijk zelfver
zekerd; dat was niet altijd even
makkelijk in het meeslepende
adagio, wat mijns inziens door de
eerste violen te snel werd ge
speeld, waardoor de ostinato-fi-
guratie een wat gejaagde indruk
achterliet en de hobo niet opti
maal kon uitzingen in de lang
aangehouden begintoon. Sem
pre crescat, floreat'.
LIDY VAN DER SPEK
door
Wim Henk Bakker
In de catalogus wordt uitvoerig
ingegaan op de onderscheiden bor
duursteken en het conserveren en
restaureren van gewaden. Bordu
ren was in principe een aangele
genheid van mannen. Deze waren
verenigd in een gilde met als heili
ge St. Lucas.
Een leerling mocht zich met een
voudige achtergronden bezighou
den, de gevorderde kreeg wat inge
wikkeldere te doen en het
werkelijk moeilijke werk werd ge
daan door de meester. Moeilijk was
vooral het borduren van de mense
lijke figuren die voorkwamen op
het ontwerp.
Schilders
De ontwerpen aelf waren dik
wijls afkomstig van gevestigde
schilders. Duidelijk is dit te zien
aan kledingstukken afkomstig uit
Alkmaar en Hoorn, die beide dui
delijk zijn beinvloed door de Mees
ter van Alkmaar (eerste helft zes
tiende eeuw.) De overeenkomsten
zijn vaak frappant en gelijk men la
ter gravures maakte naar een be
staand schilderij, zo borduurde
men naar schilderijen, gebrand
schilderde ramen of speciale ont
werpen. De borduursels zijn dik
wijls zeer groots opgezet, zodat
men gemakkelijk hele taferelen,
hele 'schilderijen' kon aanbrengen,
die wat onderwerp betreft waren
ontleend aan de bijbel of aan heili
genlevens.
Er is op de expositie ook een
'echt' schilderij te zien, namelijk de
Gregoriusmis van de Meester van
de H. Sippe, dat toont hoe de kle
ding in de praktijk gedragen werd
Verplicht
Hoewel de expositie zonder cata
logus te goed is - de beschrifting
voldoet aan de hoogste eisen - is
het bezit van dit boek voor ieder
een die geïnteresseerd is in kerke
lijke kunst zonder meer verplicht.
Natuurlijk zijn er artikelen (van
Saskia F.M. de Bodt) over de tech
nische kant van de zaak, die vast
goed zijn, maar dat wil ik liever
niet beoordelen, aangezien ver
schillen tussen de rijg-, splijt en la
zuursteek geheel langs mij heen
gaan. Verder zijn er artikelen van
diverse wetenschappelijke mede
werkers. waarvan dat van Casper
Staal, lid van de staf van het mu
seum speciaal genoemd dient te
worden, omdat hij daarin duidelijk
maakt het kleurengebruik in de li
turgie lang niet zo vastlag als de
meeste toch goed geinformeerde
roomskatholieken vaak denken.
Hij doet dat aan de hand van een
beschouwing van het kleurgebruik
in de Oudmunsterkerk te Utrecht.
Daaruit blijkt overigens, dat men
in het Sticht zeer eigenzinnig te
werk ging. Maar dat weten we al
langer.
Tentoonstelling: Schilderen
met gouddraad en zijde, kerkelij
ke borduurkunst; Catharijnecon
vent in Utrecht, tot en met 28 juni.
Geopend: dinsdag tot en met vrij
dag van 10.00 tot 17.00 uur, zater
dag, zondag- feestdagen 11.00 tot
17.00 uur, maandag gesloten.
