Weemoed naar de tijd vóór '81
Nederland laat het
wit-blauw weer wapperen
Reportage
Suriname steeds verder in de versukkeling
Protestantse kritiek en lof over campagne Gijsen
PAGINA 2
VRIJDAG 10 APRIL 1987
PARAMARIBO (GPD) -
„Als er geen mfelk is, neem
ik wel wat anders. Tegen de
tijd dat ik in de rij moet
staan voor levensmiddelen,
neem ik een ticket naar Ne
derland", zegt de dokters
vrouw midden in een ge
sprek over hoe goed het
vroeger was.
„Sinds halverwege '83 is het elke
dag een beetje slechter gegaan",
stelt haar man die als zovele Suri-
namers korte tijd minister is ge
weest. „Het presidentieel paleis is
inderdaad heel mooi van binnen.
Jammer dat ik er zo kort van heb
kunnen genieten".
Het woord 'pinaren' valt; armoe
lijden. Vroeger slechts beperkt tot
een minderheid, nu moet iedereen
eraan geloven, zo wordt gevreesd
door de middenklasse. Er is al een
generatie kinderen aan het op
groeien, die alleen van horen zeg
gen weet van cdCa cola, kaas en
snoep. „Een kennis van mij heeft
een foto gemaat van zijn laatste
flessen spijsolie. Leuk voor later".
Men is het er over eens: „Een
beetje pinaren is niet erg. Als dat
dan maar voor iedereen geldt. Pi
naren voor anderen, dat is erg".
Met 'anderen' worden de nieuwe
rijken bedoeld, die ook onder de
militairen te vinden zijn.
Rijkdom, of een hoog inkomen
zijn op veel manieren te vergaren.
Een exporteur van groenten bij
voorbeeld, verdient harde guldens
in Nederland door kouseband te le
veren aan tropische winkels in de
grote steden. Wie kans ziet met dat
geld een partij kunstmest of zware
shag naar Suriname te verschepen,
wordt rijk omdat hij de enige is die
shag en kunstmest op de markt
brengt.
Een monopoliepositie leidt tot
hoge prijzen en winsten. Comforta
bel betaald zijn de topambtenaar,
de hoge militair en de minister.
Wie zo'n belangrijke positie be
kleedt, moet nu eenmaal een pas
send inkomen verdienen en in een
huis wonen dat geschikt is voor
ontvangsten en recepties.
Dat type villa - het summum is
met uitzicht op de Surinamerivier
- is overal te vinden in Paramaribo.
Maar schijn bedriegt. Wie niet op
tijd een waterpomp heeft kunnen
aanschaffen die het water door de
leiding tot de eerste verdieping
omhoog stuwt, loopt de hele dag
met emmers water te sjouwen, vil
la of niet.
Baden moet dan opeens weer op
de authentieke bosnegerwijze: met
een pannetje in een emmer schep
pen en het water over het verhitte
gelaat uitstorten. Dan zijn de bos-
land-Creolen nog beter af. Die heb
ben een rivier onder handbereik.
Het probleem met het waterlei
dingnet is, zoals bijna alle andere
ellende, veroorzaakt door de devie-
zenschaarste. De Surinaamse over
heid moet ieder dubbeltje omke
ren alvorens toestemming te geven
tot het aanschaffen van onderdelen
in het buitenland. Om dezelfde re
den rijden ook veel bussen niet. De
bezoekers van de vele feesten en
recepties die de afgelopen week in
Paramaribo gehouden zijn, hebben
van deze ergernissen geen last. Zij
verplaatsen zich in nette mid
denklasse auto's die dagelijks om
drie uur voor gigantische files zor
gen en die de stad allesbehalve het
aanzien van een Derde-Wereldland
geeft.
Feesten
Deftig Paramaribo vond dat er
reden was tot feesten. De concept-
Grondwet klaar (na afloop eten en
drinken in het gebouw van de Na
tionale Assemblée), alle militaire
baasjes in één klap bevorderd (een
knalfuif op Fort Zeelandia) en de
beëdiging van de nieuwe regering
(eten en drinken in het presiden
tieel paleis).
'Tout Paramaribo' ontmoet el
kaar en informeert bij de Neder
landse journalisten of het in Hol
land ook zo informeel toegaat tij
dens officiële gelegenheden. Het
legergroen was bescheiden aanwe
zig tijdens de installatie van de
nieuwe regering.
's Avonds wordt de plechtigheid
en ook de receptie integraal uitge
zonden door de Surinaamse televi
sie. Inclusief de korte redevoering
van de waarnemend president,
waarin de nieuwe ministers gead
viseerd wordt vooral goed naar het
volk te luisteren.
Minister van onderwijs Li Fo
Sjoe kijkt even onbewogen als al
tijd. Diezelfde ochtend had hij als
minister in de vorige regering ze
ven middelbare scholen gesloten,
zonder enig overleg met scholie
ren, schoolleiding en ouders.
Heel even leek het er op dat het
onderwijs op muio's en lts'en her
vat kon worden. Maar de sluiting
van het middelbaar onderwijs
werkte aanstekelijk. „Dag juf, tot 1
oktober!", hebben de meeste mulo
leerlingen geroepen tegen hun
leerkrachten. De vierdeklassers
zijn nog even nagebleven in een va
ge hoop in dit schooljaar nog eind
examen te kunnen doen.
De studenten, zoals de kinderen
wel genoemd worden, zien onder
wijs niet meer zitten, zolang Bou-
terse de veiligheid op de scholen
niet wil garanderen en de militai
ren niet bestraft worden die zo te
keer gingen op 20 februari.
„Geef me een visum", roept een
jongen naar de NOS-camera. Om
standers lachen, maar het is wel
een treurige werkelijkheid. Terwijl
de officiële overheidsleuze luidt:
„Voor dit land heb ik gekozen",
proberen duizenden Surinamers
zo snel mogelijk hun land te verla
ten.
Gemakkelijk is dat niet. De Ne
derlandse en Amerikaanse ambas
sades geven nauwelijks visa af, ook
niet voor vakantie. Men is bang dat
de Surinamers zich blijvend vesti
gen. Een tot Surinamer genaturali
seerde ex-Nederlander die voor
Suralco werkt, kreeg geen visum
om zijn familie te bezoeken. Hij is
niet meer in het bezit van het felbe
geerde 'zwarte paspoort'.
Er zijn ruim 5000 Surinamers die
na de onafhankelijkheid voor de
Nederlandse nationaliteit geop
teerd hebben en nu in de luxe posi
tie verkeren dat ze kunnen beden
ken of het niet eens tijd wordt om
naar het vaderland terug te keren.
Gastarbeiders
Dat het echt slecht gaat met Suri
name. blijkt uit de trek huiswaarts
van de (Brits) Guyanese gastarbei
ders. Jarenlang hebben zij het vui
le werk gedaan, slecht betaald en
slecht gehuisvest. Nu vragen ze
zich af of het in Brits-Guyana niet
beter gaat. sinds president Hoite
daar aan het bewind is.
Voor het eerst wordt er uit Guya
na geimporteerd. Niemand had dat
ooit voor mogelijk gehouden. In
Guyana was immers altijd tekort
aan alles waar in Suriname zoveel
van was. „Binnenkort moéten we
boodschappen gaan doen in Guya
na". was een paar maanden gele
den een grap die nu snel werkelijk
heid kan worden.
In regeringskringen wordt ach
ter gesloten deuren hardop gezegd
dat er impopulaire maatregelen ge
nomen moeten worden om de eco
nomie te saneren. De vraag is al
leen wie dat moet gaan doen en of
er gewacht kan worden op de eer
ste regering na de 'vrije en geheime
verkiezingen'.
De oude, traditionele partijen
NPS, VHP en KPTI die ondanks
hun algemene doelstellingen op
een respectievelijk Creoolse, Hin-
doestaanse en Javaanse achterban
mogen rekenenen, branden er zich
hun vingers nog niet aan. „Ver
broedering is het woord waar ik de
verkiezingen mee in ga", zei VHP-
leider Lachmon.
Ook in NPS-kringen overheerst
de blijdschap dat er weer in het
openbaar opgetreden kan worden.
Bouterse's 25-februari-beweging
heeft nu al verklaard niet aan de
verkiezingen deel te gaan nemen.
„Wij zijn opgericht om de revolutie
te begeleiden en te stimuleren en
dat blijven we ook doen", zo valt
uit die hoek te horen.
Ook de nieuw op te richten Ar
beiderspartij, mede door de vak
bond C-47 van Fred Derby, zal de
verkiezingen niet in willen gaan
met de leuze: „Verlaag de ambte
narensalarissen en ontsla een
kwart".
Alle betrokkenen in het Topbe-
raad, dat voorlopig nog de feitelij
ke regering van Suriname vormt,
weten dat maatregelen om uit het
dal te komen de inkomenspositie
van de Surinamers zullen verslech
teren. Vandaar dat men liever een
toast uitbrengt op de concept-
Grondwet dan op wat de eerste
grondwettige regering moet gaan
doen.
Verkiezingen
Dat die verkiezingen er komen -
ondanks Brunswijk en ondanks
het algemene ongeloof in Neder
land - daar twijfelt niemand aan.
Topberaad en Nationale Assem
blée kwamen op tijd af met de
Grondwet. De zes maanden om het
referendum daarover voor te berei
den lijken voldoende.
De verkiezingsdatum is zelfs ver
vroegd, 25 november dit jaar in
plaats van het beloofde april vol
gend jaar. Voor technische bij
stand is de hulp van Venezuela in
geroepen.
Dat is een echt land, want is daar
immers niet de koningin op werk
bezoek geweest? De verkiezingen
moeten democratisering brengen.
Maar ook moeten ze Brunswijk de
wind uit de zeilen nemen en de re
latie met Nederland verbeteren.
Met de concept-Grondwet in de
achterzak en Henk Heidweiler aan
kop op buitenlandse zaken wil
men de obstinate Herrenberg snel
doen vergeten. Heidweiler heeft
net als zyn voorganger kritiek op
Nederland, maar hij zegt het aardi
ger en vooral Europeser.
En uit Europa moet de ontwik
kelingshulp komen, die van Neder
landse zijde immers al vanaf sep
tember '81 is opgeschort. Het
meest rekenenen nog de oude poli
tieke partijen op hervatting van de
hulp.
In de straten van Paramaribo
denkt men met weemoed terug aan
de tijd van vöör '81. Toen lagen de
winkels nog vol. Een van de eerste
uitspraken van Heidweiler als mi
nister van buitenlandse zaken was,
dat de betrekkingen met Neder
land op ambassadeursniveau her
steld moeten worden. „Alleen God
kan ons redden", was in 'De West'
te lezen. Maar menige Surinamer
verwacht ook nog iets van Neder
land en Oranje.
Bevelhebber Desi Bouterse - revolutie begeleiden en stimuleren -
Kanunnik W. A. van der
Valk, naaste medewerker van
bisschop Gij sen en 'grote man
achter de evangelisatiecampag
ne van het bisdom, begrijpt niet
waarom.de Raad van Kerken in
Nederland zich zo druk maakt
over deze actie. "Oecumene bete
kent toch niet, dat de Rooms-Ka-
tholieke Kerk al haar pastorale
activiteiten ter goedkeuring aan
de raad moet voorleggen?" "De
raad staat niet boven de kerk.
Wij zijn hem dan ook geen ver
antwoording schuldig".
Eind vorige maand liet de
Raad van Kerken weten, met bis
schop Gjjsen te willen praten
over diens plannen om de katho
lieken in zijn bisdom katholieker
te maken en bij anderen belang
stelling te wekken voor geloof en
kerk. "De raad heeft de zaak zo
ernstig opgevat, dat in dit geval
niet met een brief kan worden
volstaan. Wij willen bisschop
Gijsen zelf aan zijn habijt trek
ken". Dat zei ds. Huting, voorzit
ter van de hervormde synode.
Aanleiding was de opmerking
van de Maastrichtse predikant
Van den Beid in de synode dat
de campagne van het bisdom
kwetsend is voor de niet-katho-
lieke geloofsgemeenschap in
Limburg. Afgelopen woensdag
maakte de Raad van Kerken be
kend, dat bisschop Gijsen de uit-
nodiging had aanvaard. Bij dit
gesprek willen de afgevaardig
den van de raad ook van de bis
schop horen hoe hij, najaren van
verwijdering, nü tegenover de
Raad van Kerken staat als instru
ment van oecumenische ontmoe
ting.
Niet gekend
Aan protestantse kant is er
vooral kritiek op het feit dat men
niet in de plannen is gekend. Aan
enige vorm van samenwerking
heeft het ontbroken. Terwijl de
bisschop wél zijn handtekening
zette onder de brief van de bis
schoppen over de oecumene
(eind februari). In die brief wordt
gepleit voor samenwerking met
andere geloofsgemeenschappen
'in de herkerstening (weer
christelijk maken - red.) van Eu
ropa'.
Volgens Van der Valk sluit het
één het andere niet uit. "De beste
weg naar eenheid is toch, dat de
afzonderlijke leden dieper gelo
vig worden en meer betrokken
raken bij de kerk".
Maar er is aan protestantse
kant ook kritiek op de methode
van evangelisatie: grote acties en
de media. C. J. Rensink, secreta
ris van het Hervormd Evangeli-
satorisch Beraad: "Het is jam
mer, dat Gijsen niet de moeite
heeft genomen ons ervan te over
tuigen dat zijn methode goed is".
Over grootscheepse aanpak van
evangelisatie lopen de opvattin
gen nogal uiteen. Rensink: "Ze
ker hervormden zijn nooit zulke
drammers geweest. Wij voelen
meer voor een indirecte aanpak.
Maar nu hebben we geen enkele
kans gehad om ervaringen en
verwachtingen uit te wisselen".
Medewerker Van der Valk van
het bisdom zei hierover, dat het
bisdom geen behoefte heeft om
van de grote protestantse kerken
in dit opzicht veel te leren. "Zij
hebben nog niet de juiste metho
de gevonden om succesvol te
evangeliseren". De medewerker
van bisschop Gijsen begrijpt
overigens niet, waarom andere
kerken zich zo teweerstellen.
"Ruim 90 procent van de bevol
king is hier tenslotte rooms-ka-
tholiek".
Instemming met de Limburg
se campagne komt van baptis
tenkant. Volgens de predikant II
Ploeger (Arnhem) bieden de
plannen de protestantse kerken
'uitnemende mogelijkheden' om
erop in te haken. "De kerken
zouden niet als concurrenten van
de rooms-katholieke actie moe
ten optreden, maar in navolging
van Gijsen hun afgedwaalden
weer bij de kerk moeten betrek
ken". Schrijft Ploeger in 'De
Christen', het orgaan van de
Unie van Baptistengemeenten.
Hij laat zich verder lovend uit
over de campagne. "De bisschop
heeft oog voor de toenemende
ontkerkelijking en wil mensen
weer winnen voor de Heer, de
kerk".
Ploeger laakt het gebrek aan
visie op evangelisatie bij de lei
ding van de grote protestantse
kerken. "Zij hebben kennelijk
geen enkele bewogenheid over
het feit dat een ruime meerder
heid van het volk de blijde bood
schap van Jezus Christus niet
meer kent".
Ook aan vrijgemaakt-gerefor-
meerde kant bestaat aandacht
voor evangelisatie in Limburg.
Men wil die 'nieuw leven' inbla-
'Teken van hoop
Mevrouw mr. E. Schmitz,
burgemeester van Haarlem, deed
gistermiddag in Roosendaal een
beroep op bisschop Ernst van
Breda om een 'teken van hoop' te
blijven voor rooms-katholieken
die een eigen invulling van het
geloof trachten te zoeken. Zij is
tweede voorzitter van de rooms-
katholieke vredesbeweging 'Pa.r
Christi' in ons land. Die hield in
Roosendaal een symposium ter
gelegenheid van de 70ste verjaar
dag van bisschop Ernst. Ook kar
dinaal Simonis woonde het sym
posium bij.
Volgens mevrouw Schmitz laat
de Rooms-Katholieke Kerk op dit
ogenblik 'tekenen van liefdeloos
heid' zien en een 'te groot vertrou
wen op verboden en regels'. Zij
herinnerde aan de uitspraak van
bisschop Ernst vorige week in
Nijmegen dat de bijdrage van
vrouwen tot grondige verande
ring in de kerk zal leiden. Een
dergelijke uitspraak getuigt van
moed, een open oor, een open
hart. En dat hebben we in de kerk
heel hard nodig".
Mevrouw Schmitz overhandig
de bisschop Ernst het eerste exem
plaar van hel boek 'Om de an
der', een bij Ambo uitgegeven
bundel artikelen over de ethiek
en de spiritualiteit van de vrede.
Een groot aantal auteurs uit bin
nen- en buitenland heeft daar
aan meegewerkt.
-In een speciaal ter gelegen
heid van zijn verjaardag uitge
geven boekje, getiteld 'Aan de ge
lovigen in het bisdom Breda', zet
bisschop Ernst uiteen wat hem
als christen ter harte gaat. Het
boekje - klein van omvang, ver
zorgd door de persdienst van het.
bisdom - wordt in een oplage van
40.000 exemplaren verspreid, om
te beginnen onder de pastores en
alle vrijwillers in de parochies.
Ook de uitgeverij Luyten in
Amstelveen heeft een boek uitge
bracht naar aanleiding van deze
bijzondere verjaardag. Het heet
'Overwegingen' en telt 190 pagi
na's. Een groot aantal overwe
gingen die bisschop Ernst in de
loop der jaren heeft geschreven.
is hier samengebracht.
Cathanna Visser van de uitge
verij Luyten motiveerde de uit
gave met te zeggen dat Ernst n iet
alleen een opziener bisschopis.
Op de pagina geestelijk leven
van morgen in deze krant staat
een gesprek met bisschop Ernst).
Hervormde Kerk: aangeno
men naar Woerden G. H. Frede-
rikze Bennebroek.
Gereformeerde Kerken Vrij
gemaakt: aangenomen naar T
rendrecht kandidaat P. M. van
der Horst Kampen.
Christelijke Gereformeerde
Kerken: aangenomen naar Bun
schoten J. Westerink Urk.
Katwijk aan Zee. Vanavond
om kwart over 8 verzorgen de or
ganisten Jaap van Rijn (Katwijk)
en Jan van Wingerden (Giessen-
dam) in de Nieuwe Kerk aan de
Voorstraat een muzikale Jan
Zwart-herdenking. Dit jaar is het
50 jaar geleden, dat Jan Zwart
overleed.
...EN ZWIJGEN KAN HIJ OOK IN ALLE TALEN...
MARKELO - Directeur Ar-
noud Faber van de gelijknamige
vlaggenfabriek en zijn adjunct
Gerrit ter Horst weten het heel
zeker: Nederland durft weer te
vlaggen. Niet alleen het oranje
doek voor het vijftigjarig huwe
lijksfeest van Prinses Juliana en
Prins Bernhard rolde in aanzien
lijke hoeveelheden van de pers
in Markelo, ook met de verkoop
van de nationale driekleur, pro-
vincievlaggen, reclamedoeken,
oranjewimpels en andere blik
vangers gaat het de laatste jaren
voor de wind.
door
Dolf Ruesink
„Een aantal jaren geleden",
weet Faber zich nog goed te her
inneren, „werd je nog stevig be
kritiseerd als je een vlag durfde
uit te steken. Langzamerhand
zijn we echter weer naar de oude
waarden teruggekeerd. Het is
geen schande meer een nationale
driekleur te hebben en we mer
ken dat de verkoop van die vlag
flink toeneemt. Als fabriek moe
ten we het overigens vooral van
reclamevlaggen hebben. Van
rood-wit-blauw kan een zaak na
tuurlijk niet leven".
Het pal aan het Twentekanaal
gelegen bedrijf Textiel Markelo
kwam recent in het nieuws met
de vervaardiging van een jubi-
leumvlag voor het prinselijk
paar. De achttien werknemers
blijken jaarlijks heel wat meer
doek onder handen te krijgen
dan de duizend oranje-exempla
ren. Met 1,4 miljoen meter vlag-
doek behoort het uit 1948 stam
mende en in 1955 door Faber
Amsterdam overgenomen be
drijf tot de belangrijkste vervaar
digers van dit textielprodiikt in
Europa.
Olympische Spelen
„De vlag is van oudsher de
identiteitsdrager bij uitstek" zegt
Faber, die medio dit vooijaar een
gigantische vlakdrukmachine in
gebruik hoopt te nemen. Het
drukken van vlaggen tot een
breedte van 2 meter en een leng
te van 34 meter is dan mogelijk.
Faber levert aan 28 landen, ver
spreid over de hele wereld.
„Kijk, het hoofdcontract voor de
Olympische Spelen van 1992 in
Amsterdam hadden we al op zak.
Jammer dat het feest niet door
gaat. Het zou een goede uitstra
ling op het bedrijfsleven hebben
gehad Het bleef voor de man
nen in Markelo bij de vervaardi
ging van 2500 blauwe promotie-
vlaggen, met de bekende vijf rin
gen, het wapen van Amsterdam
en de vergeefs opgestegen vre
desduif. De opdracht voor de
De heren Faber en Ter Horst in hu
we de nationale vlag wel zouden l
Bouterse erbij, voorzie ik wel proble
Goodwill Games in Moskou
kreeg de vlaggenfabriek wel.
Tijdens de conferentie van
niet-gebonden landen in Irak
zouden Fabers produkten ook
voor enig feestelijk vlagvertoon
moeten zorgen. „Mijnheer Cho-
meini liet toen echter wat bom
men vallen". Hoewel het polyes
ter te boek staat als 'stormsterk'
valt het niet in de categorie bom-
bestendig. In principe levert.de
zaak aan iedereen. Een vlaggen
fabriek wimpelt niet snel klanten
af. „Hoewel we ons aan echt fou
te regimes natuurlijk geen buil
willen vallen", haast Faber zich
te zeggen. „Suriname? Ik denk
dat we de nationale vlag wel zou
den leveren. Met het hoofd van
de heer Bouterse erbij, voorzie ik
wel problemen".
„Er is praktisch geen* branche
ter wereld te bedenken, die geen
vlag heeft" brengt adjunct-direc
teur Ter Horst naar voren. Het
magazijn van Textiel Markelo,
met allerhande ooit gebruikte
sjablonen, geeft een aardige in
druk van het arsenaal opdracht
gevers. Alle grote internationale
benzinemaatschappijen, bier
brouwers, automerken en siga-
rettenboeren zijn er van de partij.
Popgroepen als Abba en Dire
'abriek: SurinameIk denk dat
zren. Met het hoofd van de heer
Zn". (foto GPD)
Straits plaatsten in het Twentse
hun bestelling, evenals ijscoven-
ters, omroepverenigingen en car
navalsgezelschappen.
Hakenkruizen
„Je moet soms heel voorzich
tig zijn" stelt Faber nadrukke
lijk, „van een filmmaatschappij
hebben we jaren geleden de op
dracht gekregen vlaggen mef ha
kenkruizen te maken. Die wap
perden op de brug over de IJssel
bij Deventer, waar 'A Bridge Too
Far' wérd opgenomen. Al die ha
kenkruizen hebben we na de op
namen weer ingenomen. Zoiets
kun je namelijk niet in roulatie
laten".
Niet wind, regen of vandalisme
vormen heden ten dage de groot
ste vijand van de vlag. „Nee, het
meest hebben we te maken met
luchtvervuiling. Lever je een
vlag af in het Ruhrgebied in
Duitsland dan moetje daar reke
ning mee houden. Veel kun je
niet doen tegen die aantasting
door de 'zure regen. Een vlag
hoeft echter tegenwoordig niet
zo lang meer mee, omdat de prijs
een stuk is gedaald en men het
zich kan permitteren vaker een
nieuw exemplaar aan te schaf
fen".
