De koning van wie niemand iets weet
Duizend jaar geleden werd de basis voor het huidige Frankrijk gelegd
ZATERDAG 18 APRIL 1987
zwakte, terwijl hij bovendien geen aan
spraken maakte op Lorraine, wat Adal-
beron van Reims weer goed uitkwam.
Bovendien was Adalberon achtervolgd
geweest door een proces dat Hugo's
voorganger Lodewijk V hem op kenne
lijk goede gronden had aangedaan, een
proces dat Hugo beloofde te annuleren.
De kroning van Hugo vond nog die
zelfde zomer (op 3 juli 987) in Noyon
plaats. De koning werd door Adalberon
gezalfd, waarmee hij een status van on
aantastbaarheid verwierf waarop zijn
roerige vazallen geen inbreuk mochten
maken. Daarop nam Hugo een initiatief
dat wellicht de werkelijke basis vormde
van het 'Huis der Capetingers'. Hij ging
met zijn vijftienjarige zoon Robert de
Vrome naar diens geboorteplaats Or
leans en liet de ceremonie op 25 decem
ber door diezelfde Adalberon (en nu sa
men met zijn zoon) nog eens overdoen.
Deze gewoonte nam zijn nageslacht in
de mannelijke lijn over, wat betekende
dat er voortaan geen kiescolleges meer
nodig waren en de Capetingers het ko
ningschap voorlopig 341 jaar lang stevig
in handen hadden.
Hugo overleed in 996. Niemand weet
precies wanneer hij geboren was. Pas na
zijn dood werden Hugo en zijn nazaten
'Capet' genoemd. Het kan zijn om de ca
pe die hij gedragen zou hebben, wellicht
ook in navolging van de 'cappa' van de
heilige Martinus (St. Maarten) van
Tours, wiens als heiligdom aanbeden ba
siliek onder Hugo's persoonlijke be
scherming stond.
Handtekening
Wie nu in Picardiè naar Hugo gaat
spoorzoeken, komt van een koude ker
mis thuis. In Noyon (waar Calvijn gebo
ren werd) stamt de indrukwekkende ka
thedraal uit de dagen der gotiek en daar
van kan Hugo nooit gehoord hebben. De
enige plek waar iets bewaard bleef is La-
on, dat hij kort na zijn zalving op de laat
ste der Carolingers veroverde. In de bi
bliotheek is er Hugo's handtekening op
een perkament: een kruis met eromheen
vier hulpeloze initialen, want Hugo kon,
als de meeste koningen uit die dagen, le
zen noch schrijven.
En dan is er Verberie, waar de Carolin
gers hun paleis hadden. Van de zomer
zijn er optochten, maar uit dc dagen van
weleer is er geen steen meer op de ande-
Picardiè is een landstreek die Ne
derlanders kennen als ze via de
noordelijke autoroute op weg zijn
naar het zuiden. Wat ze zien zijn tra
ge heiivels, Romaanse kerken en rij
en bomen tegen de horizon. De eni
ge Fransen die Picardiè kennen,
zijn de Fransen die er wonen.
door Rudolph Bakker
Franse journalisten, door de Capet-
promotors in een autobus geladen om de
centra der festiviteiten met eigen ogen te
gaan zien, berichtten daarna in hun bla
den als over een ver en vreemd land.
„Kent u Laon?", vroeg een van hen zijn
lezers opgewonden, en hij voegde er ver
baasd aan toe: „Als het in Italië iag zou
het beroemd zijn".
Dat is dus het eerst winstpunt voor de
organisatoren van het feest. Hun landge
noten zullen deze zomer de blik wellicht
nu eens naar het noorden richten en zich
niet meteen in de vakantie met doodsve
rachting op weg begeven naar de kusten
van de Atlantische Oceaan of de Middel
landse Zee. Het is ook een winstpunt
voor al die Fransen die met angst en be
ven de festiviteiten zien naderen die nu
worden voorbereid rond het dubbele
eeuwfeest van de Franse revolutie, in
Omstreden
De Franse revolutie betekende het
voorlopige einde van de dynastie der Ca
pets. De bloedige barensweeën van de
republiek zijn nog niet vergeten, en de
herinnering eraan maakt zelfs dat heel
wat Fransen voor blijde herdenkingen
niet in de markt zijn. Dat gold trouwens
al net zo goefd bij het eerste eeuwfeest in
1889.
Toen president Mitterrand dan ook
De ruïne van het oude kasteel in Senlis, waar Hugo Capet tot koning
een algemeen geacht persoon benoemde
(die later by een onopgelost vliegtuigon
geluk in zwart Afrika om het leven
kwam) om deze revolutionaire feesten te
regelen, kwam de discussie over de zin
van deze omstreden herdenking weer op
gang. De argwaan nam evenwel af toen
Mitterrand kort daarop overging tot het
aanwijzen van een ander algemeen
geacht persoon, die de herdenking van
Hugo Capet op zich zou nemen. De pre
sident dacht daarbij aan de in ons land
ook bekende historicus Emmanuel Le
Roy Ladurie, die niet alleen allerminst
revolutionair is, maar bovendien nog het
symbool van de herdenking in zijn naam
levend houdt. 'Le Roy' was evenwel al
gedegradeerd tot het tweede plan voor
hij 'gekroond' was, om de eenvoudige
reden dat premier Chirac - die altijd iets
anders wil dan de president en omge
keerd - de voorkeur gaf aan Jean Favier,
ook historicus, maar lid van het befaam
de 'Institut de France'.
En ten slotte doet de vraag zich voor of
de Franse monarchisten zijde spinnen
bij het Capet-spektakel. De Franse mo
narchisten vormen een onooglijke clan
die geen enkele tong heeft om mee te
spreken, zelfs niet de tong van hun voor
man en leider, de kroonpretendent Hen-
De kathedraal van Senlis, centrum, van de plechtigheden.
ri, Robert, Ferdinand, Marie, Louis-Phi
lippe d'Orleans, graaf van Parijs. De
graaf heeft wéliswaar kortgeleden een
boek geschreven met de melancholieke
titel 'De toekomst duurt lang', maar hij
is allerminst op een staatsgreep uit. Hij
gaat zelfs door voor 'rood', werd geres
pecteerd door president De Gaulle en
heeft een zwak plekje in het republikein
se hart van president Mitterrand (die in
zijn jeugd van monarchistische tenden-
zen niet geheel vrij zou zijn geweest).
Het probleem voor de Franse monar
chisten is dat hun koningen altijd 'abso
lutistisch' hadden geregeerd en dat ze
geen ervaring hebben met koningshui
zen als het Britse, het Scandinavische of
het onze.
Afstemmaling
Toch is de graaf van Parys - zoals hy
in de kathedraal van Amiens met een ge
zicht als een oorwurm op een stoellengte
achter de Franse president gezeten naar
Beethovens Negende moest luisteren -
een echte afstammeling van Hugo Ca
pet. Hij is dat via een broer van Lode
wijk XIV - die als 'Monsieur' de historie
in ging - en nog directer via de laatste
Capetinger aller Franse koningen,
Louis-Philippe d'Orleans, die bij de re
volutie van 1848 werd afgezet (er is nog
een Capet over die pretendent is en dat
is Alphonse, Hertog van Anjou en Ca-
dix; ly stamt direct van Lodewyk XIV
af, namelijk van een van diens klein
zoons, die als Philips V koning van
Spanje was).
In elk geval hebben de regionale be
sturen van de Somme, de Aisne en de
Oise 40 miljoen francs (sommigen bewe
ren 60 miljoen francs) uitgetrokken om
het duizendjarig capetinisme ongecom
pliceerd te vieren. Picardië bestond in
Hugo's dagen voornamelijk uit bos,
evenals de rest van Europa. Naar schat
ting woonden er in Frankrijk toen even
veel mensen als nu in Centraal-Afrika.
Die mensen waren arm, machteloos en
bang. Brood was voor de boeren een lu
xe, tegen de invallen van de Noorman
nen was niemand opgewassen, de gelui
den die vanuit de natuur op hen afkwa
men vervulden hen met bijgeloof en
schrik. De mensen zochten hun heil in
kerken en kloosters, en klampten zich
vast aan de ridder zonder vrees of blaam,
die het dichtst bij hen in de buurt wilde
zijn.
Hugo, hertog van Frankrijk, was de
zoon van Hugo de Grote, graaf van Pa
rijs, maar ook graaf van Orleans, Char-
tres, Tours. Hy regeerde als vazal, maar
in feite over heel Neustrie, het zuidelijk
deel van wat toen Frankrijk heette en
dat ruwweg begrensd werd door de Loi
re, de Schelde en de Maas. Het waren de
jaren waarin het rijk van Karei de Grote
onder erbarmelijke ruzies uiteen viel en
waarin de samenhang van de samenle
ving (en de resten van de vervlogen cul
turen) alleen en uitsluitend door de kerk
werden bewaard.
Steun
Niemand weet precies waarom Hugo
in die zomer van 987 in Senlis door het
kiescollege tot koning werd uitgeroe
pen. Niemand weet ook precies waaruit
dat kiescollege bestond. Waarschijnlijk
bestond het voornamelijk uit zijn familie
en het wordt eveneens waarschijnlijk
geacht dat Hugo ten slotte de doorslag
gevende steun kreeg van de aartsbis
schop van Reims, Adalberon. Wat in Hu
go's voordeel werkte was zijn territoriale
De regionale pers haakt gretig in op de festiviteiten in Picardië.
werd uitgeroepen.
wij de grootste kerk en Amiens was de
hoofdstad van Picardië, voert men er als
tegenargument aan. De hele zomer door
is de kathedraal het centrum van een
'Son et lumière', vanaf negen uur in de
avond en achtereenvolgens in het Frans,
Engels en in het Duits.
Boeken
Tegelijkertijd neemt het aantal boe
ken over de koning, van wie niemand
iets weet, met de dag toe. De beste stu
die over de troonsbestijging van de eer
ste Capet verscheen al in 1984. Ze is van
Laurent Theis (uitg. Gallimard). De op
een na beste is van de grootste kenner
van het jaar 1000, Edmond Pognon (uitg.
Stock). En dan zyn er de hele zomer his
torische documentaires op de televisie.
De Fransen houden hartstochtelijk en
nog met de dag meer van hun historie
om redenen die ter discussie staan. Hu-
go Capet is dan ook niet alleen dynamiet
in handen van de elkaar bestrijdende or
ganisatoren van het feest, maar voor al
diegenen buiten het strijdgewoel een
prachtig excuus zich te verdiepen in de
Franse vroege middeleeuwen, waarover
hun hedendaagse historici als Jacques le
Goff en Georges Duby voor iedereen be
grijpelijke en zoveel verhelderende din
gen hebben gezegd.
„Als iedereen zich in deze herdenking
terug kan terugvinden is dat voorname
lijk omdat Capet niemand in de weg
staat", aldus Le Roy-Ladurie, vice-presi
dent van het organisatiecomité. En hij
gaat voort: „Op het ogenblik verwekt
het koningschap in Frankrijk wel de
minste tweespalt".
En Jean Favier, die president van het
comité werd omdat premier Chirac Le
Roy niet wilde, merkt zonder omwegen
op: „We moeten heel duidelijk zijn en
stellen dat de troonsbestijging van Hugo
Capet nu duizend jaar geleden tenslotte
niets anders is dan het begin van niets,
niet van het koningschap, niet van de
staat en zelfs niet van Frankrijk. Wat niet
wegneemt dat het toch een vertrekda
tum is, dat wil zeggen voor een tijdsver
loop dat Frankrijk heeft gemaakt tot wat
het nu is. Het was tenslotte de laatste
keer dat men zich voor zeer lange tijd
heeft afgevraagd: wie moet er koning
zijn?"
De fascinerendste plek blijft Senlis,
stad met oude straatjes en een kathe
draal die vanwege het feest van binnen
helemaal gezandstraald is en er nu uit
ziet als de binnenkant van een witte
wolk. Hier ligt het werkelijke centrum
van de herdenking, hier ook zijn de rui
nes van het 'oude kasteel', beschut door
muren van een Gallo-Romeinse vesting.
In dit kasteel werd Hugo Capet door de
kiesmannen tot koning uitgeroepen.
Wat ervan over is spreekt tot de verbeel
ding, wie die verbeelding kan opbren
gen.
Intussen laaien de ruzies hoog op. In
Orleans zijn ze er te laat achtergekomen
dat de kip met de gouden eieren aan hun
poorten voorbij is gegaan. „De monar
chie der Capetingers is aan de oevers
van de Loire geboren", roept men er nu
poëtisch uit. Inderhaast is een bedrag
van 200.000 francs vrijgemaakt om die
geboorte te vieren, maar dat is niets ver
geleken bij de miljoenen die Picardië in
Capet gestoken heeft. Ook de beslissing
om de openingsplechtigheid in Amiens
te doen plaats vinden, heeft overal el
ders woede gewekt. Tenslotte hebben
De zalving
van Hugo
Capet tot
koning in 987.
Niemand weet
precies waarom
hij eigenlijk tot
koning werd
uitgeroepen.
