tien de ogen van
acht niet missen'
ZATERDAG 18 APRIL 1987
Als de plannen van minister Sm 11 Kroes doorgaan,
worden de taken van dekustwachistauons <>p
Ameland, Schiermonnikoog en Texel binnen!- ort
overgenomen doorde Kust vacht-meun e-stij] in
IJmuiden. Volgens direct bet rokkenen zet do
bewindsvrouwe met haar
bezuinigingsmaatregelen de veil iheid op het
spel. "Voordat een van onze mens vanuit
IJmuiden is gealarmeerd en op de fiet; anuit het
dorp naar de vuurtoren is gereden, zijn we een
kwartier verder. Er zullen doden gaan vallen".
Langs de gehele Nederlandse kust
waken vuurtorenwachters, bijge
staan door moderne apparatuur,
over de veiligheid van het scheep
vaartverkeer. De bewegingen die de
stipjes op het radarscherm maken,
worden nauwlettend gevolgd. Dat
gebeurt 365 dagen per jaar, 24 uur
per dag.
door Martin de Bruin
Maar hoe lang nog zullen de zeever-
keersambtenaren (zoals ze officieel he-
ten) tussen met name Den Helder en de
Waddeneilanden in de gelegenheid wor
den gesteld hun werkzaamheden naar
behoren te verrichten? Vijftien van de in
totaal 48 banen bij de zeeverkeersposten
in het noorden des lands dreigen in het
kader van bezuinigingen bij het ministe-
f rie van Verkeer en Waterstaat te verdwij-
De gemeentebesturen van Ameland,
Schiermonnikoog en Texel hebben in
middels alarm geslagen. Aan het verlies
van structurele arbeidsplaatsen wordt
daar zwaar getild, maar veel meer zorgen
maakt men zich over de veiligheid van
de beroepsvaart en niet in de laatste
plaats de recreatievaart.
De taken van de kustwachtstations op
de drie eilanden zouden als het aan mi
nister Smit-Kroes ligt, voor een groot
deel moeten worden overgenomen door
de Kustwacht-nieuwe-stijl in IJmuiden.
Technisch is het overseinen van radar
beelden van de vuurtorens naar IJmui
den geen probleem, maar in nood ge
raakte surfers of zeilboten blijven, als ze
niet bespied worden door medewerkers
van de kustwachtstations, onopgemerkt
en dreigen in de golven te verdwijnen.
De hulpverlening wordt afhankelijk van
toevallige passanten.
„Als de minister haar zin krijgt zullen
er doden vallen", zegt P. Stam, hoofd
kustwacht Eierland op Texel. Definitie
ve besluiten zijn er nog niet genomen.
De discussie spitst zich toe op de vraag
hoeveel geld de Staat der Nederlanden
wil investeren in de veiligheid van het
scheepvaartverkeer.
Matig zicht
De vuurtoren van Schiermonnikoog,
even buiten het dorp, rijst steil uit het
landschap omhoog. Het zicht is matig en
het werkterrein van de kustwacht, de
Noordzee, nauwelijks zichtbaar. Vroe
ger hadden de vuurtorenwachters een
gruwelijke hekel aan mistig weer. „Ie
mand die toen boven zat huldigde het
principe: zie ik niets, dan is er niets".
Het citaat is van de heer I.A.C. Fren-
trop, sinds 1 januari hoofd kustwacht op
Schiermonnikoog. Evenals op Ameland
staan bij de eilander kustwacht drie van
de zes banen op de tocht. Gedwongen
ontslagen hoeven er op Schiermonni
koog niet te vallen. „Dat is een gelukki
ge bijkomstigheid", vindt Frentrop. „De
afslanking van de kustwacht heeft ech
ter wel gevolgen voor de werkvreugde.
Wij proberen met z'n zessen de veilig
heid van het scheepvaartverkeer in het
gebied dat wjj bestrijken zo goed moge
lijk te waarborgen. Dat kan natuurlijk
niet als de toren op bepaalde uren niet
bezet is".
Het onttrekt zich aan de visuele waar
neming van de kustwachters, maar jaar
lijks passeren enkele mijlen buiten de
kust zo'n 48.500 zeeschepen. Verder ziet
men op het radarscherm 2200 'stipjes'
met bestemming Emden en 1400 vaar
tuigen die de Eemshaven en Delfzijl aan
doen. „De radar geeft natuurlijk geen
beeld van een schip. Maar we kunnen
wel zien of er vreemde dingen gebeuren.
Als je op het scherm een kleine vlek
waarneemt die niet beweegt, dan kun je
ervan uitgaan dat het een kotter is. Dat is
een stukje routine. Volgens onze huidige
manier van werken nemen wij nog geen
contact op met de bemanning van een
schip. Persoonlijk zou ik veel voelen
voor een meldingsplicht. Op die manier
krijg je een idee welke schepen langs
Schiermonnikoog varen en vooral welke
lading zij vervoeren. Bij calamiteiten
kunnen wij dan onmiddellijk onze maat
regelen treffen".
Frentrop heeft het gevoel dat de werk
zaamheden van de kustwacht worden
onderschat. „Voor onze positie zou het
niet slecht zijn als er regelmatig proble
men op zee zijn en onze inzet gewenst is.
Je kunt de kustwacht vergelijken met de
brandweer: hoe minder uitrukken hoe
beter. Meestal is het rustig".
Aanvoelen
Het onderkomen van de kustwacht
laat zich inderdaad moeilijk omschrij
ven als een dynamisch activiteitencen
trum. De dagelijkse routine wordt
slechts af en toe onderbroken door vis
sers die in de haven van Lauwersoog lig
gen en voor het uitvaren willen weten
welk weer zij op de Noordzee kunnen
verwachten. Ook geven de kustwachters
antwoord op de vraag of de betonning
wel betrouwbaar is en Cs winters) hoe de
ijssituatie zich ontwikkelt.
De keren dat de kustwacht bij onge
lukken op zee in actie komt en de hulp
verlening coördineert, zijn op de vingers
van een hand te tellen. Daartegenover
staan de kosten die instandhouding van
een kustwachtstation met zich meebren
gen. Frentrop wil die afweging niet ma
ken en houdt een pleidooi voor de huidi
ge organisatiestructuur. „Wij kunnen te
allen tijde aanvoelen hoe het op het wa
ter is. Vanuit een kantoor in IJmuiden is
dat niet mogelijk. Natuurlijk kunnen be
paalde diensten door andere stations
worden overgenomen. Als men zich er
maar van bewust is dat de daadwerkelij
ke hulpverlening meer tijd gaat kosten.
Neem het voorbeeld dat de toren niet be
zet is en één van mijn collega's door IJ
muiden telefonisch gealarmeerd moet
worden. Voordat hij precies weet wat er
aan de hand is, op zijn fiets vanuit het
dorp naar de vuurtoren is gereden en de
reddingsboot kan alarmeren, zijn we een
kwartier verder".
Ongelukken
De bezorgdheid van Frentrop geldt
vooral de zomerperiode als vaarrecrean-
ten massaal het verraderlijke wad over
spoelen. Het onverantwoorde gedrag
van sommige watersporters heeft in het
verleden al meerdere malen geleid tot
ongelukken. Slechts door snel ingrijpen
van de reddingsdiensten, gealarmeerd
door de waakzame vuurtorenwachters,
konden kleine zeerampen worden voor
komen..
„Helaas is het nog altijd zo dat er men
sen zijn die de centen hebben om een
boot te kopen, maar niet over de kennis
beschikken er goed mee om te gaan. De
verantwoordelijkheid de zee op te gaan
ligt bij de mensen zelf. Een schip is ech
ter pas zeewaardig als de bemanning
zeewaardig is. Het water - en vooral de
Wadden- en Noordzee - is geen simpele
geasfalteerde straat, waar je kunt stop
pen en keren. Je hebt ook te maken met
de situatie onder het wegdek. Kortom,
wjl je blijven waken over de veiligheid
van de watersporters dan moeten de
vuurtorens bezet blijven. Aan de andere
kant kun je je ook afvragen hoeveel de
vaarrecreant voor zijn eigen veiligheid
over heeft. Als men zo graag een 'vang
net' wil zou je de invoering van een wa
terwegenbelasting kunnen overwegen".
Frentrop heeft, goede hoop dat een on
derzoek van de dienst verkeerskunde
van het ministerie van Verkeer en Wa
terstaat zal aantonen dat de werkzaam
heden van het station Schiermonnikoog
niet door drie maar zes personeelsleden
verricht moeten worden. „In dat licht
bezien is het geen nadeel dat Schier als
een laatste bolwerk zo ver van IJmuiden
ligt. Afgezien daarvan zouden wij best
meer werkzaamheden kunnen verrich
ten. Enige bijscholing van het personeel
is dan wel noodzakelijk. We nemen op
dit ogenblik reeds een aantal politie- en
douanetaken waar. Als een schip voor
de kust zich vreemd gedraagt kunnen
wij de politie of douane alarmeren".
„Onlangs nog passeerde hier het
Deense dynamietschip Hornestrand. Er
was niemand die op de hoogte was van
de bestemming van het schip. Over de
radio werd wisselend Engels, Deens en
Nederlands gesproken. We hebben onze
bevindingen aan de Duitse kustwacht
doorgegeven, vooral ook omdat wij een
mededeling oppikten dat de kapitein
niet van plan was zich te melden bij de
havenautoriteiten. Wij doen dus meer
dan waken over de veiligheid van de
scheepvaart. Die taken zouden alleen op
een meer wetmatige basis gestoeld moe
ten worden. Nu werken allerlei instan
ties nog vaak langs elkaar heen omdat ze
onder andere ministeries ressorteren".
Postcommandant A. Stolk van de
Rijkspolitie te water in Lauwersoog on
derschrijft de mening van Frentrop.
„Wij hebben het sterke vermoeden dat
er in Lauwersoog dingen gebeuren die
absoluut niet door de beugel kunnen.
Met name over Deense schepen doen ge
ruchten de ronde dat ze vuurwapens en
verdovende middelen aan boord zouden
hebben. De kans is levensgroot aanwe
zig dat Lauwersoog een soort vrijhaven
wordt. Er is al weinig toezicht. Het hal
veren van de kustwacht, een instantie
die voor ons altijd een oogje in het zeil
houdt, zou een hele slechte ontwikke
ling zijn".
De RP te water in Lauwersoog be
strijkt het gebied rond Schiermonni
koog en Ameland. Stolk kan beschikken
over zeven medewerkers die als gevolg
van bezuinigingen bij het Rijk alleen
overdag actief zijn. begrijpt dat wij
zeer mondjesmaat surveilleren. Wil je je
taken in dit gebied redelijk uitvoeren
dan praat ik over een uitbreiding van het
korps met zeker acht mensen. Het zal
voor ons dan ook heel moeilijk zijn om
het toezicht dat de kustwacht op de re
creatievaart houdt over te nemen. Sche
pen die nu in de problemen komen, wor
den vrijwel zeker opgemerkt door de
kustwacht. Wie verzorgt straks de alar
mering en brengt de reddingsoperatie
op gang? Inderdaad, we worden weer af
hankelijk van mensen die toevallig iets
zien gebeuren. En dan praat ik nog niet
eens over de veiligheid van de beroeps
vaart".
Niet alleen de RP te water maakt zich
zorgen over de coördinatie van red
dingsoperaties. Ook ten kantore van de
KNZHRM, de Koninklijke Noord- en
Zuid-Hollandse Reddings Maatschappij,
toont men zich bezorgd over de bezuini-
Lichtwachters bij de marifoon
gingsdrift van minister Smit-Kroes. Ad
junct-directeur S. Wiebenga spreekt
over de kustwachtstations als 'onze ogen
en oren'. Het weghalen van de
oren is nog niet zozeer het probleem. Ra
diocontact is ook via andere wegen mo
gelijk. De ogen moeten blyven. Met an
dere woorden, wij pleiten voor het in
stand houden van de Waddenstations
met de huidige personeelssterkte. Krijgt
de minister wel haar zin, dan zitten wij
opgescheept met een enorme kosten
post. De alarmering zal elders onderge
bracht moeten wórden en de aanschaf
van nieuwe alarmontvangers zal noodza
kelijk worden".
Onderzoek
Evenals Frentrop heeft Wiebenga zijn
hoop gevestigd op het onderzoek van de
dienst verkeerskunde. „Heel belangrijk
is wat het uitgangspunt voor het onder
zoek zal zijn. Als de opdracht luidt aan te
tonen of vermindering van het aantal ar
beidsplaatsen verantwoord is, dan zie ik
mogelijkheden het tij te keren. Eerlijk
gezegd verwacht ik dat het onderzoek
duidelijk moet maken waar en hoeveel
personeel ontslagen kan worden. Als dat
gebeurt zullen wij zeker een gesprek
met de minister aanvragen. Zij en nie
mand anders zal verantwoordelijk zijn
voor de mindere dienstverlening en een
grotere kans op ongelukken. Vergeet
niet dat wij bij de helft van onze red
dingsacties gealarmeerd worden door de
kustwacht".
Er zal wat Wiebenga betreft in elk ge
val een gesprek tussen de KNZHRM en
het ministerie moeten komen, want ide
aal is de situatie bij de kustwachtsta
tions in zijn ogen niet. „Met name de ou
dere werknemers hebben moeite mét de
vreemde talen en maken fouten bij ra
darwaarnemingen. Ik leg de schuld niet
bij hen, maar bij het DGSM, het Directo
raat Generaal Scheepvaart en Maritieme
Zaken van het ministerie. Het DGSM
moet zorg dragen voor betere opleidin
gen".
De kustwachters, de RP te water en de
KNZHRM hebben vooral oog voor de
veiligheid van de scheepvaart. Een an
der aspect van het verhaal en tevens een
consequentie van de afslankingsopera
tie is het verlies van structurele arbeids
plaatsen. Hoewel het naar landelijke
maatstaven gerekend om geringe aantal
len gaat, zien de gemeentebesturen van
de drie Waddeneilanden in de voorne
mens van Smit-Kroes een forse aantas
ting van de plaatselijke werkgelegen
heid.
Begrip voor bezuinigingen kunnen de
gemeentebesturen over het algemeen
wel opbrengen. Maar men vindt dat de
Waddeneilanden wel erg zwaar door de
minister worden getroffen.
Waterhoofd
Burgemeester A. Zonnevylle van
Ameland vindt het zeer merkwaardig
dat er niet in de 'Haagse torens' wordt
bezuinigd. „Je moet snijden in het wa
terhoofd en niet in de handen en voe
ten", zegt de burgemeester, die zijn me
ning verwoord heeft in een brief aan par
tijgenoot en WD-fractievoorzitter in de
Tweede Kamer, Joris Voorhoeve. Vol
gens Zonnevylle mogen de gevolgen van
het verlies van drie arbeidsplaatsen niet
worden onderschat. „Deze mensen ne
men kaderposities in het verenigingsle
ven In en spelen dus een belangrijke rol
in de eilander gemeenschap. Vervangen
de werkgelegenheid kunnen wij niet
bieden. Het gevolg: meer mensen wor
den afhankelijk van het toerisme."
„Welk alternatief moeten wij de men
sen bieden", verzucht burgemeester A.
Schipper van Texel, waar mogelijk zelfs
vijf van de zes kustwachters op straat
komen te staan. „Bij Staatsbosbeheer en
Rijkswaterstaat staan eveneens ontsla
gen op stapel. Voeg de kustwacht daar
nog bij en onze zorgen zijn voldoende
verklaard. Op Texel is in de wintermaan
den 20 procent van de afhankelijke be
roepsbevolking werkloos. Bedrijven
aantrekken? We zouden ze met open ar
men ontvangen, maar het is heel moei
lijk".
Natuurlijk zijn ook de colleges van B
en W op de Waddeneilanden bezorgd
over de gevolgen voor de veiligheid van
de scheepvaart. En hoewel door verte
genwoordigers van het ministerie tel
kenmale wordt gesteld dat er nog geen
definitieve besluiten zjjn genomen („Al
le voorstellen die moeten resulteren in
een vermindering van het personeelbe-
stand bij Verkeer en Waterstaat worden
nog nader bekeken") laten de burge
meesters geen gelegenheid onbenut om
te wijzen op het belang van een constan
te bezetting van hun torens. „Je zult het
niet willen geloven, maar er zijn r
die met een autokaart in Lauwersoog de
trossen losgooien en naar Schier varen",
vertelt burgemeester J.W. Boekhoven.
Boekhoven heeft een zwaar hoofd in
het voorkomen van ontslagen bij de
kustwacht. Maar om de pijn te verzach
ten heeft de gemeente zich in principe
uitgesproken voor financiële steun aan
de eigen kustwachtpost.
Baken
Zover is men op Texel en Ameland
nog niet. Op die eilanden hoopt men de
minister nog te kunnen overtuigen van
de onjuistheid van haar plannen. „Vuur
torens zijn nog altijd letterlijk en figuur
lijk een baken. Voor de veiligheid op zee
zijn ze onmisbaar", stelt Zonnevylle.
Collega Schipper denkt er net zo over.
„Wij verwachten dat de recreatievaart
rond Texel verder zal toenemen. Vooral
op de Eierlandse gronden in de richting
van Vlieland komen jachten regelmatig
in de problemen. Dan moet er een kust
wacht zijn die dat signaleert. Medewer
kers van de kustwacht in IJmuiden kun
nen die taak door alleen naar een radar
beeld te kijken niet overnemen. Het is
zoals een visser onlangs tegen my zei:
een radar signaleert slechts, maar inter
preteert niet. Dat is de kern van het pro
bleem".
De vuurtoren van Schiermonnikoog: ogen en oren.
