Etiopisehe kerk bleef steken in oude glorie
Statenvertaling drieëneenlialve eeuw
PAGINA 2
GEESTELIJK LEVEN
ZATERDAG 28 MAART 1987
Nu meer aandacht voor maatschappelijk werk
ADDIS ABEBA (ANP) - Op de
akkers van het Sebeta-kloos-
ter staan nonnen in blauw ha
bijt samen met enkele man
nen uit het dorp koolplantjes
uit te poten. Anderen zijn be
zig met het wannen van teff
(een graansoort), waarbij het
kaf van het koren wordt ge
scheiden; ze verzorgen de bij
en, bakken brood of geven les
aan de kostschool. Drie non
nen volgen een opleiding tot
gezondheidswerker.
Op het eerste gezicht alledaagse
werkzaamheden, maar het non
nenklooster van Sebeta, 25 km ten
westen van Addis Abeba, is uniek
in Etiopië. De Orthodoxe Kerk van
Etiopië heeft een lange, eerbied
waardige traditie, maar maat
schappelijke activiteiten en ont
wikkelingswerk passen daar niet
in. Vanouds trokken monniken en
nonnen zich terug in kloosters om
een innerlijk bestaan te leiden, niet
om de hand aan de ploeg te slaan of
in de gezondheidszorg te werken.
Ze bedelden om voedsel, of be
werkten als priester-boer een klein
lapje voor eigen gebruik.
Geestelijken als ontwikkelings
werker zijn een vertrouwd beeld
bij de rooms-katholieke en protes
tantse missie en zending in Etio
pië, maar voor de eigen Etiopisch-
Orthodoxe Kerk is het een nieuw
verschijnsel. Zo'n 15 jaar geleden
kwamen de eerste pogingen op
gang om de orthodoxe geestelijk
heid wat meer in te schakelen bij
de sociaal-economische ontwikke
ling van Etiopië, volgens VN-sta-
tistieken het armste land van Afri
ka.
LEIDEN: Herv. Gem. Hoogl. kerk 10 ds.
K.J. Jansen; Marekerk 9.45 dr. Meijers.
12 studenteneklesia, 5 ds. Roetman (Er-
melo); Maranathak. (L. Morsweg) 10 ds.
Kramer; Oecumenische geloofsgemeen
schap De Regenboog (Merenwijk) 9.30
ds. De Mey-Meulendijk, 11.15 pastoor
Van Well; Bethlehemkerk (Driftstr.) 10
ds. Hortensius; Bevrijdingsk. (Montgo-
merystr.) 10 ds. Rietveld (jeugddienst), 5
ds. K.J. Jansen m.m.y. het Chr. Vocaal
Ensemble; Vredesk. (Burggravenl.) 10
ds. Nauta; Waalse kerk (Breestr.) 10.30
pasteur Ribs; Wyk 'Stevenshof zie na
geref. kerk; Acad. Ziekenhuis 9 rk.
dienst, 10.15 ds. Van Beinum; Diakones-
senhuis elke zat. 10.30 rk. dienst, mor
gen 10.30 ds. Van 't Hof; Endegeest zie
Oegstgeest; Geref. Kerk Vredeskerk zie
herv. gem.; Petrak. (Surinamestr.) 10.30
dovendienst hr. P.C. v.d. Bos, zie ook
Bethl.kerk herv. gem.; Oude Vest 10 ds.
Koolstra; Maranathak. zie herv. gem.;
Bevrijdingsk. 10 ds. Wolthaus (Zoeter-
woude), 5 ds. Jansen; bejaardenhuis
Groenhoven 10 ds. Hemmes; Merenwijk
zie herv. gem.; Wyk Stevenshof, ge
bouwtje 'Dijkhof (Rijndijk) 10 mevr.
drs. Limburg-Klokke; Geref. K. Vrijg.
(Herengr.) 10 en 5 ds. Houtman; Chr.
Geref. K. (Steenschuur) 10 en 5 ds. Den
Hertog; Geref. Gem. (N. Rijn) 10 en 4.30
leesdienst; Geref. Gem. in Ned. (Bethle
hemkerk Driftstr.) 11.30 en 5.30; Evang-
Luth. Gem. (Hoogl. Kerkgr.) 10.15 ds.
Mostert; Doopsgez.-Remonstr. Gem.
(Lokhorstk. Pieterskerkstr.) 10.30 ds.
B.A. Koek; Baptistengem. (O. Rijn 3) 10
ds. Agtereek; Evang. Gemeenschap
(Middelstegr. 3) 9 en 10.30 evang. A. Jan
sen; Evangeliecentrum-Pinksterbew.
(Bethlehemskerk Lammermarkt) 10
evang. Zijlstra, woensdag 8 evang. Zijl
stra, vrijdag 8 jeugddienst; Pinkster-
gem. (O. Vest 13) 10 hr. Eikerbout; Le
ger des Heils (hoek Vestestr./Groenes-
teeg) 10 en 7 (laatste zondag van de
maand 5 u.); Nieuw-Apost. Kerk (H.
Rijnd. 24): 9.30 en 4, wo. 8; Zevendedag
adventisten ('De Ontmoeting', Noord
hofland V.schoten)elke zat. 9.45 bijbel
studie, 10.45 predikdienst; Christelijke
Wetenschap (Steensch. 6) 10.30; Genoot
schap der Vrienden ('Quakers') eerste
zondag van de maand 10.30 (Rapenburg
6); Leidse Soefi Stichting Pieterskerk 11
mevr. Van Leer-Lindeman; Kerk van J.
Chr. v.d. Heiligen der L. Dagen
(Brahmsl.) 9.30, 10.30 en 11.20; Oud-
Kath. K. (Zoeterw.singel) zo. 10, behalve
tweede weekeind van de maand, dan
zat. 7.30 nam. gez. oud-kath.-anglicaan-
se dienst; Rooms-Kath. K. Haagweg zat.
7, zo. 11; Herensingel zat. 7. zo. 9.30 en
11; Rijndijk (Leiden-V.schoten) zat. 7,
zo. 9.30; Steenschuur zat. 7, zo. 8.30, 10,
11.30, 6 en 7 (lof); Boshuizerkade zat. 7,
zo. 9.30 en 11; Lammenschansweg zat. 7,
zo. 9 en 10.30; Haarl.straat zat. 7, zo. 9.30,
10.45 en 12.15; Merenwijk zie herv.
gem.; H. Rijndijk (zie ZoeteiSvoude).
Elis.ziekenhuis 9.30 ds. Brommet, 11
hoogmis; Bapt.gem. (wijkgeb. Zijlkw.)
10 J. de Vries; Rk Kerk zat. 7. zo. 10 en
11.30.
LEIMUIDEN: Herv. Gem. 9.30 ds.
Schilt; Geref. Kerk 9.30 ds. De Vree, 7
hr. Van Wallinga (Leiderdorp); Rk Kerk
zat. 7, zo. 7.30, 9.30 en 11.15.
LISSE: Herv. Gem. Dorpskerk 10 ds.
De Gelder, 7 ds. 't Hooft; Pauluskerk 10
ds. P.C. 't Hooft; Geref. Kerk 10 ds. Ba-
de (Koudekerk), 5 ds. Boswijk; Geref. K.
Vrijg. 9.30 leesdienst, 4.30 student
Storm; Ned. Geref. Kerk (Salvatori) 10
ds. Vos, 7 ds. Biewenga (Zoetermeer);
Chr. Geref. Kerk 10 en 4 ds. Van Dijken;
Geref. Gem. 10 en 4 leesdienst; Evange
liegemeente (Heereweg 52a) 9.45 hr. J.
v.d. Berg; Rk Kerk: Agathakerk zat. 7,
zo. 10 en 11.30; Poelpolder zat. 7, zo. 9 en
11.30; Mariakerk zat. 7, zo. 9 en 10.30;
Engelbew. zat. 7, zo. 9.30 en 11.
NIEUWKOOP: Herv. Gem. 9.30 ds.
Wegerif (gezinsdienst), 6.30 ds. De
Graaff (Nieuwveen); Geref. Kerk 9.30
ds. Nooteboom; Chr. Geref. Kerk 9.30
dienst des Woords, 2.15 ds. v.d. Meey
(Alphen a.d. Rijn); Remonstr. Gem. 10
ds. Friederich; Evang. gem. (Kruispunt,
Kennedylaan 33) 9.30; Rk Kerk zat. 7, zo.
9 en 10.45.
NIEUWVEEN: Herv. Gem. 9.30 ds. De
Graaff, 6.30 ds. Wegerif (Nieuwkoop);
Geref. Kerk 9.30 ds. Wamelink (Noord-
wijk); Rk Kerk zat. 7, zo. 9 en 11.
NIEUW-VENNEP: Herv. Gem. 9.30 dr.
Graafland (Gouda), 7 ds. v. Winterswijk
ft Harde); Geref. Kerk 9.30 en 6.30 ds.
Wijngaarden; Chr. Geref. Kerk 9.30 en
4.30 ds. D. Visser; Rk Kerk zat. 7. zo. 10.
NOORDEN: Herv. Gem. 9.30 en 7 ds.
Geuze; Geref. Kerk (W. Verlaat) 9.30 ds.
A. v.d. Berg (Bodegraven), 7 hr. Schreu-
der (Jeugddienst).
NOORDWIJK: Herv. Gem. Grote of St.
Jeroensk. (Binnen) 10 geen dienst, 5 ds.
Vroegindeweij (Amersfoort), 7 ds. Kui
per; Hoofdstr. (Zee) 10 ds. Kuiper, 5 ds.
Ruitenburg; De Rank (Golfbaan) 10 ds.
Van Eijk (Gouda); Geref. Kerk Buurt
kerk (Hoofdstr.) 10 dS. Kuiper, 5 ds. Rui-
tenburg; Vinkenl. (Binnen) 10 ds. El-
gersma; Stichtingskerk 11 ds. Wolthuis
(Heemstede); Ned. Prot. Bond (aula
O.Zeew.) geen dienst; Evangeliege
meente 'Shalom' (geb. 'Buitenzorg',
Zeereep) 7 nam; Rk Kerk Zee zat. 7, zo.
10.30; Binnen zat. 7. zo. 10 en 11.30.
NOORDWIJKERHOUT: Dorpsk. 10 ds.
A. v.d. Mey; De Zilk geen dienst; Rk
Kerk Victork. zat. 7. zo. 9 en 11; Jozefk.
zat. 7, zo. 9 en 10.30; De Zilk zat. 7. zo. 10
en 11.30.
OEGSTGEEST: Herv. Gem. Groene of
Will.kerk 10 ds. Kooman; Pauluskerk 10
ds. Plomp HA; Gemeentecentrum
(Lijtw.) mevr. ds. Zoek (Leiden); Geref.
Kerk 10 ds. Vegter en ds. Da Costa belij
denis en HA; Geref. Kerk Vrijg. (aula
Dr. Schilderschool) 9.30 en 4.30 "stud.
Storm (Kampen); Ned. Geref. Kerk
(Gem.centrum) 8.45 ds. G. de Lange, 4
ds. W. v.d. Veer (Maassluis); Van Wijc-
kerslooth 4 ds. Hoekstra; Endegeest 10
.pater Boshouwers; Volle-evangeliegem.-
(Gem.centrum) 4; Rk Kerk Will.kerk
zat. 7. zo. 9 en 10.30.
OUD-ADE: Rk Kerk zat. 7. zo. 8.30 en
10.30.
OUDE EN NIEUWE WETERING:
Herv. Gem. 9.30 ds. De Korte; Geref. K.
9.30 ds. Baane (Nieuwveen), 5 ds. Veen-
stra (Leiden); Remonstr. Gem. geen
dienst; Rk Kerk zat. 7. zo. 9.30 en 11.30.
ROELOFARENDSVEEN: Rk Kerk
Mar. Pres. zat.,7, zo. 9 en 11;
Petrus-B. zat. 7, zo. 9.30 en 11.30.
RIJNSATERWOUDE: Herv. Gem. 9.30
ds. Vlasblom (Boskoop), 7 ds. A.J. de
Jong (Leiden); Chr. Geref. K. 9.30 dienst
des Woords, 2.15 ds. Bouw.
RIJNSBURG: Herv. Gem. Laurentius-
kerk 9.30 ds. Van Niel, 5 kand. Verweij
(Wassenaar); Bethelkerk 9.30 ds. P. van
den Berg; Geref. Kerk Petrakerk 9.30
ds. Czira, 5 ds. Snel; Imm.kerk 9 en
10.30 ds. Baayen, 5 ds. v.d. Velde (Haar
lem); Mar.kerk 9.30 ds. Snel, 5 ds. Czira;
Geref. Kerk Vrijg. 10 en 5.15 ds. Grutter;
Chr. Geref. K. 9.30 dienst des Woords,
3.15 ds. Van Sorge; Evang. Christen-
gem. (aula mavo) 10 hr. Vork (Heerde);
Rk Kerk zo. 10.30.
RIJPWETERING: Rk Kerk zat. 7, zo. 9
en 10.30.
SASSENHEIM: Herv. Gem. 9 en 10.30
ds. Keuning (Noordwyk), 7 ds. Bras; Ge
ref. Kerk 10 ds. Bras, 7 ds. De Ridder (in
herv. kerk); Chr. Geref. K. 10 en 5 ds.
Aarnoudse; Ned, Prot. Bond (Jul.laan
17) geen dienst; Rk Kerk zat. 7, zo. 9.30
en 11.
TER AAR: Herv. Gem. 9.30 hr. De Haan
(Zevenhoven), 6.30 ds. Stam; Geref.
Kerk 9.30 kand. Van Wallinga (Leider
dorp), 6.30 ds. Schoep (Gouda); Rk Kerk
Aardam zat. 7, zo. 9 en 12; kerk Lange-
raar zat. 7. zo. 9.30 en 11.30.
VALKENBURG: Herv. Gem. 10 prof.
dr. v.d. Beek, 6.30 ds. Vermeulen (jeugd
dienst); Geref. Kerk 9.30 ds. Ribberink
(Rijnsburg), 6.30 ds. v.d. Horst (Kat
wijk); Geref. K. Vryg. 9.30 en 4 ds. Hei-
da.
VOORHOUT: Herv./Geref. Kerkge
meenschap 10 ds. C.J. de Jong (gezins
dienst); Rk Kerk zat. 7, zo. 9.30 en 11.
VOORSCHOTEN: Herv. Gem. Dorps
kerk 10 ds. De Zwart, 7 jeugddienst; De
Ontmoeting (Noordhofland) 10 ds. v.d.
Schoot; Hulp er Heil (Schakenbosch)
10 ds. Honig; Herv. evang. op geref.
grondslag (LuCcS-college, Beeth.laan)
9.30 ds. Arkeraats (Giessendam), 4.30 ds.
B.v.d. Kamp (Bleiswijk); Geref. Kerk 10
ds. Blanken; Geref. K. Vrijg. (Bachlaan)
10 en 5 ds. Blydorp; Aulagemeenschap
Noordhofland 10.30 gebedsdienst; Rk
Kerk Laur.kerk zat. 7, zo. 11.30; M.
Godskerk. zat. 7, zó. 10; Kerk van Enge
land (British school in The Netherlands.
J. v. Hooflaan 3) 10.15 anglicaanse
dienst.
WADDINXVEEN: Herv. Gem. Brugk.
9.30 ds. Kunz, 5 ds. Goossen; Hoeksteen
9.30 ds. Schipaanboord, 6.30 ds. Kunz;
Bethelk. 9.30 ds. Goossen, 5 ds. Vermaat
(Maassluis); Imm.kerk 10 ds. Onstein, 5
ds. v.d. Lee (Noordwijk); Geref. Kerk
Kruisk. 10.30 en 5 ds. Bongers; Ont-
m.kerk 10 ds. Tevel (R'dam); Geref. K.
Vrijg. (Kruiskerk) 8.45 ds. Veldman
(Zeist), 2.45 ds. Borgdorff (R'dam); Chr.
.Afgesch. Gem. 9.30 en 5 ds. v.d. Want;
Oud-Geref. Gem. (Mercuriusweg 29) 10
en 6.30 leesdienst; Remonstr. Gem.
geen dienst.
WARMOND: Herv. Gem. 10 ds. Muis;
Rk Kerk zat. 7. zo. 8.30 en 10.
WASSENAAR: Herv. Gem. Dorpsk. 10
ds. Steenstra. 4.30 ds. Maasland (Capelle
а.d. IJssel); Kievietk. ('Samen op weg')
10 ds. J. Visser; Messiask. 10 ds. Hartz-
heim (Scheveningen); Dorpscentrum
9.30 ds. Heikoop (Vreeswyk); Geref.
Kerk Zijllaan 10 ds. C. v.d. Woude, 7 ds.
P. Huisman (Hazerswoude); Ned. Prot.
Bond (Kerkdam) 10.30 prof. dr. Sperna
Weiland (Rotterdam).
WOUBRUGGE: Herv. Gem. 9.30 ds.
Van 't Hof, 6.30 prof. dr. v.d. Beek (Val
kenburg); Geref. Kerk 9.30 dr. v.d. Kooi
(Leimuiden), 6.30 ds. Bade (Koude
kerk); Ned. Prot. Bond (De Wijk) 10.30
ds. M. Roos; Rk Kerk zat. 7, zo. 10.
ZEVENHOVEN: Herv. Gem. 9.30 ds.
Stam (Ter Aar); Geref. Kerk 9.30 hr.
Schreuder, 7 hr. De Haan.
ZOETERWOUDE: Herv. Gem. 10 ds.
Rietveld (Leiden); Rk Kerk St. Jan zat.
7.30, zo. 9.30; Chr. Dienaark. zat. 7, zo.
10; Meerburgkerk H. Rijndijk zat. 7, zo.
10 en 11.30.
ZWAMMERDAM: Herv. Gem. 10 en
б.30 ds. Eijsenga; Geref. Kerk 10 ds. Bui-
kema, 6.30 ds. Van 't Hoff (Boskoop);
Remonstr. Gem. geen dienst.
Maar pas de laatste jaren komt er
meer schot in. Vooral de rampzali
ge hongersnood van 1984 heeft de
ze sterk traditiegebonden kerk
wakker geschud. Bij de massale
hulpstromen uit het buitenland,
ook van buitenlandse kerkelijke
organisaties, kon de eigen kerk
toch niet achterblijven. Met hulp
van de Wereldraad van kerken en
christelijke hulporganisaties ver
zorgde de Orthodoxe Kerk 14 cen
tra voor voedseldistributie. Nu de
ergste nood geleden is kan de aan
dacht worden gericht op meer blij
vende projecten op het gebied van
landbouw, veeteelt, herbebossing,
aanvoerwegen, bruggetjes.
Voorhoede
Met 250.000 geestelijken be
schikt de Orthodoxe Kerk over een
enorm potentieel, in "mankracht"
vergelijkbaar met het Etiopisehe
leger.
De 40 nonnen van het Sebeta-
klooster zijn min of meer bij toeval
in hun voorhoederol beland. Zoals
sommigen van hen ook min of
meer bij toeval in het klooster zijn
getreden. Zuster Wolette Berhan
bijvoorbeeld die, ondanks de vas
tentijd opgewekt pratend, de tui
nen laat zien waarover zij de scep
ter zwaait. Als kind werd ze tijdens
een ernstige ziekte behandeld door
een priester, die na het uitdrijven
van de duivel besloot dat ze maar
in het klooster zou gaan. En dus
was zuster Wolette Berhan - haar
naam betekent "dochter van het
licht" - 22 jaar geleden ingetreden.
Het klooster van Sebeta, een
voormalig keizerlijk buitenverblijf
dat indertijd door Haile Selassie
aan de kerk werd geschonken,
dankt ziin modelfunctie aan een
actieve abt, zegt de Nederlandse
oud-lerares Elly Boon. Zij is sinds
vijf jaar verbonden aan DICAD
(Development en Interchurch Aid
Department), het bureau voor ont
wikkelingswerk van de Orthodoxe
Kerk.
DICAD stimuleert een betere op
leiding van de geestelijkheid,
jeugdwerk en sociaal-economische
projecten. Geldelijke steun komt
onder meer van de Wereldraad van
Kerken en de Nederlandse medefi
nancieringsorganisatie ICCO. "De
meeste priesters, diakenen en non
nen hebben maar een heel beperk
te opleiding. Wij proberen het peil
te verhogen, maar ook de geestelij
ken in te schakelen bij gemeen
schapsontwikkeling, gezondheids
zorg bijvoorbeeld of landbouw".
Met 20.000 kerken in het land be
schikt de Orthodoxe Kerk in prin
cipe oVer een uitgebreid netwerk
voor ontwikkelingswerk. Via de
parochieraden worden ook de ge
lovigen bij het werk betrokken.
Vanouds heeft de kerk wel hulp
verstrekt aan armen en zieken.
Maar het uitdelen van aalmoezen,
in de sfeer van caritas en goede
werken, herinnert eerder aan de
Europese middeleeuwen dan aan
eigentijds ontwikkelingswerk.
Sinds een jaar of vijf probeert de
Orthodoxe Kerk de achterstand in
te lopen op de buitenlandse kerk
genootschappen die vanwege hun
ruime middelen en goedgeorgani
seerde apparaten ook wel een
beetje als oneerlijke concurrenten
worden beschouwd.
In zichzelf
•Eigenlijk is de Etiopisehe kerk
altijd een centrum van ontwikke
ling geweest, meent Zemedhun
Bezuwork, de secretaris van DI
CAD. "De kerk heeft het Amhaarse
alfabet ontwikkeld. In de geschie
denis van Etiopië was ze het cen
trum van wetenschap en cultuur".
Maar de kerk is wel in die oude
glorie blijven steken. "Onze kerk is
vanouds wat in zichzelf gekeerd",
geeft Bezuwork toe. "De kerk raak
te achter bij de ontwikkelingen
toen het westerse onderwijs in
Etiopië werd geïntroduceerd". Die
naar binnen gerichte traditie van
vroomheid en zich afschermen van
nieuwe ontwikkelingen verklaart
hij uit pijnlijke ervaringen die de
Etiopisehe kerk in het verleden
heeft opgedaan met westerse mis
sionarissen.
Steeds verschenen er uit Europa
missionarissen die de Etiopiërs
wilden bekeren tot het ware geloof.
"Zè zeiden dat ze de bijbel kwa
men brengen, maar die hadden we
al. Toen Etiopië hulp vroeg aan
Protugal voor de strijd tegen het
oprukkende Ottomaanse rijk, vroe
gen de Portugezen aan de paus of
de Etiopisehe gelovigen die steun
waard waren. De paus stemde toe,
op voorwaarde dat er behalve sol
daten ook missionarissen gestuurd
zouden worden. De missionarissen
bekeerden toen de koning, en dat
heeft tot godsdiensttwisten met
veel bloedvergieten geleid".
Daarom, zo betoogt Bezuwork,
staan de geestelijken van de Etio
pisehe kerk nog steeds argwanend
tegenover de bekeringsdrift uit het
Westen. Helemaal verdwenen is
dat oude zeer nog niet. Buitenland
se kerken vertrouwen er, volgens
de secretaris, niet helemaal op dat
de Etiopisehe kerk haar nieuwe rol;
als centrum van geestelijke én ma
teriële hulp wel aan kan. "Ze wil
len voortdurend hun eigen mensen
sturen om ontwikkelingsprojecten
te leiden".
i het Sebeta-klooster, 25 km ten westen van Addis Abeba, zijn bezig met het wa
vaarbij het kaf va n het koren wordt'gescheiden.
i teff een
Ontwikkeling via de Etiopisehe
kerk is inderdaad een langzaam
proces, stelt Elly Boon. "De men
sen steken hier veel geld in de
bouw van kerken, dat staat hoger
aangeschreven dan maatschappe
lijk werk". Maar als sociaal-econo
mische ontwikkeling aansluiting
moet vinden bij de eigen waarden
en tradities van een volk, is de
Etiopisehe kerk wel een geschikte
Dit jaar is het 250 jaar geleden
dat de eerste nationale bijbelverta
ling i?i ons land, de Statenvertaling,
het licht zag. Deze Biblia - 'De gant-
sche H. Schrifture, vervattende alle
de Canonijcke Boecken des Ouden
en des Nieuwen Testaments' - kwam
tot stand 'door last der Hoogh-Mog.
Heeren Staten-Generael'.
Ter gelegenheid van dit jubileum
verschijnt dit voorjaar het boek 'De
nieuwe bijbel van een vrij volk', dat
handelt over het ontstaan en de in
vloed van deze vertaling op onze
taal en cultuur, haar huidige beteke
nis en de toenmalige strijd tussen
kerk en staat. De invloed van de
Statenvertaling is heel groot ge
weest. Ze legde de basis voor een
gezamenlijke taal, die de regionale
dialecten overbrugde.
De godsdienstsocioloog drs. Gert
J. Peelen heeft het boek 'De nieuwe
bijbel van een vrij volk' geschreven.
Het wordt uitgegeven door het Ne
derlands Bijbelgenootschap.
Op zaterdag 19 september zal op
initiatief van het Bijbelgenootschap
het 350-jarig bestaan in Dordrecht
worden herdacht met een bijeen
komst in de Grote Kerk, waar in de
jaren 1618/'19 de synode vergaderde
die het besluit nam tot de nationale
vertaling.
Kritiek
Al is de titelpagina van deze bijbel
(zie foto) sinds 1637 niet veranderd,
met de inhoud is dat wel het geval.
Voortdurend zijn in de loop der eeu
wen verouderde woorden vervan
gen. Ook werd de oorspronkelijke
vertaling enkele keren herzien.
Maar niet altijd tot ieders tevreden
heid. Zo kwam er in 1847 een versie
uit waarop veel kritiek was. Daarna
is er nog een poging gedaan de spel
ling aan te passen maar de tekst zo
veel mogelijk bij de vertaling van
1637 te laten aansluiten.
In de jaren 60 van deze eeuw
kwam de vraag op of er zo langza
merhand niet te veel in de vertaling
was gewijzigd. In 1969 werd begon
nen met efen nieuwe herziening,
waarbij heel goed werd gekeken
naar de uitgave van 1637, of liever
naar die van 1657, want die had de
minste drukfouten. Deze herziening
was in 1977 klaar.
De Statenvertaling is nog altijd
verkrijgbaar in verschillende uit
voeringen, sinds kort ook als grote-
leter-bijbel voor slechtzienden. De
Christelijke Blindenbibliotheek
geeft een braille-uitgave uit en heeft
ook een gesproken vertaling be
schikbaar.
Oude vertaling
In ons land bestaat naast het Ne
derlands Bijbelgenootschap ook de
Gereformeerde Bijbelstichting. Die
werd een aantal jaren geleden opge
richt om de uitgave van de oude
Statenvertaling in haar oorspronke
lijke vorm mogelijk te maken.
Het enige verschil tussen die bij
bel en de uitgave van 1637 is de aan
gepaste spelling en de vervanging
van niet meer bestaande woorden.
Herziening van de tekst is tegen het
principe van de Bijbelstichting.
Haar leden komen uit de rechts-or-
thodoxe (ofwel 'reformatorische')
gezindte.
Intussen is de Statenvertaling al
lang niet meer de enige uitgave van
de Bijbelstichting. Met psalmboe
ken (oude berijming) in allerlei for
maten en uitvoeringen en klassieke
geschriften probeert ze haar omzet
en invloed te vergroten. De leden
worden al vijf jaar lang verrast met
een fraaie kerkenkalender.
De verkoopcijfers van zowel het
Bijbelgenootschap als de Bijbel
stichting tonen aan, dat de belang
stelling voor de 350-jarige Staten
vertaling nog altijd levendig is.
partner, die de meeste kans biedt
op continuïteit in het ontwikke
lingswerk.
Overheid
De verhouding tussen de kerk'en
de marxistische overheid levert,
volgens Bezuwork, weinig proble
men op. De kerk wordt ongemoeid
gelaten, het drukken van bijbels is
toegestaan en de zondagsschool
voor de jeugd wordt niet tegenge
werkt.
Dat vreedzaam samenleven is
ook mogelijk omdat de Etiopisehe
kerk geen eigen maatschappijvisie
uitdraagt. Kerk en staat vielen on
der het keizerrijk goeddeels sa
men, maar nu werkt elk in een ei
gen levenssfeer. Ze beconcurreren
elkaar niet openlijk, al zijn de zon
dagsscholen wel mede opericht als
tegenhanger van de communisti
sche jeugdbeweging. Zo biedt de
kerk de jeugd nu ook cursussen en
recreatie, maar dank zij de diplo
matiek gekozen naam "zondags
school" wordt de indruk vermeden
dat ze een concurrerende jeugdbe
weging heeft gesticht.
Dat de kerk na de revolutie haar
grootgrondbezit heeft verloren, is
voor Bezuwork geen groot pro
bleem. "De kerk was en is de kerk
der armen. En als een priester wil
boeren, krijgt hij net als iedereen
een stukje grond".
"De kerken moeten leren leven
onder een communistisch regime.
In dat opzicht kunnen ze iets leren
van de kerken in Oost-Europa".
Meer dan over de communisti
sche overheid lijkt Bezuwork zich
zorgen te maken over de beker-
ingsarbeid van buitenlandse ker
ken en de oprukkende islam. "We
staan open voor oecumenische be
trekkingen met andere kerken,
zoalng die maar niet zeggen dat zij
de wijsheid in pacht hebben omdat
ze rijk zijn". De relatie met andere
kerken is, naar zijn mening, de
laatste tijd sterk verbeterd.
Ondanks zijn stelling dat de Or
thodoxe Kerk voorstander is van
vrijheid van godsdienst, blijkt de
oude vrees dat dit eiland van chris
tendom zal worden overspoeld
door de islamitische zee nog
springlevend. "Kijk maar wat er
gebeurd is met de Koptische Kerk
van Egypte, die is vrijwel verdwe
nen". Hij vreest dat de Arabische
olielanden veel geld steken in de
expansie van het rijk van de islam.
"Die landen zijn verantwoordelijk
voor de problemen in Eritrea",
meent hij.
Ploeg
Bezuwork prijst de massale hulp
die Etiopië tijdens de hongersnood
mocht ontvangen uit het buiten
land. "God en de mensheid hou
den van Etiopië, dat is toen op
nieuw gebleken". Maar zijn ver
trouwen in de mensheid kent dui
delijke grenzen. "De Amerikaanse
regering bijvoorbeeld wil ons wel
brood geven, maar geen ploeg
waarmee we onszelf kunnen hel
pen".
Het Westen heeft een te negatief
beeld van Etiopië. Ook de kerk
lijdt daaronder omdat het moeilijk
blijkt fondsen te werven. Als Bezu
work klaagt over die negatieve
beeldvorming, lijkt niet alleen de
kerkelijke functionaris, maar ook
de Etiopisehe nationalist aan het
woord. "Dat onbegrip bestaat om
dat wij nooit gekoloniseerd zijn ge
weest. Wij hebben onze eigen op
vattingen en tradities. Omdat we
geen kolonie zijn geweest, is er
nooit een communicatie ontstaan
zoals in de rest van Afrika. Mis
schien kost het jullie daarom zo
veel moeite om Etiopië te begrij
pen".
ABBENES: Herv. Gem. 9.30 hr. Hoffe-
naar (gezinsdienst).
AARLANDERVEEN: Herv. Gem. 10
ds. Van Driel, 7 zangdienst; Geref. Kerk
10 ds. Verdoorn (Waddinxveen), 6.30 ds.
Heiner (Woerden); Chr. Geref. Kerk 9.30
en 3 ds. Van Sorge (Rynsburg); Rk Kerk
zat. 7, zo. 10.30.
ALPHEN AAN DEN RIJN: Herv. Gem.
Adventskerk 10 ds. Van Dok, 6.30 ds.
Jonkman; Kruiskerk 10 ds. Jonkman;
Opstandingskerk 10 dra. Broeyer-Bo-
gers (Utrecht), 6.30 ds. Van Manen (Mij
drecht); G. Herderkerk 10 ds. Verheul, 5
opendeurdienst; De Bron 9.15 ds. Moll,
10.15 ds. Taselaar, 6.30 ds. Nieuwenhuis;
Ashram (Marsdiep) 10 ds. Nieuwenhuis;
Oudshoomse kerk 10 ds. Ter Bals;
Sionskerk (Meteoorlaan) 9.30 ds. Ou-
wendijk, 6.30 hr. Groeneboom (Capelle
а.d. IJssel); Geref. Kerk Mar.kerk 10 en
б.30 ds. Wilschut; Salv.kerk 10 en 6.30
ds. F.J. Boer; Geref. K. Vrijg. (aula
school Bospark) 9.30 en 5 leesdienst;
Ned. Geref. Kerk (school Willemstr.)
9.30 ds. M. de Jonge HA, 4.30 hr. Ven-
derbos; Chr. Geref. Kerk (Grijpen-
steinstr.) 9.30 en 4.30 ds. v.d. Meij; Oud-
Geref. Gem. (Hooftstr. 240) 9.30 en 4;
Bapt.gem. (Molenwerfstr. 1) 10 en 6.30
ds. Koekkoek; Bapt.gem. Noord (school
Kalkovenw. 62) 10 J. Strietman, 6.30 G.
Goessens; Volle-evang.gem. ('De Ark',
Pr. Hendrikstr. 54) 10 B. Knoester;
Pinkstergem. (school Batestein 16) 10;
Christengemeente 'De Hoeksteen' (geb.
'Bethel', hoek Emmalaan) 10; Leger des
H. (Zonneweg 3) 10 en 7, laatste zondag
van de maand 5 u; Remonstr. Gemeente
(Van Mandersloostr. 36) geen dienst; Rk
Kerk: Bonifaciusk. zat. 7, zo. 9.45 en
11.30; Piusk. zat. 7. zo. 9 en 10.30; De
Bron zat. 7, zo. 9 en 11.
BENTHUIZEN: Herv. Gem. 9.30 en 6
ds. J. Boer; Geref./Herv. Gem. (dorps
huis 'De Tas') 10.30 ds. Klijnsma; Geref.
Gem. 9.30 en 6 ds. Van Aalst.
BODEGRAVEN: Herv. Gem. Dorps
kerk 10 ds. Wieman, 6.30 ds. Gall em.
pred. (Den Haag); Salv.kerk 10 ds. v.d.
Hoef, 6.30 ds. Wieman; Bethl.kerk
(Nieuwerbrug)lO ds. v.d. Broeck em.
pred., 6.30 ds. v.d. Hoef;
Geref. Kerk 10 ds. Buitenhuis (Doetin-
chem), 6.30 ds. Dronkert (Gouda), 9.45
auladienst ds. Elderman; Geref. K.
Vryg. (Ichthusk.) 9.30 ds. J.C. Post, 2.20.
ds- Gratz; Geref. Gem. (Stationsweg 17)
10 en 6.30 ds. Bac; Evang.-Luth. Gem.
10.30 ds. Kloek (Soest).
BOSKOOP: Herv. Gem. Dorpskerk 9.30
dr. Haitsma, 6.30 ds. v.d. Pol; De Stek
9-.30 ds. v.d. Pol; Geref. Kerk 9.30 ds.
Van 't Hoff, 5 ds. Buikema (Zwammer-
dam); Chr. Geref. Kerk 9.30 en 5 ds. Rib-
Hervormde kerk Sassenheim.
HAZERSWOUDE: Herv. Gem. 9.30
kand. Paul (Amersfoort), 6.30 ds. Z. de
Graaf; Geref. Kerk 10 ds. Huisman, 5 ds.
v.d. Woude (Wassenaar): Rk Kerk: dorp
zat. 7, zo. 10 en 11.30; Anker zat. 7. zo.
8.45 en 11.15; Ryndyk zat. 7. zo. 10.
HILLEGOM: Herv. Gem. 10 ds. Roth-
fusz; Geref. Kerk ('Hoeksteen') 10 hr. De
Ridder (Sassenheim), 7 ds. Wolthuis
(Heemstede); Chr. Geref. Kerk 10 dr. J.
de Vuyst (Heerde), 7 gez.evangelisatie-
dienst in de Hoeksteen; Rk Kerk: Mart.
zat. 7, zo. 9 en 11; Jozefk. zat. 7, zo. 10 en
11.30.
KATWIJK AAN DEN RIJN: Herv.
Gem. Dorpsk. 10 ds. Aarents, 3 dr. Hoek
(Veenendaal) bevestiging en ambtsaan
vaarding ds. H. van Oostende (Veenen
daal); Ontm.kerk 10 ds. Sloof. 6.30 ds.
Bouman (Scheveningen); Herv. Gem.
'De Rank' (P. Groen-college) zie Kat
wijk aan Zee; Geref. Kerk 9.30 mr.
Vreugdenhill (Koudekerk a.d. Ryn), 5
ds. Van Breevoort; Rk Kerk zat. 7, zo.
10.
(foto Wim Dijkman)
KATWIJK AAN ZEE: Herv. Gem. N.
Kerk 10 ds. De Jong, 6 ds. Bronsgeest;
O. Kerk 10 ds. Schuurman, 6 ds. Vroe
gindeweij; Ichthusk. 10 ds. Vermeulen,
5 ds. Hovius; Pniëlk. 9.30 ds. Van Zwet,
6 ds. Schuurman; Maranathakerk
(Rynsoever) 10 ds. Driebergen, 6 ds. Vis
ser; Overduin 2.15 ds. Van den Beid;
Herv, Gem. 'De Rank' (aula P. Groen-
college Pr. Frederikdreef 15) 10 ds. J.
van Veen (Wassenaar); Geref. Kerk
Vr.kerk 10 ds. Van Breevoort, 5 ds. P.
van der Horst; Triumfatork. 10 hr. S.
van der Land, 7 ds. Bras (Sassenheim);
Geref. K. Vryg. 9.30 leesdienst, 5.30 ds.
Heida; Ned. Geref. K. (aula Bestevaer
mavo) 9.30 en 7 ds. Van der Kwast; Chr.
Geref. K. 10 en 5 leesdienst; Vrije Chr.
Geref. Gem. (Unizaal) 10 en 5 ds. Van de
Belt; Geref. Gem. (Remisestr.) 10 en 5;
Geref. Gem. in Ned. (Louwestr.) 10 en 5;
Volle-evang.gem. (Voorstr. 48) 9.45; On-
afh. baptistengem. (Ambachtsweg 2) 10
hr. Driesprong (Dordrecht).
KOUDEKERK AAN DEN RIJN: Herv.
Gem. 10 ds. Lapré, 7 drs. Aalders (Wou-
brugge); Geref. Kerk 10 ds. Boswijk, 7
zie herv. gem.
LEIDERDORP: Herv. Gem. en Geref.
Kerk Dorpsk. 10 ds. Van den Born, 6.30
ds. Doesburg; Hoofdstr. 10 ds. Does
burg; Scheppingsk. 9 en 10.30 ds. Van
Loenen; Leythenrode geen opgave;
