Brailleprinters verbreken
'computer-isolement' blinden
'E': de vitamine van de jaren '80
EXTRA op maandag
Het snackwezen
Levensduur zou 30% kunnen worden verlengd
Max Heymans:
variaties
op het
thema
mantelpak
I ELEKTRONICA
Blinden lezen teksten
met behulp van optacon
door Hugo van der Heem Prijsdoorbraak apparatuur visueel gehandicapten
MAANDAG 30 MAART 1987
PAGINA 11
Hans Schreuder: 'Luister naar je eigen lichaam'. (foto Paul Hun
Wte een Max Heymans creatie
kiestkiest voor vrouwelijkheid
en elegantie. Zaterdag onder
streepte de nestor van de Neder
landse haute-couture dat weer
eens bij de presentatie van zijn
nieuwste collectie voor voorjaar
en zomer '87. Een collectie waar
in het pakje de hoofdrol speelt.
In zijn bomvolle salon in Am
sterdam toonde Heymans zich
een meester in het bedenken van
variaties op het thema mantel
pak. Praktisch al zijn creaties
waren twee-delig, met uitzonde
ring dan van een enkele mantel
(recht gesneden of klokkend) en
eenvoudige jurkjes met wegge
sneden schouders.
Helemaal in het modebeeld
voor komende zomer zijn z'n com
binaties van korte getailleerde
jasjes (waarvan diverse met een
Pied-de-Coq-dessin) tot net op de
heupen, met een ronde of revers-
kraag en opvallende koperen
knopen. Om de taille nog eens ex
tra te benadrukken, maakt hij
gebruik van ceintuurs.
Een aanmerkelijk kleiner aan
deel in de collectie hebben blou-
sons en de rechte tailleurs tot net
over de heupenveelal kraag loos
en met een lage vier-knoopsslui-
ting. Heel wat speelser dan deze
enigszins strenge mantelpakjes
zijn de zwierige jasjurken met
bloemdessin, waarvan de wijde,
in punten uitlopen rok net een
stukje vrijlaat van een daaron
der gedragen kokerrok.
Heymans liet zijn jasjes dra
gen op zowel plooirokken met
brede platte plooien, als op zwie
rige cirkelrokken, meestal in
twee lagen, waarvan de onderste
enkele centimeters onder de bo
venste uitkomt, aangerimpelde
broekrokken, kokerrokken of go-
detrokken. Voor deze laatste klo-
krokken gebruikte Heymans on
der meer soepel, zwart leer, dat
'De vitamine van de jaren '80'.
Zo noemde drs Hans Schreu
der onlangs tijdens een lezing
vitamine E. Deze vitamine
staat weer volop in de belang
stelling. De 'E' is als het ware
herontdekt en is sinds kort te
rug te vinden in allerlei prepa
raten op het gebied van voe
ding èn huidverzorging.
Hans Schreuder staat aan het
hoofd van de Drs. Hans Schreuder
Laboratoria bv in Baarn. Daar wor
den de huidverzorgingsprodukten
ontwikkeld, die onder de naam
Biodermal in de handel zijn.
Een van die produkten is de P-
CL-E Crème, waarin de E voor de
vitamine E staat. Een crème die
overigens al tien jaar in de handel
is en die voor van alles en nog wat
gebruikt kan worden. De een ge
bruikt de P-CL-E als dag- en nacht
crème, de ander tegen broze nagels
of voor de behandeling van litte
kens (van jeugd-acne bijvoorbeeld)
of na lichte verbranding door de
Ondersteuner
'Het wel en wee van vitamine E',
luidde de titel van Scheuders le
zing. Hij wees er op dat vitamine E
al in 1922 in Amerika is ontdekt als
een belangrijke voedingsstof voor
de voortplanting.
De onderzoekers toen, Evans en
Bishop, ontdekten dat vrouwelijke
ratten onvruchtbaar werden als vi
tamine E aan hun voedsel ontbrak.
Tevens trad bij de ratten een spier-
verschrompeling op (atrofie) en de
pels werd dof en kaal.
In 1936 werd vitamine E voor het
eerst geïsoleerd uit tarwekiemolie
een kreeg toen zijn naam: Tocofe
rol. Dit betekent ondersteuner van
de vruchtbaarheid.
In 1938 werden voor het eerst
kinderen met spieratrofie succes
vol met vitamine E behandeld.
Maar door de Tweede Wereldoor
log en door het feit dat er in die tijd
geen tekort aan vitamine E in het
voedsel geconstateerd kon wor
den, verdween het in de vergetel
heid. Pas in 1947 werd in Canada
'E' herontdekt. Met name hartpa
tiënten werden er toen mee behan
deld.
Vitamine E is een olieachtige
stof die gemakkelijk oplost in oliën
en vetten, maar niet in water. Vita
mine E beschermt volgens de on
derzoekers de cel-kernen van de
huid, waardoor veroudering wordt
tegengegaan. En we hebben in ons
lichaam maar liefst zestig biljoen
cellen!
Een Israëlische researchgroep
beweert, dat de menselijke levens
duur met ongeveer 30% verlengd
kan worden bij regelmatig gebruik
van vitamine E. Dit omdat de E
door de bescherming van het cel-
membraam, de kern dus, het ver
ouderingsproces vertraagt. Maar
dan moet dat vitamine wel bij de
celkern komen.
In 1968 hebben twee Japanse on
derzoekers proefondervindelijk
vastgesteld, dat vitamine E door de
hoornlaag van de opperhuid en de
grenslaag met de lederhuid en in
de haarvaten dringt. Later beves
tigden Franse proeven deze con
statering.
Dat betekent, dat het vitamine E
ook in de cellen van de huid dringt,
en daar dus zijn heilzame werk kan
doen als belangrijkste beschermer
van de celkern.
Mede daarom is de cosmetica-in-
dustrie en masse op de vitamine E
gedoken. En zijn er nu allerlei crè
mes. capsules en vloeistoffen in de
handel met vitamine E.
Of ze echt het verouderingspro
ces tegengaan, we stellen daar
vraagtekens bij. De tijd zal dat le-
Behalve via cosmetische middel
tjes kan vitamine E ook, via pillen
of capsules, worden ingenomen.
„Let er dan wel op, dat het om na
tuurlijke vitamines gaat", waar
schuwt Schreuder. Er is namelijk
inmiddels ook een synthetische vi
tamine E, maar Schreuder acht die
niet zo geschikt voor lichamelijke
consumptie. Ook op de doseringen
moet goed worden gelet. Teveel vi
tamine E slaat zich op in onder
meer de lever. Daardoor kunnen
hartkloppingen en hoofdpijn ont
staan. Mensen met verhoogde
bloeddruk moeten extra oppassen.
„Luisteren naar je eigen lichaam.
Dat is de beste manier om na te
gaan of je gezond leeft", is een van
de credo's van Schreuder.
En als 't even kan, eerst advies
aan de dokter vragen, zouden wij
hieraan toe willen voegen. (GPD).
Kent u ze, die tekeningetjes
waarop een gul lachende man
met koksmuts op tussen het o'tje
van duim en wijsvinger een
goudgeel frietje omhoog houdt?
Ach, je komt ze nog maar zelden
tegen. Vroeger trof je ze aan op
bijna elk zakje patat. Het was het
teken dat je met een echte, ou
derwetse snackbar te maken
had. Plastic bakjes met een uit
sparing voor de mayonaise had
je daar nog niet. Je kreeg er je
frietjes in twee kegelvormige
zakjes. Twee ja, want men schoof
de zakjes in elkaar om te voorko
men dat de klanten hun handen
zouden branden. De frieten wa
ren toen nog zo heet dat je erte
gen moest blazen. Mooi goudgeel
en knapperig ook. Je werd wre
velig als iemand ervan mee wilde
eten. Als er een 'kop' op het zakje
zat en er wat goudstaafjes vielen,
mocht de baas van de snackbar
je. Kom daar nu eens om in die
moderne lijkenhuisjes met die
Amerikaanse namen.
Jaren vijftig
Ik heb voor het eerst kennis
gemaakt met het fenomeen
'snackbar' aan het eind van de ja
ren vijftig, toen 'the American
way of life' tot Europa begon
door te dringen, ook al knepen
kinderen en volwassenen hun
ogen nog onwennig dicht boven
de glazen Coca-cola, waaruit een
verfrissend motregentje opsteeg,
en luidde het devies bij het drin
ken van deze opwekkende
drank: niet te schielijk, anders
komt het er door je neus weer
uit. Bij ons om de hoek kwam in
die tijd de eerste snackbar. Hij
werd gedreven door een man die
altijd een kraakheldere, witte, jas
droeg, iets dat hem de bijnaam
'de dokter' bezorgde. Zo ging on
ze hele buurt 's avonds vaak nog
'even naar de dokter'. Hij maakte
zijn frieten zelf. Niks was nog
voorgebakken, dat kwam later.
Behalve patat verkocht hij kro
ketten, eigengemaakte ballen ge
hakt en geheimzinnige dranken
zoals Sisi, Perl en Riedel. Het
ging er in zijn zaak hoogst be
schaafd aan toe. En - wat min
stens zo belangrijk was - de kwa
liteit van zijn snacks bleef con
stant. Men hield dan ook van
hem. Er ging een schok door on
ze buurt, toen bekend werd dat
hij een pan met brandend fri
tuurvet over zich heen had ge
kregen. Kwade tongen beweer
den dat het zo nu eenmaal ging
als je slapende rijk wilde wor
den. Ik heb hem nog eenmaal te
ruggezien, 'de dokter'. Ik herken
de hem bijna niet, met zijn door
de vlammen verfrommelde ge
zicht.
Bediening
Daarna ben ik een tijd lang niet
veel meer in snackbars geweest.
De bediening werd er steeds
slechter. Was je ergens geen vas
te klant, dan gaven ze je maar
wat. Die bediening heeft mij nog
eens een wanhopig vers in de
pen gegeven. Het luidt aldus: 'Ik
vraag een mét/en krijg een zón-
der./De avond valt./Ik loop eron
der.' Dat schetst mijn wanhoop
destijds wel zo ongeveer.
Toen de snack in de media
plotseling het predikaat 'onge
zond' kreeg opgeplakt, was het
wat mij betreft voorgoed gedaan
met souperen. De snackbar leek
het domein van de heffe des
volks te zijn geworden. Men at er
broodjes 'tagtaar'. frikandellen
met ketchup en ui, die in de
volksmond 'open been' werden
genoemd, en de 'bereklauw'
deed er zijn intrede. Het eerlijke
toefje sla, dat in de vitrine voor
de garnering van bamiballen en
kroketten moest zorgen, werd
vervangen door een lentefris
ogend blaadje van plastic. Zo
kon je niet meer uit de kleur van
dat gewas opmaken, hoe oud de
handel die ernaast lag was. De
zaakjes kregen namen als 'Kojo'
en 'Janko, namen samengesteld
uit de eerste lettergrepen van de
voornamen van het stel dat de
snackbar dreef, zoals men dat
ook wel doet bij de naamgeving
van woonboten. De snackbars
kregen daardoor een beetje een
familiair karakter en ja - ik ben
meer iemand voor achternamen,
zelfs al snak ik naar een snack.
Nooit meer
Als het werkelijk niet anders
kan, wil ik mij nog wel eens ver
grijpen aan een hamburger. Dan
spoed ik mij naar die gelegenhe
den, die ik hierboven 'moderne
lijkenhuisjes' heb genoemd. Wie
boven de dertig is en niet in het
gezelschap van kinderen voelt
zich in al dat steriele wit meer pa
tiënt dan klant. En dan dat innet-
te personeel. Een beetje jongen
of meisje zal toch niet zo'n raar
firmamutsje op zijn hoofd zetten.
Wat een brave, oppassende, zie
len lijken het, die daar de hete
plaat met een plamuurmes
schoonschrappen. En dan die en
ge, kankerverwekkende, eier-
doosjes waarin je je hamburger
meekrijgt. Wij vluchten met de
etenswaar dan ook maar het
liefst meteen naar buiten. Daar,
in onze auto, buiten het bereik
van Big Brother, eten we ze op.
En beloven elkaar daarna om
nooit meer te zondigen.
ANGELA PINNEBERG
Jasjurk met kokerrok. (foto pr>
ook terug te vinden is in de af
werking van een bijbehorend jas
je en een laag uitgesneden pla
stron. Bij alle rokken valt de
zoom het op de knie.
Het meest opvallend zijn onge
twijfeld zijn ballonvormige rok
ken; een model dat Heymans
reeds jaren in zijn collecties op
neemt, maar dat deze zomer ook
in de confectiemode actueel
wordt.
Voor recepties en galafeesten
tooit Heymans zijn clientèle ko
mende zomer ook in kleine pail-
lettenjurkjes met een lage boot
hals en een rugdecolleté of in een
pakje met een gedrapeerd topje
en een kuitlange overslagrok.
KITTY VAN GERVEN
De braillecom maakt communicatie tussen de blinde en ziende mens
stukken makkelijker dank zij eenvoudige huiscomputer (foto's gpdi
pen. De rest van de tekst wordt dan
op de rol afgedrukt of het program
ma stopt helemaal.
De M45-Scan van Daisy zou deze
vervelende praktijken compleet
kunnen veranderen. Met deze prin-
geênqueteerd) leidde tot een in
structief boekwerk waarin in prak
tische zin ook aanwijzingen wor
den gegeven voor verbetering van
de trainingscursus waarin blinden
leren op de optacon te lezen.
De schrijvers van het boek 'Blin
den lezen drukschrift' zijn drs. Nel
van der Heiden (zij is blind), drs.
Sabine ter Steeg, onderwijspsy
chologe en prof. C. van Parreren,
oud-hoogleraar in de psychologi
sche functieleer en deskundige op
het gebied van leren en onderwij
zen. Het boek dient als algemeen
model voor het verhogen van de ef
fectiviteit van deze hulpappara-
tuur.
Het boek is een uitgave van AC-
CO/De Horstink te Amersfoort.
ter-scanner wordt het formulier in
gelezen en op de beeldbuis van een
Personal Computer afgebeeld. De
bijgeleverde programmatuur
maakt het mogelijk overal op het
scherm, speciaal in de daarvoor be
stemde hokjes, tekst te tikken. Die
wordt dan later automatisch op de
goede plaats afgedrukt.
Op douane- en belastingkanto
ren, bij transport distributiecentra
(vrachtbrieven) e.d. wordt nog heel
vaak alleen voor dit doel de schrijf
machine wordt gebruikt. De fabri
kant weet nog niet zeker of de M45
printer/scanner gebouwd gaat wor
den. Dat hangt onder meer van de
publieke belangstelling op de Han
nover Messe af. Maar zekerheids
halve zijn er al enige patenten op
de combinatie aangevraagd.
Adressen fabrikanten Daisy
Systems Holland BV, Postbus 125.
6600 AC Wijchen, tel 08894 18170.
THL-Computers. Scharlo 45. 1815
CN Alkmaar, tel:072-118504.
Dat er mensen van de Stich
ting Hulpmiddelenvoorziening
voor Blinden en Slechtzienden
(HBS) aanwezig waren, gaf al
aan dat er iets bijzonders aan
de hand was. Gewoonlijk ko
men die niet naar een presenta
tie in de computerwereld. Dit
keer wel: de volbloed Neder
landse fabrikant Daisy Sys
tems uit Wijchen introduceer
de namelijk een serie compu
terprinters die voor visueel ge
handicapten van groot belang
zijn. Aan de vooravond van de
Hannover Messe onthulde Dai
sy Systems ook nog een formu
lierenprinter.
Naast Daisy Systems brengt ook
THL-computers uit Alkmaar een
relatief goedkoop apparaat uit voor
de communicatie tussen blinden
en hun omgeving, gebaseerd op
braille. M. Kleijn van de Stichting
HBS onderstreept het belang van
deze vindingen: „Onze kinderen
De braille-computerpr inter van Daisy, waarbij de blinde of slechtziende
gebruiker de regels eerst kan voelen, zonnodig corrigeren en dan afdruk-
Een twaalf jaar geleden in de Ver
enigde Staten gelanceerd apparaat,
de optacon, waarmee blinden in
staat gesteld worden normaal ge
drukte tekst (ook machineschrift
en computer-output) te lezen, be
gint in Nederland al meer ingang te
vinden. Het apparaat betekent een
enorme verruiming van leer- en
werkmogelijkheden voor blinden;
?e zijn veel minder dan voorheen
aangewezen op hulp van zienden.
De optacon is een elektronisch
lees-apparaat, bestaande uit een
camera en een visial display. De ca
mera is voorzien van 144 fotocellen
en registreert wat er aan contrast te
zien is van donker op een lichte on
dergrond. 144 pinnetjes staan in
verband met de display.
Blinden die met de optacon wil
len werken, moeten daarvoor een
training te ondergaan waarmee
toch wel een goed jaar gemoeid is
om tot een redelijke lees-snelheid
te komen. Zij dienen een techniek
op te bouwen waarbij de opzoek
methode centraal staat. Tekst be
hoeft niet meer in braille worden
omgezet of op de band voorgele
zen. De methode is een welkome
aanvulling op braille-lezen. Het is
niet een oplossing voor alles. Wel
zeer geschikt voor het lezen van
kleine stukjes tekst van allerlei
aard. Het opvoeren van leessnel
heid is van essentieel belang.
Studie en onderzoek (onder
twaalf gebruikers, die werden
groeien op met de huiscomputer
en zijn nu zelfs al in een tweede sta
dium: geen spelletjes meer, maar
serieuze toepassingen. Blinde en
slechtziende mensen missen die
computer-golf helemaal. Zij heb
ben niets aan die priegelige letter
tjes op het scherm".
Hij vervolgt: „Zogenoemde 'brail-
le-regels' en allerhande apparaten
die de computerletters omzetten in
zes of acht puntjes, die de blinde
met zijn vingers kan aftasten, kost
ten voorheen tussen de 10.000 tot
50.000 gulden. In de werksituatie
nog wel op te brengen, maar nooit
weggelegd voor de visueel gehan
dicapte thuis. Daarom ben ik zo
blij met de nieuwe produkten van
Daisy, die de blinde of slechtzien
de uit zijn 'computer-isolement'
kunnen halen".
Margrietwiel
De printerfabrikant, die zijn
naam ontleent aan de produktie
van Margrietwiel-printers, gaat
drie verschillende braille-printers
verkopen, waarvan de opzet tame
lijk uniek is. Ze zijn allemaal aan te
sluiten op de geavanceerde PC of
op de gewone huiscomputer. De
M1001 print vanuit de computer de
letters regelrecht in braille in het
karakteristieke, wat stijve braille-
papier. Het apparaat haalt een snel
heid van 10 karakters per seconden
en kan maximaal 55 tekens op een
standaardregel afdrukkenveel
meer dan de tot nu toe gebruikelij
ke printers. De prijs is daarbij 3300
gulden exclusief btw. De printer is
geschikt voor het aanmaken van
veel braille-documenten.
Om tegemoet te komen aan de
wens van de individuele gebruiker,
om thuis foutloze braillebrieven te
schrijven, is het opvolgende mo
del, de M1002, ontwikkeld. Het is
een brailleprinter met een inge
bouwde correctiemogelijkheid.
Met een eenvoudig computertoet
senbord tikt men de tekst in. Tij
dens het intikken verschijnt de
braille op een speciale rol, naast
het eigenlijke printer-mechanisme
Letter voor letter, woord voor
woord of eventueel regel voor regel
kan de tekst worden afgetast en ge
corrigeerd. Pas als de tekst fout
loos is, kan hij vervolgens worden
afgedrukt met een druk op de
knop.
Het type met ingebouwde cor
rectie kost 4000 gulden excl. Het
derde type printer kan zowel ge
woon leesbaar schrift of braille
printen. Leesbaar schrift (zwart-
schrift geheten in de braille-we-
reld) wordt geprint op de gebruike
lijke wijze met maximaal 80 karak
ters op een regel. Braille met 30 te
kens op een regel. Men kan simpel
weg uitgaan van dezelfde tekst. Dit
type kost 6000 gulden exclusief.
Opzienbarend
De prijzen zijn in de wereld van
slechtzienden opzienbarend laag.
In Nederland zijn ongeveer 100.000
visueel gehandicapten. Rond de
2500 daarvan lezen braille vlot.
Niet zo'n grote groep. De printer-
prijzen zijn dan ook gebaseerd op
verkoop op de internationale
markt. Een ontwikkeling alleen
voor Nederland zou te kostbaar
zijn.
Vrijwel tegelijk kondigde THL-
computer in Alkmaar ook een
prijsdoorbraak aan. Men ontwik
kelde de 'Braillecom 1'. Voor 3265
gulden excl. levert men allereerst
de gebruikelijk braille-schrijfma-
chine, de zogeheten Perkins Brail-
ler. Deze typemachine wordt in de
ze speciale versie uitgerust met een
elektronische printplaat, die weer
verbonden is met een home-com
puter. Men gebruikt de Commodo-
re-64. Daarin moet een speciaal
'vertaalprogramma' worden gela
den, die de ingetikte brailletekens
direct omzet in zwartschrift. De
computer, een diskdrive, voor het
opslaan van teksten en het vertaal
programma maken deel uit van het
pakket.
Op die wijze kan de visueel ge
handicapte veel zelfstandiger com
municeren met de rest van de sa
menleving. Speciaal in verband
met wetenschappelijk werk zet de
Braillecom-1 ook wiskundige for
mules, scheikunde en natuurkun
dige grootheden om. Hij kan daar
om bij schoolwerk en schriftelijke
lessen worden gebruikt. De leer
ling is in staat de leraar leesbaar
schrift te leveren, zonder tussen
komst van een vertaalbureau.
Printer-scanner
Een andere opmerkelijke vin
ding van Daisy Systems heeft meer
met de dagelijkse handicap van ie
dereen te maken. Wie met een
computer voorgedrukte formulie
ren moet invullen merkt in de
praktijk dat het een 'crime' is om
de lettertjes precies op zijn plaats
te krijgen. Zelden lukt het om ze
precies in het daarvoor bestemde
vakje te krijgen en nog vaker
spuwt de printer het formulier al
uit voordat de printgang is afgelo-
