'Zet 'm op, reken uit je kop'
'Achterwerk' doorbreekt taboes
'Deur dicht, licht
uit en cv lager'
•JS*
Scholier zijn is volledige baan
Een moderne vondeling
DONDERDAG 19 MAART 1987
PAGINA VOOR JONGEREN
Eindredactie Paul de Tombe
Telefoon 071-144941, toestel 242
;rfèiïct.!
Scholieren van 12 tot 16 jaar hebben het op school en met hun
huiswerk zo druk dat hun taak vergelijkbaar is met een full-time
baan van volwassenen. De gemiddelde scholier gaat 25 uur per
week naar school, besteedt zeven en een half uur aan huiswerk,
vier uur aan reizen van en naar school en ruim een uur aan ande
re bezigheden die met school te maken hebben (bijvoorbeeld bijles).
Dat blijkt uit een publikatie van het Sociaal en Cultureel Plan
bureau, getiteld Rondom basisvormingtijdsbestedingen van scho
lieren en meningen van ouders.
Het onderzoek naar de tijdsbesteding van scholieren werd ge
daan, omdat dit voorjaar de regering een voorstel zal indienen tot
wijziging van de wet op het voortgezet onderwijs, op basis van een
advies van de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid.
Doel is de kwaliteit van dit onderwijs te verhogen, zonder dat dit
overigens extra geld mag kosten.
Uit het onderzoek blijkt dat voor leerlingen vaak een verlies aan
schooltijd optreedt, dat rond de tien procent ligt. De belangrijkste
oorzaken daarvan zijn van de zijde van de school: het uitvallen
van lessen wegens examens, vergaderingen en ziekte van leraren.
En van de kant van de leerlingen treedt het verleis aan schooltijd
op door ziekte en spijbelen. Door verbeteringen in de schoolorgani
satie is schooltijd en dus ook leertijd te winnen.
De ouders van 1987 zijn vergeleken met die van '81 duidelijk
mondiger geworden. Meer dan toen vinden ouders dat zij het recht
hebben invloed uit te oefenen op de gang van zaken op school.
Energieprojecten op school
Wie op sommige scholen als
ouder vergeet een deur te
sluiten, maakt grote kans dat
kinderen bestraffend gaan
roepen. Kreten als 'deur
dicht!', 'licht uit!' en 'kachel
zachter!' zijn in tal van klas
sen aan de orde van de dag
sedert energieprojecten als
een leerzaam en tevens nut
tig onderwerp in het lespro
gramma zijn opgenomen.
Zo'n energieproject opent
veelal een wereld van mogelijk
heden om niet alleen op school,
maar ook thuis weloverwogen
met gas en elektriciteit om te
gaan. Maar ook de plaatselijke
overheid en woningbouwvereni
gingen kunnen daarop inhaken.
Er zijn voorbeelden bekend van
gemeenten waar de bevolking
door de 'energiekoorts' van de
schooljeugd werd aangestoken.
Om die projecten te stimuleren
en te ondersteunen, stellen de
verenigingen van gas- en elektri
citeitsbedrijven samen met de
Gasunie lesmateriaal beschik
baar. Hieronder wordt nader in
gegaan op het materiaal dat de
basis kan vormen van diverse
energieprojecten. Het is afge
stemd op verschillende onder
wijsvormen.
Eén van de thema's is 'Energie
in en om ons huis', een achtdelig
project voor het basisonderwijs.
Per jaargroep (klas) is er voor de
leerlingen een werkboek en voor
de leerkracht een handleiding.
Het begint heel eenvoudig met
een verhaal en een kleurplaat
met aankleedpoppen over de
zon. groei en bloei
Maar in de achtste groep zijn
de leerlingen heel serieus bezig
met onderwerpen als verschil
lende energiebronnen en proef
jes met isolatiematerialen. Zo'n
project kan worden afgerond
met een tentoonstelling op
school en een avond voor zowel
leerlingen als ouders met dia's en
de nieuwste energiefilm 'Gas-
elektriciteit, begrijp je 't nou?'.
Ook is er een 'Energiejour-
naal', een krant boordevol actue
le informatie over energie, die los
van de energieprojecten op scho
len kan worden gebruikt.
School en gezin
De behandeling van de onder
werpen is gericht op de bele
vingswereld van het kind. Van
uit z'n bekende omgeving wordt
het op ontdekkingstocht ge
stuurd. Al doende leert het wat
energie is en hoe je er mee moet
omgaan. De veelheid aan werk
vormen - vragen, opdrachten,
spreekbeurten, groepsgesprek
ken en proefjes - spreekt de
meeste leerlingen erg aan.
Doel van de energieprojecten
is een wisselwerking op gang te
brengen tussen school en gezin.
Ook thuis zullen de kinderen zui
niger met energie omspringen en
ouderen wijzen op het belang
daarvan. Het energieproject op
school kan ook heel goed een on
derdeel zijn van een groter pro
ject. Zo kunnen, evenwijdig aan
wat in de klas wordt behandeld,
activiteiten op het gebied van
energiebesparing worden ont
plooid.
Wijkbewoners worden bijvoor
beeld door de plaatselijke wo
ningbouwvereniging gepolst
over isolatie van hun woningen
en ook de gemeente en het gas
bedrijf kunnen daarop actief in
haken.
Leerlingen kunnen worden be
trokken bij een wijkonderzoekje.
Aan de buurtbewoners wordt ge
vraagd welke energiebesparende
maatregelen ze thuis hebben ge
troffen. Een ander voorbeeld uit
de praktijk van het energie-on
derwijs is een klas die een week
lang thuis de stand van de gas-
en elektriciteitsmeter heeft bij
gehouden, waarna de resultaten
op school werden vergeleken.
Daaruit kunnen opvallende
verbruiksverschillen blijken. Die
vaak wel verklaarbaar zijn, maar
soms ook niet en juist in die ge
vallen kan zo'n vergelijking re
sultaten opleveren.
Veel doe-dingen
Voor LBO en MAVO is er een
vervolg op het energieproject
voor het basisonderwijs: het
werkboek 'Kijk op onze energie'.
Dit boek bevat praktische infor
matie, gerangschikt per onder
werp. Achtereenvolgens worden
elf thema's behandeld van win
ning, transport en milieu tot een
verantwoord energieverbruik,
compleet met een blik op de toe
komst. Elk onderwerp wordt
kort ingeleid en daarna gevolgd
door de vragen, opdrachtjes en
proefjes. Kortom veel 'doe-din
gen'. waarmee de leerlingen aan
het werk worden gezet.
Voor de hoogste klassen van
HAVO/VWO is er het themaboek
'Energie, de wereld en wij'. Zon
der aan de technologische ont
wikkelingen voorbij te gaan,
wordt in dit boek het energie
vraagstuk in hoofdzaak behan
deld tegen de achtergrond van
maatschappelijke en culturele
processen. Vanzelfsprekend blij
ven feitelijke zaken als de moge
lijkheden van de verschillende
energiebronnen, de gevolgen
voor milieu en veiligheid, voorra
den en de kosten daarbij niet on
besproken.
Wie vragen heeft over het op
zetten van een energieproject of
lesmateriaal wil bestellen, kan
daarvoor terecht bij het eigen
gasbedrijf of bij Energieprojec
ten, postbus 137, 7300 AC Apel
doorn, tel. 055-494949.
verschillende redenen: "Op deze
manier steken we genoeg tijd in
het hoofdrekenen", zegt Theo
Gubbi. "En we kunnen nu ook
veel aandacht besteden aan de
verschillende manieren die er
zijn om sommen op te lossen".
Dat laatste blijkt als hij de
band tijdens de uitzending stop
zet. Hij vraagt: "Hoe reken je de
som uit die je nu op de televisie
kan zien?". Op het beeld is de
som 22 x 25 verschenen. "Nou
dan doe je 2 x 25 en 20 x 25 en
telt dat op", zegt een jongen. Een
meisje roept direct: "Ik zou het
anders doen. Ik maakte er 11 -
x 50 van en dan telde ik 1 x 50 bij
10 x 50 op".
Theo Gubbi vraagt meteen
welke oplossingsmethode de
beste is. "De manier die voor je
zelf het handigst is", roept de
klas in koor. Beide onderwijzers
benadrukken dat geen enkele
manier 'de beste' is. "Ieder kind
heeft z'n eigen manier om een
som op te lossen. Maar als de op
lossing goed is, maakt het niet
uit hoe je een som uitrekent",
zegt Rob van der Meer.
De kinderen vinden de serie
heel leuk. Vooral om de rare pro
fessor (Joost Prinsen) die in de
serie met sommetjes goochelt,
wordt veel gelachen. Maar ook
het bij de serie behorende werk
boekje oogst veel succes. "Het
zijn leukere sommen dan in het
gewone rekenboek. Ook mogen
we de sommen altijd samen ma
ken. Dat is gezelliger", zeggen
twee meisjes.
Aan het eind van het program
ma blijkt dat de Oudkerkschool
gewonnen heeft van het verzor
gingshuis. In de Bernardus-
school gaat een gejuich op. Een
jongen merkt droog op. "Lo
gisch dat de kinderen wonnen,
want de oude mensen hebben
niet geoefend. Zij hadden geen
werkboek".
groepen in wedstrijdverband te
gen elkaar op rekenen. Aan de
linkerkant van het klaslokaal zit
groep 7a en rechts 7b. Er heerst
een uitgelaten stemming onder
de 42 kinderen. Zij hebben aan
geklede teddyberen en andere
knuffels meegenomen als mas
cottes voor hun eigen wedstrijd-
ploeg. Aan dit team doen uit elke
groep acht kinderen mee. Zij ma
ken de rekenopgaves van het
scherm en krijgen voor elke
goedgemaakte som een punt.
Tijdens deze aflevering is er
iets raars aan de hand. In de stu
dio zie je kinderen van de Oud
kerkschool uit Hellevoetsluis.
Aan de andere kant zit echter
niemand. De kinderen snappen
er niets van. Maar na een tijdje
komen hun tegenstanders lang
zaam binnenlopen. Toch klopt er
iets niet: het zijn geen schoolkin
deren, maar bejaarden van rond
de 80 jaar oud. "Er wordt altijd
gezegd dat kinderen vroeger veel
beter leerden rekenen. Daarom
hebben we maar een paar men
sen uit een verzorgingshuis uit
genodigd. Dan zullen we eens
zien wie het beste kan rekenen'
"Ik wil dat 'Achterwerk' aanlei
ding geeft tot gesprekken. Dat
bepaalde onderwerpen thuis be
spreekbaar worden", zegt Nelle-
ke van der Drift, samenstelster
van de Kinderbrievenrubriek in
de VPRO-gids. Zij streeft naar
een uitwisseling van gedachten
tussen jongeren en ouderen,
waarbij kinderen de ruimte moe
ten krijgen om hun problemen te
uiten en zich te ontplooien. In sa
menwerking met volwassenen.
Het groeiproces van kind tot
volwassene is niet de leukste pe
riode in het leven, aldus Van der
Drift. Kinderen zijn op zoek naar
zekerheid, willen ergens bij ho
ren. In de zesde klas van de lage
re school voelen ze zich supe
rieur. Eenmaal in de brugklas
vallen ze weer terug. „Kinderen
zijn vaak een raadsel voor zich
zelf. Snelle groei en seksuele ont
wikkeling brengen een golf van
vitaliteit teweeg. Dat geeft on
rust, zoals agressieve buien".
Kinderen worden geconfron
teerd met tegenstellingen in
zichzelf. Aan de ene kant kind
zijn en willen blijven, aan de an
dere kant volwassen worden en
dat ook zijn. Ouders krijgen daar
indringend mee te maken. ..Ik
streef doelbewust naar een ont
moeting van die twee groepen",
zegt Van der Drift.
De problemen en vragen van
kinderen in de puberteit komen
tot uiting in 'Achterwerk'. Weke
lijks staan op de laatste twee pa
gina's van de VPRO-gids brie
ven over ontevredenheid over
het eigen lijf en problemen in de
naaste omgeving zoals op school
of in het gezin. Een probleem
leeft soms zo onder de brieven
schrijvers dat er soms wel een
paar weken over wordt geschre
ven. Op die manier zijn al veel
taboes doorbroken.
Van der Drift: "Alles is al be
sproken in 'Achterwerk'. Som
mige onderwerpen komen
steeds terug in andere vorm. zo
als bijvoorbeeld echtscheiding.
Ik heb een brief gehad van een
meisje dat de vriend van haar
moeder niet mocht. De omge
ving moet aan zo'n kind de ruim
te geven om aan die,man te wen
nen. Dus niet gelijk vragen: vind
Nelleke van der Drift: 'Achterwerk wekt
zegt presentatrice Dieuwertje
Blok.
De kinderen van de Bernar-
dusschool lachen. Ze pakken
hun pen en denken diep na over
de sommen die nu achter elkaar
op het scherm verschijnen.
De kinderen van beide klassen
hebben tijdens de zestiendelige
serie al twee keer een test afge
legd. Dat was nodig voor een on
derzoek waaraan de school mee
doet. Dit wordt verricht door stu
denten van de vakgroep onder
wijskunde van de Leidse univer
siteit. Zij onderzoeken hoe scho
len werken met een schoolreken-
programma. Ook bekijken ze of
kinderen door het gebruik van
video sommen beter snappen.
Een videoband kan immers wor
den stopgezet, zodat de leer
kracht uitleg kan geven.
Volgens de studenten werpt
het programma vrucht af. "Tus
sen de onderzoeksscholen kwa
men grote verschillen naar vo
ren, maar de kinderen maken de
sommen beter dan in het begin",
zeggen Margaret Nadorp en Sien
Trotz, studenten van de vak
groep onderwijskunde.
De leerkrachten van beide
klassen, Rob van der Meer en
Theo Gubbi, volgen de serie om
jij hem leuk? Dan moet het kind
meteen een oordeel geven en dat
kan niet".
Op de brieven in Achterwerk
wordt gereageerd door andere
kinderen. Van der Drift blijft op
de achtergrond. De geschreven
reacties komen voort uit eigen
ervaringen van de schrijvers. Die
zijn volgens de samenstelster
waardevoller dan haar eigen, vol
wassen reacties. Kinderen zijn
niet gebaat bij de gedachte van
een 'wijze' vrouw.
Over plaatsing van sommige
brieven wordt lang nagedacht,
zoals over de brief'Wie helpt mij'
die recent in Achterwerk stond
Hierin vroeg een meisje om hulp
voor haar plan om tijdens de
vakantie in Italië weg te lopefi.
"Als ik deze brief niet had ge
plaatst dan gebeuren er mis
schien nare dingen met het meis
je als ze haar plannen doorzet.
Nu komen er geheid allerlei reac
ties op. Ook een brief die haar
waarschuwt niet weg te lopen als
ze in Italië zit. Zo wordt ze door
anderen met de neus op de feiten
gedrukt".
Van der Drift is niet uitgeke
ken op de rubriek. "Na tien jaar
bewonder ik het nog steeds dat
kinderen hun problemen op pa
pier weten te zetten en nog op
sturen ook. Daar is moed voor
nodig. Ze hebben vertrouwen in
Achterwerk. Als ze anoniem wil
len blijven, dan gebeurt dat. Ze
vallen nooit uit de boot. Dat ver
trouwen is heel belangrijk, dat
moet je niet schaden".
Pas reikte Fnts Spits een infor
matiegids uit aan minister Brink
man waarin alle adressen staan
die nuttig zijn voor kinderen
vanaf zestien jaar. Het is de be
doeling dat de gids gratis op alle
scholen wordt uitgedeeld. Van
der Drift: "Ik ben benieuwd hoe
de scholen erop reageren. Of ze
het wel of niet uitdelen, of dat er
weer betutteld wordt".
Je kent ze wel, die ouderwetse vertellingen over kinderen die te vonde
ling worden gelegd. Een huilende baby die in de kou op een besneeuwde
stoep wordt achtergelaten, vervolgens liefdevol wordt opgevoed door
welwillende mensen, en later opeens het kind van een miljonair blijkt te
zijn.
Een dergelijk verhaal, maar dan in een modern jasje gestoken is 'De
vondeling' van de Engelse schrijfster Nina Bawden. Hoofdpersoon van
deze jongerenroman is de 11-jarige Lex, die als baby is gevonden langs de
rivier de Theems, tussen de poten van een sfinxbeeld. Hij is geadopteerd
door een Londens gezin dat hem behandelt als een kind van henzelf
Het verhaal begint als de oude overbuurvrouw mevrouw Engel komt te
overlijden en blijkt dat zij al haar geld (een fortuin) aan Lex heeft nagela
ten. Waarom weet niemand en zal ook een mysterie blijven. Maar juist dat
geheimzinnige is het aardige aan dit verhaal. De schrijfster geeft de lezer
af en toe kleine brokjes informatie, maar vertelt nèt niet precies hoe een
en ander in elkaar zit. Daardoor blijft alles spannend.
Een enge man die Lex bedreigt, kranten die de jongen achterna jagen
hij weet niet wat hem overkomt. Op een gegeven moment wordt het Lex
allemaal te veel en vlucht hij weg.
'De vondeling' is het klassieke verhaal van de vondeling die opeens rijk
wordt, maar dan in een eigentijdse versie. Een prima verhaal, dat span
nend is, vlot leest, en waarmee je je geen moment verveelt.
MARGOT KLOMPMAKER
(De vondeling, Nina Bawden, uitg. Querido).
Wordt vervolgd
Vol aandacht kijken de kindeme van de Bernardusschool naar het scherm. De wedstrijdploegen zitten
vooraan. De beren moeten hun geluk brengen. (foto Jan Holvast)
ZOETERWOUDE - 'Zet 'm
op, reken uit je kop' was het
motto waarmee groep 7a en
7b van de Zoeterwoudse Ber
nardusschool vorige week de
laatste uitzending van het
schooltelevisieprogramma
'Rekenwerk' volgden. In de
ze serie, die nog een vervolg
zal krijgen, spelen telkens
twee basisscholen tegen el
kaar. Aan de hand van de on
derdelen hoofdwerk, reken
werk en handwerk wordt
duidelijk welke leerlingen de
snelste manier weten om
sommetjes als 290 288
297 uit het hoofd te bereke
nen.
De Bernardusschool heeft de
serie met aandacht gevolgd
Groep 7a en 7b hebben elke
week meegedaan aan de ver
schillende onderdelen. De on
derwijzers van beide klassen
hebben elke aflevering op video
gezet, zodat zij de kinderen moei
lijke sommen kunnen uitleggen
Deze laatste keer mogen beide
Zifl tfküKi'O uil /oil..
Het Kec£tih..(e zt mélden in
ie examens en je wed M(,
niet- eens pffe wel Geslaafd fcenl
dü& wal is er loos mei
ikwttthd meUkwil tof
fkotey-ffi somber tedwu
