Kerkdieven tuk op luchters en bijbels
Samen op weg vraagt meer dan gelijkheid
Geen geld voor afdoende beveiliging
Elkaar helpen vanuit 'wederzijdse mislukkingen'
ZATERDAG 28 FEBRUARI 19871
De stichting 'Aide Fryske
Tsjerken' (Oude Friese Ker
ken) is bezorgd over diefstallen
van antieke kroonluchters uit
kerkgebouwen. Binnen korte
tijd zijn luchters ontvreemd uit
de oude kerken van IJsbrech-
tum. Sint Annaparochie en
Weidum. Het gaat om waarde
volle koperen voorwerpen uit
de zeventiende en achttiende
eeuw, die tienduizenden gul
dens waard zijn.
Dat wil overigens niet zeggen dat
dit een in Nederland gangbare
marktprijs is. "Antieke kroonluch
ters raak je in Nederland zelfs aan
de meest louche handelaren niet
kwijt", zegt de bouwkundige Klaas
Sytsma, die werkt bij genoemde
stichting. "De kans op ontdekking
is veel te groot. Een tijd geleden
werden uit de kerk van Holwerd
ook kroonluchters gestolen. An
derhalf jaar bleven ze spoorloos.
Toen vonden kinderen bij Hoge-
beintum in een sloot een grote
plastic zak met de kronen erin. De
dieven hadden de voorwerpen
kepnelijk niet kwijt kunnen raken
en hadden ze toen maar gedumpt".
Maar het is goed mogelijk, dat ze
in het buitenland een gretige
markt hebben ontdekt. "Laatst
vonden ze in Belgie antiek uit een
Italiaanse kerk". Het feit dat bin
nen korte tijd drie kerken waar
schijnlijk door dezelfde lieden zijn
geplunderd versterkt die veronder
stelling. "Het stelen van oud koper
is blijkbaar toch een lucratieve be
zigheid".
Onbetaalbaar
De dieven weten heel goed hoe
ze te werk moeten gaan. In Sint
Annaparochie zijn ze via het dak
de kerk binnengekomen. Maar dat
Leiden. Op woensdag 4 maart be
gint weer een serie samenzang-
avonden in de Marekerk. Aan deze
avond (8 uur) werken mee het Or
pheus Ensemble uit Dordrecht on
der leiding van Ben Fey, de orga
nist Coi; van de Wijngaard (voor
koor- en samenzang) en de predi
kant L. J. Geluk uit Alphen aan
den Rijn (verbindende tekst).
Wassenaar. De gereformeerd-
hervormde 'Samen op weg'-ge-
meente van Wassenaar-Zuid krijgt
zondag 8 maart twee nieuwe predi
kanten in een dienst die om 3 uur
in de Kievietkerk begint. Het zijn
M. Janse de Jonge (gere
formeerd) en J. Visser (hervormd),
respectievelijk komend uit Goes
en Den Haag-Loosduinen. Hun be-
vestigers zijn ds. J. N. Nammens-
ma uit Apeldoorn en prof. dr. F. O.
van Gennep uit Leiden.
Wassenaar. Centrale kerke-
raad en kerkvoogdij van de her
vormde gemeente in Wassenaar
zijn akkoord gegaan met het ver
zoek tot vestiging van een gewone
predikantsplaats voor de gerefor-
meerde-bondsgroep. Het verzoek
is nu doorgegeven aan de provin
ciale kerkvergadering.
zit zo hoog. dat het met een ladder
nauwelijks te bereiken valt. Syts
ma: "Uit alles blijkt, dat hier geen
snotneuzen aan het werk zijn ge
weest. die op een avontuurtje uit
waren. Hun aanpak is zeer profes
sioneel".
De stichting 'Aide Fryske Tsjer
ken' heeft op het ogenblik onge
veer 30 oude kerken in beheer,
overgenomen van kerkbesturen
die het onderhoud niet meer kon
den opbrengen. Het bezit van de
zusterorganisatie in Groningen
kwam vorig jaar zelfs boven de 50.
Afdoende beveiliging is, volgens
Sytsma, een onbetaalbare zaak.
"Wij hebben daarvoor het geld
niet. Dat gaat helemaal op aan
broodnodige restauraties". De ker
ken waarom het gaat staan meestal
wat achteraf en soms zelfs hele
maal in het wijde veld.
Het enige, denkt Sytsma, dat zou
kunnen helpen is het perfect docu
menteren van de antieke kunst
voorwerpen. Dat wil zeggen: dui
delijke foto's en beschrijvingen.
Uit het terp-kerkje van Raard wa
ren onlangs twee petroleum
lampjes ontvreemd. Dankzij een
zojuist gemaakt restauratieplan be
schikte de stichting over goede fo
to's van de lampen. Die foto's wer
den de recherche aangeboden. Het
resultaat was, dat een politieman
een van de lampjes later bij een
handelaar te koop zag staan.
Open en bloot
Kerkdieven hebben het niet al
leen op antiek koper gemunt, maar
ook op oude kanselbijbels. Het
blad van de Vereniging van her
vormde Kerkvoogdijen meldde de
ze week bijbeldiefstallen uit de
kerken van Harmeien, Opheusden,
Vianen, Ophemert, Beusichem en
Tricht. Eerder werd uit de kerk van
Wamel de kanselbijbel meegeno
men. Wat bijbels betreft lijkt de
Betuwe nu het doelwit te zijn.
In een aantal gevallen werden
sporen van braak gevonden. Zo
was in Wamel een ruitje van de aan
de kerk grenzende consistorie in
geslagen. Een enkele keer ontbra
ken braaksporen, zodat men tot de
.conclusie kwam dat de dader zich
had laten insluiten.
Het bericht in het kerkvoogdij
enblad besluit met een vraag: Is
het wel verstandig, zo'n kostbaar
boekwerk uit de zeventiende of
achttiende eeuw open en bloot op
z'n zondagse plek te laten liggen?
Samenstelling
van deze pagina:
S.J. de Groot
Als hervormden en gereformeer
den aan hereniging werken, moe
ten ze niet precies gelijk aan elkaar
willen zijn, om zo een hanteerbare,
homogene kerk tot stand te bren
gen. In de kerk is gelijkheid niet het
voornaamste. Daar gaat het vooral
om 'overwonnen afstand', verzoe
ning en vergeving van zonden.
Dat schrijft de vroegere Leider-
dorpse predikant dr. A. Geense -
nu werkzaam bij het studiecen
trum van de Wereldraad van Ker
ken in Genève - in het boekje 'Op
weg naar hereniging' (84 bladzij
den) dat deze maand bij de uitgeve
rij J. H. Kok, Kampen, het licht
zag. Het bevat onder meer een vol
ledig verslag van het symposium
dat in november aan de Vrije Uni
versiteit werd gehouden over
'Scheiding en hereniging van her
vormden en gereformeerden'. Aan
leiding tot dat symposium was het
feit dat honderd jaar geleden de
Doleantie zich voltrok, de tweede
uittocht in de vorige eeuw van
rechtzinnigen uit de Hervormde
Kerk.
Niet minder dan zevenhonderd
belangstellenden woonden die dag
in Amsterdam bij, veel meer dan
de organisatoren hadden ver
wacht. Het boekje is opgedragen
aan de gereformeerde predikant
Douwe N. Wouters, bij zijn af
scheid als voorzitter van de ge
meenschappelijke hervormd-gere-
formeerde raad voor 'Samen op
weg'.
C. P. van Andel, secretaris van de
hervormde raad voor kerk en theo
logie, noemt in een inleidend
woord het samen-op-weg-gaan van
hervormden en gereformeerden
een 'uitermate opvallende en
moedgevende ontwikkeling' in een
land "waarin wij meer ervaring
hebben met scheuringen dan met
herenigingen". Voor hem staat één
ding onomstotelijk vast: hereni
ging zal alleen zinvol zijn als ze ge-
paard gaat met vernieuwing. "Al
leen samen zullen wij in staat zijn
Plaats
Volgens de kerkhistorische C.
Augustijn betrof de eigenlijke
vraag waarop hervormden en gere
formeerden een verschillend ant
woord gaven, de plaats van de kerk
in de maatschappij.
De hervormden legden de na
druk op 'de kerk'. Hun streven was
een kerk 'voor heel het volk'. Een
'volkskerk' dus. "De Hervormde
Kerk en Nederland behooren bij
een", schreef de Utrechtse predi
kant A. W. Bronsveld indertijd.
"Zij is de historische, door God ge
wilde en gewrochte vorm waarin
bij ons het Godsrijk is opgetreden.
Al hield zij óp staatskerk te zijn, ze
bleef tot heden de volkskerk".
De hervormden zagen in de af
scheidingsbeweging van Kuyper
mensenwerk, verzet tegen de lei
ding van God in de geschiedenis,
onheilig ongeduld. Dolerende ge
meenten waren, naar hun inzicht,
niet meer dan godsdienstige ver
enigingen. Met al hun bezwaren
hebben mensen niet het recht hun
hand tegen de vaderlandse kerk op
te heffen.
Bij de gereformeerden draaide
alles om de belijdenis van de kerk
en de niet-handhaving van die be
lijdenis door de kerkelijke bestu
ren. De kerk, zei Abraham Kuyper,
staat wel temidden van het volk,
A. Geense (vroeger te.Veiderdorpl
...onbegonnen werK...
maar heeft een eigen 'welafgepaald
stroomgebied'. Ze hoeft niet het
hele volk te omvatten om toch in
hel ganse volksleven een aanmer
kelijke invloed uit te oefenen. Een
kerk als stad op de berg, "een zout
om het bederf in het wereldleven
te keeren".
In die visie is de kerk een insti
tuut - onder leiding van de kerke-
raad - dat alleen de gelovigen om
vat. Op basis van een welomschre
ven belijdenis. Maar daarnaast is ze
een organisme dat zijn uitstraling
heeft naar het brede terrein van het
maatschappelijke en culturele le-
Zwakheid
Tegenover de gereformeerde
eenheid van belijden stond de Her
vormde Kerk met haar ruimte en
vrijheid. Maar allerlei ontwikkelin
gen in kerk en samenleving heb
ben die twee gaandeweg dichter
bij elkaar gebracht.
De emeritus-hoogleraar H. Berk
hof zegt er in dit boekje van, dat de
hervormden - noodgedwongen
vanuit hun veelheid aan richtingen
- op weg zijn naar meer eenheid,
terwijl de gereformeerden 'vanuit
hun te vroeg gegrepen en bezwij
kende eenheid' op weg zijn naar
veelheid.
"Wat zouden we elkaar vanuit
onze wederzijdse mislukkingen sa
men op weg kunnen helpen. De
Geest kan pas iets nieuws met ons
beginnen als ons hervormde volks-
kerkelijke imperialisme en ons ge
reformeerde antithetische machts
denken zijn doodgelopen. Zijn
Wacht wordt nu eenmaal alleen in
onze zwakheid volbracht. Dat is in
onze situatie heel bemoedigend".
De Utrechtse hoogleraar M. J. G.
van der Velden stelt de vraag naar
'de waarheid'. "Als de verscheiden
heid in de kerk scheidend en pola
riserend werkt, is ze tot een oor
deel". Als hervormde wil hij wel
zeggen, dat de geschiedenis van de
Hervormde Kerk, met haar falen
en schuld op dit punt, een leermo-
del is voor de kerk van de toe
komst. "Daarom zullen we het el
kaar en onszelf met de vraag naar
de waarheid blijvend lastig moeten
maken".
Van der Velden bedoelt met 'de
waarheid' niet alleen wat is vastge
legd in belijdenissen en verklarin
gen van overeenstemming, maar
ook hoe die doorwerkt in liturgie,
prediking, onderricht en pastoraat.
Oneindig
De vroegere Leiderdorpse predi
kant A. Geense -die met zijn colle
ga J. P. Honnef in dit dorp aan de
wieg heeft gestaan van de her-
vormd-gereformeerde samenwer
king - voelt zich vanuit Genève ze
ker betrokken bij 'Samen op weg'
maar waarschuwt voor overtrok-
kenheid. Niemand moet denken dat
de wereldkerk er opgewonden van
raakt.
"Hebben we er wel eens bij stil
gestaan dat het grootste deel van
de christenen in onze huidige we
reld - de rooms-katholieken en or
thodoxen - niét door de Reforma
tie is heengegaan? We praten over
verschillen tussen hervormd en ge
reformeerd, maar er zijn zo onein
dig veel verschillen tussen alle
christenen op de hele wereld. Je
kunt er eenvoudig niet aan begin
nen, ze allemaal aan jou gelijk te
maken".
"We hebben altijd weer de nei
ging om de vraag naar de waarheid
van het evangelie aan groepen
mensen of kerken te verbinden,
die dan de dragers van de waarheid
zouden zijn en bij wie we ons dan
terwille van die waarheid zouden
moeten aansluiten". 'Samen-op-
weg-gaan in oecumenisch perspec
tief betekent voor Geense: je be
wust zijn van je plaats binnen de
oneindige variatie en bontheid van
de wereldkerk.
"Het. betekent ook een afscheid
van het herenigingsmodel op basis
van gelijkheid met de bedoeling
een hanteerbare, homogene kerk
tot stand te brengen. Hóren we bin
nen 'Samen op weg' vaak niet en
thousiast spreken over: we zijn el
kaar toch zo dicht genaderd, er is
bijna geen verschil meer, en dus
kunnen we best herenigen? Dat
maakt het natuurlijk praktisch wel
gemakkelijker - en daarom is het
een belangrijk gezichtspunt - maar
het is niet het laatste. In de kerk
komen we niet samen op grond
van gelijkheid, maar op grond van
overwonnen afstand, verzoening
en vergeving van zonden".
Geense interpreteert de gerefor
meerde trouw en discipline als vrij
heid (en niet als groepsdwang), zo
als ook de hervormde dankbaar
heid voor de vroegere ruimte van
de volkskerk een vrijheid is. "Het
zijn twee vrijheden, die onder ver
anderde omstandigheden nu op
nieuw samen moeten worden toe
geëigend. Als dat werkelijk in vrij
heid gebeurt, zullen we ontdekken
dat er in ons samen-op-weg ook
ruimte komt voor anderen dan al
leen maar de leden van onze ker
ken".
Offers
'Samen op weg' vraagt offers.
Daarop wijst in een nabeschou
wing de Utrechtse hoogleraar H.
W. de Knijff. "Wij hebben tal van
elementen in ons traditionele kerk-
zijn lief. Maar er is vernieuwing no
dig. Dat houdt naast offers ook risi
co's in. Men zal iets moeten dur
ven. Op een aantal punten heel
voorzichtig". Voor De Knijff is de
hamvraag: zien deze kerken
werkelijk wat er op het spel staat,
en wat hebben zij ervoor over?
Wat het boekje 'Op weg naar her
eniging' voor mensen die zich bij
dit 'uitermate opvallende en moed
gevende' proces betrokken weten zo
boeiend maakt is, dat veel kernvra
gen rond 'Samen op weg' in de ver
schillende bijdragen stuk voor stuk
aan de orde komenwaarbij gevoe
ligheden in de hervormd-gerefor-
meerde relatie niet worden om
zeildNiemand hoeft zich voor zijn
eigen 'kerkgevoel' te generen. Dat
gevoel is er gewoon en dus heeft het
alle zin er reëel en met begrip en
respect óp in te gaan.
Wie zo zijn vragen beantwoord
vindt en achtergronden van nieu
we ontwikkelingen krijgt te zien,
kan des te bewuster dat proces van
samengaan en hereniging volgen
en er zijn aandeel in nemen.
(houtsnede van Rudi Seidel in hel Bijbels Musem Amsterdam)
LEIDEN: Herv. Gem. Hoogl. kerk 10 ds.
De Mey-Meulendijk; Marekerk 9.45 dr
Meijers, 12 studentenekklesia, 5 hr. J.
Henzen, Leiderdorp; Maranathak. (L.
Morsweg) 10 ds. Kramer; Oecumeni
sche geloofsgemeenschap De Regen
boog (Merenwijk) 9.30 en 11.15 pastoor
v. Well; Bethlehemkerk (Driftstr.) 10 ds.
Franken, Zeist, met doven, gez. dienst;
Bevrijdingsk. (Montgomerystr.) 10 ds.
Rietveld, 5 ds. Hortensius; Vredesk.
(Burggravenl.) 10 ds. Nauta; Waalse
kerk (Breestr.) 10.30 ds. Ribs. Wijk 'Ste
venshof zie na geref. kerk. Acad. Zie
kenhuis 9 rk. dienst, 10.15 ds. v. Bei-
num, ha. Diakonessenhuis elke zat.
10.30 rk. dienst, morgen 10.30 ds. v. 't
Hof. Endegeest zie Oegstgeest. Geref.
Kerk Vredeskerk zie herv. gem.; Petrak.
(Surinamestr.) zie Bethl.kerk; Oude
Vest 10 ds. P. de Bruyn, O.geest; Mara
nathak. zie herv. gem.: Bevrijdingsk. zie
herv. gemeente; bejaardenhuis Groen
hoven 10 ds. Hortensius; Merenwijk zie
herv. gem. Wijk Stevenshof, gebouwtje
'Dijkhof (Rijndijk) 10 kand. mevr. S. P.
Vermeer.-Geref. K. Vrijg. (Herengr.) 10
ds. R. Heemskerk, 5 ds. Houtman. Chr.
Geref. K. (Steenschuur) 10 en 5 ds. Den
Hertog. Geref. Gem. (N. Rijn) 10 en 4.30
ds. Rietdijk. 4 maart 2.30 en 7.30 ds.
Boogaard, biddag. Evang.-Luth. Gem.
(Hoogl. Kerkgr.) 10.15 ds. Mostert.
Doopsgez.-Remonstr. Gem. (Lokhorstk.
Pieterskerkstr.) 10.30 ds. Friederich.
Baptistengem. (O. Rijn 3) 10 ds. Agte-
reek, ha. Evang. Gemeenschap (Middel-
stegr. 3) 9 hr. J. de Leeuw, 10.30 hr. S.
van Groningen, Ouderkerk a.d. Amstel.
Evangeliecentrum-Pinksterbew. (Beth-
lehemskerk Lammermarkt) zo. 10 en
wo. 8 evang. Zijlstra. Pinkstergem. (O.
Vest 13) 10 hr J. Eikerbout. Leger des
Heils (hoek Vestestr./Groenesteeg) 10
en 7. Genootschap der Vrienden ('Qua
kers') 10.30 (Rapenburg 6). Oud-Kath. K.
(Zoeterw.singel) zo. 10. Rooms-Kath. K
Haagweg zat. 7, zo. 11; Herensingel zat.
7. zo. 9.30 en 11; Rijndijk (Leiden-
V.schoten) zat. 7, zo. 9.30; Steenschuur
zat. 7, zo. 8.30, 10, 11.30, 6 en 7 (lof); Bos-
huizerkade zat. 7, zo. 9.30 en 11; Lam-
menschansweg zat. 7, zo. 9 en 10.30;
Haarl.straat zat. 7, zo. 9.30, 10.45 en
12.15; Merenwijk zie herv. gem.; H. Rijn
dijk (zie Zoeterwoude).
ABBENES: Herv. Gem. 9.30 ds. Spaan,
O.geest.
AARLANDERVEEN: Herv. Gem. 10
ds. v. Driel, 7 ds. Wegerif. Geref. Kerk 10
ds. v. Wijngaarden, 6.30 ds. Elderman.
Chr. Geref. Kerk 9.30 leesdienst, 6.30 ds.
Hofman, Ouderkerk a.d. Amstel. Rk
Kerk zat. 7, zo. 10.30.
ALPHEN AAN DEN RIJN: Herv. Gem.
Adventskerk 10 ds. Jonkman, 6.30 dr.
Meijers, Leiden; Kruiskerk 10 dr. R. J.
Mooi; Opstandingskerk 10 kand. H. P.
de Roest, Leiden, 3 ds. v.d. Heiden, af
scheid; G. Herderkerk 10 drs. Bromba-
cher, 5 ds. Verheul; De Bron 9.15 ds.
Nieuwenhuis, 10.15 ds. Verheul, 6.30 ds.
Moll; Ashram (Marsdiep) 10 ds. Moll,
Oudshoornse kerk 10 ds. Ter Bals;
Sionskerk (Meteoorlaan) 9.30 en 6.30 ds.
Ouwendijk. Geref. Kerk Mar.kerk 10 ds.
Lamme, Delft, ha, met doven, 6.30 ds.
Wigboldus, Voorburg, ha; Salv.kerk 10
en 6.30 ds. Boer, ha. Geref. K. Vrijg. (au
la school Bospark) 9.30 en 5 ds. Room.
Ned. Geref. Kerk (school Willemstr.)
9.30 ds. M. de Jong, ha, 4.30 kand. F.
Gerkema, Zwolle. Chr. Geref. Kerk
(Grijpensteinstr.) 9.30 en 4.30 en 4 maart
7.30 ds. v.d. Meij. Bapt.gem. (Molen-
werfstr. 1) 10 evang. Ramaker, 6.30 ds.
Koekkoek. Bapt.gem. Noord (school
Kalkovenw. 62) 10 hr. N. van Gemeren,
6.30 ds. A. v.d. Berg. Volle-evang.gem.
('De Ark', Pr. Hendrikstr. 54) 10 hr. W
van Putten. Christengemeente 'De
Hoeksteen' (geb. 'Bethel', hoek Emma-
laan) 10. Leger des H. (Zonneweg 3) 10
en 7. Rk Kerk: Bonifaciusk. zat. 7, zo.
9.45 en 11.30; Piusk. zat. 7, zo. 9 en 10.30;
De Bron zat. 7, zo. 9 en 11.
BENTHUIZEN: Herv. Gem. 9.30 ds. G
C. de Jong, Z.meer, 6 ds. v. Eyk, Gouda
Geref./Herv. Gem. (dorpshuis 'De Tas')
10.30 ds. Pettinga, ha. Geref. Gem. 9.30
en 6 ds. v. Aalst.
BODEGRAVEN: Herv. Gem. Dorps
kerk 10 ds. Droogers, Werkendam, 6.30
ds. Wieman; Salv.kerk 10 ds. Hartzheim,
Scheveningen, 6.30 ds. De Groot, 's Gre-
velduin-Capelle, Bethl.kerk (Nieuwer-
brug) 10 ds. Wieman, 6.30 dr. Haitsma.
Geref. Kerk 10 ds. Elderman, 6.30 ds. v.
Wijngaarden, Alphen. Geref. Gem. (Sta
tionsweg 17) 10 en 6.30 ds. Bac. Evang -
Luth. Gem. 10.30 ds. Jense, Den Haag.
BOSKOOP: Herv. Gem. Dorpskerk 9.30
ds. Vlasblom, 6.30 ds. v.d. Pol; De Stek
9.30 dr. Haitsma. Geref. Kerk 9.30 ds. v.
't Hoff, 5 ds. Bruijn, Gouda. Chr. Geref.
Kerk 9.30 en 5 ds. Nieuwenhuijze, Mij
drecht. Geref. Gem 9.30 leesdienst, 7 ds.
Boogaard, 4 maart 3 en 7.30 ds. v. Aalst,
biddag.
HAZERSWOUDE: Herv. Gem. 9.30 ds.
De Graaf, 6.30 ds. v. 't Hof, Woubrugge.
Geref. Kerk 10 ds. Huisman, 5 ds. v.d
Woude. Rk Kerk: dorp zat. 7, zo. 10 en
11.30; Anker zat. 7, zo. 8.45 en 11.15;
Rijndijk zat. 7. zo. 10.
HILLEGOM: Herv. Gem. zie geref
kerk. Geref. Kerk ('Hoeksteen') 10 ds.
Rothfusz, 5 ds. G. Rang, gez. diensten.
'Mozes in het biezenkistje'
Chr. Geref. Kerk 10 en 5 ds. v. Langevel-
de. Rk Kerk: Mart. zat. 7, zo. 9.30 en 11;
Jozefk. zat. 7, zo. 10 en 11.30.
HOOGMADE: Herv. Gem. 10 ds. Joh.
Sierat, Leiderdorp. Rk Kerk zat. 7, zo.
10.
DE KAAG: Herv. Gem. 10 ds. Germans,
ha. Rk Kerk zat. 7, zo. 9.30.
KATWIJK AAN DEN RIJN: Herv.
Gem. Dorpsk. 10 ds. Aarents, 6 ds.
Sloof; Ontm.kerk 10 ds. Sloof, 6.30 ds.
Aarents. Herv. Gem. 'De Rank' (P.
Groen-college) zie Katwijk aan Zee. Ge
ref. Kerk 9.30 ds. Kersten, 5 ds. v. Bree-
voort. Marinevliegkamp Valkenburg
10.30 vlootaalm. Buskermolen en ds.
Verseput, oecum. dienst. Rk Kerk zat. 7,
zo. 10.
KATWIJK AAN ZEE: Herv. Gem. N.
Kerk 10 ds. Visser, 6 ds. Schuurman; O.
Kerk 10 ds. Sjollema, 6 ds. Visser; Ich-
thusk. 10 ds. Driebergen, 5 ds Vroegin-
dewey; Pniêlk. 9.30 ds. Hovius, 6 ds.
Sjollema; Maranathakerk (Rijnsoever)
10 ds. Schuurman, 6 ds. Hovius. Over-
duin 2.15 ds. v.d. Beid. Herv. Gem. 'De
Rank' (aula P. Groen-colleee Pr. Frede-
rikdreef 15) 10 ds. J. v.d. Lagemaat,
A.dam, ha. Geref. Kerk Vr.kerk 10 ds. v
Breevoort, 5 hr. M. de Ridder, S.heim;
Triumfatork. 10 ds. Femhout, Alphen, 5
ds. Kersten. Geref. K. Vrijg. 10.30 en
5 30 ds. Heida, ha. Ned. Geref. K. (aula
Bestevaer-mavo) 9.30 leesdienst, 7 ds. A.
v.d. Dussen. Chr. Geref. K. 10 en 5 ds. M.
C. Tanis. Vrije Chr. Geref. Gem. (Uni-
zaal) 10 en 5 ds. v.d. Belt. Geref. Gem.
(Remisestr.) 10 en 5. Geref. Gem. in Ned.
(Louwestr.) 10 en 5 leesdienst, wo. 4
maart 7.30 ds. Mallan, Alblasserdam, h.
doop en bevestiging ambtsdragers. Vol
le-evang.gem. (Voorstr. 48) 9.45. Onafh.
baptistengem. (Ambachtsweg 2) 10 ds.
J. A. Visser.
KOUDEKERK AAN DEN RIJN. Herv.
Gem. 10 ds. Westera-Franke, Leiden, 7
zie geref. kerk. Geref. Kerk 10 ds. Prins,
Den Haag, 7 ds. Taselaar, Alphen.
LEIDERDORP: Herv. Gem. en Geref.
Kerk Dorpsk. 10 ds. Knorth, 6.30 ds. v.
Loenen; Hoofdstr. 10 ds. H. B. Oosthoek
(L.dorp); Scheppingsk. 9 en 10.30 ds. v.
Loenen. Elis.ziekenhuis 9.30 ds. Brom-
met, 11 hoogmis. Bapt.gem. (wijkgeb
Zijlkw.) 10 hr. J. de Vries. Rk Kerk zat.
7. zo. 10 en 11 30.
LEIMUIDEN: Herv. Gem. 9.30 ds.
Schilt. Geref. Kerk 9.30 ds. Gesink,
Noordwijk, 7 ds. R. Femhout. Rk Kerk
zat. 7, zo. 7.30, 9.30 en 11.15.
LISSE: Herv. Gem. Dorpskerk 10 hr
Hoffenaar, Voorhout, 7 ds. De Gelder;
Pauluskerk 10 ds. De Gelder. Geref.
Kerk 10 en 5 ds. Boswijk, ha. Geref. K.
Vrijg. 9.30 en 4.30 kand. J. van Benthem.
Ned. Geref. Kerk (Salvatori) 10 lees
dienst, br. J. Bos, 5 ds. Vos, ha. Chr. Ge
ref. Kerk 10 en 4.30 ds.v. Dijken. Geref.
Gem. 10 en 4 ds. Den Boer. Evangeliege
meente (Heereweg 52a) 9.45 br. B. Piet.
Rk Kerk: Agathakerk zat. 7, zo. 10 en
11.30; Poelpolder zat. 7, zo. 9 en 11.30;
Mariakerk zat. 7, zo. 9 en 10.30; Engel-
bew. zat. 7, zo. 9.30 en 11.
NIEUWKOOP: Herv. Gem. *9.30 ds.
Kielder, Vianen, 6.30 ds. Oostinga. Slie-
drecht, jeugddienst. Geref. Kerk 9 30 ds.
Veenstra, Leiden, 5 ds. Nooteboom.
Chr. Geref. Kerk 9.30 leesdienst, 7 ds.
Boiten, Schiedam. Remonstr. Gem. 10
ds. Bloemendaal, Delft. Evang. gem.
(Kruispunt, Kennedylaan 33) 9.30. Rk
Kerk zat. 7, zo. 9 en 10.45.
NIEUWVEEN: Herv. Gem. 9.30 ds. R.
van Mourik, Bergambacht, 6.30 ds. Mo
lenaar, Puttershoek. Geref. Kerk 9.30 hr.
G. Kat, 7 ds. Heiner, Woerden. Rk Kerk
zat. 7. zo. 9 en 11.
NIEUW-VENNEP: Herv. Gem. 9.30 ds.
Cats, Aalsmeer, 7 ds. Ten Voorde. Geref.
Kerk 9.30 ds. Rang, 4.30 ds. Wijngaai-
den. Chr. Geref. Kerk 9.30 en 4.30 ds.
Visser. Rk Kerk zat. 7, zo. 10
NOORDEN: Herv. Gem. 9.30 en 7 ds.
Geuze. Geref. Kerk (W Verlaat) 10 hr.
Schreuder, 7 hr. J. P. Karstens, Leiden.
NOORDWIJK: Herv. Gem. Grote of St.
Jeroensk. (Binnen) 10 ds. v.d. Lee, 5 ds.
W. Vroegindewey, Eemnes, 7 drs. G. A.
Scholte; Hoofdstr. (Zee) 10 ds. Ruiten
burg; De Rank (Golfbaan) 10 ds. Gooij-
er, Putten. Zie ook geref. kerk. Geref.
Kerk Buurtkerk (Hoofdstr.) 10 drs.
Scholte, 5 ds. v.d. Lee; Vinkenl. (Bin
nen) 10 ds. Élgersma; Stichtingskerk 11
ds. Ribberink. Rijnsburg; Sole Mio 9
drs. Scholte. Evangeliegemeente 'Sha
lom' (geb. 'Buitenzorg', Zeereep) 7 nam.
Rk Kerk Zee zat. 7, zo. 10.30; Binnen zat.
7. zo. 10 en 11.30.
NOORDWIJKERHOUT: Dorpsk. 10 ds.
v.d. Mey, gezinsdienst; De Zilk 10 ds
Hemmes, O.geest. Rk Kerk Victork. zat.
7. zo. 9 en 11; Jozefk. zat. 7, zo. 9 en
10.30; De Zilk zat. 7. zo. 10 en 11.30.
OEGSTGEEST: Herv. Gem. Groene of
Will.kerk 10 ds. Kooman, ha; Paulus
kerk 10 ds. Da Costa; Gemeentecen
trum (Lijtw.) 10.30 ds. A. Noorman,
Brummen, 7 drs. G. Schwencke. Geref.
Kerk 10 ds. Plomp. Geref. Kerk Vrijg.
(aula Dr. Schilderschool) 9.30 en 4.30 ha.
Ned. Geref. Kerk (Gem.centrum) 8.45 en
4 kand. B. Eikelboom, Spakenburg. Van
Wijckerslooth 4 ds. H. Rijksen. Ende
geest 10 ds. Friederich. Volle-evangelie-
gem. (Gem.centrum) 4. Rk Kerk Will-
.kerk zat. 7, zo. 9 en 10.30.
OUD-ADE: Rk Kerk zat. 7, zo. 8.30 en
10.30.
OUDE EN NIEUWE WETERING:
Herv. Gem. 9.30 ds. G. Pettinga,
Utrecht. Zie ook geref. kerk. Geref. K.
9.30 ds. Baane, 5 kand. drs. G. Zijl, gez.
jeugddienst. Rk Kerk zat. 7, zo. 9.30 en
11.30.
ROELOFARENDSVEEN Rk Kerk
Mar. Pres. zat. 7. zo. 9 en 11; Petrus-B.
zat. 7. zo. 9.30 en 11.30.
RIJNSATERWOUDE: Jlerv. Gem. 9.30
ds. v.d. Kamp, mmv cantorij, 7 kand.
mevr. R. Schilt-Jansen, Leimuiden.
Chr. Geref. K. 9.30 leesdienst, 2.15 ds.
RIJNSBURG: Herv. Gem. Laurentius-
kerk 9 30 ds. Smaling, 5 ds. Dee, Zuid-
wolde (Dr.); Bethelkerk 9.30 ds. Katten-
berg, Den Helder. Geref. Kerk Petra-
kerk 9.30 en 5 ds. Snel; Imm.kerk 8.45.
10.30 en 5 ds. Cziria; Mar.kerk 9.30 en 5
ds. Baayen. Avondmaal. Geref. Kerk
Vrijg, 10 en 5,15 ds. Grutter, ha. Chr. Ge
ref. K. 9.30 en 5 ds. De Haan, R.dam.
Evang. Christengem. (aula mavo) 10 ds.
De Jong, Denekamp, ha. Rk Kerk zo.
10.30.
RIJPWETERING: Rk Kerk zat. 7. zo. 9
en 10.30.
SASSENHEIM: Herv. Gem. 9 en 10.30
ds. Koldewijn, De Kaag, 7 ds. E. van Da
len, Den Haag. Geref. Kerk 10 ds. Bras, 7
zie herv. gemeente. Chr. Geref. K. 10 en
5 ds. Aarnoudse. Rk Kerk zat. 7, zo. 9.30
en 11
TER AAR: Herv. Gem. 9.30 kand. La
gendijk. Leiden, 6.30 ds. Stam. Geref
Kerk 9.30 kand. G. J. de Bruin, 6.30 ds.
Bruijn, Gouda. Rk Kerk Aardam zat. 7,
zo. 9 en 12; kerk Langeraar zat. 7, zo. 9.30
en 11.30.
VALKENBURG: Herv. Gem. 10 ds.
Vermeulen, 6.30 ds. Teygeler, Zeist. Ge
ref. Kerk' 9.30 (jeugddienst) en 6.30 ds
H. Rooze, Garijp. Geref. K. Vrijg. 8.45 en
3.45 ds. Heida, ha. Marinevliegkamp
Valkenburg: zie Katwijk aan den Rijn
VOORHOUT: Herv./Geref. Kerkge
meenschap 10 ds. C. J. de Jong. Rk
Kerk zat. 7, zo. 9.30 en 11.
VOORSCHOTEN: Herv. Gem. Dorps
kerk 10 ds. v.d. Schoot, 7 ds. De Zwart;
De Ontmoeting (Noordhofland) 10 ds.
Blanken. Hulp en Heil (Schakenbosch)
10 ds. Honig, zangdienst. Herv. evang.
op geref. grondslag (Lucas-college,
Beeth.laan) 9.30 ds. G. H. van Kooten,
4.30 ds. Siebelink, Linschoten. Geref.
Kerk 10 ds. De Zwart. Geref. K. Vrijg.
(Bachlaan) 10 en 5 ds. Blokland, ha. Au
lagemeenschap Noordhofland 10.30
agapè-viering. Rk Kerk Laur.kerk zat. 7,
zo. 11.30; M. Godskerk. zat. 7, zo. 10.
Kerk van Engeland (British school in
The Netherlands, J. v. Hooflaan 3) 10.15
anglicaanse dienst.
WADDINXVEEN: Herv. Gem Brugk.
9.30 ds. Westland, Scherpenzeel, 5 ds.
Goossen; Hoeksteen 9.30 ds. Schipaan-
boord, 6.30 kand. A. Kagchelland; Be-
thelk. 9.30 ds. Goosen, 5 prof. dr. M. v.d.
Velden; Imm.kerk 10 ds. Scheffers, Eri-
chem, 5 ds. Cnossen, Delft. Geref. Kerk
Kruisk. 10.30 ds. De Moor, 5 ds. Mon-
deel; Ontm.kerk 10 ds. Bongers. Geref.
K. Vrijg. (Kruiskerk) 8.45 en 2.45 ds. En-
sing, Vroomshoop.
WARMOND: Herv. Gem. 10 ds. Muis.
Rk Kerk zat. 7, zo. 9 en 10.30.
WASSENAAR: Herv. Gem. Dorpsk. 10
ds. Steenstra, 4.30 ds. Vermaat, Maas
sluis; Kievietk. ('Samen op weg') 10 ds.
Stenfert Kroese, Bilthoven, ha; Mes-
siask. 10 ds. v. Waasbergen; Dorpscen
trum 9.30 ds. Exalto, Benthuizen. Geref.
Kerk ZijUaan 10 ds. v.d. Woude, ha. 7 ds.
Huisman, ha. Ned. Prot. Bond (Kerk-
dam) 10.30 dr. Meyering, O.geest.
WOUBRUGGE: He™. Gem. 9.30 ds. v. 't
Hof, 6.30 ds. De Graaf, H.woude. Geref.
Kerk 9.30 ds. Aalders, 6.30 ds. De Goe
de, Waarder. Ned. Prot. Bond (De Wijk)
10.30 ds. R. Thieme, Boskoop. Rk Kerk
zat. 7, zo. 10.
ZEVENHOVEN: Herv. Gem. 9.30 ds.
Markus, Broek op Langendijk. Geref.
Kerk 9.30 ds. Taselaar, Alphen, 7 hr.
Schreuder.
ZOETERWOUDE: Herv. Gem. 10 ds. v.
Achterberg, Leiden. Rk Kerk St. Jan
zat. 7.30, zo. 9.30; Chr. Dienaark. zat. 7,
zo. 10; Meerburgkerk H. Rijndijk zat. 7,
zo. 10 en 11.30.
ZWAMMERDAM: Herv. Gem. 10 ds.
Heijmans, Alphen, 6.30 kand. G. van
Nieuwenhuizen, Nunspeet. Geref. Kerk
10 en 6.30 ds. Buikema, ha.
