Aida in Luxor: adembenemend schouwspel
Gust: zinvol
lokatieproject
Schakers kunnen heel boeiend zijn
Ondanks klungelige techniek en falende organisatie
Zangeres
Dalida
dood
aangetroffen
Perosi-
herdenking
perfect
MAANDAG 4 MEI 1987
PAGINA 23
LUXOR - De spectaculaire
opvoering van de opera Ai-
da in het 200 jaar oude tem
pelcomplex van Luxor in
Opper-Egypte is zonder ge
welddadige incidenten
verlopen. Het was een
spektakel om nooit te ver
geten, zij het, dat de uit
voering zelf nogal wat kri
tiek ontmoette.
door
Hans Lutz
Het publiek werd evenals de
hoge genodigden (aanzienlijk
minder dan verwacht: slechts
mevrouw Moebarak was er, ko
ningin Sophia van Spanje,
prinses Caroline van Monaco,
de premier van Egypte, leden
van de regering) vergast op een
langdurige openingsceremo
nie, waarin door verscheidene
sprekers nog eens werd verteld
hoe belangrijk dit evenement
wel niet is voor het cultureel
toerisme naar Egypte en waar
in men werd verwelkomd door
alle goden en farao's van Egyp
te. Helaas bleek de geluidsin
stallatie niet te werken, waar
door de toespraken geheel aan
de aandacht ontsnapten.
Het bleek slechts een klein voor
beeld van de volstrekt chaotische
manier waarop de Egyptenaren dit
evenement organiseren. Vooral het
vervoersprobleem is gigantisch.
Het Nederlands/Belgische gezel
schap waartoe ik behoorde, heeft
zaterdag een halve dag in onzeker
heid verkeerd of de première zelfs
maar bijgewoond kon worden. De
Egyptische autoriteiten bleken -
ondanks de voorbereidingstijd van
twee jaar - toch nog zo overvallen
te zijn door bij voorbeeld het ver
voersprobleem, dat eerder ge
maakte regelingen iedere geldig
heid hadden verloren. Urenlange
onderhandelingen leidden er ten
slotte toe, dat in de loop van de dag
alsnog een vliegtuig kon worden
gecharterd. Tot verbijstering van
het honderd man tellende gezel
schap bleek het een oud Egyptisch
militair transportvliegtuig te zijn,
een viermotorig bakbeest, zonder
stoelen. In feite een reusachtige
vliegende vrachtwagen met can-
vasbekleding.
Woede
Velen van het gezelschap, die
soms tot vijfduizend gulden had
den betaald voor een 'luxe-reis' sta
ken hun woede niet onder stoelen
of banken. Pas toen in het vliegtuig
flessen whisky rondgingen en na
aankomst in een bloedheet Luxor
bleek dat een van de vliegtuigen
van Egypt Air wegens mankemen
ten was uitgevallen, stilde het on
genoegen. Het vooruitzicht op een
spectaculaire Aida vergoedde ten
slotte veel.
Maar voor degenen die niet het
geluk hadden op de voorste tien
rijen te zitten, werd ook deze uit
voering een teleurstelling. Een ge
brekkige geluidsinstallatie, die er
toe leidde dat er tussen het geluid
Voor het eerst werd de Aida in december 1871 opgevoerd. De tweede -
Egyptische - uitvoering heeft gisteravond plaatsgehad voor deze tempel
van Amun in Luxor. Rechts de tempel en links de tribune waar ruim 3500
personen kunnen zitten. anp
PARIJS (AP) - De zangeres en ac
trice Dalida is zondag op 54-jarige
leeftijd in haar woning in Parijs
overleden.
Dalida werd als Yol'ande Gigliot-
ti in Egypte geboren uit Italiaanse
ouders. De zangeres, die sinds 1954
in Frankrijk woonde en werkte,
pleegde zelfmoord met een overdo
sis slaapmiddelen. Over de hele
wereld zijn van haar meer dan 85.
miljoen platen verkocht. Zij werd
bekend door de liedjes 'Bambino',
jjGigi l'Amoroso' en 'Paroles...Paro
les'.
Dalida was ook een verdienste
lijk actrice en speelde mee in een
groot aantal films. In 1986 had zij
Zangeres Dalida
Musea in
Leiden dit
weekeinde
goed bezocht
LEIDEN - Het museumweekeinde
1987 is een groot succes geworden.
Dat meldde gistermiddag de stich
ting Museum Jaarkaart gevestigd
aan de Groenhazengracht in Lei
den. 'Honderdduizenden meer dan
normaal hebben dit weekeinde een
museum in Nederland bezocht', al
dus de verheugde woordvoerder
van de stichting.
Ook in Leiden is het museum-
weekeinde een succes geworden.
Zowel museum De Lakenhal als
het Rijksmuseum voor Oudheden
.zijn zeer tevreden over de hoeveel
heid bezoekers. De Lakenhal kreeg,
ongeveer 1350 bezoekers te ver
werken. Normaal zijn dat er niet
meer dat 150. Bijna een vertienvou
diging. Ook het museum voor Oud
heden meldde dat er sprake was
van een enorme toename. Meer
dan 2000 mensen gingen naar dit
museum aan het Rapenburg. 'In
een gewoon weekeinde krijgt het
museum rond de 400 bezoekers',
aldus de woordvoerder van het
museum voor Oudheden. 'Met na
me zondag is het een echte gezins
dag geweest. Er waren ook specia
le activiteiten voor kinderen geor
ganiseerd zoals een schattenjacht.
De bezoekers bleven hierdoor veel
langer in het museum'.
Het museumweekeinde, waarin
ruim 400 musea in den lande gratis
hun deuren voor het publiek ope
nen, is bedoeld om het museumbe-
zoek te bevorden. Voorts probeert
de stichting dat publiek warm te
maken voor de museumjaarkaart.
Beide doeleinden kwamen de laat
ste jaren uit de verf. Het museum-
bezoek vertoonde een stijgende
lijn en het aantal jaarkaarten steeg
van 180.000 in 1985 naar 260.000 vo
rig jaar. Dit jaar hoopt de stichting
minstens 300.000 jaarkaarten,aan
de man te kunnen brengen.
SINATRA - De Amerikaanse zan
ger Frank Sinatra is zeer kwaad op
Zweden omdat hij bij een toernee
door dat land in juni te maken
krijgt met een belasting van 30 pro
cent op de toegangsprijzen voor
zijn concerten.
De maatregel is ingesteld omdat
Sinatra in 1981 in Zuid-Afrika con
certen heeft gegeven en zijn naam
voorkomt op een zwarte lijst van
de VN. De zanger heeft de Zweed
se regering verzocht de strafhef-
fing in te trekken, maar hij kreeg
nul op het rekest omdat Zweden
liet weten strikt de hand te willen
houden aan de bestrijding van de
apartheid in Zuid-Afrika.
uit de luidsprekers en dat van de
natuurlijke stemmen bijna een hal
ve seconde verschil zat, maakte dat
de stemmen op de tweede helft van
de tribune ternauwernood te horen
waren. Pas als men helemaal bene
den zat, desnoods op een steen
naast het orkest kon men genieten
van een schitterende Placido Do
mingo, die zelfs in deze gigantische
ruimte nog nuances weet aan te
brengen, van Maria Chiara, die een
wat eenvormige, maar toch heel
mooie Aida zong en van een impo
sante Franco d'Artegna als de fa
rao. Fiorenza Cossotto als Amneris
viel ronduit tegen: ze gaf na het
tweede bedrijf de strijd tegen een
niet bestaande akoestiek, de voort
durend door paardehoeven, voor
bijsnellende figuranten, huppelen
de danseressen opgewaaide stof
wolken op en bleef bij iedere hoge
re toon tegen die toon aanzingen.
Voeg dit bij een traag tempo - diri
gent Donato Renzetti moest wel:
de afstanden, die solisten, legers,
krijgsgevangenen, priesters en
danseressen moesten afleggen wa
ren ongekend - en men kan zich
voorstellen, dat de Aida in een
beetje operagebouw aanzienlijk
klinkt.
Schitterend
Bleef natuurlijk het spektakel:
tegen de imposante pilonen van
het tempelcomplex van Luxor zag
deze Aida er schitterend uit. Voor
al de belichting deed daar alle
recht aan: het moment waarop de
tientallen sfinxen langs de allee in
roze en wit licht werden gedom
peld en de triomfmars zich in be
weging zette, vergeet men zijn le
ven niet, evenmin als de bazuinbla
zers op het dak van de pilonen, het
priesterkoor tegen de achtergrond
van de obelisk en nog veel meer
dan dit soort indrukwekkende mo
menten.
Maar bijna even boeiend als het
opera-spektakel was het publiek
zelf: de smokings, de gouden en
zilveren galakostuums, de avond
robes hebben niet alleen modeko
ning Karl Lagerfeld (die ook aan
wezig was) genoegen bezorgd. De
vervreemdende tegenstelling tus
sen al deze glitter en de primitieve
omstandigheden waaronder de lo
kale bevolking probeerde nog een
slaatje te slaan uit dit evenement
(met versierde koetsjes, gipsen sca-
rabees, onvervalste portretten van
Verdi op papyrus en nog veel meer
kitsch) was zo groot, dat ik me
steeds meer moeite moest getroos
ten om te beseffen dat het allemaal
toch echt was. Ondertussen is fi-
Mazwelli in onderhande
ling getreden met de Egyptische
regering om de belasting op de toe
gangsprijzen omlaag te krijgen: hij
zit nog met zo'n twintigduizend on
verkochte kaarten.
Wonder
Terwijl dit verhaal wordt ge
schreven, zit ik in de Club Mediter-
ranee langs de oevers van de Nijl in
Luxor. De zon brandt, het zwem
bad is verlokkelijk. Vakantie bijna;
ware het niet, dat we zondagmor
gen te negen uur al in Cairo had
den moeten arriveren en dat nie
mand enig inzicht kan verschaffen
over het tijdstip van werkelijke te
rugkeer. Het wordt vermoedelijk
een nachtvlucht naar Cairo om
daar na een paar uur slaap door te
vliegen naar Amsterdam. Reislei
der Jack Spetter is inmiddels vol
ledig uitgeteld: het volslagen ge
brek aan organisatietalent van de
Egyptenaren is hem teveel gewor
den. De meesten van ons hebben
inmiddels de gelatenheid van het
onvermijdelijke over zich gekre
gen: we zien wel en ondertussen
maken we er het beste van. En dat
lukt best. Tenminste... de telefoon
lijnen vanuit Luxor naar het bui
tenland blijken geblokkeerd; voor
onbepaalde tijd, aldus een vriende
lijke mededeling. Dat u dit artikel
leest, is dus een klein wonder.
regie/ lokatie: Rik van Uffelen (te
vens ventaling), Ernst Boreel, Johan
Simons en Paul Koek. Gezien op 2
mei in een kassencomplex te Hoofd
dorp. Aldaar nog tot en met 30 mei,
behalve zo7ma. te zien. Speciale aan
vangstijd: 21.15 uur. Centraal tel.
nr.: 075-310231.
HOOFDDORP - Nog niet zo lang
geleden scoorden theatrale loka-
tieprojecten in progressieve
kringen bijzonder goed: je mocht
overal theater maken - behalve
in de schouwburgen, want dat
waren bolwerken van elitair,
conventioneel, burgerlijk enz.
vermaak. Die episode van enkele
waardevolle voorstellingen en
heel veel flauwekul hebben we
nu wel zo'n beetje gehad. Wie nu
kiest voor een lokatieproject, zal
dat moeten rechtvaardigen; niet
met theoretische zeurverhalen
maar door en in de voorstelling
zelf. Dat is de grote verdienste
van theatergroep Hollandia, die
voor de produktie 'Gust' van
Herbert Achternbusch een zin
volle, in theatraal opzicht expres
sieve lokatie heeft gevonden.
Het levensverhaal van Gust,
een oude boer, is hier gesitueerd
in een kassencomplex. Door de
combinatie van theaterconven
ties met de mogelijkheden van
de reële tuinderij-situatie ont
staat de juiste kontekst voor deze
monoloog: realistisch, bijna zelfs
naturalistisch en tegelijk ook
heel kunstmatig. Het is alsof we
de hoofdpersoon daadwerkelijk
in zijn dagelijkse omgeving kun
nen ontmoeten. Aan de andere
kant echter zitten we op een
hoogst merkwaardige wijze te
genover elkaar: in een hoekje zit
ten de toeschouwers comforta
bel op een bijeengeraapt stelletje
fauteuils ten overstaan van het
uitgestrekte kassencomplex.
Dat past perfect bij de struc
tuur van de tekst. Gust vertelt
het publiek zijn levensverhaal in
realistisch overkomende flarden.
Soms verbetert hij zelfs zijn dia
lect-uitdrukkingen ten behoeve
van de luisteraars. Voor het oor
spronkelijk Beierse dialect heeft
de vertaler overigens behendig
een eigen variant gevonden. Een
enkele keer loopt Gust wat te
murmelen. We kunnen dan
slechts enkele woorden opvan
gen; maar dat is eigenlijk al vol
doende. Rik van Uffelen speelt
deze rol dan ook vanuit een vak
kundig zich-inleven-in-het-per-
sonage. Het spreekt voor zijn ac
teerprestatie met veel gevoel
voor detail, dat hij anderhalf uur
Rik van Uffelen als oude imker Gust in de gelijknamige voorstelling
:an Theatergroep Hollandia in een kassencomplex in Hoofddorp.
lang de aandacht van het publiek
weet vast te houden.
Terwijl Gust vertelt, ligt Lies,
zijn tweede vrouw, op sterven.
We horen haar bijna voortdurend
steunen en kreunen, en zien haar
regelmatig uit bed vallen, zonder
dat Gust daaraan ook maar enige
aandacht besteedt. Pas tegen het
einde geeft hij iets van tederheid
bloot. Op dit niveau is het stuk
aanzienlijk minder realistisch
van opzet. Het acteren past zich
daarbij aan. Als Gust bijvoor
beeld zijn doodzieke vrouw weer
hardhandig op het bed smijt,
vraag je je soms af, of hier de ver
houdingen binnen het spel niet
zoek zijn. Al lijkt deze kille, kei
harde en vervreemdende bena
dering in overeenstemming met
de bedoeling van de schrijver.
Lies wordt overigens gespeeld
door een man - waarschijnlijk
heeft men dat overgenomen uit
de Duitse enscènering in de regie
van de auteur zelf.
Als Lies uiteindelijk sterft,
zegt Gust: "Nu moet ik gaan, an
ders krijg ik afscheidspijnen. Ik
heb altijd gedacht, ik word nooit
18 jaar, heeft dat lang geduurd
voor ik 18 jaar geworden ben, o
mij, dat ging traag. En nu ben ik
ineens 87". Even schoolmeeste
ren: in de Duitse tekst staat niet
87 maar 83 - vanwaar deze intri
gerende verandering?
WIJNAND ZEILSTRA
Echec' van Wanda Reisel door Lan
taren Produktie. Regie: Wanda Rei
sel. Spelers: Carla Mulder en Daniël
Nieman. Film: Titia Ex. Gezien in
het LAK-theater op zaterdag 2 mei.
Er moeten nieuwe stukken ko
men van jonge Nederlandse to
neelschrijvers! Al jarenlang kan
deze noodkreet in kringen van
toneelminnaars worden verno-
Afgelopen zaterdagavond was
er zo'n nieuw stuk te zien in het
Laktheater. Titel: Echec. De
schrijfster ervan, Wanda Reisel,
had haar talent al gedemon
streerd met enkele goed geschre
ven verhalen. Alle reden tot
nieuwsgierigheid dus. Het was in
het Laktheater echter akelig
leeg. Anderhalve man en een
paardekop in de zaal. Een aan
fluiting zoiets. Wordt Leiden dan
toch bevolkt door cultuurbarba
ren, zoals Kneppelhout een eeuw
geleden schreef? Of was er iets
mis met de publiciteit? Wie zal
het zeggen.
In 'Echec' gaat het om de twee
schaakgenieën Lux en Ritz, een
man en een vrouw, die in een
kasteel bij elkaar zijn gekomen.
Tien jaar geleden hadden ze be
sloten niet meer tegen elkaar te
spelen omdat al hun partijen ein
digden in remise. Anderen kon
den ze met gemak verslaan, el
kaar niet. Waar lag dat aan?
Stond liefde een overwinning in
de weg? Kon daarom de beslis
sende klap niet worden uitge
deeld? Misschien. Niet dat zij het
zover hadden laten komen. Een
schaker toont zijn emoties niet.
Zijn koele, analytische geest gaat
voorbij aan een gevoel als ver
liefdheid. Dat is te aards, te vul
gair. De geest, daar gaat het om.
Het andere is bijzaak. Dat wil
zeggen: als men achter het
schaakbord zit.
Tien jaar later blijkt dat een
mens het aardse wel kan willen
loslaten, maar dat dat aardse
hém niet loslaat. De twee scha
kers bekijken elkaar aanvanke
lijk nog wel 'met dat beetje ver
achting' schakers eigen, maar
van harte gaat het niet meer. Ze
hebben het gevoel dat ze elkaar
door het schaakspel zijn misgelo
pen. De desillusies die ze in die
tien jaar hebben ervaren, drijven
hen in eikaars armen. Óm zich
daartegen te verzetten voegt de
man de vrouw toe dat hij haar
veracht, maar uit de intonatie
waarmee hij dat zegt heeft die
mededeling meer het karakter
van een liefdesverklaring dan
van een hatelijkheid. Het wordt
door de vrouw ook niet echt ge
hoord. De twee voormalige
grootmeesters lopen om elkaar
heen als tijgers in een kooi, tij
gers die niet weten of zij met el
kaar moeten gaan 'vechten' of
rustig tegen elkaar aan moeten
gaan liggen. Het leven heeft hen
schaakmat gezet.
'Echec' is een stuk vol ontroe
rende momenten. Een zo'n mo
ment is de scene waarin de twee
schakers elkaar omhelzen. Daar
bij moet de man, die kleiner is
dan de vrouw, op zijn tenen gaan
staan. Die man wordt gespeeld
door Daniël Nieman, die de cyni
sche, maar tegelijkertijd ook zeer
hulpeloze, Lux zeer knap weet
neer te zetten. Carla Mulder, die
de schaakster speelt, is een per
fecte tegenspeelster in dit kleine
koningsdrama. Een huivering
gaat door je heen als zij op een
gegeven moment haar emoties
de vrije teugel laat. De bewegin
gen van de spelers, hun rolvast
heid in dit moeilijke stuk - het is
in één woord af. Bovendien - en
dat mag ook wel eens gezegd -
zijn het acteurs naar wie het fijn
is om te kijken.
Tijdens 'Echec' worden er
filmfragmenten geprojecteerd.
De spelers kijken daar naar,
maar ook het publiek, dat door
deze truc de 'werkelijkheid' van
de schakers wordt binnengetrok
ken. Als de film stopt en de twee
acteurs doorgaan met hun spel,
denk je: de filmvoorstelling, de
illusie, hebben we nu gehad, te
rug naar de realiteit. Dit soort
vondsten alsmede de verrassen
de, af en toe zeer humoristische
dialogen, maken van 'Echec' een
boeiend stuk.
CEES VAN HOORE
Perosi-herdenking door Schola Can
torum Herenzangkoor St. Caecilia
m.m.v. de Koninklijke Zangvereni
ging 'Rotte's Mannenkoor'.
LEIDEN - In hechte
king met de Koninklijke Zang
vereniging 'Rotte's Mannenkoor'
en solisten herdacht Schola Can
torum Herenzangkoor St. Caeci
lia van de Hartebrugkerk op stijl
volle wijze de componist Perosi.
Dom Lorenzo Perosi, de man
die ruim een eeuw geleden in het
Italiaanse Tortona werd geboren
en later dirigent werd van de Six
tijnse Kapel in Rome, Stond be
kend als een componist met een
grote lyrische bewogenheid. Zijn
werken missen de gecompli
ceerdheid van de moderne mens
geheel, maar zijn door z'n spon
taniteit daarom des te verrassen
der. Hij riskeerde daarmee in zijn
tijd het verwijt van: naief, ge
makzuchtig en banaal. In onze
dagen wordt hij geprezen om z'n
inteligent en solide gecon
strueerde werken en als de grote
vernieuwer van de oratoriummu-
ziek, waarbij vakmusici zullen
opmerken dat de verering van de
maestro voor het werk van Verdi
alswel Wagner onmiskenbaar is.
Het is in dit milieu dat Lorenzo
Perosi zijn hoogste productivi
teit heeft geleverd: behalve 30
missen, meer dan 200 vocale
werken.
In de Hartebrugkerk opende
huisorganist Jan Schmitz de her
denking met een devoot bijna
mystiek gespeeld orgelkoraal
van Bach, al kwam zijn typisch
Latijns georiënteerd talent toch
pas werkelijk tot grote hoogte in
het uiterst fraai getoonzette 'Ele
gie' van zijn Belgische leraar en
componist Flor Peeters. Waarna
unisomo en a la capella het He
renzangkoor St. Caecilia op over
tuigende wijze de fakkel over
nam met een uiterst vloeiend en
dynamisch gezongen Grego
riaans Requiem. Terwijl het 'Rot
te's Mannenkoor' met ongeken
de schoonheid zijn klankkleur
tentoonstelde in het spektaculair
gezongen 'Popule Meus' van
G.P. Da Palestrina en de intiem
en warm verwerkte 'Pie Jesu'
van N. Verhoeff. Parels van koor
literatuur. Het Nederlandstalige
'Lied van de 18 doden' van Jos I
Vranken daarentegen - hoewel I
woord voor woord verstaanbaar I
gezongen - bleek muzikaal ge- I
zien duidelijk minder interes-
sant.
Klapstuk van dit geslaagde
middagconcert was toch de per-
fecte uitvoering van het integrale
Requiem van Perosi uitgevoerd
door beide mannenkoren, gelar
deerd met het koloriet van ver
schillende stemtypen: de geest
drift der tenoren en rustige bari
ton, afgewisseld met vloeiende
tussenspelen van het orgel, die
het stralend sluitstuk vormde
van deze stijlvolle herdenking
ANNEKE VAN VLIET
Literatuur: A.B.M. Brans.
