Werking van menselijk brein
als voorbeeld in informatica
DE TIJD/ 1 KRONIEK OVER
VAN TOENIÈÏMM^
actief in vrije tijd
Hans Phaf krijgt Ruigrok-prijs voor afstudeerproject
Maximale capaciteit bereikt
van de Leidse vuilverbranding
Ruiten
ingegooid
Bouw van
6 woningen
Bezwaren van 'De Kooi' tegen
tijdelijke opslag vuile grond
VRIJDAG 10 APRIL 1987
z=:LEIDSCH DAGBLAD
De Duitse vertegenwoordiging die niet meer welkom teas op het congres op de Leidse universiteit. In het middenin witte jas, zit Von
Leers.
komen dat Von Leers de auteur
zou zijn van een brochure, gehe
ten 'Juden raus!', waarin een pas
sage voorkwam over de rituele
moord door joden op christen
kinderen.
Een dag voor de sluiting van
het congres riep Huizinga Von
Leers bij zich en vroeg hem of hij
ook werkelijk die brochure had
geschreven. Dat kon Von Leers
niet ontkennen. Hierop drukte
Huizinga zijn 'diepe afschuw en
diepe verachting' voor dergelijke
uitlatingen uit en verzocht Von
Leers niet langer gebruik te ma
ken van de gastvrijheid van de
universiteit. Daarop moest het
congres een dag eerder worden
beëindigd omdat de Duitse dele
gatie vertrok. Of men Huizinga
dankbaar was voor deze vroege
waakzaamheid? Dat kan men
niet zeggen.
Toen de Duitsers hun vertrek
aankondigden, klauterde de
toenmalige voorzitter van het
Leidse studentencorps, zonder
zich even ervan te vergewissen
hoe de vork in de steel zat, op een
tafel en verklaarde dat, als de Ne
derlandse delegatie dit was over
komen, zij evenzo zou handelen.
De reactie van de Curatoren van
de universiteit is helemaal van
elke zorgvuldigheid gespeend.
Op 21 april doet de voorzitter van
Curatoren mededeling 'inzake
het optreden van den Rector
Magnificus tegenover dr. Von
Leers, een van de gedelegeerden
van Duitsche zijde op de confe
rentie van de International Stu
dent Service, voor welke confe
rentie door Curatoren eenige lo
calen in het Academiegebouw
zijn beschikbaar gesteld. De be
trokkene heeft ter conferentie
geen onvertogen woord gespro
ken. De Rector Magnificus vond
echter in de antecedenten van dr.
Von Leers (schrijven van een
werk over het Jodenvraagstuk)
een aanleiding tot zijn optreden.
De conferentie was o.a. bijeenge
roepen ter bespreking van het
rassenvraagstuk. Het College
acht de houding van den Rector
niet juist'.
Zo werd Huizinga ook nog
door de minister op het matje ge
roepen en vanuit Duitsland was
Von Leers inmiddels bezig een
hetze te ontketenen. Dat leidde
er bijvoorbeeld toe dat een arti
kel van Huizinga, voor het Histo
rische Zeitschrift, verscheen met
een toevoeging van de redactie
dat als ze het had geweten het
stuk niet was geplaatst.
Zo stond Huizinga, op een paar
trouwe studenten en verstandige
collega's na, tamelijk alleen. Het
is toch vreemd te moeten consta
teren dat een van de eerste daden
van verzet tegen het veldwin
nend nazisme gepleegd moest
worden door iemand die zich het
liefst bevond binnen de wanden
van zijn studeervertrek en wel
als wereldvreemd is betiteld.
Von Leers had in ieder geval
niet veel geleerd. Zelfs van de
oorlog leerde hij niet. Van 1950
tot 1955 hield hij zich op in Ar
gentinië, waar hij vaste mede
werker was van het neo-nazisti-
sche tijdschrift Der Weg in Bue
nos Aires. Sedert 1955 woonde
hij in Egypte, waar hij zich, na
zijn toetreding tot de islam Amin
Omar von Leers noemde en zei
leraar Duits te Cairo te zijn. Te
gen een journalist verklaarde hij
in 1960 dat hij niet werkzaam
was in het kader van de antisemi
tische propaganda van Nasser,
zoals wel beweerd was. In het
voorjaar van 1965 overleed hij in
Cairo.
WILLEM OTTERSPEER
EENZAAM VERZET VAN HUIZINGA
TEGEN JODENHATER VON LEERS
Concordia
Muziek- en Showband Concor
dia houdt komend weekend een
aantal activiteiten. Vanavond
kan er om 20.00 uur geklaverjast
en gesjoeld worden. Zaterdag
middag om 14.00 uur is er voor
de jeugd van 7 tot 14 jaar een
filmmiddag. Concordia geeft
zondag voor het eerst in haar be
staan een koffieconcert die om
12.00 uur zal beginnen. Alles
heeft plaats in het verenigingsge
bouw aan de Langegracht 61.
Volksdansen
Tarantella houdt zondag
avond een volksdansinstuif in
het LVC, Breestraat 66. In de
pauze treedt de spaanse dans
groep La Bandilla Alegria op.
Aanvang 19.00 uur.
Postduiven
Stedelijk Samenspel Leiden
houdt zondag een verkoping van
geschonken jonge duiven in het
clublokaal van de L.P.V. De
Vriendenclub aan de Anna Pau-
lownastraat tegenover nummer
1. Bezichtiging begint om 12.30
uur en de verkoop om 14.30 uur.
Vouwwerk
Het Nederlands Instituut voor
Volksontwikkeling en Natuur-
vriendenwerk (NIVON), houdt
zondag een middag in de Petrus-
kerk aan de Lammenschansweg
waar bezoekers Japans vouw
werk kunnen maken. Aanvang
15.00 uur.
Informatica
De subfaculteit wiskunde en
informatica houdt zaterdag in
het gebouw aan de Niels Bohr-
weg 1 voor geïnteresseerden reen
informatieve bijeenkomst over
het studieprogramma en de com
puterfaciliteiten die de opleiding
ten dienste staan. Aanvang 13.00
Ruilen
De Leidse Postzegelvereniging
De Postzegelvrienden houdt
maandag een ruil-, contact- en
veilingavond in het restaurant
Posthof aan de Wassenaarseweg
1. Aanvang 19.30 uur.
Film
In de Kapelzaal van K O
aan de Oude Vest 45 wordt dins
dag de film The Osterman Week
end van Peckinpah vetoond,
waarin onder anderen Rutger
Hauer te zien is. Aanvang 20.15
De Burcht
Muziekvereniging De Burcht
houdt zondag een kaart- en sjoel-
middag in de Burchtvesting aan
de Aalmarkt 9. Aanvang 14.00
uur.
LEIDEN - Dit bleef over van de fiets van een jongeman die gistermiddag ernstig beenletsel opliep bij een
verkeersongeval. De 19-jarige Leidenaar werd omver gereden door een vrachtwagen die vanaf het Rapenburg
de Breestraat opdraaide. De chauffeur, een 31-jarige man uit Hazerswoude, had de fietser, die naast de vracht
wagen reed, niet gezien. Het is op die plaats voor het motorjverkeer overigens verboden om rechtsaf te slaan. Het
slachtoffer werd met ernstig beenletsel, waaronder een gecompliceerde beenbreuk, overgebracht naar het Diaco-
nessenhuis. 'fn,n J*n Wolvatf»
LEIDEN - De Leidse vuilverbran
dingsinstallatie is overvol. Door
het aantrekken van de economie,
wordt er zoveel meer vuil aangebo
den dat de verbrandingscapaciteit
- 90.000 ton per jaar - is bereikt.
Wethouder Kuijers, voorzitter van
de gemeenschappelijke regeling
LEIDEN - Bij de school 'De Horst'
aan de Beyerincklaan zijn in de
nacht van woensdag op donderdag
19 ruiten vernield. Een week eer
der waren al eens zeven ruiten van
de school ingegooid.
LEIDEN - Wijkcomité 'De Kooi'
heeft bezwaar tegen het gebrek aan
overleg over de opslag van vervuil
de grond op de Zijloever. Het wijk
comité verzoekt het college van B
en W in een brief deze 'overval-
techniek' in het vervolg achterwe
ge te laten. Volgens 'De Kooi' was
er voldoende tijd om de buurt in te
lichten over de noodzaak van het
tijdelijke depot of voor het zoeken
van een alternatief.
De voorzitter van het wijkcomi
té, J. Werter, schrijft in een brief
aan het college van B en W dat de
die de vuilverbranding beheert,
verwacht echter niet dat er op kor
te termijn problemen ontstaan.
Volgens Kuijers is al vanaf april
vorig jaar te merken dat mensen
meer vuil aanbieden. In totaal
wordt nu 3000 tot 4000 ton meer
aangeboden dan in 1985. Of die
trend zich ook in de naaste toe
komst voortzet, is niet te zeggen,
meent hij. "Het hogere aanbod van
vuil is onder meer te wijten aan zo
geheten vervangingsinvesterin
gen. Doordat de economie verbe
tert kopen mensen bijvoorbeeld
nieuwe meubels en gooien de oude
weg. Op een gegeven moment ver
minderen die vervangingsinveste
ringen weer, en stabiliseert het
aanbod zich. Zij het op een hoger
niveau dan daarvoor".
Kuijers stelt dat, wanneer de
Leidse vuilverbrandingsinstallatie
wijze waarop de gemeente heeft
gehandeld, getuigt van grove on
zorgvuldigheid. 'De Kooi' heeft
ook bezwaar tegen het feit dat de
gebruiker van het land waar nu de
grond wordt gestort, geen gelegen
heid heeft gekregen om een ander
stuk grond voor zijn vee te zoeken.
Het wijkcomité verzoekt B en W
het storten van verontreinigde
grond nog enige tijd op te schor
ten. Daarbij wordt de suggestie aan
de hand gedaan de gebruiker van
het land schadeloos te stellen.
werkelijk 'afgeladen' is, eventueel
kan worden uitgeweken naar de
Haagse vuilverbranding. Hoe het
op de langere termijn verder moet,
durft Kuijers op dit moment nog
niet te zeggen: "Dat is koffiedik - of
in dit geval: grof vuil - kijken".
LEIDEN - Op een terreintje op de
hoek van de Lokhorststraat en de
Pieterskerkgracht worden in vier
lagen 6 woningen gebouwd. De
raadscommissies hebben gister
avond ingestemd met het plan. Het
terreintje is momenteel in gebruik
als parkeer- en speelplaats. De wo
ningen hebben ieder twee verdie
pingen. Het is de bedoeling dat nog
dit jaar met de bouw wordt begon
nen. Het woonblok wordt uitge
voerd in twee kleuren steen. De
prijs bedraagt maximaal 155.000
gulden per woning.
Achteraf oordelen is altijd mak
kelijk, zeker in het geval van de
Tweede Wereldoorlog, waarvan
wij de afschuwelijke gevolgen zo
goed kennen. Maar toch ontkomt
men vaak niet aan het gevoel dat
er zoveel naiviteit heerste in de
jaren dertig jegens nazi-Duits-
land.
De International Student Ser
vice bijvoorbeeld, een orgaan dat
zich bezighield met sociaal werk
onder studenten en culturele sa
menwerking, organiseerde in die
tijd conferenties tussen joden en
antisemieten alsof datgene wat
die mensen uit elkaar hield, een
doodgewoon gespreksonder
werp was. Ook sprak men er
soms zijn spijt over uit als de na-
tionaal-socialistische studenten
niet op een bepaald congres ver
schenen. Dat was zo jammer
voor het wederzijds begrip.
Ze waren wel op de in Leiden
georganiseerde bijeenkomst van
de International Student Service
die werd gehouden van 7 tot 12
april, deze week 54 jaar geleden.
Het discussiestuk dat ze voor de
vergadering inbrachten sprak
onomwonden van 'de dierlijke
mens en de internationale jood,
de apokalyptische dreiging van
de Untermensch'.
De leider van de Duitse delega
tie, dr. Johann von Leers, sprak
er openlijk van het Nordische ras
en dat negers en joden daartoe
niet behoorden en dat vooral
Oost-Joden slecht waren. Er
werd lustig op los gediscussieerd
en een studentenblad conclu
deerde: 'Wij gingen uiteen, be
grijpende iets meer van de men-
schen en de problemen van deze
wereld, vriendschap gesloten
hebbende met jonge menschen,
in de overtuiging "that we had a
good time together"'.
Maar toen gooide Huizinga
roet in het eten. Johan Huizinga,
de vermaarde historicus, was dat
jaar rector-magnificus van de
universiteit en hij vatte die taak -
namelijk de universiteit naar
buiten te vertegehwoordigen -
ernstig op. Hem was ter ore ge-
LEIDEN - Een automobilist mag
doorrijden wanneer het verkeers
licht op groen staat. Als er echter
een rode brandweerauto van de an
dere kant komt, moet hij die voor
rang verlenen. Voor een rode auto
van de PTT hoeft echter weer niet
te worden gestopt. Door in een
fractie van een seconde verbindin
gen te leggen met die delen van de
hersenen waar relevante informa
tie is opgeslagen, weet de automo
bilist of hij moet stoppen of mag
doorrijden.
door
Willem Spierdijk
tloe komt het nu dat mensen uit
die veelheid van informatie en ken
nis de juiste actie afleidt? In de
processen die aan deze informatie
verwerking ten grondslag liggen
zyn wetenschappers van verschil
lende disciplines geïnteresseerd.
Naast medisch-biologen, neurofy-
siologen en informatici hebben
vooral ook psychologen belang
stelling getoond voor deze proble
matiek. De psychologen willen we
ten hoe de selectie van de veelheid
aan informatie die de hersenen be
reikt, hoe die plaatsheeft en wat
zich daarbij in de hersenen af
speelt.
De aandacht voor de werking
van de verbindingen ('connecties')
in de hersenen is vooral in Ameri
ka de laatste tijd groeiende. Het
'connectionisme' is nu ook in Lei
den onderwerp van nadere studie.
De psycholoog Hans Phaf (33)
wijdde er zijn afstudeeronderzoek
aan en mocht als beloning voor zijn
onderzoek en als stimulans voor
verdere studie een prijs (25.000 gul
den) van de J.C. Ruigrok Stichting
in ontvangst nemen. In juni begint
Phaf met een promotie-onderzoek
in deze richting van de psychologi
sche functieleer.
Verder onderzoek in deze rich
ting kan grote gevolgen hebben
voor bijvoorbeeld de informatica.
De mens heeft het vermogen om in
een fractie van een seconde één ge
zicht uit duizende andere te her
kennen. Een computer heeft voor
dit soort operaties nogal wat tijd
nodig. De computer moet immers
stapsgewijs een gegeven vergelij
ken met alle andere gegevens in
het bestand.
Parallel
Door een gegeven niet stapsge
wijs door een computer te laten
verwerken, maar door een aantal
computers zo te verbinden dat ge
lijktijdig ('parallel') gegevens kun
nen worden vergeleken, kan een
computer een handeling als het
een andere stroming dachten in
termen van een telefooncentrale.
Interessant is dat de psychologie
nu haar eigen metafoor creëert. De
psychologie ontwikkelt haar eigen
theorie".
Ondanks de veelbelovendheid
van het onderzoek is een verzoek
van de vakgroep psychologische
functieleer om subsidie van het In
formatica Stimuleringsplan niet
gehonoreerd. "Het probleem is dat
men niet geloofde dat wij voor ons
onderzoek binnen drie jaar een
commerciële toepassing zouden
vinden. Wij stelden ons voor om
een piepklein robotje te maken. De
gedachte was echter dat die dom
me psychologen niet genoeg ver
stand van elektronica hebben",
meent Hudson.
Model
De basisgedachte van het 'con
nectionisme' is om het informatie
verwerkende systeem zoals dat
van de mens, in sterk vereenvou
digde vorm in model te brengen. In
de modellen worden zenuwcellen
met hun verbindingen nagebootst.
Dat gebeurt door verschillende
knooppunten met elkaar te verbin
den. Een netwerk van samenhan
gende en gelijktijdig actieve
knooppunten moet uiteindelijk het
gewenste gedrag opleveren. "Je
kan niet anders dan modellen ma
ken. Het menselijk zenuwstelsel is
te complex, telt ongeveer 10 mil
jard neuronen", aldus Hans Phaf.
Psycholoog Hans Phaf: "We moeten er voor waken om nu dingen te
roepen die we straks niet kunnen waarmaken. Dat is een fout die de eerste
onderzoekers die met dit onderwerp bezig waren, ook maakten".
(foto Jan Holvast)
Belangrijk daarbij is dat binnen
de stroming modellen ingebouwd
kunnen worden die in tegenstel
ling tot de vroegere, het vermogen
tot 'zelforganisatie' hebben. Dat
betekent dat wanneer de invoer
van bepaalde gegevens tot een uit
komst heeft geleid, het model een
volgende keer de uitslag na de in
voer van vergelijkbare gegevens
sneller levert. Het model heeft dat
als het ware 'geleerd' door zelf
structuren aan te leggen. P. Hud
son, met A. van der Heijde de bege
leider van het afstudeerproject van
Phaf: "Dat is het interessante aan
de hele aanpak. Wat voor soort ar
chitectuur ontstaat er in die syste
men die zichzelf organiseren. Wel
ke verbindingen legt het systeem
zelf?"
Phaf waarschuwt er echter voor
dat met dit voorbeeld een voor
schot genomen wordt op toekom
stige ontwikkelingen. "We moeten
er voor waken om nu dingen te roe
pen die we straks niet kunnen
waarmaken. Dat is een fout die de
eerste onderzoekers die met dit on
derwerp bezig waren, ook maak
ten".
Behalve voor de informatica is
bestudering van de verbindingen
in de hersenen ook voor de psycho
logie van belang. Hudson: "De psy
chologen gebruikten tot nu toe ei
genlijk vergelijkingen afkomstig
van andere wetenschappen. Freud
dacht in termen van een stoomlo
comotief. Vertegenwoordigers van
Voor zijn afstudeeronderzoek
heeft Phaf gebruik gemaakt van
bestaande experimenten met
proefpersonen. Aan de hand van
één onderzoek heeft de Leidse psy
choloog een model gemaakt. Met
dat model kon Phaf vervolgens
voorspellingen doen hoe proefper
sonen zich bij andere onderzoeken
zouden gedragen. De resultaten
die het model verschaften, bleken
vervolgens goed overeen te komen
met de uitkomsten die de feitelijke
experimenten met de proefperso
nen hadden opgeleverd.
P. Hudson is enthousiast over
het werk van Phaf: "Het enerve
rende eraan is dat op een nieuwe
manier voorspellingen worden ge
daan over gedrag. Tot nu toe werd
dat door psychologen meestal op
basis van kansberekening gedaan.
De werking van het menselijk
brein werd daarbij niet als voor
beeld genomen. Dat is wel het ken
merk van het model van Phaf. Het
is in staat om echt keuzes te maken
net als de mens. Daarbij worden
ook fouten gemaakt".
Exacte voorspellingen over het
gedrag van de mens zullen ook in
de toekomst niet mogelijk zijn.
Phaf: "Het zal wel mogelijk zijn om
bepaalde trends aan te geven".
