Keukenhof
Botha waarschuwt
voor ANC-iiivasie
'Schuldgevoel tegenover de doden moet slijten'
Voorbode nieuwe actie Zuid-Afrika?
Demjanjuk treedt op
als eigen verdediger
Senaat eist veilig
overleg in Moskou
Arrestaties bij bezoek Herzog
VRIJDAG 10 APRIL 1987
KAAPSTAD (GPD/ANP) - De Zuidafrikaanse minister van buitenlandse zaken, Roelof
Botha ontbood gisteren de diplomatieke vertegenwoordigers uit 31 landen in Zuid-Afri-
ka bij zich om hen op de hoogte te stellen van een dreigende invasie van ANC-terroristen
in Zuid-Afrika.
In het verleden heeft de regering-
Botha vaker eerst officieel gewaar
schuwd alvorens de buurlanden
binnen te vallen vanwege hun be-
Voorstel van
W arschaupact
bevriezing
wapenuitgaven
BELGRADO (Rtr) - Het Warschau
pact heeft de NAVO gisteren voor
gesteld de defensie-uitgaven gedu
rende één of twee jaar te bevriezen
om de weg vrij te maken voor ver
mindering van troepen en conven
tionele wapens in Europa. Dit
meldde het Roemeense persbu
reau Agerpres in een bericht dat
werd opgevangen in Belgrado.
Daarin werd gezegd dat het voor
stel door het Roemeense ministe
rie van buitenlandse zaken is over
handigd aan de ambassades van de
NAVO-landen in Boekarest.
Roemenië deed het voorstel me
de namens de andere Warschau-
pactlanden, Sowjet-Unie, Duitse
Democratische Republiek, Polen,
Tsjecho-Slowakije, Hongarije en
Bulgarije. Het land heeft in het
verleden vaker gediend als door
geefluik voor wapenvoorstellen
van het Warschaupact aan de NA
VO.
Deel Suriname
verstoken van
hulpverlening
PARAMARIBO (ANP) - Een deel
van de bevolking in het binnen
land van Suriname is afgesloten
van medische en andere hulpverle
ning. In kerkelijke kring in Para
maribo is vernomen dat de medi
sche posten in het gebied ten
zuiden van de hoofdstad sinds en
kele weken niet meer kunnen wor
den bevoorraad. De vernielde brug
in de weg naar het zuiden bemoei
lijkt het vervoer. Het komt echter
ook voor dat transport van voedsel
en medicijnen naar het gebied
waar de groep-Brunswijk actief is,
wordt tegengehouden door het le
ger.
Een kerkelijk medewerker ver
klaarde dat onlangs een transport
met hulpgoederen niet ver buiten
Paramaribo door militairen is te
gengehouden. De radiozenders
van de medische zending, waar
mee posten onderling met Parama
ribo contact onderhouden, worden
gestoord door het leger. De militai
ren willen waarschijnlijk voorko
men dat de groep-Brunswijk ge
bruik maakt van deze communica
tiemiddelen.
Door dit isolement zijn naar
schatting 25.000 bewoners van het
binnenland getroffen. Zij zijn ver
stoken van medicijnen en andere
primaire benodigdheden.
Buitenland kort
Laos
De communistische autoriteiten
van Laos hebben de afgelopen
maanden enige honderden politie
ke gevangenen vrijgelaten uit zo
genaamde heropvoedingskampen.
Een onlangs uit de Laotiaanse
hoofdstad Vientiane teruggekeer
de Canadese diplomaat heeft dit
verklaard. De meeste vrijgelaten
gevangenen zijn gewezen officie
ren uit de tijd van vóór de commu
nistische machtsovername in 1975.
Er zouden op dit moment nog 200
officieren in de kampen zitten die
'onderwijs en een heropvoeding'
genieten. Een aantal van hen moet
zeer zware arbeid verrichten.
Peru
Een officier van het Peruaanse
leger en twee burgers zijn bij een
aanval op een restaurant in Lima
om het leven gekomen. Dertien
personen, onder wie twee officie
ren, liepen bij de aanslag verwon-
digen op. Volgens getuigen gooi
den vijf mannen drie bommen naar
een restaurant waar zich gewoon
lijk veel militairen bevinden. De
aanslag werd, naar wordt aangeno
men, uitgevoerd door de guerrilla
beweging Sendero Luminoso
(Lichtend Pad).
weerde steun aan 'gewelddadige voorbode te achten van militaire
ANC-activiteiten'. In diplomatieke actie. Ook uit een bron van het
kringen wordt niet uitgesloten, dat blanke parlement
werd vernomen dat Botha's waar
de schuwingen passen bij de ver
wachting dat er nog voor de verkie-
zwarte
Botha door het bijeenroepen
alle vertegenwoordigers van
westerse landen een mogelijke
ternationale storm over een inval zingen een militaire inval
in een of meerdere buurlanden al buurlanden komt.
van te voren wil afwenden.
Woensdagavond reeds vertelde
Botha op een verkiezingsbijeen
komst in Oevongo over informatie
te beschikken, dat een aanzienlijk
aantal ANC-terroristen vanuit de
Zambiase hoofdstad Loesaka naar
Zuid-Afrika onderweg is om de
verkiezingen voor het blanke par
lement, op 6 mei aanstaande, met
geweld te verstoren.
Botha deelde de westerse diplo
maten mee dat er brieven ver
stuurd waren naar de regeringen
van Botswana, Zambia, Zimbabwe
en Mozambique, waarin deze ver
antwoordelijk worden gesteld,
mochten de terroristen er in slagen
de grens met Zuid-Afrika over te
komen. ,,Wij hebben verschillende
opties en één ervan is om deze
waarschuwingsbrief te versturen",
aldus Botha.
Volgens minister Botha heeft
zich de afgelopen weken een groep
van 150 ANC-terroristen buiten
Loesaka, waar het ANC-hoofdbu-
reau is gevestigd, verzameld. Maar
deze groep, opgesplitst in kleinere
eenheden, zou inmiddels onder
weg zijn. Als bewijs hiervoor ver
wees Botha naar berichten over de
ANC-zender Radio Freedom en in
lichtingen van de verschillende
veiligheidsdiensten.
Een woordvoerder van het ANC
in Loesaka ontkende gisteren dat
de organisatie strijders heeft sa
mengebracht bij Loesaka voor een
missie in Zuid-Afrika en zei dat het
juist Pretoria is dat troepen samen-
(RTip8oooon praagzijn
zogeheten frontlijnstaten. De rege-
JERUZALEM (AP) - De van oor
logsmisdaden verdachte John
Demjanjuk is gisteren voor het
eerst tijdens zijn proces in Jeruza
lem opgetreden als zijn eigen ver
dediger. Hij viel de verklaring van
een Duitse getuige-deskundige aan
van wie hij zei dat deze van cru
ciaal belang was voor zijn zaak.
Demjanjuk, die ervan wordt be
schuldigd, de kampbeul Iwan de
Verschrikkelijke uit Treblinka te
zijn geweest, stak zijn hand op en
onderbrak het gecompliceerde
kruisverhoor dat zijn Amerikaanse
advocaat de getuige-deskundige
afnam. Demjanjuk zei zelf wat een
voudige vragen te willen stellen.
De drie rechters gaven hem daar
voor toestemming, waarop hij
voorover boog naar de microfoon
en zei: „Ik zou willen benadrukken
dat de vragen die nu moeten wor
den gesteld van kritiek belang voor
mij zijn nu ik al zo lang in de ge
vangenis heb gezeten".
„Getuige-deskundige Wolfgang
Scheffler, een historicus, heeft een
voor Demjanjuk zeer belastende
verklaring afgelegd, door vast te
stellen dat een door de Sowjet-
Unie geleverd identiteitsbewijs
van Demjanjuk uit het nazi-trai
ningskamp Trawniki, authentiek
Demjanjuk vroeg Scheffler in
het Oekraiens naar diens eerdere
verklaringen over de uniformen
die in Trawniki werden gedragen.
In Trawniki zou Demjanjuk zijn
opgeleid tot kampbewaarder.
Demjanjuk zei dat Scheffler in eer
ste instantie had gezegd dat de uni
formen zwart waren, maar dat hij
later had gezegd dat ze geel waren.
Scheffler ontkende dat hij ooit had
beweerd dat de uniformen geel wa-
Demjanjuk ondervroeg Scheffler
ook over het identiteitsbewijs. Hij
vroeg hem of een knoop die de
man op de foto droeg op de kraag
van zijn jasje zat of op het hemd
eronder. „Ik begrijp niet hoe ik als
historicus informatie kan verstrek
ken over een knoop," zei Scheffler.
„Misschien dat u ons kunt vertel
len hoe het precies zat met die uni
formen?"
Voor Demjanjuk daarop kon rea
geren greep rechter Dov Levine in
en Demjanjuks advocaat Mark
O'Connor stelde dat de uitspraak
van Scheffler aantoonde dat de ge
tuige-deskundige bevooroordeeld
op zijn eerdere waarnemingen tij
dens het huidige proces en eerdere
processen in de Verenigde Staten.
„Het is niet gebaseerd op mijn ei
gen kennis, maar op verklaringen
die ik eerder heb gehoord", zei hij.
„Ik zie deze foto nu al acht jaar en
ik heb veel gezien dat erop wijst
dat het een vervalsing is," zei hij.
Na drie kwartier vragen te heb
ben gesteld, bedankte Demjanjuk
Scheffler en de rechters uitvoerig
en zei: „Ik ben dankbaar dat zij
rechtvaardig hebben opgetreden
en dat ik over al deze details vra
gen heb kunnen stellen."
Scheffler zei eerder op de dag dat
hij ervan overtuigd is dat het door
de Sowjet-Unie geleverde nazi-do
cument echt is. „Ik ben geen grafo-
loog, of een expert op het gebied
van uniformen of fotografie, maar
ik geloof dat ik na 30 jaar werk met
historische originelen in een posi
tie ben om zonder twijfel een histo
risch document te identificeren",
aldus Scheffler.
Zowel in Israël als in de VS wor
den monsters van het papier en
van de gebruikte inkt van het do
cument op echtheid onderzocht.
Praag langs de weg stonden, te praten.
Tsjecho-Slowakije stopt de Sowj et-partij lei-
Zambia; waar het politie- de, hfn^kSm,e^ T Sowjet-par-
kwartie; ™n ANP ia tijlrader Michail Gorbatsjov te ver-
welkomen na zijn aankomst op het
de Tsjechoslo waakse
hoofdstad.
De Tsjechen en Slowaken, die
zelden hun eigen nationale partij
bonzen van dichtbij kunnen zien,
laat staan met hen praten,
i ANC i
vestigd, sprak de beschuldiging XptopM
eveneeens tegen en zei deze ppn - °Y
DIEPVRIESCHIRURGIE
Wetenschappers van de Univer
siteit van Californië in Berkeley
hebben met succes een hond in
diepvriestoestand geopereerd en
hem daarna weer ontdooid, zon
der dat het dier daarvan blijvend
letsel ondervond.
De hond werd bevroren, in die
toestand geopereerd en vervol
gens weer ontdooid. Volgens de
wetenschappers kunnen verdere
experimenten in de toekomst lei
den tot operaties zonder bloed en
tot tijdelijke uitschakeling van
de levensfuncties.
Tsjechen
verrukt over
Gorbatsjov
Gorbatsjov zal vandaag in het
verrukt over Gorbatsjovs informe- Praagse Cultuurpaleis zijn eerste
le optreden. Op weg naar de offi- openbare toespraak houden. Ver-
ciële ontvangstceremonie stopte wacht wordt dat Gorbatsjov be-
hij af en toe om met de ménsen te langrijke dingen zal zeggen op het
praten. "We zijn allemaal vrienden,
goede vrienden," zei hij, „en we
gaan eens goed met elkaar praten."
Gorbatsjov werd met zijn
gebied van de Russische buiten
landse politiek. Het gonst in Praag
al een week van de geruchten dat
Gorbatsjov wellicht een gedeelte-
Raisa meteen naar de residentie lijke terugtrekking van de in Tsje-
van president Hoesak gereden cho-Slowakije gelegerde Sowjet-
voor besprekingen, waarover later troepen zal aankondigen,
geen mededelingen werden ge
daan. De woordvoerder van het Sow
President Herzog
BERLIJN (AP/ANP) - De West-
berlijnse politie heeft gisteren
een Palestijn in preventieve
hechtenis genomen omdat het
vermoeden bestond dat de man
een bomaanslag beraamde tegen
de Israëlische president Chaim
Herzog, die in deze stad op be
zoek was, zo heeft een zegsman
van de politie bekend gemaakt.
De 36-jarige Palestijn werd gis
termorgen opgepakt voordat
Herzog in West-Berlijn aan
kwam.
De politie maakte bekend dat
eveneens vijf rechts-extremisti-
sche jongeren zijn opgepakt en
teruggestuurd naar de steden in
West-Duitsland waar zij vandaan
gekomen waren. De vijf, van wie
er een lid is geweest van een nu
verboden neo-nazistische groe
pering, waren van plan een pro
vocatieve demonstratie te hou
den tijdens Herzogs bezoek aan
West-Berlijn, aldus de politie.
President Herzog trok gisteren
een vergelijking tussen Berlijn
en Jeruzalem. De huidige onge
deelde hoofdstad van Israël is
lange tijd verdeeld geweest in
verschillende zones, met prikkel
draad en mijnenvelden. De her
eniging van Jeruzalem, die feite
lijk door het Israëlische leger tot
stand gebracht werd in 1967,
noemde Herzog een teken van
hoop op hereniging van Berlijn.
Zoals bekend is de voormalige
hoofdstad van Duitsland sinds
augustus 1961 door de Muur ge
scheiden in een westelijk en een
oostelijk deel.
jet-ministerie van buitenlandse za
ken, Gennady Gerasimov, zei gis
teren dat Moskou niet van plan is
de Tsjechoslowaakse regering be
paalde hervormingen op te drin
gen. „We kunnen niemand ergens
toe dwingen," «zei hij. President
Hoesak heeft zich formeel voor
stander verklaard van Gorbatsjovs
hervormingspolitiek.
Volgens Westerse diplomaten
zou Gorbatsjov de stabiliteit van
het huidige bewind niet in gevaar
willen brengen. De industriële pro-
duktie van Tsjecho-Slowakije
wordt in het Oostblok alleen over
troffen door die van de DDR en de
Tsjechoslowaakse regering schijnt
bang te zijn voor negatieve effec
ten op de produktie als gevolg van
eventuele hervormingen die leiden
tot een minder streng geleide cen
trale staatseconomie.
Moskou lost
137 gevallen
van familie
hereniging op
WASHINGTON (Rtr) - De Sowjet-
Uunie heeft een mensenrechten
commissie van het Amerikaanse
Congres ervan op de hoogte ge
steld dat 137 gevallen van familie
hereniging zijn opgelost. Het gaat
daarbij om ongeveer 300 personen,
die de Sowjet-Unie mogen verlaten
om zich bij familie in het buiten
land te voegen. Dit maakte de be
treffende Amerikaanse commissie
gisteren in Washington bekend.
Er zijn mensen bij die
meer dan tien jaar op een uitreis-
vergunning hebben gewacht. De
meesten gaan naar Israël.
WASHINGTON (Rtr) - De Ameri
kaanse Senaat heeft er gisteren bij
minister Shultz van buitenlandse
zaken op aangedrongen in Moskou
geen gesprekken te voeren met
Sowjetfunctionarissen, tenzij is
vastgesteld dat de plaats van over
leg veilig is. In Moskou werd giste
ren de beschuldiging geuit dat ook
Amerika zich schuldig heeft bezig
gehouden met afluisterpraktijken.
De Senaat nam met 70 tegen 30
stemmen een niet-bindende reso
lutie van die strekking aan om zijn
ongenoegen te laten blijken over
de berichten dat Sowjetspionnen
met hulp van Amerikaanse mari
niers de veiligheid van de ambas
sade in Moskou in gevaar hebben
gebracht.
Volgens de resolutie zou Shultz
tijdens zijn komende bezoek aan
de Sowjet-Unie zijn Sowjetcollega
Sjevardnadze niet moeten ontmoe
ten als de plaatsen waar wordt on
derhandeld niet zijn geïnspecteerd
en veilig zijn bevonden.
Een woordvoerder in Moskou
toonde bewijzen dat de Amerika
nen de nodige afluisterapparatuur
in Russische diplomatieke missies
in de VS hebben geplaatst. Ameri
kaanse regeringsfunctionarissen
verwierpen de beschuldigingen,
die volgens hen niets të maken
hebben met het spionageschan-
daal in Moskou.
Zij doelden daarmee op de be
trokkenheid bij spionagepraktij-
ken van Amerikaanse mariniers
die de ambassade in Moskou en
het consulaat in Leningrad bewa
ken.
Maar volgens de Russen willen
de Amerikanen met hun beschul
digingen de aandacht afleiden van
hun eigen illegale activiteit. Op het
ministerie van buitenlandse zaken
in Moskou was als bewijs daarvoor
een expositie ingericht van afluis
terapparatuur zoals kabels en mi
crofoons, die zouden zijn gevon
den in Russische missies en bij
Russische diplomaten thuis in
Washington, New York en San
Francisco.
Een woordvoerder, Boris Pjadis-
jev, zei dat de Amerikaanse 'spio-
nagecampagne' tegen Moskou is
opgezet door 'de extremistische
militaristische vleugel' in Amerika
die de spanning en het klimaat van
vijandschap wil handhaven. Deze
Amerikanen zouden verdere wa
penonderhandelingen tussen Mos
kou en Washington, zoals die over
de euroraketten, willen dwarsbo
men. De kwestie van de euroraket
ten staat op de agenda van de be
sprekingen die de Amerikaanse
minister van buitenlandse zaken
Shultz volgende week in Moskou
zal
28 ha Bloemenpark in Lisse.
5000 m2 Binnenexposities
20 ha parkeerterrein
e Dagelijks open van 8 -18.30 uu
Vragen? Bel 02521-19144
Binnen Expositie: Tulpen - Irissen
PRACHTIG DAGJE KLEUR
Problemen voor duikers die moesten beslissen over leven en dood
Aanhouding
De politie van Tokio heeft de ar
restatie bekendgemaakt van een
leider van de extreem linkse bewe
ging Chukaku-ha, die verantwoor
delijk wordt gesteld voor het af
schieten van eigengemaakte raket
ten tijdens de topconferentie van
de zeven industriële grootmachten
vorig jaar. De 50-jarige Kenichi
Suyama werd opgepakt ten huize
van zijn vrouw van wié hij overi
gens gescheiden leefde maar bij
wie hij tijdelijk was teruggekeerd
in Verband met de begrafenis van
een familielid.
ZEEBRUGGE - „Je kunt je niet
voorstellen wat voor puinhoop we
op het schip hebben aangetroffen",
zegt Belgisch luitenant ter zee G.
Couwenbergh, „lichamen lagen ge
klemd tussen frietbakken, toon
banken, tafels en stoelen. We von
den zelfs iemand in een koelkast.
Waarschijnlijk een keukenhulp die
daar iets uithaalde toen ineens het
schip begon te kapseizen".
door
Weert Schenk
Couwenbergh, 43 jaar, vertelt dat
veel lijken werden gevonden in
restaurants en bars van de vergane
veerboot Herald of Free Enterpri
se. Veel lichamen lagen op het slib
dat de afgelopen maand het stalen
graf binnenspoelde. Van andere
stoffelijke resten staken alleen ar
men of benen uit de vette klei-ach-
tige slijk".
„We hebben het slib rond die lij
ken met de handen weg gegraven.
Als je met schoppen gaat werken,
bestaat de kans dat je het lichaam
beschadigd. Dat willen we niet. We
hebben nog wel waterstralen op
het slib gezet, maar alles zuigt zich
dan nog veel meer vast".
De dode lichamen zien er netjes
uit, zegt Couwenbergh. Niet ver
minkt, niet opgezwollen, niet ver
kleurd. Ze zijn alleen met slijk be
smeurd. Het bergen van de lijken
raakt hem emotioneel niet, zegt hij.
Ook al zag hij een kind met een
teddybeer of een echtpaar dat
overduidelijk afscheid van elkaar
Couwenbergh: „Er zijn collega's
die aan hun eigen kindje thuis den
ken. Dat heb ik niet. Ik vind het
voor iedereen even erg".
„Voor mij is dit werk niet zo aan
grijpend als op de avond van de
ramp zelf. Het is niet aangenaam,
maar je werkt dit gewoon af. Na
tuurlijk, eerst schuw je het lijk als
zodanig. Niemand is tuk op de con
frontatie met de dood. Maar het
prettige voor mij nu is dat ik geen
keuzen hoef te maken over wie
blijft leven en wie niet".
Onmacht
Op 6 maart was Couwenbergh
een van de eersten die op de omge
slagen veerboot kwam om hulp te
bieden. „De ergste voor mij die
nacht was vooral de onmacht. Met
twee handen kon je het niet aan. Je
moest mensen om je heen zien ver
drinken".
Hij heeft toen voor een onmense
lijke opgave gestaan. Staande in
het ijskoude water, terwijl hij om
zich heen overal mensen in nood
om hulp hoorde roepen, moest
Couwenbergh kiezen bij wie hij
een touw om het middel bond. „Ik
voel me niet geroepen die keuzen
te maken. Daarom zit ik nu met
schuldgevoelens ten opzichte van
de doden en hun nabestaanden".
Hij zegt in die dramatische nacht
steeds te hebben gekozen voor de
zwaksten. „Ik ging er vanuit dat de
mensen die nog 'Help me' of 'Save
me' konden roepen, nog voldoende
krachten hadden. Daarom gaf ik de
voorkeur aan de mensen die al half
bewusteloos waren. Maar op een
gegeven moment riep niemand
raak"
Toen pakte ik maar luk-
„Eerst pakte ik degenen van wie
het hoofd nog boven water was.
Daarna zwom ik rond en bond bij
wie ik grijpen kon een touw om de
middel. Ik weet niet of ze bewuste
loos of dood waren. Na drie uur
ben ik er vanuit gegaan dat ieder
een die nog in het schip was, niet
meer levend kon zijn".
Couwenbergh zegt gedurende
een paar weken na die hartver
scheurende nacht ernstige slaap
stoornissen te hebben gehad. „Je
blijft er mee rond lopen. Je stond
daar en bepaalde: jij mag verder le
ven en jij niet. Dat zijn beslissingen
die de mens niet toekomt".
Couwenbergh komt weer terug
op zijn schuldgevoelens. „Nie
mand verwijt mij iets. Maar ik ver
wijt het mijzelf. Ik moet het ver
werken. Mijn vriendin zegt: 'je
hebt er toch ook veel gered'. Dat
weet ik wel, maar je zit toch steeds
in die andere hoek, die van de mis
lukking".
Doorgaan
„Het is een moeilijke toestand",
verzucht de duiker, „andere colle
ga's zitten daar ook mee. Maar het
beste medicijn is gewoon door
gaan". Hij heeft gesproken met
majoor Bordewijk die het rampen-
indentificatieteam van de Neder
landse Rijkspolitie leidt. Deze ad
viseerde Couwenbergh niet weg te
blijven van het wrak. En vooral
veel over zijn ervaringen te praten.
„Voor de duikers staan psycho
logen en aalmoezeniers klaar om
hen bij eventuele geestelijke nood
te helpen. Couwenbergh maakt
geen gebruik van die mogelijk
heid. „Dat is nog niet nodig. Wat
mij nu overkomt, is een normale
zaak. Je kan die dingen niet zo
maar van je afschudden. Dat duurt
even voordat je jezelf daarvan hebt
verlost".
Het bergen van de lichamen ge
durende de afgelopen dagen ver
sterken zijn schuldgevoelens niet.
„riee, ais ik een lichaam zie, heb ik
niet het idee van deze man of
vrouw nad ik kunnen redden Het
geluid was anoniem. Het kwam
overal vandaan".
Hij zegt er wel van zijn ervarin
gen te leren. „Je wordt met de neus
op de feiten gedrukt. De afstand
tussen leven en dood is enorm
klein. Het is in feite niet meer dan
het stoppen van een chemische
reactie. Vandaag behoor je tot de
levenden, morgen tot de doden".
Hij vervolgt: „De levende en de
dode hebben beiden recht op res
pect. Tussen hen is weinig ver
schil. Alleen bij de ene is de klok
stil blijven staan. Ik besef nu hoe
dicht de mens bij de dood staat. Ik
denk dat ik die andere toestand nu
ook voor mezelf beter kan aanvaar
den. Mijn angst voor de dood is
minder geworden. De dood is een
normale zaak".
Hij zwijgt even, glimlacht dan:
„Maar ik wil het ook niet overdrij
ven. Voorlopig wil ik wel nog een
tijdje bij die andere club horen".
